Могилев, МГУ им. Кулешова, 2015.
Беларуская мова — нацыянальная мова беларускага народа. Беларуская
літаратурная мова, яе пісьмовая і вусная разнавіднасці. Нормы
беларускай літаратурнай мовы. Стылі мовы і іх характарыстыка.
Лексікалогія. Слова як адзінка мовы. Лексічнае і граматычнае значэнне слова, тыпы лексічных значэнняў слова. Мнагазначнасць слова. Метафара. Метанімія. Сінекдаха.
Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле паходжання і паводле сферы яе ўжывання
Актыўная і пасіўная лексіка. Стылістычныя прыметы моўных адзінак сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
Фразеалогія беларускай мовы. Прыказкі і прымаўкі. Крылатыя словы і афарызмы. Перыфразы.
Прадмет фанетыкі. Фанетычная сістэма беларускай мовы. Галосныя гукі. Чаргаванні галосных. Прыстаўныя галосныя.
Зычныя гукі. Дзеканне і цеканне. Пазіцыйныя чаргаванні зычных. Гістарычныя чаргаванні зычных і іх паходжанне.
Арфаэпія. Арфаэпічныя нормы. Вымаўленне галосных. Вымаўленне зычных, спалучэнняў зычных. Прычыны адхіленняў ад норм беларускага літаратурнага вымаўлення.
Змест і задачы графікі. Алфавіт. Абазначэнне на пісьме галосных і зычных гукаў. Складовы і гукавы прынцыпы беларускай графікі. 3 гісторыі беларускай графікі.
Арфаграфія. Змест і задачы арфаграфіі, яе сувязь з графікай. Прынцыпы і правілы сучаснай беларускай арфаграфіі. Закон РБ Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі ад 23.07.08г. Марфемная структура слова. Тыпы марфем. Афіксоіды. Постфікс. Інтэрфікс. Конфікс.
Словаўтварэнне. Утваральная аснова і словаўтваральныя сродкі. Тыпы і спосабы словаўтварэння. Роля словаўтварэння ва ўзбагачэнні лексікі беларускай мовы.
Назоўнік. Лексіка-семантычныя і лексіка-граматычныя групы назоўнікаў. Граматычныя катэгорыі назоўнікаў.
Прыметнік. Лексіка-граматычныя разрады прыметнікаў. Поўныя і кароткія формы прыметнікаў у сучаснай беларускай мове, іх гісторыя. Скланенне прыметнікаў.
Лічэбнік. Разрады лічэбнікаў. Паходжанне лічэбнікаў. Скланенне лічэбнікаў. Няпэўна-колькасныя словы.
Займеннік. Разрады займеннікаў. Скланенне займеннікаў.
Дзеяслоў. Граматычныя катэгорыі дзеяслова. Спрагальныя і неспрагальныя формы. Інфінітыў. Асновы дзеяслова.
Пераходныя і непераходныя дзеясловы. Зваротныя дзеясловы. Катэгорыя стану дзеясловаў. Пытанне пра станы дзеясловаў у лінгвістычнай літаратуры.
Катэгорыя ладу дзеяслова. Формы ўмоўнага ладу. Паходжанне сучаснай формы ўмоўнага ладу. Загадны лад дзеясловаў.
Дзеепрыметнік. Утварэнне дзеепрыметнікаў незалежнага і залежнага стану. Асаблівасці ўжывання дзеепрыметнікаў у беларускай мове.
Дзеепрыслоўе. Утварэнне дзеепрыслоўяў незакончанага і закончанага трыванняў. Ужыванне дзеепрыслоўяў.
Прыслоўе. Утварэнне прыслоўяў. Безасабова-прэдыкатыўныя словы.
Службовыя часдіны мовы. Прыназоўнік. Невытворныя і вытворныя прыназоўнікі. Асноўныя значэнні іх.
Злучнік. Разрады злучнікаў паводле паходжання, саставу, ужывання.
Часціцы. Разрады часціц. Выклічнікі. Разрады выклічнікаў. Гукапераймальныя словы, іх адрозненне ад выклічнікаў.
Словазлучэнне. Класіфікацыя словазлучэнняў паводле сэнсавых адносін, паводле асноўнага слова і залежнага. Віды сувязі слоў у словазлучэнні.
Сказ. Асноўныя адзнакі сказа: прэдыкатыўнасць, мадальнасць і інтанацыйная завершанасць. Віды сказаў. Словы-сказы.
Дзейнік і яго выражэнне. Выказнік. Тыпы выказніка. Віды звязкі ў выказніку. Дапасаванне дзейніка да выказніка.
Даданыя члены сказа. Размежаванне даданых членаў сказа.Сінкрэтызм у сістэме даданых членаў сказа.
Аднасастаўныя сказы і іх віды. Безасабовыя і інфінітыўныя сказы. Намінатыўныя сказы, адрозненне іх ад няпоўных сказаў.
Складаназлучаны сказ. Выражэнне сэнсавых адносін паміж часткамі складаназлучанага сказа.
Складаназалежны сказ. Размежаванне злучнікаў і злучальных (адносных) слоў. Тыпы даданых частак.
Бяззлучнікавы складаны сказ. Тыпы бяззлучнікавых складаных сказаў. Знакі прыпынку паміж часткамі бяззлучнікавых сказаў.
Складаныя камбінаваныя сказы. Сувязь частак у сказах гэтага тыпу. Разнавіднасці складаных камбінаваных сказаў. Складанае сінтаксічнае цэлае.
Простая, ускосная і няўласна-простая мова. Простая мова як двухчленная канструкцыя. Структура аўтарскага сказа і чужой мовы, сродкі сувязі гэтых частак.
Вакалізм і кансанантызм старажытнай агульнаўсходнеславянскай мовы ў параўнанні з фанетычнай сістэмай сучаснай беларускай мовы.
Палаталізацыйныя змены заднеязычных і паходжанне гістарычных чаргаванняў г:ж, к:ч, х:ш, г:з, к:ц, х:с.
Насавыя галосныя і іх лёс.
Поўнагалоссе і яго паходжанне.
Рэдукаваныя ь, ь і іх лёс. Вынікі страты рэдукаваных у вакалізме і кансанантызме.
Лексікалогія. Слова як адзінка мовы. Лексічнае і граматычнае значэнне слова, тыпы лексічных значэнняў слова. Мнагазначнасць слова. Метафара. Метанімія. Сінекдаха.
Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле паходжання і паводле сферы яе ўжывання
Актыўная і пасіўная лексіка. Стылістычныя прыметы моўных адзінак сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
Фразеалогія беларускай мовы. Прыказкі і прымаўкі. Крылатыя словы і афарызмы. Перыфразы.
Прадмет фанетыкі. Фанетычная сістэма беларускай мовы. Галосныя гукі. Чаргаванні галосных. Прыстаўныя галосныя.
Зычныя гукі. Дзеканне і цеканне. Пазіцыйныя чаргаванні зычных. Гістарычныя чаргаванні зычных і іх паходжанне.
Арфаэпія. Арфаэпічныя нормы. Вымаўленне галосных. Вымаўленне зычных, спалучэнняў зычных. Прычыны адхіленняў ад норм беларускага літаратурнага вымаўлення.
Змест і задачы графікі. Алфавіт. Абазначэнне на пісьме галосных і зычных гукаў. Складовы і гукавы прынцыпы беларускай графікі. 3 гісторыі беларускай графікі.
Арфаграфія. Змест і задачы арфаграфіі, яе сувязь з графікай. Прынцыпы і правілы сучаснай беларускай арфаграфіі. Закон РБ Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі ад 23.07.08г. Марфемная структура слова. Тыпы марфем. Афіксоіды. Постфікс. Інтэрфікс. Конфікс.
Словаўтварэнне. Утваральная аснова і словаўтваральныя сродкі. Тыпы і спосабы словаўтварэння. Роля словаўтварэння ва ўзбагачэнні лексікі беларускай мовы.
Назоўнік. Лексіка-семантычныя і лексіка-граматычныя групы назоўнікаў. Граматычныя катэгорыі назоўнікаў.
Прыметнік. Лексіка-граматычныя разрады прыметнікаў. Поўныя і кароткія формы прыметнікаў у сучаснай беларускай мове, іх гісторыя. Скланенне прыметнікаў.
Лічэбнік. Разрады лічэбнікаў. Паходжанне лічэбнікаў. Скланенне лічэбнікаў. Няпэўна-колькасныя словы.
Займеннік. Разрады займеннікаў. Скланенне займеннікаў.
Дзеяслоў. Граматычныя катэгорыі дзеяслова. Спрагальныя і неспрагальныя формы. Інфінітыў. Асновы дзеяслова.
Пераходныя і непераходныя дзеясловы. Зваротныя дзеясловы. Катэгорыя стану дзеясловаў. Пытанне пра станы дзеясловаў у лінгвістычнай літаратуры.
Катэгорыя ладу дзеяслова. Формы ўмоўнага ладу. Паходжанне сучаснай формы ўмоўнага ладу. Загадны лад дзеясловаў.
Дзеепрыметнік. Утварэнне дзеепрыметнікаў незалежнага і залежнага стану. Асаблівасці ўжывання дзеепрыметнікаў у беларускай мове.
Дзеепрыслоўе. Утварэнне дзеепрыслоўяў незакончанага і закончанага трыванняў. Ужыванне дзеепрыслоўяў.
Прыслоўе. Утварэнне прыслоўяў. Безасабова-прэдыкатыўныя словы.
Службовыя часдіны мовы. Прыназоўнік. Невытворныя і вытворныя прыназоўнікі. Асноўныя значэнні іх.
Злучнік. Разрады злучнікаў паводле паходжання, саставу, ужывання.
Часціцы. Разрады часціц. Выклічнікі. Разрады выклічнікаў. Гукапераймальныя словы, іх адрозненне ад выклічнікаў.
Словазлучэнне. Класіфікацыя словазлучэнняў паводле сэнсавых адносін, паводле асноўнага слова і залежнага. Віды сувязі слоў у словазлучэнні.
Сказ. Асноўныя адзнакі сказа: прэдыкатыўнасць, мадальнасць і інтанацыйная завершанасць. Віды сказаў. Словы-сказы.
Дзейнік і яго выражэнне. Выказнік. Тыпы выказніка. Віды звязкі ў выказніку. Дапасаванне дзейніка да выказніка.
Даданыя члены сказа. Размежаванне даданых членаў сказа.Сінкрэтызм у сістэме даданых членаў сказа.
Аднасастаўныя сказы і іх віды. Безасабовыя і інфінітыўныя сказы. Намінатыўныя сказы, адрозненне іх ад няпоўных сказаў.
Складаназлучаны сказ. Выражэнне сэнсавых адносін паміж часткамі складаназлучанага сказа.
Складаназалежны сказ. Размежаванне злучнікаў і злучальных (адносных) слоў. Тыпы даданых частак.
Бяззлучнікавы складаны сказ. Тыпы бяззлучнікавых складаных сказаў. Знакі прыпынку паміж часткамі бяззлучнікавых сказаў.
Складаныя камбінаваныя сказы. Сувязь частак у сказах гэтага тыпу. Разнавіднасці складаных камбінаваных сказаў. Складанае сінтаксічнае цэлае.
Простая, ускосная і няўласна-простая мова. Простая мова як двухчленная канструкцыя. Структура аўтарскага сказа і чужой мовы, сродкі сувязі гэтых частак.
Вакалізм і кансанантызм старажытнай агульнаўсходнеславянскай мовы ў параўнанні з фанетычнай сістэмай сучаснай беларускай мовы.
Палаталізацыйныя змены заднеязычных і паходжанне гістарычных чаргаванняў г:ж, к:ч, х:ш, г:з, к:ц, х:с.
Насавыя галосныя і іх лёс.
Поўнагалоссе і яго паходжанне.
Рэдукаваныя ь, ь і іх лёс. Вынікі страты рэдукаваных у вакалізме і кансанантызме.