?zt?rk T. G?kku?a?? Dil bilgisi 2

Подождите немного. Документ загружается.

AUs

Aşağıdaki

diyalogu

okuyunuz.

Dede

Torun

Dede

Bu şehirde artık sıkıldım. Köye gitmek

istiyorum.

Seni de götüreyim mi?

Dede,

köyde ne yapacağız?

Ormanda gezeceğiz. Piknik yapaca-

ğız.

Irmakta

balık tutacağız. Ata bine-

ceğiz.

İneklere

ot vereceğiz.

Taze

yu-

murta

yiyeceğiz, süt

içeceğiz.

Aşağıdaki

diyalogu

yukarıdaki diya-

logdan

faydalanarak uygun kelime-

lerle

tamamlayınız.

Torun

Dede

Torun

Dede,

hani köye gidecektik?

Gidecektik;

ama ben hastalandım.

Köye gidince ormanda

Irmakta

balık

İneklere

Piknik

Ata

Taze

yumurta , süt

Dede : Üzülme, ben iyileşince bunların hepsi-

ni yapacağız.

Yapmak isteyip de yapamadığınız

planlarınızı yazınız, (5 cümle)

Turist olarak

İtalya'ya

gidecektim;

ama

pasaportumu

kaybettim, gidemedim.

Aşağıdaki cümlelerle kelimeleri

eşleştiriniz.

Annem, bana kek

Sabah erken

Ali'yi evinde

Katil,

suikast

Sana güzel bir hediye

Ali ile Ayşe,

Fare, dolaba

Arkadaşlarımla ders

Bu yıl üniversiteye

Kütüphaneye gidip kitap

almak

okumak

girmek

evlenmek

gitmek

kalkmak

ziyaret etmek

çalışmak

pişirmek

yapmak

evde yoktu.

yeteri

kadar param yoktu.

evde kakao

kalmamış.

sınavı kazanamadım.

nişan bozuldu.

kedi

onu yakaladı.

annem

izin

vermedi.

kapalıydı.

polisler

tarafından yakalandı.

saatin zili çalmadı.

Aşağıdaki fiilleri çekimleyiniz, (Gelecek zamanın hikâyesi)

Görüşmek (Olumlu) Giymek (Olumsuz) Beklemek (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

DİLEK-ŞART

KİPİNİN HİKÂYESİ

GEREKLİLİK KİPİNİN HİKÂYESİ

BELGİSİZ ZAMİRLER

"Televizyon seyretmekten hoşlanır mısınız?" diye

sordum.

"Eskiden seyrederdim."

dedi.

- Küçükken neler yapardınız?

- Ben küçükken suyla çok oynardım. Annemi

çok

yorardım. Meselâ, süt

içmezdim.

Yemeğime dik-

kat

etmezdim.

Ele avuca sığmazdım anlayacağınız.

- Hâlâ annenizi kızdırıyor musunuz?

- Anneme kalsa hâlâ onu dinlemiyormuşum.

Eğer böyle devam ederse beni cezalandıracakmış.

Ona göre yine kalvaltılarıma dikkat etmiyormuşum.

Beslenmeme

dikkat etmezsem hasta olurmuşum.

Hâlâ bebeğim yani.

- Eğer annenizi dinleseydiniz daha mı sağlıklı

olacaktınız?

- Anneme sorarsanız, evet. Aslında annem

haklı. Onu dinlemeliydim.

Yine

bir defasında Ulu-

dağ'a gitmiştik. Ben kendisinden kaymak

için

izin

is-

temiştim.

bana

izin

vermemişti. Ben ısrar edince,

"Haydi git, kay." demişti. Ben de kayarken kolumu

kırmıştım. Eğer annemi dinleseydim kolum kırılma-

yacaktı.

gün babam anneme çok kızmıştı. Kork-

muştum. Kendi kendime söz vermiştim. Artık anne-

dinleyecektim.

ne derse yapacaktım.

- Peki, sözünüzü tutuyor musunuz?

- Gayret ediyorum.

DİLEK-ŞART KİPİNİN HİKÂYESİ

Kullanımı:

Konuşan kimsenin, geçmiş zamandaki dileklerini, isteklerini şimdi anlatması, hikâye etmesi biçimidir.

Konuşan kimsenin bir dileği, başka bir fiilin yapılmasına bağlayarak hikâye

etmesi,

anlatması biçimidir.

Eğer sınıfımı geçseydim, babam bana bisiklet alacaktı.

(Sınıfımı geçemedim. Babam bana bisiklet almadı.)

Yapılışı:

Fiil+Dilek şart eki+Ek fiilin görülen geçmiş

zamanı+Şahıs

ekleri

girse

anlasa

bilse

dönse

sorsa

öğretse

idim

idin

idiniz

—>

girseydi

anlasaydın

buseydin

dönseydin

sorsaydınız

öğretseydiniz

Hava açsaydı, pikniğe gidecektik.

Örnek

Diyalog:

- Sinemaya gidebildin mi?

- Hayır, gidemedim.

- Niçin?

- Hiç zamanım

yoktu.

- Zamanın olsaydı gidecek miydin?

- Evet, zamanım olsaydı

gidecektim.

Not:

Ana cümlelerin şartı olmadığı durumlarda

£*

"pişmanlık" ifade eder. "Keşke" edatıyla bir-

likte

kullanılır.

Örnek:

Keşke biraz daha

çalışsaydım!

Keşke sizi daha önceden

tanısaydım!

Ali,

vazoyu tutsa vazo kırılmayacak.

Ali vazoyu tutsaydı vazo kırılmayacaktı.

ı-

LtTİSİM

ARA

^ /

LUJ

m>*wı

&..

JFÎ

FiiL

ÇEIûMIERİ

Dilek-Şart Kipinin Hikâyesi (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Kabul

etmek

Kabul

etseydim

Kabul

etseydin

Kabul

etseydi

Kabul

etseydik

Kabul

etseydin

Kabul

etselerdi

Anlatmak

Anlatsaydım

Anlatsaydın

Anlatsaydı

Anlatsaydık

Anlatsaydınız

Anlatsalardı

Keşke doğum günü partisine onu da

çağırsaydım!

Onu bir kere olsun görseydim!

Önüne bakarak yürüseydin düşmezdin.

Zamanım yok. Zamanım olsaydı seninle

gelirdim.

Hayvanları sevseydi, köpeğini sokağa atmazdı.

Dilek-Şart Kipinin Hikâyesi (Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Kabul

etmek

Kabul

etmeseydim

Kabul

etmeseydin

Kabul

etmeseydi

Kabul

etmeseydik

Kabul

etmeseydiniz

Kabul

etmeselerdi

Anlatmak

Anlatmasaydım

Anlatmasaydın

Anlatmasaydı

Anlatmasaydık

Anlatmasaydınız

Anlatmasalardı

Bugün

gelmeseydin,

yarın ben gelecektim.

İmtihanda

kopya

çekmeseydin

ceza

almazdın.

Keşke ona

bağırmasaydın!

Keşke yürüyerek gelmeseydiniz!

Davetimi

kabul etmeseydin çok üzülecektim.

Keşke hiç büyümeseydim!

Sigara

içmeseydi

kanser olmazdı.

Dilek-Şart Kipinin Hikâyesi (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Kabul

etmek

Kabul

etse miydim?

Kabul

etse miydin?

Kabul

etse miydi?

Kabul

etse miydik?

Kabul

etse miydiniz?

Kabul

etseler miydi?

Anlatmak

Anlatsa mıydım?

Anlatsa miydin?

Anlatsa mıydı?

Anlatsa mıydık?

Anlatsa mıydınız?

Anlatsalar mıydı?

Parayı onun aldığını söylese miydim?

Yarışmaya katılsa mıydım?

Acaba

ona haber verse miydim?

muhabbet kuşunu satın alsa mıydım?

Onun yardımını

istese

miydim?

Dün

beğendiğimiz elbiseyi alsa mıydık?

Not:

Dilek-şart

kipinin hikâyesi,

gelecek

zama-

nın ve geniş zamanın hikâyesi ile kullanılır.

Örnek:

Bilgisayar kullanmayı bilseydim bu işe

girerdim.

bilseydim:

Dilek-şart kipinin hikâyesi

girerdim:

Geniş zamanın hikâyesi

Param olsaydı yeni bir ayakkabı

alacaktım.

olsaydı:

Dilek-Şart kipinin hikâyesi

girerdim:

Geniş zamanın hikâyesi

j\mıwMi)W

Aşağıdaki cümleleri dilek-şart kipinin

hikâyesine

göre çekimlenmiş fiillerle

tamamlayınız,

edebiyat dersinden

iyi

not

alacaktım. (Kompozisyon yazmak)

dünya

olimpiyatların-

başarılı olurduk. (Antrenman yapmak)

komşumuz

bağırmayacaktı.

(Ben cam kırmamak)

yüzme takımına

girecektim.

(Çok iyi yüzmek)

parka gidecektiniz.

(Ev ödevlerinizi bitirmek)

Aşağıdaki cümleleri dilek-şart kipinin

hikâyesine

göre tamamlayınız,

Yüzme

bil boğulmayacaktı.

İyi çalış işten kovulmayacaktım.

Arabayı dikkatli kullan kaza

yapmayacaktın.

Ondan özür dile beni

affedecekti.

Senin hakkında kötü şeyler düşün

seninle

arkadaşlık yapmazdım.

İlâç

kullan

ölecekti,

(olumsuz)

Dersi dinle anlardım.

Siz oraya keşke git (olumsuz)

Git

göremeyecektim,

(olumsuz)

10.

Keşke sen biraz daha bekle !

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde is-

tek,

hangisinde şart anlamı vardır?

Keşke fakir olmasaydım!

Beni dinleseydiniz bunu yapmazdınız.

Derslerine zamanında çalışsaydın

başarısız

olmazdın.

Dünyada hiç savaş olmasaydı.

Keşke hiç büyümeseydim!

Gelseydin, sen de

görecektin.

Babamız

ölmeseydi,

bu duruma düşmezdik.

Keşke şu anda memleketimde olsaydım!

Sizi sevmeseydim, size yardım etmezdim.

10.

Keşke bütün insanları sevseydik!

Aşağıdaki fiilleri

çekimleyiniz,

(Dilek-şart kipinin hikâyesi)

Dinlemek

(Olumlu) Açmak (Olumsuz) Kazanmak (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

âtım

Aşağıdaki

test

cümleler hangi eklerle

tamamlanmalıdır?

Ödevlerimi bitir sinemaya gid

A) ersen-erim

seymişim-ecektim

C) yorsam-yorum

D) seydim-ecektim

Dişlerini fırçala şimdi dişsiz kal

A) saydın-mazdın

mışsan-ırdın

dıysan-mazdın

D) mazsan-mazsın

Yarışmayı kazan baban sana bisiklet

ırsan-ırdı

saydın-mazdı

C) madıysan-acaktı D)

saydın-ırdı

İnsanlar

hiç ölme dünya yaşlılarla dol

yecekse-mazdı

seydi-ardı

dilerse-mazdı

D) yeceklerse-acaktı

Dünyanın en zengin adamı ol ne

yap

duysam-mıştım

saydın-ardın

acaksam-arım

D) malıydım-malıyım

İşten eve erken dön ailemle beraber

yemek

A) meseydim-yorum B) seydim-rdim

C) eceksem-mem D) düysem-rdim

Sigara iç... kanser ol

A) mediysen-ursun B) eceksen-mazdın

C) tiysen-urdun D) meseydin-mazdın

GEREKLİLİK KİPİNİN HİKAYESİ

Kullanımı : Geçmişte yapılması gereken; ama yapılamayan

işleri

anlatırken kullanılır. Anlam olarak

olum-

suzluk

ifade eder. Fiilde bildirilen iş yapılmamıştır.

Yapılışı:

Fiil+Gereklilik

kipi

eki+Ek

fiilin görülen geçmiş

zamanı+Şahıs

ekleri

düşünmeliydik

çalışmalıydınız

dinlemeliydiler

—»

çağırmalıydım

—»

acımalıydın

—>

tanımalıydı

—»

cesaret etmeliydik

—»

sabretmeliydiniz

—»

güvenmelilerdi

gelmeliydim

okumalıydın

görmeliydi

çağırmak

acımak

tanımak

cesaret

etmek

sabretmek

güvenmek

İstanbul'a gelmeliydin. Gerçekten çok güzel bir

şehir.

ilâçları içmeliydin.

Evden erken çıkmalıy-

dım. Uçağı kaçırdım.

Saat

14:00

uçağıyla

zmir'e

gideceğim.

Ali : Piknik

bitti.

Ateşi söndürmeliyiz.

Erhan

: Önemli değil. Kendisi söner.

Ali:

Ateşi söndürmeliydik. Bak, yangın çıktı.

Fiil

ÇEIUMUU!

Gereklilik Kipinin Hikâyesi (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ödemek

Ödemeliydim

Ödemeliydin

Ödemeliydi

Ödemeliydik

Ödemeliydiniz

Ödemelilerdi

Saklamak

Saklamalıydım

Saklamalıydın

Saklamalıydı

Saklamalıydık

Saklamalıydınız

Saklamalılardı

Senin

verilen işleri yapmayacağını tahmin

etmeliydim.

Elektrik

ve su parasını şimdiye kadar ödemeliy-

diniz.

Suçluları

saklamamalıydınız.

Onları adalete

tes-

lim

etmeliydiniz.

Annenden

izin

aldıktan sonra

dışarı çıkmalıydın.

•

Nöbetçi

öğrenci

teneffüste

tahtayı

silmeliydi.

Gereklilik Kipinin Hikâyesi (Olumsuz) 3. Gereklilik Kipinin Hikâyesi (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ödemek

Odememeliydim

Ödememeliydin

Ödememeliydi

Ödememeliydik

Odememeliydiniz

Ödememelilerdi

Saklamak

Saklamamalıydım

Saklamamalıydın

Saklamamalıydı

Saklamamalıydık

Saklamamalıydınız

Saklamamalılardı

Terliyken

içmemeliydin.

Şimdi öksürüyorsun.

Çocuğu dışarı tek başına

göndermemeliydin.

Paramın hepsini

harcamamalıydım.

Şimdi para-

sız kaldım.

Kocaman

evi tek başına temizlememeliydin.

'.\LWWMLM

Aşağıdaki cümleleri verilen fiillerle

tamamlayınız,

gelmeliydiniz

/ yıkamalıydın / dikmeliydiniz /

kilitlemeliydin

/ sulamalıydın /

fırçalamalıydım

/ çözmeliydiniz / yapmamalıydınız / almalıydın

Çiçekleri Hepsi kurumuş.

Evden çıkarken kapıyı iyi

Eve hırsız girmiş.

Bu soruyu Çünkü çok kolay.

Meyveleri yemeden önce

zaman hasta olmazdın.

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ödemek

Ödemeli

miydim?

Saklamak

Saklamalı mıydım?

Ödemeli

miydin?

Saklamalı

miydin?

Ödemeli

miydi? Saklamalı mıydı?

Ödemeli

miydik? Saklamalı mıydık?

Ödemeli

miydiniz? Saklamalı mıydınız?

Ödemeli

miydiler? Saklamalı mıydılar?

1 1

Sence

bu arabayı almalı mıydım?

Bir

yıl içinde bütün taksitleri ödemeli miydik?

A: Sîzce öğrencileri bahçeye toplamalı mıydık?

B: Bence toplamadığımız

iyi

oldu.

Çünkü dışarıda

yağmur yağıyor.

Sonbaharda değil;

ilkbaharda

ağaç

Dişlerimi düzenli olarak

Şimdi hepsi çürük.

Erken Banka 5 dakika

önce

kapandı.

Benzin istasyonundan benzin

Araba

yolda kaldı.

Soğuk havada maç

Hepiniz üşütmüşsünüz.

Aşağıdaki cümleleri gereklilik kipinin

hikâyesine

çeviriniz.

Çabuk

iyileşmek

için

ameliyat olmalısın.

Sınavda kopya çekmeyecektin.

Aşağıdaki fiilleri

çekimleyiniz,

(Gereklilik i

Bilmek

(Olumlu) Bulmak (Olumsuz)

Ben

Sen Sen

O O

Biz Biz

Siz Siz

Onlar Onlar

Bu kitabı üç günde okumalısın.

Arkadaşlarına böyle kötü şakalar yapma

malısın.

Gençliğinde vaktini iyi değerlendirseydin.

tipinin

hikâyesi)

Bölmek

(Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

BELGİSİZ ZAMİRLER

Tanım:

İsimlerin

yerini

tutan;

fakat yerini tuttuğu ismi veya nesneyi açık ve kesin bir biçimde göstermeyen zamir-

lere

"belgisiz zamirler" denir.

Örnek

Diyalog:

Öğrenci : Merhaba! Ben Ömer Seyfettin'in kitaplarından

birini

almak

istiyorum.

Görevli : Ömer Seyfettin'in kitaplarından bazıları var.

Sen hangisini arıyorsun?

Öğrenci : Fark etmez. "Beyaz Lâle" olabilir.

Görevli : Onu birisi almış. Bizdeki kitapların hepsi şu

dolapta.

Beğendiğin birini alabilirsin.

Öğrenci : Bunların sadece birkaçını okudum. Birçoğunu

henüz okuyamadım. Aslında hepsini okumak

istiyorum.

Görevli : Onların her birini tek tek alıp okuyabilirsin.

Öğrenci : Evet, bunu yapmalıyım. Arkadaşlarımın çoğu

kitapları okudular ve çok güzel buldular.

Görevli : Kararını verdin mi?

Öğrenci : Kaşağı'yı alıyorum.

Görevli : Ben ötekini de tavsiye

ederim.

Öğrenci : Onu da gelecek hafta alırım.

Not:

Belgisiz

zamirler ismin hâl eklerini alırlar.

Örnek:

birazı, birazını, birazına, birazından,

birazında, birazıyla

En Çok Kullanılan Belgisiz Zamirler

Biri

Dün

okulda

biri

sizi arıyordu.

Akşam

biri

sana telefon açtı.

Pazarda birini

gördüm,

sana çok benziyordu.

Biri

sana yalan söylese kızmaz mısın?

Karşıda bize bakan biri var. Tanıyor musun?

Çoğu

Öğrencilerin çoğu üniversiteye girebilmek için

bekliyorlar.

Boş zamanlarımın çoğunu kitap okuyarak

geçi-

riyorum.

Dişlerinin çoğu protezdir.

Şiir ve şarkıların çoğu aşk hakkındadır.

Birçoğu

Arkadaşlarımın birçoğu sinemaya gitmekten

hoşlanmıyor.

Hikâyelerimin

birçoğunda

gerçek

olayları anlattım.

Hayvanların birçoğu et

ile

beslenir.

Kütüphanemdeki

kitapların birçoğu bana hediyedir.

Bebeklerin

birçoğu bir yaşında yürür.

Hayvanların birçoğu et

ile

beslenir.

Herkes

kapısının önünü temizlerse, bütün şehir

tertemiz

olur.

Herkes

dürüstlüğü anlatıyor; ama hiç kimse ya-

şamıyor.

Herkesin

gerçekleştirmek istediği bir

ideâli

vardır.

Doğum günü partime sınıftaki

herkesi

davet

ettim.

Herkes

sıraya geçerek beklesin.

Herkes

burada mı?

Herkes

niçin bana bakıyor?

Herkes

beni dinlesin.

Herkese

söyledin mi?

dünyada herkes yaşamak için çalışıyor.

Herkes

dışarı çıksın.

Ben

herkesi uyardım; fakat beni dinlemediler.

İnsanların çoğu gülü sever.

Doğum günü partime sınıftaki herkesi davet

ettim.