?zt?rk T. G?kku?a?? Dil bilgisi 2

Подождите немного. Документ загружается.

Aşağıdaki soruları "-arak, -erek" zarf

fiil

ekiyle cevaplayınız.

İsmail, okula nasıl gitti? (yürümek)

Sibel, nasıl ağlar? (bağırmak)

Deden, nasıl uyur? (horlamak)

İnsanlar,

nasıl anlaşır? (konuşmak)

Öğrenciler nasıl başarılı olur?

(çok

çalışmak)

Aşağıdaki

test

sorularını cevaplayınız.

"Ders eve gideceğiz."

cümle aşağıdaki kelimelerden hangisiyle

tamamlanmalıdır?

A) biterek B) bitince

bitip

C) bite bite

Aşağıdaki

cümlelerden

hangisine "-arak, -erek"

eki

gelmez?

A) Çok çalış başarılı

oldu.

Bütün

işlerini

düşün yapar.

Yürü

otobüs durağına kadar

gittik.

D) Yağmur yağ otobüs durağına kadar

gittik.

Aşağıdaki cümleleri

"-a,

-e, -arak,

-erek,

-ınca,

-ince, -unca, -ünce,

-ip,

-üp, -up" zarf fiil eklerinden

uygun

olanlarıyla doldurunuz.

Düğmeye bas makineyi çalıştır.

Sor..... sor. Bağdat bulunur.

Annem dışarı çık oyun oynamaya

devam

ettik.

Böyle boş otur otur zaman

geçmiyor.

Korku filmi seyret gece uyuyamıyorum.

Sadece çalış hedefe ulaşabiliriz.

Kadın fareyi gör. çığlık attı.

Bahar gel havalar ısınır.

Arkadaşını da al hemen bize gel.

10.

Tercümanlık yap para kazanıyorum.

Aşağıdaki fiilleri

"-a,

-e"

zarf fiil

ekiyle

cümle

içinde

kullanınız.

koşmak

bakmak

bilmek

sevmek

kaynamak

.i-ISUM*-»

WlBm

ZARF

FULLER

istanbul

bir

tarih şehridir. Bunu gezmeden, görmeden anlamak

zordur.

İstanbul'da büyüklü küçüklü

bir

hayli müze bulunmaktadır.

Hepsi

tarihî eser bakımından zengindir. İstanbul'un kendisi müze

gibidir.

Adım başı tarihî eser görürsünüz. Gezmekten sıkılmazsınız.

kadar

tarih

dolu,

tarih olmuş başka

bir

şehir

var

mıdır yeryüzünde?

şehir,

bir

medeniyetler müzesidir. Sokaklarını, meydanlarını

gezerken

her

medeniyetten eserlerle karşılaşırsınız. İstanbul'u dolaş-

tıkça kendinizi müzede hissedersiniz.

Bir

tarafta Ayasofya,

tam

karşısında Sultan Ahmet Camii. Topka-

pı'nın

içinde

Aya

İrini

Kilisesini görürsünüz.

Tam bir

medeniyetler

di-

yalogu,

istanbul

sadece tarihi değil,

diyalogu,

hoşgörüyü

barışı

temsil

eder. İstanbul yaşadıkça

hoşgörü medeniyeti

var

olacaktır.

Ben

İstanbul'u

göreli,

"İstanbul'da

müzeye gitmek şart değildir.

Zaten

müzedesiniz."

derim.

Sizce

haklı değil miyim? İstanbul'u gezdikçe bana

hak

vere-

ceksiniz.

ZARF

FİİLLER

Tanım:

Zarf

fiil

ekleri alarak kelime veya kelime grupla-

rını birbirine bağlayan kelimelerdir.

Hem

fiil,

hem

bağlaç özelliği vardır. İsim gibi kullanıl-

maz, çekim

eki

almazlar.

Fiil

kök ve

gövdelerine zarf

fiil

ekle-

getirilerek yapılır.

Yapılışı

I. "-ken"

Zaman

durum anlamı bildiren

bir

zarf

fiil

eki-

dir.

Genellikle geniş zaman

şimdiki zamanla

kullanılır.

Not:

"-ken"

zarf

fiil

eki

isimlere

gelir.

Ç*°

Çocukken

her

insan yaramazlık yapar.

İşteyken beni arama.

Örnek:

Ders

çalışırken müzik dinleme.

Ben

konuşurken bana

bak.

Uykusuzken araba sürme

"-madan,

-medeti"

Olumsuzluk

ifade eden

bir

zarf

fiil

ekidir. Ken-

dinden

sonraki fiilin nasıl yapıldığını bildirir.

Eklendiği fiilin yapılmadığını anlatır.

geceyi uyumadan

geçirdim.

Seni görmeden gitmeyeceğim.

Çalışmadan başarılı olamazsınız.

İyice düşünmeden karar verme.

j\fOt:

"Önce" kelimesiyle birlikte bir

C**

edat grubu oluşturur.

Örnek:

Gelmeden

önce beni ara.

okula gelmeden önce Türkçe bilmiyordum.

Bir

işe başlamadan önce plan yapmalısın.

"-ah,-eli"

zarf

fiil

eki "-dan

beri,

-den

beri"

anlamında

kullanılarak bir işin başlangıcından beri devam

ettiği anlamını verir.

Sen gideli yüzüm gülmüyor. (Sen gittiğinden be-

yüzüm gülmüyor.)

Onu görmeyeli yıllar

oldu.

"Vampir" filmini seyredeli geceleri çok korkarım.

"-ılığından beri"

İşin başlangıcından şimdiye kadar geçen

zamanı anlatır.

Yapılışı

Fiil+-dık, -dik, -duk,

-dük-i-İyelik

ekleri

-dan,

-den

BERİ

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

geldiğimden

geldiğinden

geldiğimizden

geldiğinizden

geldiklerinden

beri

Örnek:

Ailemden

ayrıldığımdan beri onları hiç aramadım.

Hasta

olduğundan beri hiçbir şey yemiyor.

Arabayı aldığımızdan beri üç defa kaza geçirdik.

En son ayrıldığımızdan beri onu

bir

daha

görmedim.

Babam

öldüğünden beri annem her gün ağlıyor.

Buraya

geldiğimden beri seni göremedim.

İl

Maç

başlayalı hiç gol olmadı.

"-dık%a,

-dikçe,

-dukça,

-dükçe"

"-dik,

-dik, -duk,

-dük"

sıfat

fiil

ekine

"-ca,

-ce,

-ça,

-çe" eşitlik eki eklenerek yapılır.

Israr,

tek-

rar

ve devamlılık anlamı bildirir.

Çocuk,

büyüdükçe

güzelleşiyor,

(devamlılık)

Ben

yapma dedikçe sen

inat

ediyorsun.

(ısrar)

Bir

işi sevmedikçe başarılı olamazsın.

Sizi tanıdıkça daha çok seviyorum.

Aklıma geldikçe yazarım.

"-maksızın,

-meksizin"

ek, kendisinden sonraki fiilin nasıl yapıldığını

ya da yapılacağını anlatarak o fiili tamamlayan

bir

zarf

fiil

ekidir.

Durmaksızın koşuyordu.

Bütün

gün dinlenmeksizin çalıştı.

"-dıaı

hâlde"

"-dik,

-dik, -duk, -dük" sıfat

fiili,

kendisinden

fiilin nasıl bir durumda yapıldığını belir-

tir.

Beklenmedik bir sonuç ifade eder.

Fiil+-dık, -dik, -duk,

-dük+

İyelik

ekleri +HÂLDE

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

geldiğim

geldiğin

geldiği

geldiğimiz

geldiğiniz

geldikleri

hâlde

Gençliğinde çok spor yaptığı hâlde çabuk

ihti-

yarladı.

Örnek:

Çok

fakir olduğu hâlde kardeşlerine yardım

edi-

yordu.

Size

çalışmanızı söylediğim hâlde çalışmamışsınız.

Çok

işim olduğu hâlde maça

gittim.

İstanbul'u çok

iyi

bildiğim hâlde kayboldum.

Kendini

iyi

hissetmediği hâlde işe

gitti.

"-dığı

için"

Sebep

sonuç anlamı verir. Kendisinden sonraki

fiilin

sebebini açıklar.

Yapılışı:

Fiil+dık

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

-dik,

-duk,

-dük+lyelik

ekleri+lÇIN

geldiğim

geldiğin

geldiği

geldiğimiz

geldiğiniz

geldikleri

için

Örnek:

Emre,

çok yorgun olduğu için okula gidemedi.

Siz evi aldığınız için çok şanslısınız.

Türkçe

öğrendiğim için çok seviniyorum.

Öğrenciler,

imtihana

hazırlanmadıkları

için

za-

yıf aldılar.

konuyu anlamadığım

için

öğretmene

sordum.

Oğlum yarışmada birinci olduğu

için

madalya

aldı.

"-dıgından dolayı

Sebep

sonuç bildir.

Fiil+-dık, -dik,

-duk,

-dük+İyelik

ekleri+dan,

den+DOLAYI

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

geldiğimden

geldiğinden

geldiğimizden

geldiğinizden

geldiklerinden

dolayı

Meşgul olduğumdan dolayı çay

içemeyeceğim.

Yapılışı:

Size gelemediğimden dolayı

çok

üzgünüm.

Seni tanıdığımdan dolayı

çok

şanslı olmalıyım.

Benimle

çalıştığından dolayı pişman olmayacaksın.

Beni

aramadığından dolayı sana

çok

kızgınım.

Törene

katıldığından dolayı sana teşekkür

ediyorum.

10.

"-dığı

zaman

-dığında"

Zaman ifade eden

bir

zarf

fiil

ekidir.

Yapılışı:

Fiil+-dık, -dik, -duk,

-dük+iyelik

ekleri+Zaman

-da,

-de

Maç

başlayalı yarım saat

oldu.

Hâlâ

gol yok.

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

geldiğimde

geldiğinde

geldiğimizde

geldiğinizde

geldiklerinde

geldiğim

geldiğin

geldiği

geldiğimiz

geldiğiniz

geldikleri

zaman

Akşam

eve

geldiğim zaman

sen

uyuyordun.

Akşam

eve

geldiğimde

sen

uyuyordun.

Seni aradığımda saat

beş

buçuktu.

Hastanede

yattığım zaman beni ziyaret etmediniz.

Okulu

bitirdiğiniz zaman size sertifika vereceğiz.

II.

"-atağı, -eteği

için"

Sebep

sonuç ifade eder. Kendisinden sonraki

gelecek

zamanlı fiilin sebebini

bildirir,

"-acak,

-ecek"

sıfat

fiil

eki, kendisinden sonra gelen

ek-

ler

edatlarla birleşerek zarf fiiller oluşturur.

Fiil+-acak,

-ecek+lyelik

ekleri+IÇIN

Ben

geleceğim

Sen geleceğin

geleceği

Biz geleceğimiz

Siz geleceğiniz

Onlar gelecekleri

için

Yazın Antalya'ya gideceğim

için

çok heyecanlıyım.

Örnek:

Okulumu

başarıyla bitireceğim için çok mutluyum.

Onunla evleneceğin

için

sevinmelisin.

Seni

bir

daha görmeyeceğim için

çok

üzgünüm.

Araba

alacağım

için

para biriktiriyorum.

Toplantıya katılamayacağım için özür

dilerim.

12,

"-atağından, -eteğinden dolayı"

Sebep

sonuç bildirir.

Fiil+-acak,

-ecek+İyelik

ekleri+dan,

-den-f

DOIAYI

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

geleceğimden

geleceğinden

geleceğimizden

geleceğinizden

geleceklerinden

dolayı

Örnek:

Ailenle tanışacağımdan dolayı

çok

heyecanlıyım.

Olimpiyatlarda

ülkemizi temsil edeceğimizden

dolayı

çok

mutluyuz.

Ahmet,

bizden ayrılacağından dolayı çok üzgün.

Sinemada

film başlayacağından dolayı ışıkları

kapattılar.

Yarın yarış olacağından dolayı yolları trafiğe ka-

patmışlar.

Sınavlara katılacağından dolayı çok çalışıyor.

13.

"-acaği,

Zaman ifa<

Fiil+-acak,

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

-eteği zaman"

eder.

-ecek+lyelik

ekleri+

geleceğim

geleceğin

geleceği

geleceğimiz

geleceğiniz

gelecekleri

ZAMAN

zaman

Yemek

yiyeceğimiz zaman ellerimizi mutlaka

yıkarız.

UJmimim

Aşağıdaki cümleleri

"-ken"

zarf

fiil

ekini

kullanarak verilen fiillerle

tamamlayınız,

tırmanmak / yardım etmek / olmak / yağmak

/ hazırlanmak / konuşmak / çalışmak / yap-

mak

/ gülmek / anlatmak

Siz alışveriş Ali top oynuyordu.

'2.

Öğretmen, ders ben uyuyordum.

Yağmur dışarıda miydin?

Örnek:

Bursa'ya

geleceğin zaman önceden haber ver.

Belediye

başkanıyla görüşeceğin zaman çok şık

giyinmelisin.

Okula gideceğin zaman

haber

ver,

beraber

gidelim.

Galatasaray-Real

Madrid maçı oynanacağı za-

man

hava yağmurlu olacakmış.

Nihat,

banyo yapacağı zaman elektrikler kesilmiş.

14.

"-ar,

-maz

/ -er,

-mez"

Yapılışı

Fiil

-ar,

-er+Fiil+-maz,

-mez

Kendisinden

sonraki fiilin

birden

yapıldığını bildirir.

Zil çalar çalmaz kapıya koştum.

Örnek:

Ahmet,

okuldan gelir gelmez uyudu.

Onu görür görmez tanıdım.

Öğretmenimiz, sınıfa girer girmez yoklama aldı.

Çocuğa, evden çıkar çıkmaz araba çarptı.

Deprem sen neredeydin?

- Adam, herkes onu dinliyordu.

Annem, yemek

ablam

ders çalışıyordu.

İşçiler,

patronları onları seyre-

diyordu.

Kenan, dağa biz çok korktuk.

Bazı

insanlar

bazı insanlar ağlıyor.

10.

İnsanlara

çok mutlu oluyorum.

Aşağıdaki cümleleri

"-madan,

-meden"

zari

fiil ekini katlanarak

birleştiriniz.

Oktay kapıyı çalmadı. / Sınıfa

girdi.

Ninem, kapıyı kilitlemedi. / Uyudu.

Murat, ev ödevlerini yapmadı. / Okula geldi.

Yusuf,

yağmurlu havada şemsiyesini açma-

dı. / Yürüdü.

5. Kardeşim dişlerini fırçalamadı. / Uyudu.

Aşağıdaki soruları "-madan, -meden"

zarf

fiil eklerini kullanarak

cevaplayınız»

Ramazan, nasıl koşuyor? (durmak)

Ahmet, nasıl okula gitti? (kahvaltı yapmamak)

İnsanlar,

nasıl konuşmamalı? (düşünmek)

Sabaha kadar nasıl çalıştın? (uyumak)

Çocuklar, ne yapmadan duramazlar?

(oyun

oynamak)

Aşağıdaki cümleleri "-alı, -eli" zarf

fiil eklerini kullanarak verilen fiillerle

tamamlayınız.

yenilmek

/ başlamak / sulamak / gitmek /

kesilmek

İmtihan

hiçbir soruya ce-

vap veremedim.

Elektrikler

üç

gün oluyor.

Okula onu görmedim.

Çiçekleri bir hafta

oldu.

5. Fenerbahçe futbolcuların

morali

bozuk.

Aşağıdaki cümleleri

"-dıkca,

-dikçe,

-dukca,

-dükçe"

zarf fiil eklerini

kul-

lanarak

verilen fiillerle tamamlayınız.

görmek

/ seyretmek / gülmek / okumak /

pratik

yapmak

daha iyi Türkçe öğreniyoruz.

"2. Seni eski günlerimi hatırlıyorum.

3 bilgim artıyor.

Bu manzarayı hu-

zur buluyorum.

5 güzelleşiyorsun.

Aşağıdaki kelimelerle

"-dığı

hâlde"

zarf

fiil ekini kullanarak uygun cüm-

leler

kurunuz.

saatini kurmak / geç kalkmak

az yemek / şişmanlamak

çok çalışmak / zayıf not almak

çok su içmek / susamak

5. arabayı dikkatli kullanmak / kaza yapmak

7. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Ne zamandan beri onu görmüyorsun?

(okul

bitmek)

Ne zamandan beri doktora gitmiyorsun?

(iyileşmek)

Ne zamandan beri onu seviyorsun? (görmek)

Çocuk, ne zamandan beri ağlıyor? (uyanmak)

5. Siz ne zamandan beri Türkçe öğreniyorsu-

nuz? (okul başlamak)

ÎİpimKADAR?

HİKAYE BİRLEŞİK

ZAMANM

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

HİKÂYESİ

DUYULAN

GEÇMİŞ

ZAMANIN

HİKÂYESİ

GENİŞ

ZAMANIN

HİKÂYESİ

GELECEK

ZAMANIN

HİKÂYESİ

"Döviz bozdurmam gerek."

dedi.

Parası bitiyormuş. Topka-

pı'dan çıktıktan sonra Sultan Ahmet'e

gidecektik.

Orada bozdu-

rurduk.

Fakat biz Topkapı Sarayı'ndan çıkıp Sultan Ahmet'e ge-

lince

döviz büroları çoktan kapanmıştı. "Ne yapacaktık?"

Yapa-

cak

bir şey

yoktu.

Yarına kadar sabretmesi gerekiyordu misafiri-

min.

Adı Lara'ydı.

İtalya'dan

gelmişti. Her mektubunda İstan-

bul'u

çok merak ettiğini yazıyordu. İstanbul'la

ilgili

sorular

soru-

yor,

fotoğraflarını istiyordu benden.

İstanbul'a daha önce

gelecekti;

fakat ben yurt dışında

oldu-

ğum

için

gelişi

gecikti.

Gezmiyor, koşuyordu sanki. Bazen

ken-

disine

yetişemiyordum. Bir şey desem kırılır mıydı acaba? De-

medim.

Bütün gün arkasından koşup

durdum.

İstanbul'u bu kadar seveceğini tahmin edemezdim. Belki de

İstanbul'la Roma benzeşiyordu. "Daha önce

gelmeliymişim."

dedi

bana. Bense, bir şehrin bir

insanı

nasıl büyülediğine şahit

oluyordum.

Ama galiba Lara'ya hak vermem

gerekirdi.

Söz ko-

nusu

şehir İstanbul'du.

BİRLEŞİK

ZAMANLAR

Tanım:

RİVAYET BİRLEŞİK

ZAMANI

Basit

zamanlı fiillerle ek fiilin birleşerek oluştur- Duyulan, sonradan farkına varılan

olay-

duğu yapıya birleşik zaman denir.

arı

başkasına anlatırken kullanılır.

Üç

birleşik zaman vardır:

HİKAYE

BİRLEŞİK

ZAMANI

RİVAYET BİRLEŞİK

ZAMANI

ŞART BİRLEŞİK

ZAMANI

HİKÂYE BİRLEŞİK

ZAMANI

Görülen,

bilinen olayları, yapılan işleri

başkasına anlatırken kullanılır.

Bekir

: Ali, dün bu saatte ne yapıyormuş?

Fatih : Ali, dün bu saatte top

oynuyormuş.

ŞART

BİRLEŞİK

ZAMANI

Ali : Dün bu saatte ne yapıyordun?

Fatih : Dün bu saatte top oynuyordum.

Yapılan

işin,

başka bir

işin

olmasına bağlı olduğu

zaman kullanılır.

Bekir

: Ali çok güzel top oynuyorsa bizim takıma alalım.

Fatih : Ali'ye teklif

edeyim.

Kabul ederse iyi olur.

HİKAYE BİRLEŞİK

ZAMANI

Ali

: Araba kullanır mısın?

Burhan

: Kaza yapmadan önce kullanırdım.

Şimdi kullanmıyorum.

Ali : Kaza nasıl oldu?

Burhan

: Araba sürerken çok dikkatsizdim.

RİVAYET BİRLEŞİK

ZAMANI

Cemal

: Burhan araba kullanıyor mu?

Ali :

kaza yapmadan önce

kullanırmış.

Şimdi

kullanmıyormus.

C.ŞART

BİRLEŞİK

ZAMANI

Cemal

: Kaza nasıl olmuş?

Ali : Arabayı dikkatsiz

kullanıyormuş.

Dikkatli

olsaymış kaza yapmazmış.

Cemal

: Dikkatsiz araba kullanılırsa elbette

kaza olur.

HİKAYE BİRLEŞİK

ZAMANI

Kullanımı: Bu birleşik zaman, olmuş, olacak ve-

ya olması planlanan bütün hareketle-

rin

geçmişte kaldığını belirtir, bu ha-

reketleri

hikâye eder.

Örnek:

yürümek

geçmek

yüzmek

gelmek

kovalamak

göndermek

açmak

yürüyordum

geçmiştim

yüzerdi

gelecekti

kovalasaydım

göndermeliydin

açmalıydın

En çok kullanılan hikâye bileşik zamanları şun-

lardır:

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

HİKÂYESİ

DUYULAN

GEÇMİŞ

ZAMANIN

HİKÂYESİ

GENİŞ

ZAMANIN

HİKÂYESİ

GELECEK

ZAMANIN

HİKÂYESİ

DİLEK-ŞART KİPİNİN HİKÂYESİ

GEREKLİLİK KİPİNİN HİKÂYESİ

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

HİKAYESİ

Kullanımı: Geçmişte, belli bir zaman dilimi içerisinde başlayıp devam eden ve sonra biten olayları şimdi

anlatırken kullanılır.

Yapılışı: görülen geçmiş

zamanı

Örnek:

gelmek

—»

geliyordum,

okumak

açmak

—•

açıyordu

Bir

saat önce yağmur yağıyordu. Şimdi hava güneşli