?zt?rk T. G?kku?a?? Dil bilgisi 2

Подождите немного. Документ загружается.

Konuşmak

için

biraz zamanınız var mı?

iş için az zamanım var.

Az şekerli bir kahve alabilir miyim?

Biraz su alacağım.

Programda

az adam vardı.

COK-BIRÇOK

İnsanlar

ve nesneler için kullanılır. Sayılan nes-

neleri

gösterir.

Hiçbir

şey yemiyor, içmiyor.

Bugün

birçok

kişi seni

sordu.

Bizim sınıftaki

birçok

öğrenci yurtta kalıyor.

Oraya

birçok

kez

gittim.

Burada

birçok

sinema var, siz hangisine

gide-

ceksiniz?

Birçok

insan,

futbolla

ilgileniyor.

Birçok

öğrenci hafta sonu kursa gidiyor.

6. ÇOĞU

Örnek:

Çoğu zaman yemekten sonra çay

içiyorum.

Tatile çoğu kez beraber

gittik.

Çoğu filmin konusu aynı.

Çoğu kimse bu reklâmı beğenmedi.

Burada

çoğu insan beni tanımıyor.

HER

Her gün derslerden sonra yarım saat uyurum.

soru her

insanın

aklına gelebilir.

Her hafta sonu parka gidiyorum.

HİÇ-HİÇBİR

Örnek:

evde hiçbir şey yok.

Hayatımda hiç sigara

içmedim.

Beni

hiçbir gün aramadı.

BİR

Seninle

bir gün karşılaşırız.

Bir

adam seni

sordu.

Bir

akşamüstü

gitti.

Bir

promlem var mı?

•

Not:

"Bir"

kelimesi hem sayı sıfatı hem de belgisiz

sıfat olabilir.

Bakkaldan

bir ekmek aldım. ("Bir" sıfatı bu

*•

cümlede sayı sıfatı olarak kullanılmış.)

Onu bir gün bulacağım. (Bu cümledeki "bir"

bilinmeyen

"gün"ün sıfatı olduğu

için

belgisiz

sıfattır.)

upmımı»

I. Aşağıdaki

cümlelerden

doğru olanın

başına

"D";

yanlış olanın başına

"Y"

yazınız»

)

Birçok kilo domates almak

istiyorum

)

Bütün çilekler kırmızıdır.

)

Bazı ülkeler çok soğuktur.

)

Sınıfta bütün öğrenciler

oturuyor.

)

Bazıları

her

sabah

süt

içer.

)

Birçok insan spor yapıyor.

)

Bütün insanlar güler yüzlü değildir.

2, Aşağıdaki

parçada

gecen

belgisiz

sıfatların altını

çiziniz,

KİTAP OKUMA

Bugün

birçok

öğrenci kitap okumuyor. Bazı

öğrenciler okuyor. Fakat bunların

birçoğu yan-

lış yöntemlerle kitap okuyor.

Bir

kitabı eline alıyor.

Birkaç

sayfa okuduktan sonra diğer kitaba geçiyor.

kitaptan

birkaç sayfa okuyor,

bir

başka

kita-

geçiyor. Birkaç gün sonra bakıyoruz hiçbir kitap

bitmemiş.

Peki doğrusu nasıl olmalı?

Bir

kitaba başlaya-

cağız

bitireceğiz.

Her

gün

çok

değil

sayfa

okuyacağız. Kimi zaman

az,

kimi zaman

daha

çok;

ama en az 20

sayfa okuyacağız.

şekilde

birkaç

haftada büyük

bir

kitabı bitireceğiz. Bazı

haftalarda

daha

çok

okuyacağımız için birkaç

yıl

sonra

yüzlerce kitap bitecek.

Bazı insanlar

ise

çok

düzenli kitap okuyor.

insanların

işi

kitap okumak. Birçok yazar, şair

bilim

adamı gününün büyük

bir

bölümünde

okuyor,

yazıyor.

3, Aşağıdaki boşluklara

uygun

belgisiz

sıfatları yerleştiriniz,

Okuldaki sınıflarda televizyon

var.

çocuklar teneffüse çıktı.

Tencerede çorba

var.

Masanın etrafında kişi oturuyor.

Bahçede meyve ağacı

var.

Şehirdeki dükkanlar kapanmış.

Müzede tarihi eser sergileniyor.

8 insanlar klasik müzikten hoşlanır.

Kahvaltıda şey yemedim.

soruları cevapladınız

mı?

Aşağıdaki

test

sorularını cevaplayınız,

"Babam saat sonra

iş

yerine

geldi."

Bu cümle aşağıdaki kelimelerden hangisiyle

tamamlanmalıdır?

birçok

bazısı

C) birkaç

D) hiç

kimse

insanlar

alkollüyken araba kullanı-

yorlar."

Bu cümle aşağıdaki kelimelerden hangisiyle

tamamlanmalıdır?

A) Bazı

C) Hepsi

Birçok

D) Hepimiz

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde belgisiz

sıfat yanlış kullanılmıştır?

A) Bazı öğrenciler çok yaramaz.

Bahçede

birçok

koyun var.

C) Masada

birçok

kâğıt var.

D) Öğretmen, öğrenciye birkaç sorular

soru-

yor.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde belgisiz

sıfat doğru kullanılmıştır?

A) Birçok arabaların içi çok geniş.

Birkaç insanlar zengin olmak istiyor.

C) Yemeğe birkaç tuz attım.

D) Sınıfta bazı sıralarda öğrenci yok.

"Tabakta pilav var."

Bu cümlede boş bırakılan

yere

aşağıdaki

bel-

gisiz

zamirlerden

hangisi gelmelidir?

birçok

birkaç

C) biraz

D) bütün

"Stadyumda taraftarlar bağırıyor."

Bu cümlede boş bırakılan

yere

aşağıdaki

bel-

gisiz

zamirlerden

hangisi gelmelidir?

A) bütün

birkaç

birçok

D) herkes

"Sınıfta öğrenciler ev ödevi yapmıyor."

Bu cümlede boş bırakılan

yere

aşağıdaki

bel-

gisiz

zamirlerden

hangisi gelmelidir?

A) biraz

bazı

birçok

D) herkes

"Bahçede kedi koşuyor."

Bu cümlede boş bırakılan

yere

aşağıdaki

bel-

gisiz

zamirlerden

hangisi gelmelidir?

birçok

bazı

C) biraz

D) herkes

" öğrenciler derste konuşmaz."

Bu cümlede aşağıdaki belgisiz zamirlerden

hangileriyle

tamamlanmalıdır?

A) Herkes-hiç

Bazı-bütün

Bazı-hiç

D) Bazı-hiç kimse

10."İmtihandaki soruları herkes cevap-

lamış."

Bu cümlede boş bırakılan

yere

aşağıdaki

bel-

gisiz

zamirlerden

hangisi gelmelidir?

A) hiç

bütün

C) biraz

D) bazen

SIFAT

FİİLLER

gün sabah erkenden kalktı. Perdeleri ve

pencereyi

açtı.

İçeriye

güneş ışığıyla birlikte temiz

hava

doldu.

Kendine kahvaltı hazırlarken sokaktan

geçen

sütçünün sesini

duydu.

Bir an süt almayı

düşündü; ama vazgeçti. Masaya oturduğu zaman

canı hiçbir şey yemek

istemedi.

Bir bardak çay alıp

televizyonu

açtı.

gün Anneler Günüydü. Tele-

vizyonda bu günle ilgili şarkılar, şiirler, konuşmalar

vardı.

Kendisi

de anneydi; ama çocuklarının hiçbiri

yanında değildi. "Keşke şimdi burada olsalar!"

diye

düşündü. Çocuklarının Anneler Gününü hatır-

layıp bir telefon bile etmediklerini düşündü.

Çocuklarına kızdı. Pencereden dışarıya baktı. Karşı

komşunun çocuklarının, Anneler Gününü kutla-

maya

geldiklerini

gördü.

zaman kendisini çok

yalnız ve mutsuz hissetti.

sırada kapı çalındı. Sütçünün geldiğini

düşünerek kapıyı açtı. Hem çok şaşırdı, hem de

çok

sevindi. Çünkü kapıyı çalan, çocuklarıydı.

Hepsi

birden karşısında "Sürpriz!" diye bağırdılar.

Onları böyle karşısında görünce, "Anne olmak

güzel

şey." diye düşündü.

SIFAT

FİİLLER

Yapılışı:

ağla

Fiil

Fiil kök ve gövdelerine sıfat-fiil ekleri getirilerek yapılır. Genellikle sıfat görevinde bulunurlar.

ağlamak = ağlayan çocuk

- an - çocuk

Kaynaştırma harfi Sıfat

fiil

eki

İsim

H\fotl

Bazen

kendilerinden

sonra

gelen

isim düşer.

İsim-

leşirler.

Örnek:

Konuyu anlamayan öğrenci var mı?

Konuyu

anlamayan var mı?

Güzel gören insan güzel düşünür.

Güzel gören güzel düşünür.

Güzel düşünen

insan

hayatından zevk alır.

Güzel düşünen hayatından zevk alır.

Adam,

ağlayan çocuğunu susturmaya çalışıyor.

MEMÜtiJ

?if^M«ii£Mii£

Sıfat Fiil Ekle

Bir

işi yapanı

gösteren,

ad olarak da kullanılan

sıfat

fiil

ekidir. Eklendiği kelimeyi sıfat yapar.

Örnek:

Şu top oynayan çocukları görüyor musun?

Geçen

hafta yapılan piknik çok güzeldi.

Şu ağlayan çocuğa süt ver.

Kitapsız büyüyen

çocuk;

susuz yetişen ağaca benzer.

Okuyan

insan,

yaşayan insandır.

"Ana sıcağından mahrum kalan insanları hiçbir

güneş

ısıtamaz."

ekin olumsuzu "-ma, -me" olumsuzluk eki ile

yapılır.

Örnek:

Öğretmen, derse gelmeyen öğrenciye çok kızdı.

Dersi

dinlemeyene kötü not vereceğim.

Güneş girmeyen eve doktor girer.

Ödevini yapmayan var mı?

"Gençliğin değerini bilmeyen

insanlar

ihtiyarlık-

çok pişman olurlar."

"(-*,

-e,

-ı,

-i,

-u,

-ü)

-r"

Geniş zaman bildiren bir sıfat

fiil

ekidir. Eklen-

diği kelimeyi sıfat yapar.

Koşar adımlarla oradan uzaklaştı.

Başından kaynar sular boşalıyordu.

Güler yüzlü insanları severim.

T3u

S»

_—-J^

/7-vtjr

yazmak

—>

yanmak

—>

çalmak

—>

yazar

kasa

yanardağ

çalar

saat

"-mış, -miş,

-muş,

-muş"

Geçmiş zaman bildiren bir sıfat

fiil

ekidir. Eklen-

diği kelimeyi sıfat yapar.

Örnek:

Yanmış ekmek kokusu etrafa yayıldı.

Süt

dökmüş kediye

döndü.

Çocuğun üzerine kaynamış su

döküldü.

Okunmuş kitapların özetini istiyorum.

Mağazaya yeni bir

yazar

kasa alındı.

Okumuş

insan

her hâlinden bellidir.

"-dik, -dik,

-duk,

-dük"

Geçmiş zaman bildiren bir sıfat

fiil

ekidir. Eklen-

diği fiili sıfat yapar.

Örnek:

Tanıdık

insanlarla

karşılaşmak

istedim.

Onun geçtiği yerlerden güzel kokular yayılıyordu.

Okuyamadığınız hikâyeleri mutlaka okuyun.

Bugün

anlamadığınız konuları tekrar anlatacağım.

Sevdiğiniz konulara değil, sevmediğiniz konula-

çalışınız.

*•(

KUTLARSINIZ?

Not:

ek daha çok iyelik ekleri ile birlikte

kul

^ lanılır

ve iki cümleyi birleştirir.

#=*,

Sokakta

ilk

gördüğüm adama

sordum.

Yaptığın işi beğendin mi?

"-atak,

-etek"

Gelecek

zaman ifade eden bir sıfat

fiil

ekidir.

Eklendiği fiili sıfat yapar.

Örnek:

Yatacak

bir yerim olsaydı buraya gelmezdim.

Gelecek

ay bütün borçlarımı ödeyeceğim.

Kazanacağı parayı fakirlere dağıtacak.

Alacağım arabanın rengi lacivert.

Not:

İyelik ekleriyle beraber kullanılarak iki

cüm-

leyi

birleştirme görevinde bulunur.

Doğacak çocuğumuza Seyredeceğimiz film

Ali adını verelim. dalda Oskar ödülü almış.

"-mmz,

-mez"

Geniş zaman olumsuzluk ifade eden bir sıfat fi-

ekidir. Eklendiği kelimeyi sıfat yapar.

Bitmez

tükenmez bir derde düştüm.

Kendini

bilmez

insanlarla

arkadaşlık etme.

ek yerine "-an, -en" sıfat

fiil

ekinin olumsuz

şekli daha çok kullanılır.

Örnek:

açmaz çiçek

solmaz gül

bitmez

çile

—»

—>

açmayan

çiçek

solmayan

gül

bitmeyen

çile

Hastanın dinmez baş ağrıları var.

"-ası,

-esi"

Gelecek

zaman ifade eden bir sıfat

fiil

ekidir.

Daha çok "beddua" anlamı verir. Eklendiği ke-

limeyi

sıfat yapar.

Örnek:

Yıkılası gurbet elinde yapayalnızım.

Başları ezilesi düşmanlar.

Kahrolası sevgili beni candan usandırdı.

Kırılası eller sana nasıl kıydı.

Canları çıkası hırsızlar çantamı çaldılar.

Not:

Çok

az olmakla birlikte "lâyık olma"

anla-

^ mında

da kullanılır.

Annem,

elleri öpülesi bir kadındır. (Elleri

öpülmeye lâyık.)

£~«

'^imMâStâı^jsl^lsi:

IMK

tm}&

Aşağıdaki

cümleleri

örnekteki

gibi

birleştiriniz.

Örnek:

Bazı konuları bilmiyoruz.

konuları öğren-

mek

için

kitaba bakmalıyız.

Bilmediğimiz konuları öğrenmek için kitaba

bakmalıyız.

Bazı

insanlar

yemeği

çok

çabuk yer.

Böy-

insanlar

çabuk kilo alır.

Bizim apartmanımıza yeni

bir

komşu taşın-

dı.

/ Ona

yardım

ettik.

akşam bize misafirler gelecek.

Onlar

için

hazırlık yaptın

mı?

Babam

İtalya'dan

gelirken bana hediye

al-

mış.

hediyeyi

çok

beğendim.

Burada

çok

güzel günler yaşadım.

günleri

hiç

unutamam.

akşam yemek yiyeceksin.

yemekleri

ben

yaptım.

2. Aşağıdaki

cümleleri örnekteki gibi

birleştiriniz.

Öğretmen,

bir

öğrenciye ceza verdi.

öğ-

rencinin

adı

Mehtap.

Öğretmenin ceza verdiği öğrencinin

adı

Mehtap.

Hasan,

bir

kediye

süt

verdi.

kedi

çok

yaramaz.

Öğretmenimiz

ödevi verdi.

/ Onu

yap-

malıyız.

manav meyve

sebze satar.

mey-

sebzeler

her

zaman tazedir.

Babam, yeni

yıl

için

anneme

bir

altın

bile-

zik satın aldı.

bileziği hırsız çaldı.

Ayşe'nin doğum gününde

bir

pasta yedim.

pasta kakaoluydu.

Aşağıdaki

kelimeleri

ekleri

eşleşti-

riniz.

Fİİİ

Değiş

Gösteril

Gez

Hazırla

Oku

Yıkan

Konuş

Gel

Süslen

Sıfat Fiil

Eki

y-an

acak

ecek

İsim

öğretmen

film

aşçı

öğrenci

çocuk

yıl

bulaşık

kadın

dünya

4. Aşağıdaki

test

sorularını

cevaplayınız»

"Kurtlara

sermişti."

köpek,

ikisini

yere

Bu cümle aşağıdaki kelimelerden hangisiyle

tamamlanmalıdır?

A) saldırmış

C) saldırıp

saldıran

D) saldıracak

Aşağıdaki

cümlelerden

hangisinde sıfat

fiil,

sı-

fat

görevinde kullanılmıştır?

A) Minareyi çalan kılıfını hazırlar.

Erken gelen kazanır.

Yolu

soran kaybolmaz.

D) Gören gözü görmez olmuş.

ZARF

FİİLLERE

"Bu

sabah yağmur var İstanbul'da.

Gözlerim dolu dolu oluyor."

şarkıyı dinleyip de İstan-

bul'u

özlememek

imkânsız. İs-

tanbul'da

olsam bile burada

olup

Boğaz'ı, Çamlıca'yı, Topka-

pı'yı,

Beyoğlu'nu gezmemek ol-

maz deyip yola düşüyorum.

Bazen otobüse binerek, ba-

zen yürüyerek gezerim İstan-

bul'u.

Burası şehirden çok bir açık

hava müzesi. Gezince, görünce daha çok inanıyorum buna. Her adımda tarih var. İnsan, geçmişi ve

bugünü

aynı anda yaşıyor.

Yorulunca bir kahveye

girip

dinleniyorum.

Çay

içip

simit yiyerek açlığımı geçiştiriyorum. İstanbul'un her

tarafında çay-simit kafeleri görmek mümkün. Yoruldukça giriyorum.

Bugün

Galata Köprüsü'nden geçip Taksim'e çıktım. Kitapçıları dolaştım. Vitrinlere baka baka meyda-

geldim.

Bir kafeye

girdim.

Kendime bir Türk kahvesi söyleyip pencere kenarına

oturdum.

İstiklâl

Cad-

desi'ne

bakınca Türkiye'nin ne kadar farklı, ne kadar zengin olduğunu düşündüm. Her yaştan, her kesim-

den

insanlar var burada.

Hava kararınca kalabalığa karıştım ben de. Yürüyerek otelime

döndüm.

İstanbul'u yürüyerek gezme-

yi seviyorum. Bu muhteşem şehri her adımda daha iyi tanıyorum. Tanıdıkça seviyorum.

Yürüye

yürüye Ye-

Tepe

İstanbul'u

dolaşıyorum.

Zarf

fiil

ekleri alarak kelime veya ke-

lime

gruplarını birbirine bağlayan

kelimelerdir.

Hem

fiil,

hem de bağ-

laç

özelliği vardır. İsim gibi kullanıl-

maz, çekim eki almazlar.

Yapılışı: Fiil kök ve gövdelerine zarf

fiil

ekleri ge-

tirilerek

yapılır.

En Çok Kullanılan Zari

Fiil

Ekleri:

I. "-a, -e"

Zarf fiillerin tekrarında kullanılan bir ektir. Bir

işin uzun süreli yapıldığını veya çok defa tekrar-

landığını anlatır.

Yürüye

yürüye ayaklarıma kara sular

indi.

Oynaya oynaya gelin çocuklar.

Geze geze sahile indik.

Ağlaya ağlaya gözle-

rinde

yaş kalmamış.

Spor

yapa yapa

zayıfladı.

Yaza

yaza parmaklarım şişti.

Bu ek, aynı fiilin tekrarında kullanıldığı gibi

Ç*

zıt anlamlı veya birbiriyle ilgili iki fiille

bera-

ber

kullanılarak ikileme oluşturur.

Güle oynaya okula gidiyor.

Düşe kalka geldim bu günlere.

"-ip,

ip,

-up,

-üp"

Çokça

kullanılan

bir

zarf fiil ekidir. Eklendiği

fii-

lin,

sonraki fiille aynı zamanda, aynı şekilde ve

aynı kişi tarafından yapıldığını gösterir.

Ali,

çok ders çalışıp başarılı

oldu.

(Ali çok ders çalıştı. Başarılı oldu.)

Hasan,

bir saat

içinde

eve gidip

döndü.

hikâyeyi yazıp bana getireceksin.

Akşama ekmek alıp eve geleceğim.

Gezide

birçok

tarihî yer gezip gördük.

Bu resme her gün bakıp seni hatırlıyorum.

"-arak,

-erek"

Eklendiği fiilden sonraki fiilin durumunu, nasıl

yapıldığını bildiren bir zarf fiil ekidir.

Problemlerimizi

konuşarak çözebiliriz.

Sağa sola bakarak yürüyorlar.

Fizik öğretmenimiz gülerek sınıfa girer, kızarak

sınıftan çıkar.

Boş vakitlerimi televizyon

seyrederek

geçiriyorum.

Nots

Bu ek, şart anlamı da verebilir.

Hasta,

dinlenerek

iyileşecek.

(Hastanın iyileşmesinin şartı dinlenmek.)

Öğrenci, çok çalışarak başarılı olur.

(Öğrencinin başarılı olmasının şartı çok çalışmak.)

"-tnta,

-inte,

-unca,

-ünce"

Bir

hareketin

başlangıç zamanını

gösteren

bir

zarf

fiil ekidir.

Kuşlar, kanat çırparak

uçtu.

Boş vakitlerimi televizyon seyrederek geçiriyo-

rum.

Yağmur

yağınca yollar çamur oldu.

Ben

konuşunca siz susmalısınız.

Ali,

kızınca etrafındakilere bağırır.

Araban bozulunca tamirciye telefon aç.

Çiçekler

açınca çevreye çok güzel kokular yayıldı.

Söz verince mutlaka yerine getirmelisin.

Not:

"Dek,

kadar" edatlarına bağlanırken ismin

-e hâl ekini alır.

Okula gidinceye dek (kadar) hiç konuşmadı.

Yarışma başlayıncaya dek (kadar) çok heyecan-

lıydım.

ALİSİWAAL)\]{

1. Aşağıdaki cümleleri örnekteki gibi

"-ip,

-ip,

-up,

-üp" zari fiil eklerini

kullanarak

birleştiriniz.

Ali kapıyı açtı. / Bahçeye koştu.

Ali kapıyı açıp bahçeye koştu.

Dedem, pencereyi kapattı. / Koltuğuna

oturdu.

Annem, balkona çıkıyor. / Oturuyor.

Mustafa, imtihan kâğıdına bakmış. / Gül-

müş.

Terzi, şemsiyesini alacak. / Dükkândan çıka-

cak.

Hırsız, balkondan atladı. / Kaçtı.

Mehmet, çantasını yere attı. / Hızla evden

çıktı.

Murat, mutfağa

girdi.

/ Buzdolabının kapı-

sını açtı.

Tamer, her sabah servise biner. / Okuluna

gider.

Abdullah Bey, elindeki kâğıtları yırttı. / Çö-

attı.

Aşağıdaki cümleleri eşleştiriniz.

Müzik dinleyince a. soğuk su içmeyin.

İmtihan

başlayınca D. bana haber verin.

Eve gidince c. çok rahatlıyorum.

Maç başlayınca

Terleyince

a. babana selâm

söyle.

kitaplarınızı

kapatınız.