?zt?rk T. G?kku?a?? Dil bilgisi 2

Подождите немного. Документ загружается.

Fiil

ÇEIUMIERİ

Şimdiki Zamanın Hikâyesi (Olumlu)

Öğretmen, yarım saat

önce

sınıfta ders

anlatıyordu.

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Okumak

Okuyordum

Okuyordun

Okuyordu

Okuyorduk

Okuyordunuz

Okuyorlardı

Yazmak

Yazıyordum.

Yazıyordun

Yazıyordu

Yazıyorduk

Yazıyordunuz

Yazıyorlardı

Örnek:

Dün

akşam elektrikler gittiğinde ben ders çalışıyordum.

Dedem,

her zamanki gibi koltuğuna oturmuş, kahvesini yudumluyordu

Dün

bu saatlerde Serpil kitap okuyordu.

Bir

sonbahar günü yağmur yağıyordu,

insanlar

evlerine koşuyorlardı.

Mahsun,

şarkı söylüyordu.

Öğretmen, şimdi teneffüste

öğrencileriyle konuşuyor.

Şimdiki Zamanın Hikâyesi (Olumsuz)

Olumsuzluk

eki "-ma,

-me"

getirilerek yapılır.

Okumak

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Okumuyordum

Okumuyordun

Okumuyordu

Okumuyorduk

Okumuyordunuz

Okumuyorlardı

Yazmak

Yazmıyordum

Yazmıyordun

Yazmıyordu

Yazmıyorduk

Yazmıyordunuz

Yazmıyorlardı

Siz geçen yıl öğretmen-

lik

yapıyor muydunuz?

Hayır, Ben geçen yıl

üniversitede

okuyordum.

Gözlerim ağrıdığı için karşıdan gelen arabaları

göremiyordum.

Hastayken

hiç yemek yemiyordum.

Uzun

zamandan beri yağmur yağmıyordu.

Çocuk,

öğretmenin bütün uyarılarına rağmen ödevlerini yapmıyordu.

Araba

bir türlü çalışmıyordu.

Evden

dışarı

çıkmıyorduk.

yıl öğretmenim.

^ '«İH»'

mmmmms

Şimdiki Zamanın Hikâyesi (Soru)

Soru eki "-mı, -mi, -mu, -mü" getirilerek yapılır.

Okumak

Yazmak

Ben Okuyor muydum? Yazıyor muydum?

Sen Okuyor muydun? Yazıyor muydun?

Okuyor muydu? Yazıyor muydu?

Biz Okuyor muyduk? Yazıyor muyduk?

Siz Okuyor muydunuz? Yazıyor muydunuz?

Onlar Okuyorlar mıydı? Yazıyorlar mıydı?

Örnek:

Deprem

olduğunda uyuyor muydun?

Okulunu çok seviyor muydun?

Tatilde kardeşini parka götürüyor muydun?

Ahmet, piyano çalmayı biliyor muydu?

Polis, geldiğinde onlar hâlâ kavga ediyorlar mıydı?

Kullanım Alanları

Şimdiki zamanın hikâyesinde, geçmişte de-

vam eden bir

iş

vardır.

"Ben,

derslerde çok konuşuyordum." cümlesin-

"konuşma" işi ders boyunca devam ediyor.

Şaşkınlık durumlarında soru sorarken bu bir-

leşik zaman kullanılır.

Gözlerime

inanamıyorum.

Sen sigara içiyor muy-

dun?

A: Çocuk, daha önce de

ağlıyor muydu?

B: Hayır, daha önce

ağlamıyordu. Çocuk,

acıkmış olmalı.

Ansızın, hemen olan işlerde "az kalsın", "az

daha"

ifadeleriyle

birlikte kullanılır.

Ayağım kaydı. Az kalsın düşüyordum.

kadar korktum ki az daha ödüm patlıyordu.

Aşağıdaki şimdiki zamanlı cümleleri 3. Aşağıdaki cümleleri olumsuz

yapınız,

şimdiki zamanın hikâyesine çeviriniz.

Güneşin doğuşunu seyrediyordum.

Çok uzaklardan hafif bir ses geliyor.

Murat Bey, balık tutuyor.

Çocuklar, parkta eğleniyorlar.

Fuat,

istanbul'a

gitmek

istiyor.

5. Beni çok üzüyorsun.

Aşağıdaki fiilleri

çekimleyiniz.

(Şimdiki zamanın hikâyesi)

Aramak (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Yüzmek

(Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

İçmek (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Sorduğunuz adresi biliyordum.

Babam, salonda radyoyu tamir ediyordu.

Babasının bakan olduğunu biliyorduk.

5. Bu adamı daha önce tanıyordum.

Aşağıdaki karışık kelimelerden şimdi-

ki zamanın hikâyesi olan kurallı

cüm-

leler

kurunuz.

film / arkadaşım / seyretmek

/.sinema

beklemek / seni / parkta / ben

kütüphane / okumak / öğrenciler / kitap

polis / kovalamak / hırsız / dün gece / rüya

5. alışveriş / annem / çarşı / yapmak

fli#V

DUYULAN

GEÇMİŞ

ZAMANIN

HİKÂYESİ

Kullanım : Genellikle, geçmişte yaşanan ve

unutulan

olayları daha sonra hatırla-

yarak

başka bir kişiye anlatırken

kul-

lanılır.

Yapılışı:

Duyulan Ek fiilin

FÜİ+

geçmiş + görülen geçmiş

+Ş

hıs

ekleri

zaman eki zamanı

ayrılmak

—>

ayrılmıştım

atmak

—>

atmıştım

yazmak

—>

yazmıştık

bilmek

—>

bilmiştiniz

okumak

—>

okumuştum

görmek

—>

görmüştüm

Örnek:

filmi

daha önce seyretmiştim.

Annem yemek pişirmiş.

Size

yemek pişirmiştim.

Lisedeyken

Türkçe yarışmasına katılmıştım.

Bacağım kırılınca iki hafta hastanede yatmıştım.

Sanırım

sizi

daha önce görmüştüm.

Örnek:

A: Bu saati yeni

buldum.

Bu saat senin mi?

B: Hayır, benim değil. Tarkan'ın olabilir. Birkaç

gün

önce spor salonunda bir saat kaybet-

mişti. Çok aramıştı; ama bulamamıştı.

A: Öyleyse hemen Tarkan'ı bulmalıyım.

B: Saat onun

ise

eminim çok sevinecektir. Ben

geçen hafta en değerli kalemimi kaybet-

miştim. Bulduğum zaman çok sevinmiştim.

fNot-

Duyulan

geçmiş zamanın hikâyesinde "ha-

tırlama ve hatırlatma" anlamı vardır.

FiiL

ÇEICİMLERİ

Duyulan

Geçmiş Zamanın Hikâyesi

(Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Görmek

Görmüştüm

Görmüştün

Görmüştü

Görmüştük

Görmüştünüz

Görmüşlerdi

Beğenmek

Beğenmiştim

Beğenmiştin

Beğenmişti

Beğenmiştik

Beğenmiştiniz

Beğenmişlerdi

Ablamın düğün gününde babam

trafik

kazası

geçirmişti.

İmtihanda

çok heyecanlanmıştım.

Çocuğun dudakları susuzluktan çatlamıştı.

Oğlum, İstanbul sokaklarında gezerken

kaybol-

muştu.

kitabı bir haftada okumuştum.

Köpeğimin ölmesine çok üzülmüştüm.

Duyulan Geçmiş Zamanın Hikâyesi

(Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Görmek

Görmemiştim

Görmemiştin

Görmemişti

Görmemiştik

Görmemiştiniz

Görmemişlerdi

Beğenmek

Beğenmemiştim

Beğenmemiştin

Beğenmemişti

Beğenmemiştik

Beğenmemiştiniz

Beğenmemişlerdi

Seni

ilk

gördüğümde tanıyamamıştım.

Arabamız çok uğraşmamıza rağmen çalışmamıştı.

Kışlık

elbiselerimi

giymemiştim. Onun

için

üşüttüm.

Daha

önce

buraları görmemiştim.

Yatmadan

önce

dişlerimi

fırçalamamıştım.

Duyulan

Geçmiş

Zamanın Hikâyesi (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Görmek

Beğenmek

Görmüş

müydüm?

Beğenmiş miydim?

Görmüş

müydün?

Beğenmiş miydin?

Görmüş müydü? Beğenmiş miydi?

Görmüş

müydük?

Beğenmiş miydik?

Görmüş

müydünüz?

Beğenmiş miydiniz?

Onlar

Görmüşler miydi? Beğenmişler miydi?

(

ALWWMİJ\]t

If.

Aşağıdaki şimdiki zamanın hikâyesi

olan

cümleleri

duyulan

geçmiş

zama-

nın hikâyesine çeviriniz,

Urfa dağlarında bir ceylan

geziyordu.

Gözlerinden ateş fışkırıyordu.

Hayatını yavrusuna

feda

ediyordu.

Hasta kardeşimi yatarken

seyrediyordum.

Öğretmenimiz, imtihan kâğıtlarını

okuyordu.

••J'İ'.H'Ü

elbiseleri beğenmiş miydiniz?

Ahmetler,

dün akşam size gelmişler miydi?

Hasan'a

eve gitmesini söylemiş miydin?

Siz bu şarkıyı dinlemiş miydiniz?

İstanbul'da

daha

önce

hiç kalmış mıydınız?

Not:

Geçmişte olan olayları hatırlamak ve hatır-

latmak

için

çok sık kullanılır.

Örnek:

Hatırlıyor musun? İki sene

önce

seninle burada

buluşmuştuk. Sen bana bir hediye vermiştin.

Ben

buna çok sevinmiştim.

ffît:

Hatırlatma görevinde

kibarca

ikaz

etme

f*>

anlamı taşır.

Bana

yarınki uçağa bir

bilet

ayırmanızı istemiştim.

Ben

size, "Bu imtihana iyi çalışın." demiştim.

Aşağıdaki

cümleleri

duyulan

geçmiş

zamanın

hikayesiyle

çekimlenmiş

uy-

gun

fiillerle

tamamlayınız,

ağlamak /

geçirmek

söylemek

olmak

/ kalmak

Piknikteyken

yağmur yağmıştı ve biz sırılsık-

lam

Evlenme kararımı ilk

önce

anneme

Çocuk, annesinden ayrılınca iki gözü iki

çeşme

Hasan, babasının ölümünden sonra çalış-

mak

zorunda

Hafta sonumu yatakta uyuyarak

Aşağıdaki tülleri çekimleyiniz.

(Duyulan

geçmiş

zamanın hikâyesi)

Özlemek (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Kazanmak (Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Asmak (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

GENİŞ

ZAMANIN

HİKAYESİ

Kullanım : Geçmişte her zaman ya da uzun bir

süre

yapılan, alışkanlık hâline

getiri-

len

işleri

anlatırken

kullanılır, iş

artık

yapılmamaktadır.

ağlardım

görürdü

gelirdiniz

Ben

çocukken evimizin bahçesinde oynardım.

Daha önceleri her gün kitap

okurdum.

Yapılışı:

Fiil+Geniş zaman eki+Ek fiilin duyulan geçmiş

zamanı+Şahıs

ekleri

çalışırdın

bakardık

gülerlerdi

A: İlkokulda

futbol

oynar miydin?

B: Hayır, ilkokulda hiç

futbol

oynamazdım. Bas-

ketbol

oynardım.

A: Peki, sen ilkokulda en çok hangi dersleri se-

verdin?

B: En çok resim ve müziği severdim. Ya sen?

A: Ben de en çok matematiği severdim.

Gandhi,

beyaz

Hind

elbisesi

giyerdi.

Atatürk,

çocukları çok severdi.

FiiL

ÇEIüMLERİ

Geniş Zamanın Hikâyesi (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Çizmek

Çizerdim

Çizerdin

Çizerdi

Çizerdik

Çizerdiniz

Çizerlerdi

Sevmek

Severdim

Severdin

Severdi

Severdik

Severdiniz

Severlerdi

Eskiden çok yağmur yağardı. Artık eskisi gibi

yağmıyor.

Bizim şehrimize çok turist

gelirdi.

gençken çok hızlı koşardı.

İki yıl önce sık sık elektrikler kesilirdi.

Yurtta

kalırken ailemi çok özlerdim.

Çocukken

burada top oynardık.

Eskiden köyümüzün yanındaki gölde balık tutardık.

"Allahım,

çocukluğumda olurdu her ne desem;

Annem rüyalarıma gelirdi mezarından

Ninem çarşamba pazarından haftalık erzak alırdı."

Behçet

Necatigil

2. Geniş Zamanın Hikâyesi

(Olumsuz)

Yapılışı: Geniş zaman olumsuzluk eki "-ma(z),

-me(z)"

eklenerek yapılır.

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Çizmek

Çizmezdim

Çizmezdin

j Çizmezdi

Çizmezdik

Çizmezdiniz

Çizmezlerdi

Sevmek

Sevmezdim

Sevmezdin

Sevmezdi

Sevmezdik

Sevmezdiniz

Sevmezlerdi

Babam,

eskiden sigara

içmezdi;

ama şimdi çok

içiyor.

Biz çocukken ağaçları kesmezdik.

kendini sevenleri hiç unutmazdı.

Eskiden tatlıyı hiç sevmezdim;

ama şimdi çok seviyorum.

Geniş Zamanın Hikâyesi (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Çizmek

Çizer

miydim?

Çizer

miydin?

Çizer

miydi?

Çizer

miydik?

Çizer

miydiniz?

Çizerler miydi?

Sevmek

Sever miydim?

Sever miydin?

Sever miydi?

Sever miydik?

Sever miydiniz?

Severler miydi?

••*••

-i

—

Kardeşin, lisedeyken çok ders çalışır mıydı?

Eskiden çok sık sinemaya gider miydiniz?

Öğretmeniniz, size çok kızar mıydı?

Kardeşinle çok kavga eder miydin?

Not:

Şart cümlelerinden sonra cümleyi tamamla-

mak

için kullanılır. Bu tür cümleler genellikle

olumsuzluk

anlamı bildirir.

Örnek:

Çok

çalışsaydı, başarılı

olurdu.

Filmin güzel olduğunu bilseydim, mutlaka

seyrederdim.

mtımum

1. Aşağıdaki geniş zamanlı cümleleri ge-

niş zamanın hikâyesine

çeviriniz.

Her akşam bir saat ders çalışırım.

Çarşamba günleri

futbol

oynarım.

Kardeşimle sinemaya

giderim.

Karanlık gecelerde yıldızları seyrederim.

Seni her yerde ararım.

Not;

Geçmişte sık sık yaptığımız, alışkanlık hâline

getirdiğimiz olayları anlatmak için kullanılır.

Eskiden sık sık sinemaya giderdik.

Fatih,

çocukken çok yaramazlık yapardı.

Aşağıdaki fiilleri çekimleyiniz.

(Geniş zamanın hikâyesi)

Oynamak (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Boyamak

(Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Çizmek (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Aşağıdaki sorulara "evet" veya "hayır

şeklinde cevap veriniz.

A: Deden radyodan haber dinler miydi?

B: Evet,

Hayır,

A: Siz bu kasaptan et alır mıydınız?

Evet,

Hayır,

A: Arkadaşların gemiyle seyahat ederler

miy-

di?

B: Evet,

Hayır,

A: Ablan güzel yemekler hazırlar mıydı?

B: Evet,

Hayır,

A: Siz her cuma tenis oynar mıydınız?

B: Evet,

Hayır,

GELECEK

ZAMANIN

HİKAYESİ

Ali,

sabah plan yapıyor:

Ali:

Bugün kitap fuarına gideceğim; yeni çıkan kitaplara bakacağım ve birkaç tane kitap alacağım. Ünlü

yazarlarla tanışacağım ve kitaplarımı

imzalatacağım.

Yağmur yağdı ve Ali evden çıkamadı.

Ali : Bugün fuara

gidecektim,

kitaplara bakacaktım. Birkaç tane kitap alacaktım. Ünlü yazarlarla tanışa-

caktım ve kitap imzalatacaktım. Bunları yapamadım. Çünkü yağmur yağdı. Fuara gidemedim.

Kullanım: Geçmişte kalmış, yapılamayan planları, işleri anlatırken kullanılır. Bu

işler,

planlar bir nedenden

dolayı gerçekleşmemiştir.

Yapılış:

Fiil+Gelecek

zamanın eki+Ek fiilin görülen

geçmiş

zamanı+Şahıs

ekleri

Fiil

ÇEICîMLERİ

Gelecek Zamanın Hikâyesi (Olumlu)

Benim

de mi düşüncelerim olacaktı?

Ben

de mi böyle uykusuz kalacaktım?

Sessiz sedasız mı olacaktım böyle?

Çok

sevdiğim salatayı bile

Aramaz mı olacaktım?

Ben

böyle mi olacaktım?

Orhan

Veli

Kanık

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Yıkamak

Yıkayacaktım

Yıkayacaktın

Yıkayacaktı

Yıkayacaktık

Yıkayacaktınız

Yıkayacaklardı

Gitmek

Gidecektim

Gidecektin

Gidecekti

Gidecektik

Gidecektiniz

Gideceklerdi

1 1

Ali,

üniversiteye

gidecekti.

Babası hasta olduğu

için

gidemedi.

Dün

sana gelecektim. Evinin adresini

bilmedi-

ğim için gelemedim.

J->-.-

İİİİİ

Film

seyredecektik;

fakat elektrikler kesildi.

Dün

sinemaya gidecektik. Çok yağmur yağdığı

için

gidemedik.

Gazete okuyacaktım; ama misafir

geldi.

MANAV

Manavdan

limon alacağım. - Limon var mı?

Maalesef,

limon kalmadı.

Limon

alacaktım; ama

manavda

hiç limon kalmamış.

Gelecek

Zamanın Hikâyesi (Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Yıkamak

Yıkamayacaktım

Yıkamayacaktın

Yıkamayacaktı

Yıkamayacaktık

Yıkamayacaktınız

Yıkamayacaklardı

Gitmek

Gitmeyecektim

Gitmeyecektin

Gitmeyecekti

Gitmeyecektik

Gitmeyecektiniz

Gitmeyeceklerdi

Hani sırrımı başka-

larına söylemeye-

cektin.

Bir

daha kavga et-

meyecektiniz.

Bana

söz vermiştin,

kopya

çekmeyecek-

tin.

Bir

daha bu otobüse

binmeyecektim;

ama

başka çarem yok.

Sigara

içmeyecektim;

fakat

arkadaşım çok ısrar

etti.

Gelecek

Zamanın Hikâyesi (Soru)

Yıkamak

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Yıkayacak mıydım?

Yıkayacak miydin?

Yıkayacak mıydı?

Yıkayacak mıydık?

Yıkayacak mıydınız?

Yıkayacaklar mıydı?

Gitmek

Gidecek

miydim?

Gidecek

miydin?

Gidecek

miydi?

Gidecek

miydik?

Gidecek

miydiniz?

Gidecekler

miydi?

Hafta

sonu

İzmir'e

gidecek miydiniz?

Çarşamba günü maç yapacaklar mıydı?

konuyu çalışacak mıydık?

Deney

yapmayacak mıydınız? Niçin yapmadı-

nız?

Seminerde

ben de konuşacak mıydım?