?zt?rk T. G?kku?a?? Dil bilgisi 2

Подождите немного. Документ загружается.

A. DUZ AKTARMA

CÜMLELERİ

Fiil

Cümlelerinde Düz Aktarma

İki

şekilde yapılır:

Eğer cümledeki

fiil

geçmiş zaman, geniş zaman ve şimdiki zaman ile çekimlenmişse aktarma,

"-dik,

(-dik,

-duk,

-dük)"

sıfat

fiil

ekiyle yapılır.

Yapılışı:

Fiil+-dık,-dik,-duk

-dük+İyelik

eki+İsmin

belitme

hâli

Benim

Senin

Onun

Bizim

Sizin

Onların

Olumlu

okuduğumu

okuduğunu

okuduğumuzu

okuduğunuzu

okuduklarını

Olumsuz

okumadığımı

okumadığını

okumadığımızı

okumadığınızı

okumadıklarını

söyledi.

A: Erkan "Kitap okuyorum."

dedi.

B: Erkan ne söyledi?

A: Erkan, kitap okuduğunu söyledi.

Öğretmen, çocuğa: "Sınavı kazan-

dın."

dedi.

Öğretmen, çocuğun sınavı kazan-

dığını söyledi.

Ersin:

"Sigara

içmem."

dedi.

Ersin:

Arkadaşına sigara

içmedi-

ğini söyledi.

Eğer cümlede gelecek zamanda yapılan bir iş anlatılıyorsa aktarma "-acak, -ecek" sıfat

fiil

ekiyle

yapılır.

Benim

Senin

Onun

Bizim

Sizin

Onların

Olumlu

okuyacağımı

okuyacağını

okuyacağımızı

okuyacağınızı

okuyacaklarını

Olumsuz

okumayacağımı

okumayacağını

okumayacağımızı

okumayacağınızı

okumayacaklarını

söyledi.

Komşumuz bana: "Yarın tatile çı-

kacağız."

dedi.

Komşumuz bana yarın tatile çıka-

caklarını söyledi.

Salih : Dün balık almaya

gittim.

Serkan

: Salih, dün balık almaya

gittiğini söyledi.

Ayşe : Merdivenleri akşam yıka-

yacağım.

Selma

: Ayşe, merdivenleri akşam

yıkayacağını söyledi.

İsim Cümlelerinde Düz Aktarma

İsim cümlelerinde "olmak" fiili ve "-duk" sıfat

fiil

eki kullanılarak aktarma yapılır.

Yapılışı:

İsim+ol+duk+İyelik

eki+İsmin

belitme

hâli

Benim

Senin

Onun

Bizim

Sizin

Onların

Olumlu

olduğumu

olduğunu

olduğumuzu

olduğunuzu

olduklarını

Olumsuz

olmadığımı

olmadığını

olmadığımızı

olmadığınızı

olmadıklarını

söyledi.

EMİR

AKTARMA

CÜMLELERİ

Emir cümlelerini başkalarına aktarırken kullanılır.

Yapılışı:

Fiil

-ma,

-me+İyelik ekleri+İsmin

belitme

hâli

Benim

Senin

Onun

Bizim

Sizin

Onların

Olumlu

yazmamı

yazmanı

yazmasını

yazmamızı

yazmanızı

yazmalarını

Olumsuz

yazmamamı

yazmamanı

yazmamasını

yazmamamızı

yazmamanızı

yazmamalarını

söyledi,

emretti.

Örnek:

Ali : Bugün yorgunum.

Ahmet

: Ali, bugün yorgun

olduğunu söyledi.

Recep : Ahmet'in bir arabası var.

Doğan : Recep, Ahmet'in bir

arabası olduğunu söyledi.

Baba : Biz zengin değiliz.

Oğlu : Babam bizim zengin

olmadığımızı söyledi.

Öğretmen : Ahmet, tahtayı sil!

Ayşe : Öğretmen,

Ali'ye

dedi?

Ali : Öğretmen,

Ali'ye

tahtayı

silmesini

söyledi.

C.SORU AKTARMA

CÜMLELERİ

Soru

aktarma cümleleri iki şekilde olur:

Soru eki

ile

yapılan soru cümlelerini aktarma:

a) Eğer cümledeki

fiil;

geçmiş zaman, geniş zaman ve şimdiki zaman

ile

çekimlenmiş

ise

aktarma

"-dik,

-dik, -duk, -dük" sıfat

fiil

eki

ile

yapılır.

Yapılışı: Fiil+-ıp,

-ip,

-up,

-üp+Fiil-l—ma,

-me-l—dık,

-dik,

-duk,

-dük+ryelik

eki+İsmin

belirtme

hâli+Sordu

Benim

Senin

Onun

Bizim

Sizin

Onların

okuyup

okumadığımı

okuyup

okumadığını

okuyup

okumadığını

okuyup

okumadığımızı

okuyup

okumadığınızı

okuyup

okumadıklarını

sordu.

Eğer cümledeki

fiil

gelecek zaman

ile

çekimlenmiş ise aktarma "-acak, -ecek" sıfat

fiil

eki

kul-

lanılarak yapılır.

Yapılışı: Fiil+-ıp, -ip, -up,

-üp+Fiil-l--ma,

-me+-acak,

-ecek+İyelik eki+İsmin

belirtme

hâli+Sordu

Benim

Senin

Onun

Bizim

Sizin

Onların

sevip sevmeyeceğimi

sevip sevmeyeceğini

sevip sevmeyeceğimizi

sevip sevmeyeceğinizi

sevip sevmeyeceklerini

sordu.

Anne :

Yemek

yiyecek misin?

Çocuk

: Annem bana yemek yiyip yeme-

yeceğimi

sordu.

Anne : Ali gelecek mi?

Çocuk

: Annem, Ali'nin gelip gelmeyeceğini

sordu.

Soru sıfatları, soru zamirleri ve soru zarfları ile yapılan soru cümlelerini aktarma.

a) Eğer cümledeki

fiil;

geçmiş zaman, geniş zaman

veya

şimdiki zamanla çekimlenmişse aktarma,

"-dik,

-dik, -duk, -dük" sıfat

fiil

eki kullanılarak yapılır.

Yapılışı: Soru sözcüğü+Fiil+-dık, -dik, -duk, -dük+lyelik eki+lsmin

belirtme

hâli

Öğretmen : Niçin ders çalışmıyorsun?

Öğrenci : Öğretmen, bana niçin ders çalışmadığımı

sordu.

zaman

Niçin

Nerede

Kimle

Nasıl

yaptığımı

yaptığını

yaptığımızı

yaptığınızı

yaptıklarını

sordu.

Ali : Nerede oturuyorsun?

Okan : Ali, nerede oturduğumu

sordu.

Hasan : Kiminle konuşuyorsun?

Ayşe : Hasan, kiminle konuştuğumu

sordu.

Eğer cümledeki

fiil;

gelecek zamanla çekimlenmişse aktarma "-acak, -ecek" sıfat

fiil

eki kullanılarak

yapılır.

Yapılışı: Soru sözcüğü+Fiil +

-acak,

-ecek+lyelik

eki+lsmin

belirtme

hâli

zaman

Niçin

Nerede

Kimle

Nasıl

yapacağımı

yapacağını

yapacağımızı

yapacağınızı

yapacaklarını

sordu.

Anne : Eve ne zaman geleceksin?

Çocuk

: Annem, eve ne zaman geleceği-

sordu.

Baba : Niçin Ankara'ya gideceksin?

Çocuk

: Babam, niçin Ankara'ya

gide-

ceğimi

sordu.

Salih : Büyüyünce ne olacaksın?

Tarık : Salih, büyüyünce ne olacağımı

sordu.

^EL

-j.

im).

jj\j

Aşağıdaki

cvmfeleri

cfvz

aktarma

cümlesi

şeklinde yeniden yazınız.

Örnek:

Polis : Biz suçlu insanları yakalarız.

Ali : Polis, bana suçlu insanları yakaladık-

larını söyledi.

Öğretmen, Ali'ye: Senin imtihan kâğıdını

oku-

madım.

Ali Engin'e :

Engin Ali'ye :

Engin sınıfa :

Sunucu, bize: Yarın ülkemizde yağışlı hava

olabilir.

Biz:

Einstein, Nobel'e: Dünyanın en büyük bilgini

benim.

Nobel

bize :

Einstein bize :

Anne, babaya: Bugün pazara çıkacağım.

Baba,çocuğa

Anne,çocuğa

Öğretmen, Zafer'e: Bugün sınav yapmaya-

cağım.

Zafer,

sınıfa:

Öğretmen, Hasan Bey'e:

Doktor, hastaya: Haftaya tekrar kontrole gele-

ceksin.

Hasta:

Müdür, sekretere: Yarın önemli bir toplantıya

katılacağız.

Sekreter,

arkadaşına:

Ressam, ziyaretçiye: Bu tabloyu

dört

yılda

tamamladım.

Ziyaretçi:

Manav, müşteriye: Meyve ve sebzelerim çok

taze.

Biz:

10.Kemal,

Murat'a:

Her gün bu duraktan otobüse

biniyorum.

Murat:

11.Satıcı,

Selim'e: Bu araba benzinli.

Selim,

Ersin'e:

Ersin,

Ali'ye:

Satıcı, Orhan'a:

12.Sanatçı,

gazeteciye: 30 yıldır tiyatro sanatçı-

sıyım.

Gazeteci:

13.Lale,

Songül'e: Sana hiç kızgın değilim.

Songül:

14.Ahmet,

Salih'e: Ailemi ziyaret edeceğim.

Ahmet:

{

Aşağıdaki cümleleri emir aktarma

cümlesi

şeklinde yeniden yazınız.

Örnek:

Anne,

çocuğa: Sütünü iç.

Çocuk:

Annem bana sütümü içmemi söyledi.

Ali-Hasan'a:

Bugün okula erken gel.

Hasan:

Öğretmen, sınıfa: Ödevlerinizi akşama kadar

bitirin.

Sınıf:

Yasemin,

Ömer'e: Şu adama saatin kaç

olduğunu sor.

Ömer:

Aslı, Mehmet'e: Gömleğini değiştir.

Mehmet:

Müdür, öğretmene: Saat 9.00'da öğrencileri

bahçede

toplayın.

Öğretmen öğrencilere:

Ali Bey, öğretmene:

Patron, işçiye: Bu hafta sonu izne çıkma.

Hakan işçiye:

İşçi, arkadaşına:

Anne, babaya: Eve gelirken 2 kilo et al.

Baba

çocuğa:

Anne çocuğa:

Ayşe Orhan'a: Çöpleri yere atma.

Tarık Orhan'a:

Orhan

Osman'a:

Salih, dedesine: Bana masal anlat.

Dede:

lO.Anne, çocuğa:

Yemek

yemeden önce ellerini

yıka.

Çocuk:

Baba

çocuğa:

11.Anne,

kızına: Televizyonu kapat.

Kız:

12.Arif,

Ayhan'a: Arabamı hızlı kullanma.

Ayhan:

Arif Fikret'e:

13.Gamze,

Filiz'e: Dünkü konuyu bana anlat.

Filiz:

14.Öğretmen,

Kadir'e:

İnsanlara

hiçbir zaman

yalan söyleme

Kadir:

Aşağıdaki cümleleri soru aktarma

cümlesi

şeklinde yeniden

yazınız.

Örnek:

Ayşe: Leyla, buraya kimle geldin?

Leyla: Ayşe, bana buraya kiminle geldiğimi

sordu.

Öğretmen, sınıfa: Verdiğim ödevleri niçin yap-

madınız?

Sınıf:

Teyzem, bana: Ne zaman gideceksin?

Ben:

Ramazan, Aslıya: Nerede oturuyorsun?

Aslı:

Ramazan, Ufuk'a:

Kadir,

Emel'e:

Hangi konuyu anlatacaksın?

Emel, Ayşe'ye:

5. Öğretmen öğrenciye: Çantanda ne var?

Öğrenci:

Öğretmen, Şerif Beye:

Yavuz,

Sinan'a: Bu soruyu nasıl çözdün?

Sinan Abdullah'a:

Patron, müdüre: Bankada ne kadar paran

var?

Müdür,

sekretere:

Sekreter,

arkadaşına:

Taksici, müşteriye: Nereye gideceksiniz?

Taksici:

Müşteri:

Aşağıdaki

soru cümlelerini

aktarınız.

Örnek:

Öğretmen, öğrenciye: Evinizde dedenizle

beraber

mi yaşıyorsunuz?

Öğrenci: Öğretmenim bana, evimizde

dede-

mizle beraber yaşayıp yaşamadığı-

mızı

sordu.

Anne, çocuğa: Kahvaltını yaptın mı?

Çocuk:

Arkadaşım bana: Annen hasta mı?

Ben:

Amcam bize: Gazetedeki haberi okudunuz mu?

Biz:

Berk,

Mert'e:

Karadeniz gezisine katılacak

mısın?

Mert,

Ayşe'ye:

Emre, Hakan'a: Akşam bereber ders çalışa-

bilir

miyiz?

Hakan, Tarkan'a:

Emre,

Yusuf'a:

Arif Özgür'e: Bu su soğuk mu?

Özgür:

Arif,

Gamze'ye:

Polis, ev sahibine: Hırsızı gördünüz mü?

Ev sahibi:

8. Osman, İsmail'e: Ayhan buraya geldi mi?

İsmail:

Osman, Serkan'a:

Aşağıdaki

test

sorularını cevaplayınız,

Babası oğluna: "Televizyonu kapat."

dedi.

cümleye göre babası oğlundan ne yap-

masını istedi?

A) Televizyonu kapatmasını

istedi.

Televizyona bakmasını

istedi.

C) Televizyonu kapatarak yatmasını

istedi.

D) Televizyonu açmasını

istedi.

"Bir

haftadan beri ders çalışmadığını söyledi."

cümleyi anlamını değiştirmeden yazacak

olursak,

aşağıdakilerden

hangisi doğru olur?

A) Bir haftadır ders çalışmadığını söyledi.

Geçen haftadır ders çalışmadığını söyledi.

C) Önümüzdeki haftadan beri ders çalış-

madığını söyledi.

D) Ders çalışmadığını bir haftadan beri söyledi.

Babası çocuğa: "Arkadaşını da çağır."

dedi.

Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu cümleyle

aynı anlamdadır?

A) Çocuğu, arkadaşını da çağırdığını babası-

söyledi.

Babası, çocuğu çağırdığını arkadaşına

söyledi.

C) Babası, arkadaşına çocuğu da çağırmasını

söyledi.

D) Babası, çocuğa arkadaşını da çağırmasını

söyledi.

Babası kızına: "Kapıyı kapat ve çık."

dedi.

cümleye göre babası kızından ne yap-

masını istedi?

A) Kapıyı kapatmasını

istedi.

Kapıyı kapatıp çıkmasını

istedi.

C) Kapıyı kapatmadan çıkmasını

istedi.

D) Kapıyı kapatarak çıkmamasını

istedi.

Aşağıdaki aktarma cümlelerinden hangisi

yanlıştır?

A) Öğretmen, tebeşir getirmemi

istedi.

nasıl olup olmadığını

sordu.

C) Nerede okuduğumu

sordu.

D) Çocuğun uyuyup uyumadığını

sordu.

k«4

YAPIM

EKLERİ

İSİMDEN İSİM YAPAN EKLER

İSİMDEN FİİL YAPAN EKLER

FİİLDEN İSİM YAPAN EKLER

FİİLDEN FİİL YAPAN EKLER

E-POSTA

KUTULARINDA

KALAN DOSTLUKLAR

0$r%?~~-

En son ne zaman bir arkadaşıma

mek

tup

yazdım hatırlamıyorum. Elime kalemle

kâğıdımı alıp odamın en aydınlık köşesine

geçip

bir yandan mektup yazarken bir yan-

dan

da çayımı yudumladığımı...

Bir

başkadır kelimeleri mektup say-

falarına dökmenin zevki ve bir başkadır o

kâğıt kokusunun karşı tarafa bıraktığı

anlam.

Sanki oradaymış gibi hissedersin,

başlarsın uzun uzun yazmaya. Bir şey daha

yazayım derken bir de bakarsın kelimeler

sayfanın en sonuna sıkışmış; ama yine de

yazmaya devam edersin.

Kırtasiyeden özenle aldığın en cicili

bicili

zarfa koyarsın mektubunu, bir an önce

yanıtının gelmesi için koşa koşa gidersin

postaneye...

Bir süre sonra cevabı gelir

mektubunun,

içindeki coşkuyu gizleye-

mezsin

hiç kimseden. Zarfı açarken par-

makların

titrer.

Bir solukta okuyuverirsin

sonra

bir daha... bir daha...

21.

Yüzyılı basamak basamak çık-

tığımız bugünlerde bazı değerlerimizin de

geri

geri gittiğini düşünüyorum. Teknoloji,

kolaylıklar zamanı derken dostluklarımızı

kaybediyoruz.

İnsanlarımız artık

dertlerini,

duygularını,

tebriklerini

İnternetle iletmeye çalışıyorlar. Bayramlarda ve yeni yılda gönderilen kartpostalların yerini

elektronik

kartlar almış. Belki bu yollarla da dostlarımıza olan görevlerimizi yine yerine getiriyoruz; ama

değişen şartlar biraz da bizleri tembelleştirmiş. Artık o eski heyecanı duyamıyoruz dostlarımıza karşı.

Asla ve asla teknolojinin karşısında değil, yanındayım. Rica ediyorum, insanlarımız biraz daha duyarlı

olsunlar.

Ellerinden geldiğince daha sıkı bağlarla dostlarına bağlansınlar.

dostluklar silinebilir elektronik posta kutularında değil, kalplerde yaşasın.

Sevgiyle kalın...

YAPIM

EKLERİ

Kelimelerin

kök

gövdelerine gelerek yeni kelimeler oluşturan eklere yapım ekleri denir. Yapım ekleri

keli-

menin

anlamını değiştirir.

Kullanımı: Yapım ekleri

hem

isimlere

hem de

fiillere gelerek yeni kelimeler yapar.

Yapım Ekleri Şunlardır:

İSİMDEN İSİM

YAPAN EKLER

İSİMDEN FİİL

YAPAN EKLER

FİİLDEN İSİM

YAPAN EKLER

FİİLDEN FİİL

YAPAN EKLER

İSİMDEN

ISIM

YAPAN

EKLER

-lik,

(-lık,

-luk,

-lük)

Orhan

Bey

bugüne kadar marangoz

muydu?

B: Hayır,

sadece

iki

yıldan beri marangozluk

yapıyor. Daha önce boyacılık yapıyordu.

Kullanımı:

İsimlere

gelerek

yer adı

bildiren kelimeler

yapar.

kömür

mezar

odun

orman

çöp

dağ

Meslek

öğretmen

eczacı

—>

kömürlük

mezarlık

odunluk

ormanlık

çöplük

dağlık

isimleri

yapar.

—>

öğretmenlik

eczacılık

avukat

aşçı

berber

doktor

—>

İsim

isim

isimler

£^^fl

iyi

güzel

arkadaş

genç

kötü

fedakâr

yapa

—>

—»

-¥

—>

Alet isimleri

^2SH3

kulak

göz

baş

tuz

buz

diz

—>

—»

—>

-¥

-»

avukatlık

aşçılık

berberlik

doktorluk

soylu

kelimelere

gelerek

soyut

iyilik

güzellik

arkadaşlık

gençlik

kötülük

fedakârlık

yapar.

kulaklık

gözlük

başlık

tuzluk

buzluk

dizlik

^EJj

Giysi adı olan

kelimeler

yapar.

gelin

damat

yağmur

sabah

gece

baş

•

-H,

(-lı,

Kullanımı

-»

—>

—İ

—»

—>

-»

lu,

gelinlik

damatlık

yağmurluk

sabahlık

gecelik

başlık

-İÜ)

İsim ve isim soylu

kelimelere

gelerek

sıfat

yapan

JI2ÎEH

başarı

saygı

koku

tuz

krema

çamur

şeker

ütü

bir

(

—»

—>

-î

—»

îktir.

Başarılı

insan

Saygılı öğrenci

Kokulu

sabun

Tuzlu

yemek

Kremalı pasta

Çamurlu

yol

Şekerli sakız

Ütülü

pantolon

Bu ek yer isimlerine

gelerek

sıfat yapar.

Ankara

—>

Ankaralı sporcu

Avrupa

—>

Avrupalı gençler

Amerika

—>

Amerikalı doktor

Trabzon

—>

Trabzonlu öğrenci

cKTflf

Bu ekin olumsuzu "-sız/-siz" eki ile

yapılır.

Faydah

kitaplar okuyun. Faydasız kitaplar

okumayın

Bahçeli evleri bahçesiz evlerden daha çok

severim

Gürültülü odalarda asla ders çalışamam.

Odamın gürültüsüz olması lâzım.

A: Kahveyi şekerli

içer

misin?

B: Hayır,

şekerşjz

olsun.

-inci,

(-inci,

-uncu, -üncü)

Kullanımı:

Sayılara

gelerek

sıra sayı sıfatları yaparlar.

Ahmet,

bu yıl yarışmada birinci

oldu.

Doğru

gidin.

Eczane sağdan üçüncü sokakta.

Cumhuriyetin

yetmiş sekizinci yılı bütün yurtta

kutlandı.

Okulda

hep beraber Onuncu Yıl Marşını söyledik.

Not

Bu ekin yerine nokta da kullanılabilir.

Örnek:

Yetmişinci (70. şeklinde de kullanılabilir.)

Ankara Bahçelievler'de

beşinci katta oturuyorum.

mj^