?zt?rk T. G?kku?a?? Dil bilgisi 2

Подождите немного. Документ загружается.

zâz

GEREKLİLİK

KIPININ

RİVAYETİ

Kullanımı: Başkalarından duyulan, şimdi

ya da

geçmişte yapılması gereken

bir işi

üçüncü

bir

kişiye anlatır-

ken

kullanılır. Gereklilik kipinin rivayetinde tavsiye anlamı

vardır.

Yapılışı:

Fiil+Gereklilik

kipi eki+Ek fiilin duyulan geçmiş zamanı+Şahıs

ekleri

okumalıymışım

hissetmeliymiş

dikkat

etmeliymişiz

olmalıymış

geçmek

oynamak

okumak

karar

vermek

sabretmek

temizlemek

geçmeliymişim

oynamalıymışsın

okumalıymış

karar

vermeliymişiz

sabretmeliymişsin

temizlemelilermiş

Kardeşimle mutlaka görüşmelisin.

Kardeşiyle mutlaka görüşmeliymişim.

(gereklilik)

Derslerine daha

çok

çalışmalısın.

Derslerime

daha

çok

çalışmalıymışım.

(tavsiye)

Oraya gidebilmek için otobüse binmelisin.

Oraya gidebilmek için otobüse binmeliymi-

şim.

(gereklilik)

Hasan

: Yurt

dışına çıkmak istiyorum.

yapmalıyım?

Polis

: İlk

önce

bir

pasaport almalısın.

Anne

Polis

söyledi?

Hasan

: Yurt

dışına çıkmak için pasaport

almalıymışım.

FiiL

ÇEIüMLERİ

Gereklilik Kipinin

Rivayeti

(Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Aramak

Aramalıymışım

Aramalıymışsın

Aramalıymış

Aramalıymışız

Aramalıymışsınız

Aramalılarmış

Değiştirmek

Değiştirmeliymişim

Değiştirmeliymişsin

Değişti

rmeliymiş

Değiştirmeliymişiz

Değiştirmeliymişsiniz

Değiştirmelilermiş

Yarınki

program

için

hazırlanmalılarmış.

Bağırarak konuşmalıymışsın.

Çağı yakalamak

için

kendimizi

yenilemeliymi-

şiz.

Ömer

Seyfettin'i

anlamak

için

kitaplarını

orjina-

linden

okumalıymışsın.

Kardeşim, yarın

okula

babamla

gitmeliymiş.

Komşuma

dikkat

etmeliymişim.

Doktor

olmak

için

çok

çalışmalıymışım.

Derslerime

düzenli

çalışmalıymışım.

Gereklilik Kipinin

Rivayeti

(Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Aramak

Aramamalıymışım

Aramamalıymışsın

Aramamalıymış

Değiştirmek

Değ işti

rmemeliymişim

Değiştirmemeliymişsin

Değiştirmemeliymiş

Ara

mal

lym

IşIZ

Değiştirmemeliymişiz

Aramamalıymışsınız

Aramamalılarmış

Değiştirmemeliymişsiniz

Değiştirmemelilermiş

Zeki insanlar hata yapmamalıymış.

Misafirlikte

yaramazlık yapmamalıymış.

Onu kızdırmamak

için

üzerine gitmemeliymişiz.

Aynı hatayı

tekrar

etmemeliymişim.

Arkadaşlarıma vefasızlık etmemeliymişim.

Köyde

hayvanları

görünce

korkmamalıymışsınız.

W-~

^İF

J^L

*P-*

•

K^^=^=

Hj7

/"* ^^^^

)

\^ "^

ujL

^L^L.

Fazla

pasta

börek

yememelilermiş.

Gereklilik Kipinin

Rivayeti

(Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Aramak

Aramalı

mıymışım?

Aramalı

mıymışsın?

Aramalı mıymış?

Değiştirmek

Değişmeli miymişim?

Değişmeli miymişsin?

Değişmeli miymiş?

Aramalı

mıymışız?

Değişmeli

miymişiz?

Aramalı

mıymışsınız?

Değişmeli miymişsiniz?

Aramalılar mıymış? Değişmeliler miymiş?

Uçağa hayvan almamalı mıymışım?

Vazoyu

oraya koymalı mıymış?

Akşamki

partiye

mutlaka

gelmeli

miymişim?

Üniversiteye

gitmek

için

çok çalışmalılar mıymış?

AUpmiMM

Aşağıdaki cümleleri verilen fiillerle

tamamlayınız,

olmalıymışız

dolaşmamalılarmış

/ almalıy-

mışsın

/ çıkmamalıymışsınız / dikmeliymişiz /

sürmeliymişsin / okumalıymışız / bitirmeliymi-

şim

/ kazanmalılarmış /

iyileşmeliymiş

Şampiyon olmaları

için

bu maçı

Tabağımdaki yemeğin hepsini

Gece arabayı daha yavaş

Daha güzel Türkçe konuşmak

için

kitap

Buraya girmek

için

önce üye

Hastaneden çıkmak

için

tamamıyla

Bu ülkede yabancılar pasaportsuz

Yanına biraz para

İzinsiz

dışarı

10.

Hayatımızda en az bir fidan

Aşağıdaki fiilleri çekimleyiniz,

(Gereklilik

kipinin rivayeti)

Kalmak

(Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Saklamak

(Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Yürümek (Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Aşağıdaki cümleler hangi kelimelerle

tamamlanmalıdır?

1. Kapıyı açmak için çilingir

almalıymışız

çağırmalıymışız

C) vermeliymişiz D)

bilmeliymişiz

Televizyon seyrederken yakın

bakmamalıymışız

B) görmemeliymişiz

oturmamalıymışız

D) gitmemeliymişiz

Yemek

çiğnerken ağzımızı

kapatmalıymışız

B) yememeliymişiz

açmalıymışız

D) kesmeliymişiz

Her gün bu ilâçtan bir tane

A) kesmeliymişim B)

içmeliymişim

C) pişirmeliymişim D) yemeliymişim

Milletimizi ve vatanımızı

A) gitmeliymişiz B)

yaşamalıymışız

C) sevmeliymişiz D)

çalışmalıymışız

Sabah erken

uyumalıymışsın

B) yürümeliymişsin

uyanmalıymışsın

yıkamalıymışsın

DİLEK-ŞART

KIPININ

RİVAYETİ

Kullanım: Şimdi

veya

geçmişte kalmış bir isteği,

bir

şartı üçüncü bir kişiye

anlatırken

kullanılır.

Dilek-şart

kipinin rivayetin-

anlatılan olay olmamıştır. Olum-

suzluk

vardır.

Ali : Ders

çalışsaydım

başarılı

olurdum.

Ayşe : Ali, ders

çalışsaymış

başarılı olurmuş

Not:

Dilek-şart kipinin rivayeti genellikle geniş

zaman

gelecek

zamanın rivayeti ile be-

raber

kullanılır.

Örnek:

Bütün

soruları yapsaymış birinci olacakmış.

(Gelecek

zamanın rivayeti)

Parası olsaymış herkese yardım edermiş.

(Geniş zamanın rivayeti)

Not;

Şart cümlelerinde şart ya da başlama

cümleciği kurar.

Örnek:

Babamdan

özür

dileseymişiz,

bizi

affede-

cekmiş.

Öğretmenimizi

kızdırmasaymışız,

bizi ceza-

landı

rmayacakmış.

Çoğu zaman

istek

kipinin rivayeti yerine

kullanılabilir. Bu tür

cümlelerde

"keş-

ke"

edatıyla birlikte kullanılır ve

istek

an-

lamı bildirir.

Örnek

Keşke babasını bir kere olsun

görse!

Keşke babasını bir kere olsun

görseymiş!

Keşke o evinden hiç

ayrılmasaymış.

Keşke ona haber verseymişiz.

Yapılışı:

Fiil+Dilek-şart kipi eki+Ek fiilin duyulan geçmiş

zamanı+Şahıs

ekleri

binmek

biriktirmek

satmak

özür dilemek

yazmak

yıkamak

—>

binseymişim

biriktirseymişsin

satsaymış

özür dileseymişiz

yazsaymışsınız

yıkasalarmış

Fiil

ÇEIUMIERİ

Dilek-Şart Kipinin Rivayeti (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Dinlemek

Dinleseymişim

Dinleseymişsin

Dinleseymiş

Dinleseymişiz

Dinleseymişsiniz

Dinleselermiş

Hazırlamak

Hazırlasaymışım

Hazırlasaymışsın

Hazırlasaymış

Hazırlasaymışız

Hazırlasaymışsınız

Hazırlasalarmış

Telefon

geldiğinde evde

olsaymış Kanada'daki

halasıyla görüşecekmiş.

Hava

yağmurlu

olmasaymış

sinemaya

gidecekmiş.

Çalışsaymışım,

başarılı olurmuşum.

isteseymiş,

yapabilirmiş.

Okusaymışım,

adam olurmuşum.

Geziye

katılsaymışım,

çok yerler görecekmişim.

Doktorun

dediğine göre gençliğimi spor yapa-

rak

geçirseymişim çabuk

ihtiyarlamazmışım.

2„

Dilek-Şart

Kipinin Rivayeti (Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Dinlemek

Dinlemeseymişim

Dinlemeseymişsin

Dinlemeseymiş

Dinlemeseymişiz

Dinlemeseymişsin

Dinlemeselermiş

Hazırlamak

Hazırlamasaymışım

Hazırlamasaymışsın

Hazırlamasaymış

Hazırlamasaymışız

Hazırlamasaymışsın

Hazırlamasalarmış

MJpm\J\LM

Aşağıdaki

cümleleri

eşleştiriniz,

Kırmızı ışıkta geçmeseymiş

Erken yatsaymış

Çağırmasaymışız

Onun söylediklerini

yapsaymışız

Yanımıza telefon

alsaymışız

Yarışmaya katılsaymışsın

Babası, engellemeseymiş partiye katıla-

cakmış.

Onu dinlemeseymişim pişman olurmuşum.

Dedemi

ziyaret etmeseymişim çok

kızacakmış.

Kırmızı ışıkta geçmeseymişim kaza

yapmaya-

cakmışım.

a. bize kırılacakmış

sen de kazanabilirmişsin

onları

arayacakmışız

ceza olmayacakmış

erken kalkacakmış

r. başarılı

olurmuşuz

Aşağıdaki cümleleri dilek-şart kipinin rivayeti şeklinde yeniden yazınız.

Çalışkan olsaydı okul birincisi

olurdu.

Bu haberi daha önce duysaydım ben de gelirdim

Karadeniz Bölgesini gezseydiniz beğenirdiniz.

Türkçe bilseydi onunla konuşabilirdik.

Yalan

söylemeseydi ona inanırdı.

Aşağıdaki fiilleri

çekimleyiniz,

(Dilek-şart kipinin rivayeti)

Kazanmak (Olumlu) Gitmek (Olumsuz)

Yapmak

(Soru)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

NLURJUEifRDİR?

ŞART BİRLEŞİK

ZAMANI

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

ŞARTI

GENİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

GÖRÜLEN GEÇMİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

DUYULAN GEÇMİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

GELECEK

ZAMANIN

ŞARTI

Ben

pratisyen

doktorum.

1986

yılında üniversi-

teye

hazırlanırken bir arkadaşım yüzünden sigara-

ya başladım. Başıma ne geldiyse arkadaşlarım yü-

zünden

geldi.

1987 yılında tıp fakültesine

girdim.

Doktor

olacaktım. Doktor olmak istiyorsam sigara-

yı bırakmalıydım. Maalesef bu da bir şeyi değiştir-

medi.

Keşke tıpta okumanın ilk şartı sigarayı bırak-

mak

olsa! Eğer hocalarınız sigara içiyorsa; âdeta

sizi teşvik ediyorlarsa ne yapabilirsiniz ki? Eğer böy-

düşünseydim felâketim daha büyük

olurdu.

Henüz öğrenciyken 1990 yılında evlendim.

Eşim sigarayı bırakmam için bana çok yalvardı, ol-

madı. Keşke

dinleseymişim!

1992'de

bir oğlum ol-

du.

1994'te

bir oğlum daha doğdu. Çocuklarım bü-

yüdüler.

Bu sefer üçü birden yalvarmaya başladılar.

Bana:

"Baba, sigarayı bırakmazsan kanserden

öle-

ceksin."

dediler.

Eğer o zaman bıraksaydım belki başıma bütün

bunlar

gelmeyecekti.

Eşim devamlı, "İnanırsan, ba-

şarabilirsin." diye

destekliyordu

beni.

2000

yılında sigarayı

bıraktım,

iki

ay sonra yine

başladım. Hele mesai arkadaşım olan

doktor

da siga-

rayı bıraktıktan sonra kesin kararımı verdim. Eğer bı-

rakmazsam

yarın geç

olabilirdi.

Arkadaşımın çok yar-

dımını

gördüm.

olmasaydı işim çok zordu doğrusu.

Arkadaş böyledir. Biri başlatır, diğeri bıraktırır.

Bir

gün arabamla eve gelirken anîden nefesim daraldı ve ambulansla hastaneye kaldırıldım.

Hasta

nede

akciğer filmi çektiler. Ciğerimde kötü lekeler vardı. Doktor olduğum için filmi benden sakladılar.

Korkunç

gerçek beni bulmuştu. Biraz daha geç

kalsaymışım,

kanser

olabilirmişim.

Tomografi çekildi

Akciğerde görülen o anormal görüntüler önemli bir şey değilmiş.

zaman yeniden doğdum sanki. Bu

sefer

Allah'a şükrettim. Her şeye rağmen bana bir fırsat daha vermişti: Sağlıklı yaşama fırsatı. Bu fırsatı

kaçırırsam

sonum yakındı.

En önemli dersim şu

oldu:

Kanser ön teşhisi koydukları zaman sigarayı bıraktım. İnanın, bir an bile canım

istemedi.

Ölüm korkusu bıraktırıyor insana.

korku olmasaydı ben de zor bırakırdım

herhalde.

ŞART

BİRLEŞİK

ZAMANI

Kullanımı: Olmuş, olacak veya olması

plan-

lanan bütün hareketlerin şartını

anlatır. Bu birleşik zaman tek başına

bir

cümle olmaz. Sonraki cümlenin

tamamlayıcısı olur.

"Çalışırsanız başarılı olursunuz." cümlesinde

başarılı olmak, çalışmaya bağlıdır.

En çok kullanılan şart birleşik

zaman-

ları şunlardır:

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

ŞARTI

GENİŞ

ZAAAANIN

ŞARTI

GÖRÜLEN

GEÇMİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

DUYULAN

GEÇMİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

g„

GELECEK

ZAMANIN

ŞARTI

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

ŞARTI

Kullanımı: Bir

işin

yapılabilmesi

için

başka bir

işin

yapılmasını şimdiki zamanda

şart koşan anlatım

biçimidir.

Makine

çalışıyorsa onu

kapat.

Şimdi olan şart Sonuç

(Kapatma

işinin olması için makinenin şimdi çalı-

şıyor olması gerekir.)

Yağmur yağıyorsa çamaşırları

topla

(Çamaşırların toplanması yağmurun şimdi yağ-

masına

bağlıdır.]

Araba

almak istiyorsanız, şunlara bakabilirsiniz.

Yapılışı:

Fiil+Şimdiki

zaman

eki+Ek

fiilin

şartı+Şahıs

ek-

leri

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

benzemek

getirmek

istemek

kullanmak

tercih

etmek

yorulmak

—>

-»

—>

benziyorsam

getiriyorsan

istiyorsa

kullanıyorsak

tercih

ediyorsanız

yoruluyorlarsa

Fiil

ÇEICİMLERî

Şimdiki Zamanın Şartı (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Görüşmek

Görüşüyorsam

Görüşüyorsan

Görüşüyorsa

Görüşüyorsak

Görüşüyorsanız

Görüşüyorlarsa

Bağırmak

Bağınyorsam

Bağırıyorsan

Bağırıyorsa

Bağırıyorsak

Bağırıyorsanız

Bağırıyorlârsa

İnsanlar kavga ediyorlarsa mutlaka bir sebebi

vardır.

Afrika'da

insanlar

hâlâ açlıktan ölüyorsa

hepi-

miz suçluyuz.

Araba

çalışıyorsa hemen gidebiliriz.

Bulutlar

toplanıyorsa yağmur yağabilir.

Çocuk

uyuyorsa fazla

gürültü

yapmayalım.

Şimdiki Zamanın Şartı (Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Görüşmek

Görüşmüyorsam

Görüşmüyorsan

Görüşmüyorsa

Görüşmüyorsak

Görüşmüyorsanız

Görüşmüyorlarsa

Bağırmak

Bağırmıyorsam

Bağırmıyorsan

Bağırmıyorsa

Bağırmıyorsak

Bağırmıyorsanız

Bağırmıyorlarsa

\ımwjb.

~WJJ

Aşağıdaki cümleleri şimdiki zamanın şar-

tına göre uygun fiillerle tamamlayınız,

Yolu

misafirleri eve sen

götür,

(olumlu)

Televizyonu

kapat,

(olumsuz)

Zayıflamak rejim

yapmalısın,

(olumlu)

Ders biraz dolaşalım

mı? (olumsuz)

Klasik müzikten hafta so-

seni bir konsere

götürebilirim,

(olumlu)

Aşağıdaki mısrada yer alan boşlukla-

rı şimdiki zamanın şartı olan fiillerle

doldurunuz.

unutulmak

/ kapanmak / açmak

En büyük acılar ,

En derin yaralar ,

Çiçekler

solup solup tekrar

Neden

korkulur hayatta söyleyin bana.

Aşağıdaki cümleleri eşleştiriniz.

Saygı görmek istiyorsak

Yürümekten hoşlanıyorsanız

Karar vermek zor geliyorsa

Soruları anlamak istiyorsanız

Bilgisayar kullanmayı bilmiyorsanız

Dersimi

dinlemiyorsanız sınıftan çıkınız.

Dışarıda yağmur yağmıyorsa çıkabiliriz.

Fatih,

hiç gülmüyorsa mutlaka bir derdi vardır.

Bana

inanmıyorsanız

şu

insanlara

sorunuz.

Birinci

soruya cevap veremiyorsanız

ikinci

soru-

ya geçebilirsiniz.

Aşağıdaki cümleleri verilen fiillerle

tamamlayınız.

akıyorsa / düşünüyorsan / çalışmıyorsa /

konuşabiliyorsa / yapıyorlarsa / hissediyorsan

istiyorsak

/ ağlıyorsa

Olayları daha iyi anlamak

gündemi

takip etmeliyiz.

Faruk, daha güzel şiiri o okusun.

Arkadaşlarınız yanlış

onları uyarmalısınız.

Televizyonun tamire götür.

Kendini yorgun işe

gitmeyebilirsin.

Çeşmeler boşa kapat.

Doktor olmayı biyolojiyi

iyi

bilmelisin.

Bebek annesini çağır.

başkalarının fikirlerini de sorabilirsiniz

kursta öğrenebilirsiniz.

dikkatli okuyun

:.., saygı göstermeliyiz.

otele kadar yaya

gidelim.

Aşağıdaki cümleler hangi kelimelerle

tamamlanmalıdır?

Hangi kitabı onu alabilirsiniz.

A) dinliyorsanız B) istiyorsanız

C) yazıyorsanız D) çiziyorsanız

Bilgisayar kullanmayı

dım

eder misiniz?

A) kullanıyorsan

bekliyorsan

C) biliyorsanız

D) öğreniyorsan

bize

yar-

Yemek

masadan kalkabilirsiniz.

istiyorsanız

B) arıyorsanız

C) yiyorsanız D) yemiyorsanız

Edebiyatla bu dergiye abo-

olmalısın.

ilgileniyorsan

B) hoşlanıyorsan

C) seviyorsan D) bilmiyorsan

Yüzme

sakın denize

girme.

A) düşünüyorsan B) gidiyorsan

istiyorsan

D) bilmiyorsan

GENİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

Kullanımı: Bir

işin

her zaman veya sık sık yapıl-

masının başka bir işe bağlı

göste-

rildiği anlatım biçimidir.

En çok kullanılın şart bileşik zamanıdır.

Çalışırsan kazanırsın.

(Kazanma

işinin

olması her zaman çalışmaya

bağlıdır.)

Herkes

bir ağaç dikerse ülke yemyeşil olur.

(Ülkenin

yeşil olması herkesin ağaç dikmesine

bağlıdır.)

Yapılışı:

Fiil+Geniş

zaman eki+Ek fiilin

şartı+Şahıs

ek-

leri

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

alışveriş yapmak

yatmak

dinlemek

kaybetmek

üzülmek

ölmek

—>

alışveriş yap(

yatarsan

dinlerse

kaybedersek

üzülürdeniz

ölürlerse

Fiil

ÇEİİİMIERİ

Geniş Zamanın Şartı (Olumlu)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Cevaplamak

Cevaplarsam

Cevaplarsan

Cevaplarsa

Cevaplarsak

Cevaplarsanız

Cevaplarlarsa

Geçmek

Geçersem

Geçersen

Geçerse

Geçersek

Geçerseniz

Geçerlerse

Arabamı tamir edersem pikniğe gidebiliriz.

Bir

daha yalan söylersen seni

affetmem.

kadar çok kitap okursan o kadar bilgili olursun.

Biz kendimize güvenirsek bu işi yapabiliriz.

Sınıfımı geçersem babam bana bilgisayar ala-

cak.

Geniş Zamanın Şartı (Olumsuz)

Ben

Sen

Biz

Siz

Onlar

Cevaplamak

Cevaplamazsam

Cevaplamazsan

Cevaplamazsa

Cevaplamazsak

Cevaplamazsanız

Cevaplamazlarsa

Geçmek

Geçmezsem

Geçmezsen

Geçmezse

Geçmezsek

Geçmezseniz

Geçmezlerse

Programlı yaşamazsak başarılı olamayız.

Bana güvenmezsen sana yardımcı olamam.

Sabah erken kalkmazsanız derse yetişemezsiniz.

Öğretmenini dinlemezsen bu dersi anlayamaz-

sın.

Anne-babalarımıza

saygı göstermezsek çocuk-

larımız da bize saygı göstermezler.

Lmmmm

•\

Aşağıdaki cümleleri geniş zamanın şartı olan fiillerle tamamlayınız.

satmak / okumak / olmak / yatmak / içmek

•

1. Yarın hava güzel pikniğe gidebiliriz.

Akşam erken sabah erken kalkarsın.

Sigara sağlığınız bozulabilir.

Arabanızı uygun bir fiyata ben alabilirim.

5. Bu kitabı sınavda başarılı olursunuz.

Aşağıdaki ifadeleri

eşleştiriniz.

Paran yetmezse

Bütün

insanlarla anlaşmak istersen

Sinemaya giderseniz

Tarih okursan

Matematik problemlerini çözersen

Aşağıdaki cümleleri örnekteki gibi

birleştiriniz.

Anne : Ödevini bitir. / Sinemaya gidebilirsin.

Çocuk

: Ödevimi bitirirsem sinemaya gidebilirim.

Meyveler yemekten önce yıka- / hasta ol-

mazsın.

a. beni de çağırın.

günümüz problemlerini daha kolay çözersin.

e. zekânı geliştirirsin.

a. borç verebilirim.

e. sevgi dilini kullan.

Çok para harca- / parasız kalabilirsin.

Çok yemek ye- / şişmanlarım.

Kahvaltı yap- / dersler daha

iyi

anlarsınız.

5. Arkadaşlarına güven- / başarılı olursun.

Bİ^