?zt?rk T. G?kku?a?? Dil bilgisi 2

Подождите немного. Документ загружается.

GÖKKUŞA RKÇE ÖĞRETİM SETİ

[**

OKKUŞAGI

TÜRKÇE

DIŞI

Tuncay OZTÜRK

^Sezgin

AKÇAY

)

^Abdullah

YİĞİT )

ErcanTAŞDEMİR

)

S. Serkan

BAŞAK)

H.Hüseyin DEMİR)

>dem

KAYA

)

DİLSET

www.diİ!

••%,.'

fe^

-i

£'

••"'"..

•-*

wc/

'Ofcy

YE\Nİ ÖĞRENENLER

İÇİN

GÖKKUŞAĞI

TÜRKÇE

ÖĞRETİM SETİ

Hazırlayanlar

Tuncay ÖZTÜRK

Sezgin

AKÇAY

Abdullah

YİĞİT

Ercan

TAŞDEMİR

S. Serkan

BAŞAK

H. Hüseyin

DEMİR

Adem

KAYA

Danışma

Kurulu

Prof. Dr. Cihan OKUYUCU

Prof. Dr.

Ali

Fuat

BİLKAN

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZCAN

Orhan

KESKİN

Değerlendirme

Kurulu

Salih GÜN

Hüseyin DURU

Hüseyin

BARGAN

Hamza

ERSOY

Mehmet

KUTAY

Ercan

SAKARYA

Mustafa

ALTUG

Hasan

TOPAL

Bekir GÜÇLÜ

Kapak ve Sayfa

Tasarımı

Murat

ALTINDAĞ

Hüseyin Enver

AYDIN

Resimleyenler

Maide

ERCAN

Ercüment MORGÖK

Yayına Hazırlık

Zambak Dizgi

Grafik

Film

Çıkış

S.G.S.M.

Baskı-Cilt

Çağlayan A.Ş. - Kasım

2007

Sarnıç

Yolu

Üzeri No : 7 Gaziemir / İZMİR

ISBN

975-6576-73-1

kitabın tamamının ya

bir kısmının, kitabı yayınlayan şirketin

önceden

izni

olmaksızın

elektronik, mekanik, fotokopi ya

herhangi

bir kayıt

siste-

ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Bu kitabın

tüm

hakları,

Zambak

Basım Yayın Eğitim ve

Turizm

İşletmeleri

Sanayi Ticaret A.Ş.

aittir.

kitabın hazırlanmasında

Türk Dil Kurumunun

İmlâ Kılavuzu

(2004)

esas

alınmıştır.

Bulgurlu Mah. Libadiye Cad.

Haminne

Çeşmesi

Sok. Baran

İş

Merkezi Nu. 20

34696

ÜSKÜDAR-İSTANBUL

RK. 198

81020

ACIBADEM-İSTANBUL

telefon

(0.216)

522 09 00 (Pbx)

fax

(0.216)

443 98 39

DiLSET

YAYINLARI

www.dilset.com

ONSOZ

Dünyanın geniş bir

bölgesinde

konuşulan

Türkçe,

oldukça

eski bir kültür

zeminine

sahiptir.

Yeni sosyal ve siyasî gelişmelerle

birlikte

önem kazanan

Türk

dili

çok

farklı coğrafyalarda ilgi ile karşılanmakta ve bunun sonucu

ola-

rak

Türkçe

öğrenme

talepleri

gittikçe

artmaktadır.

Türkçe,

artık çağdaş diller arasında yer

alan,

yurt

içinde

ve yurt dışında

özellikle

yabancıların öğrenmeye çalıştıkları

dünya

dillerinden

biri

hâline

gel-

miştir. İşte bu

taleplerin

karşılanmasına yönelik

olarak

modern eğitim ve

öğretim metotları ışığında, çağdaş bir yaklaşımla dil öğretim kitaplarının

hazırlanması bir

zaruret

hâline gelmiştir.

Bilimsel

araştırmalar ışığında hazırlanan Gökkuşağı

Türkçe

Öğretim Se-

tinde;

dil, kültür,

konu,

şekil ve görüntü bütünlüğüne büyük

önem

verilmiş-

tir.

Geniş araştırma ve

tecrübelere

dayanılarak hazırlanan bu

eserlerde

Türkçenin

etkili

metotlarla

öğretilmesi hedeflenmiştir.

Türkçe

öğrenmeyi zevkli

hâle

getirmek

dili kültür unsurlarıyla bir

ara-

öğretmeyi sağlamak Gökkuşağı

Türkçe

Öğretim Seti'nin en önemli

amaç-

larındandır.

set,

farklı algılama

biçimlerine

göre

görsel,

işitsel ve

kinestetik

özel-

liklere

sahip öğrenci kitlesinin çeşitliliğine uygun bir yaklaşımla hazırlan-

mıştır.

Böylece

farklı

kavrama

düzeylerinin

dil öğrenme

becerileri

gözetil-

miştir.

Kitaplar,

görsel

malzeme

bakımından da

desteklenerek

kolay okunabilir

bir

tarzda

düzenlenmiştir. Türk dilinin zenginliğini,

anlam

ifade

derinliğini

yansıtan

örnekler

verilmek

suretiyle,

kitaplardaki

kültürel

unsurlar da okuyu-

cunun

dikkatine

sunulmuştur.

Kitapların

Türkçe

öğrenmek

isteyen

herkese

faydalı olacağına inanıyoruz.

Dilset

Yayınları

(İÇİNDEKİLER)

HİKAYE BİRLEŞİK

ZAMANI-1

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

HİKÂYESİ 50

" DUYULAN GEÇMİŞ

ZAMANIN

HİKÂYESİ .. 54

GENİŞ

ZAMANIN

HİKÂYESİ 56

GELECEK

ZAMANIN

HİKÂYESİ 59

K-ŞART

KIPININ

HİKAYESİ

GEREKLİLİK KİPİNİN HİKÂYESİ

BELGİSİZ ZAMİRLER

RİVAYET BİRLEŞİK

ZAMANM

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

RİVAYETİ ..

GELECEK

ZAMANIN

RİVAYETİ

GENİŞ

ZAMANIN

RİVAYETİ

IVAYET

BİRLEŞİK

ZAMANI-2

GEREKLİLİK KİPİNİN RİVAYETİ

DİLEK ŞART KİPİNİN RİVAYETİ.

ŞART

BİRLEŞİK

ZAMANI

ŞİMDİKİ

ZAMANIN

ŞARTI

GENİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

GÖRÜLEN

GEÇMİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

DUYULAN GEÇMİŞ

ZAMANIN

ŞARTI

GELECEK

ZAMANIN

ŞARTI

KTARMA

CÜMLELERİ

DÜZ

AKTARMA

CÜMLELERİ

EMİR AKTARMA

CÜMLELERİ.

SORU

AKTARMA CÜMLELERİ

112

itti

)

ZARFLAR

ÜNLEMLER

Spor yapar mısınız?

-Ah!

Nerde!

Çok çalışıyorum. Hep koşturu-

yorum

anlayacağınız. Spor yapmaya zamanım

kalmıyor. Uyumaya bile vakit bulamıyorum. Bu-

na rağmen haftada iki üç defa koşuyorum.

Pazar

günleri

mutlaka spor salonuna gidiyorum. Spor

ihtiyacımı daha çok yürüyerek karşılıyorum. Sa-

bah

işe

yürüyerek gidiyorum. Eve de aynı şekilde

dönüyorum.

Bir yıldır böyle devam ediyorum.

- Sağlıklı bir hayat için neler yapıyorsunuz?

-Abur cubur yemiyorum. Düzenli besleniyo-

rum.

Bol bol meyve ve sebze yiyorum. Yaz kış de-

meden

meyve tüketiyorum.

- Harika! Peki sebze yemeklerini mi et

yemeklerini mi tercih ediyorsunuz?

- Daha çok sebze yemeklerini tercih ediyo-

rum.

Bol bol balık yiyorum. Fırsat buldukça eşim-

le birlikte balık lokantalarına gidiyoruz.

Evde

spor yapıyor musunuz?

- Ailemize yeni katılan birisi var. Eşimle bir-

likte

zamanımızın arta kalanını ona ayırıyoruz.

Her şey küçük beyin rahatı için artık! Kendisi ra-

hat,

sağlıklı olsun yeter bize.

ZARFLAR

Tanım:

Fiillerin,

sıfatların, ya da başka bir zarfın anlamını yer, yön, durum, zaman

ve soru yönünden belirleyen kelimelerdir.

Adam,

evine çok geç

geldi.

(Ne zaman geldi?)

Öğrenciler, derste çok konuştu. (Ne kadar konuştu?)

Lütfen

yavaş yürü! (Nasıl yürü?)

Kuş, kafesten kolay bir şekilde kaçtı. (Nasıl kaçtı?)

Haftada iki

üç

defa koşarım. (Ne kadar koşarsınız?)

ZARFLARIN

ÇEŞİTLERİ

Zaman

Zarflan

Fiilin yapılma zamanını bildiren kelimelerdir. "Ne zaman?" sorusuna cevap verirler.

•

--- dün, bugün, yarın, şimdi,

önce,

sonra, sabah, akşam,

gece,

yazın, kışın

Tanım:

Örnek:

İstanbul'a dün

geldim.

(Ne zaman?)

Zil az önce çaldı. (Ne zaman?)

Ders

şimdi başlıyor. (Ne zaman?)

Miktar

(Azlık-Çokluk)

Zarfları

Tanım:

Fiilin anlamını azlık-çokluk bakımından belirleyen kelimelerdir. "Ne kadar?" sorusuna cevap ve-

rirler.

çok,

az, daha, biraz, fazla, en

Örnek:

Sizinle biraz konuşabilir miyiz?

Yanımızda çok oturmadı.

Biraz daha kal.

Sınıfta fazla konuşmayın.

Tolga,

sınıfın en başarılı öğrencisidir.

Annem,

çok az uyur.

Yer-Yön

Zarfları

Fiilin yöneldiği yeri bildiren kelimelerdir. "Nereye?" sorusuna cevap verirler.

._ aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri ______________

Tanım:

Örnek:

İçeri

girin.

Dışarı çıkmayın.

Soru Zarfları

Aşağı in.

Yukarı çıkın.

Az ileri git.

Hemen

geri dön.

Tanım:

Fiilleri

soru yoluyla belirleyen kelimelerdir.

zaman?, Niçin?, Ne kadar?, Nasıl?

Eve nasıl gidiyorsun?

Türkiye'de

ne kadar kalacaksın?

Koridorda

niçin koşuyorsunuz?

Tatil ne zaman başlayacak?

Durum Zarfları

Tanım:

Fiilin nasıl yapıldığını bildiren kelimelerdir. Fiile sorulan "Nasıl?" sorusuna cevap verirler.

Örnek:

--------

yavaşça, iyi, gülerek, aceleyle... --------------

Buraya

koşarak

geldim.

Arkadaşım hızlı konuşuyor. Gizlice odaya girmiş.

ALIŞTIRMALAR

1. Aşağıdaki cümleleri verilen kelime-

lerle

tamamlayınız.

içeri

/ şimdi / fazla / daha / ne kadar / dışarı

Arkadaşlar, lütfen sınıftan

çıkmayın.

Yağmur yağıyor. Çocukları

çağır.

Biraz pilav verir misin?

Film başlayacak mı?

Daha ders çalışmalıyım.

Pazardan meyve ve sebze

alacağım?

Aşağıdaki kelimeleri

ekleştiriniz.

içeri a. bugün

aşağı

1>.

dışarı

az e. yukarı

ileri

geri

5.dün

e. çok

Aşağıdaki paragrafı verilen zarflarla

tamamlayınız.

çok

/ içeri / sabah / yürüyerek / geri

Evden çıktım. Çarşıda dolaştım.

Bir

ayakkabı mağazası

gördüm.

Mağazadan

girdim.

Ayakkabı fiyatlarını

sordum.

Ayakkabılar pahalıydı. Mağazadan çık-

tım. Hiçbir şey almadan eve

döndüm.

Aşağıdaki

test

sorularını cevap-

layınız.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zarf,

cüm-

leye

zaman anlamı katmıştır?

A) Küçük çocuk içeriye

girdi.

Genç doktor, hastayı muayene

etti.

C) Kemal Bey, henüz gelmedi.

D) Güçsüz kimselere yardım etmeliyiz.

Aşağıdaki altı çizili zarflardan hangisi cümle-

ye yer yön anlamı vermiştir?

A) Şimdi buradan nasıl çıkacağız?

Doğru mu söylüyorsun?

C) Çocuk yavaş yavaş yukarı çıktı.

D) Okula ne zaman gideceksiniz?

"Daha"

kelimesi aşağıdaki cümlelerden han-

gisinde

"henüz" anlamında kullanılmıştır?

A) Sana bir daha yardım etmeyeceğim.

Daha ne söyleyebilirim sana!

C) Bir daha kapıyı çalmadan içeri

girme!

D) Daha güneş batmadı.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zaman

zarfı

vardır?

A) Burada bekle, şimdi geliyorum.

Biraz daha yukarı kaldır.

İnsanlar

konuşa konuşa anlaşır.

D) Bizimle niçin

geliniyorsun?

Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisi

zarftır?

A) Şarkı söylemek

istiyorum.

Bütün arkadaşlarıma hediye aldım.

C) Fatih Bey, az önce çıktı.

D) Sana bir şey söyleyeceğim.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde "güzel"

kelimesi

zarf olarak kullanılmıştır?

A) Çiçeklerin en güzeli güldür.

Tebrik

ederim,

çok güzel anlattın.

C) En güzel günler sizleri bekliyor

D) Gerçekten güzel bir tablo çizmişsin.

"Ali, dün gizlice içeri

girdi."

cümlesinde hangi

zarflar

vardır?

A) Durum - zaman - miktar

Miktar - soru - zaman

C) Zaman - durum - yer yön

D) Zaman - miktar - yer yön

İÜİÜ

ÜNLEMLER

Tanım:

Sevinç,

korku,

heyecan, kızgınlık, şaşkınlık gibi duyguları anlatmaya yarayan kelimelere ünlem denir.

Hey!,

Yaşa!,

Of!, Ah!, Aman!,

Hişt!,

Aferin! vb.

Dikkat!

Bir

kelime ünlem olmadığı hâlde cümlede ünlem anlamı kazanabilir.

Örnek:

Allah!,

Harika!,

Güzel!,

Kaçırmayın! vb.

Belli

başlı ünlem çeşitleri şunlardır:

Sevinme, kızma, şaşma, öfkelenme, heyecanlanma gibi duyguları anlatan ünlemler:

Vah!, Eyvah!, Aman!, Of!, Oh!, Ah!, Aa! vb.

Örnek:

Eyvah, cüzdanımı düşürmüşüm!

Seslenme ünlemleri:

Of! Canım sıkılıyor. Aaa! Nereden çıktın sen?

Hey!, Ey!,

Eee!,

Haydi!, Hişt!, Bre!, Yahu! vb.

Hey! Bakar mısın?

Ey ahali! Duyduk duymadık demeyin!

Haydi,

gidiyoruz!

Hişt, beni dinle!

Not:

Şahıs isimleri seslenme sırasında ün-

lem

olarak kullanılır.

Örnek:

Ahmet!

Oturma odasına gel.

Hanım! Nerede kaldı kahvem?

Hocam!

Şu soruyu çözer misiniz?

ALIŞTIRMALAR

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde

sevinç bildiren bir ünlem vardır?

A) Eyvah, yemeği yaktım!

Hey, yarışmada birinci olmuşuz!

C) Of, çok yoruldum!

D) Vah, daha çok gençmiş!

Aşağıdaki boşlukları verilen ünlem-

lerle

doldurunuz.

Of /

Eyvah

/ Hişt / Aferin / Oh / Eee

1 , buraya bakar mısın!

2 , ödevini çok güzel yapmışsın!

, orman yanıyor!

, şu soruyu bir türlü çözemiyorum!

, başka neler söyledi!

, rahatladım biraz!

* *

DONUŞLU FİİLLER

DÖNÜŞLÜLÜK

ZAMİRİ

YARDIMCI

FİİLLER

- Pazar günlerinizi nasıl değerlendirirsiniz? Bize bir

pazar gününüzü anlatır mısınız?

- Sabah saat dokuzda uyanırım. Yıkanır ve taranı-

rım. Arkadaşlarıma telefon eder, onlarla pastanede

buluşuruz. Orada güzel bir kahvaltı yaparız. Kahvaltı-

dan

sonra sahilde veya Beyoğlu'nda geziniriz. Yorulun-

bir kafede dinleniriz.

Yani

pazar gününüzü daha çok arkadaşlarınız-

geçirmeyi seviyorsunuz.

- Kesinlikle. Arkadaşlarımla olduğum zaman

kendimi

rahat hissediyorum. Onlarla vakit geçirmek

çok

eğlenceli. Fransa'da

iki

yıl bulundum. Bu eksikliği

orada

çok hissettim. Onlar olmadan sokaklarda sade-

gezindim, sağa sola bakındım. Kendim sevindim,

kendim

üzüldüm. Sevinç ve üzüntülerimi paylaşacak

kimse

yoktu yanımda.

- Bir de oğlunuz var.

- Evet. Bir oğlum var. Hayatımıza farklı bir heye-

can

katıyor. Oğlumuz her

haliyle

bizi heyecanlandırıyor.

Mırıldanıyor, yutkunuyor, emekliyor, bana sarılıyor.

hayatımın neşesi

DÖNÜŞLÜ

FİİLLER

Tanım:

Özne, fiilde

işi

yapan ve yaptığı

işten

etkilenen

durumunda

ise

böyle

fiille-

"dönüşlü

fiil"

denir.

Yapılışı: Fiil kök veya gövdelerine "-n" veya

"-I"

dönüşlülük eki getirilerek yapılır.

ETKEN

DÖNÜŞLÜ

sevmek

taramak

giymek

süslemek

baymak

sıkmak

üzmek

sevinmek

taranmak

giyinmek

süslenmek

bayılmak

sıkılmak

üzülmek

Dönüşlü fiiller iki şekilde yapılır:

Eğer fiil kökünün son

harfi

sesli ise "-n" eki ge-

tirilir.

Örnek:

boya-

—• boyan- yıka- —•

yıkan-

tara-

—•

taran-

hazırla-

—>

hazırlan-

Eğer fiil kökünün son

harfi

sessiz ise

"-in,

-in, -

un, -ün";

"-il,

-il,

-ul, -ül"

ekleri

getirilir.

Örnek:

gıy—• gıyın-

sev-

—•

sevin-

sık- —»sıkıl-

döv-

—•

dövün-

bak-

—• bakın-

uz-

uzul-

•t