Петренко Н.Т. Учебник языка суахили

Подождите немного. Документ загружается.

Rais aliwataka wananchi wazidi kuwa na imani na serikali yake.

Задание №32. Составьте 10 предложений со следующими

словами:

mwekezaji; -tathmini; kabambe; -afiki; uzinduzi; mradi; -buni; nishati;

-toa kibali; -bughudhi.

Задание №33. Перескажите следующий текст.

Wanawake wa pwani ya Afrika ya Mashariki hupenda sana kutu-

mia maua. Hutumia maua wakiwako nyumbani mwao. Wakienda

arusini, karamuni au kwenye sherehe fulani pia hutumia maua, yaani

hutumia maua wakati wa furaha, si wa msiba au huzuni.

Maua hutungwa pamoja na hupachikwa nyweleni kama pambo.

Maua yanayotumiwa ni kama yasmini, nargisi, mawaridi na mengine.

Hutungwa pamoja katika uzi. Maua haya pengine hutiwa ndani ya ka-

bati la nguo ili nguo zilizomo humo zinukie vizuri zinapovaliwa.

Kati ya maua yanayopendwa sana kwa ajili ya harufu yao nzuri ni

nargisi. Maua haya yananukia vizuri ajabu. Wanawake huyapachika ny-

weleni. Kuna maua mengine maarufu ambayo mwanamke aliyejipamba

kwa maua haya akipita njiani hujulikana mara moja kwa vile yanavy-

otoa harufu nzuri.

Maua yenye kutoa harufu nzuri hutungwa pamoja na nargisi na

yasmini kutengenezea koja la maua. Koja hili huvalishwa bwana na

bibi arusi; pia mgeni wa heshima anapohudhuria sherehe au mkutano.

Wanawake huyapataje maua haya? Maua haya huuzwa barabarani

nyakati za jioni. Vile vile huzungushwa mitaani na wanawake huya-

nunua. Baadhi ya wanawake wanazo bustani zao ndogo karibu na

nyumba zao au ndani ya nyua za nyumba zao. Humo mabustanini hu-

pandwa miti ya maua kama yasmini, nargisi na mawaridi ambayo

hutunzwa sana ili imee vizuri.

Задание №34. Познакомьтесь с некоторыми

звукоподражательными словами (идеофонами), встречающимися в

языке суахили, т.е. словами, помогающими выразить

характеристику действия через восприятие его звука, образа, цвета

и т.п. Чаще всего такие слова употребляются с глаголами.

272

-cheka kwe-kwe-kwe (kwa-kwa-kwa) громко хохотать

-bweka bwe-bwe-bwe громко, возбужденно говорить (-bweka

“лаять”)

-lia kwi-kwi-kwi плакать навзрыд

-chemka chem chem бить ключом (-chemka “кипеть”,

“бурлить”)

-didimia di-di-di исчезнуть совсем

-dunda du-du-du сильно биться, пульсировать

-anguka tifu упасть в песок

anguka puu (buu) упасть на жесткое

-anguka pwaa упасть в грязь

-anguka chubwi упасть в воду

-fyeka fye выкорчевывать с корнем

-kataa kata kata отказываться наотрез

-lala fo-fo-fo спать, как убитый

-katika ka-ka-ka надломиться с треском

-eupe pe-pe-pe белый-белый

-eusi ti-ti-ti черный-пречерный

Задание №35. Подготовьте на суахили сообщение на тему:

“Актуальные проблемы современного мира”.

Новые слова к уроку №7

-jumuika объединяться; быть солидарным

-jumuisha объединять, сплачивать

kipindi(vi-) период, отрезок времени

kipindi cha redio радиопередача

kipindi cha muziki музыкальная передача

halaiki(-) множество, масса

halaiki ya watu масса народу, толпа

273

shamrashamra(-) праздненство, празднование

hamasa(-) воодушевление, энтузиазм

-hamasisha воодушевлять, вдохновлять

jasho(-;ma-) 1)пот, испарина

2)труд, работа

kazi ya jasho тяжелая работа

-kongwe старый, дряхлый; устаревший

neema(-) благоденствие, процветание, благосостояние

kanda(-)/ukanda(kanda) регион, зона, район, пояс

-fana 1)преуспевать,процветать

2)удаваться; иметь успех

uzalishaji(ед.) производство

sekta(-) сектор, отрасль; сфера

-didimia 1)погружаться, вязнуть

2)исчезать, скрываться

3)ослабевать(перен.)

ufasaha(ед.) красноречие, хороший стиль (речи, письма)

umma(ед.)народ, общество

maoni ya umma общественное мнение

mali ya umma общественная собственность

kumbukumbu(-)1)память, воспоминание

2)мероприятие, устраиваимое в память (чего-л)

-dhibiti 1)защищать; охранять

2)контролировать

-nusuru спасать, выручать

kwa mujibu wa в соответствии, согласно

ukame(ед.) засуха

-fyatua ослаблять (напр.пружину)

-fyatua risasi стрелять

274

-fyatua matofali делать кирпичи

mchicha(mi-) шпинат

takriban почти, приблизительно

-tembeza 1)водить, возить; сопровождать

2)демонстрировать, рекламировать

biramu/beramu(ma-) 1)флаг; знамя

2)символ; лозунг

chini ya biramu под знаменем

mileniam(-) тысячелетие

asilimia(-) процент

mwongo(mi-) 1)десяток

2)декада, десятидневка

-rekodi 1)записывать; регистрировать

2)записывать на магнитофонную пленку

-rekebisha 1)собирать, монтировать

2)исправлять; ремонтировать

dosari(-) дефект, изъян, порок, недостаток

-wakilisha представлять, быть представителем

mwakilishi представитель

machafuko(мн.)1)беспорядок, путаница

2)волнение (на море)

machafuko ya kisiasa политические волнения

-kumba охватывать, захватывать

mgongo(mi-) спина; спинной хребет

-pa mgongo поворачиваться спиной (прямой и перен.)

utulivu(ед.) спокойствие, мир; разрядка (напряженности)

mtembezi(wa-) посетитель (выставки)

ushahidi(ед.) свидетельство, доказательство

275

kivutio(vi-) достопримечательность; что-либо достойное

внимания

-poraотнимать; выхватывать, вырывать

-dondosha ронять, выпускать из рук

uvimbe(ед.) отек; опухоль

tumbili/tumbiri(-) мартышка

mhudumu, mhudumiaji(wa-) тот, кто обслуживает

uzio(nyuzio) заграждение

msimamizi(wa-)1)надзиратель

2)управляющий, заведующий

jeshi la anga военно-воздушный флот

mradi(mi-)1)намерение, замысел

2)план, проект

3)объект (строительный и т.п.)

-fadhili 1)делать добро

2)покровительствовать

mfadhili(wa-) 1)благодетель, спонсор; донор

2)покровитель

ufadhili(ед.) покровительство; спонсорство

mfuko(mi-) 1)карман

2)сумка, портфель, кошелек

3)фонд

meneja mwendeshaji директор-распорядитель

-tangatanga ходить взад и вперед; слоняться

jangili/jangiri(ma-) браконьер

zoezi(ma-)1)тренировка, упражнение

2)практика; эксперимент

uharibifu(ед.) ущерб, потери; разрушение

uhai(ед.) жизнь; жизненность; существование

276

dhara(ma-)1)вред, ущерб, убыток

2)беда, несчастье

-kamilifu полный, целый; завершенный

mathalan например

choo(vy-) туалет, отхожее место

-songamana тесниться, толпиться

msongamano(mi-) скопление; толкучка

kemikali(-) химикаты

mtizamo, mtazamo(mi-) взгляд, точка зрения

baruti(-) порох

-diriki отваживаться, решаться, осмеливаться

makali(мн.) острие; острота

shime скорей!, вперед!

-tia shime подбадривать

dalili(-) знак; признак, примета

-wekeza инвестировать, вкладывать (деньги)

mwekezaji(wa-) инвестор

uwekezaji(ед.) помещение, размещение (капитала)

-tathmini оценивать

tathmini(-)оценка

nyongeza(-) добавление; дополнение

kamambe/kabambe значительный, важный, первоклассный

-afiki1)соглашаться, одобрять

2)соответствовать, совпадать

makamu(-)заместитель

-zindua открывать (памятник, выставку), провозглашать

открытым, начавшим

действовать

uzinduzi(ед.) [торжественное] открытие

277

-buni1) изобретать; творить

2)воображать; представлять

nishati(-) энергия

taasisi(-) институт, исследовательский центр

kibali(vi-) согласие, одобрение

-toa kibali дать согласие, разрешение

-bughudhi обижать; оскорблять

malumbano(мн.) споры; взаимные упреки

hadhara(-) толпа, собрание людей

mkutano wa hadhara митинг

hadharani публично, открыто

kauli(-) мнение, взгляд; предложение

kwa kauli moja единогласно, единодушно

-kopa брать взаймы, занимать

-kopesha давать взаймы; одалживать

mkopo(mi-) ссуда, заем; кредит

-toa mkopo давать кредит

-lipa mkopo возвращать кредит

-goma бастовать; бойкотировать

mgomo(mi-) забастовка, стачка

mgomaji(wa-) забастовщик

mche(mi-) побег, росток; рассада

karamu(-) торжество; пиршество; прием

-pachika прикреплять

yasmini/asmini(-) жасмин

nargisi(-) нарцисс

waridi(ma-) роза

koja(ma-) ожерелье

278

УРОК №8. LUGHA, FASIHI NA SANAA

ТЕКСТ №1

SIKU YA KISWAHILI

(Mahojiano kati ya Katibu Mtendaji wa BAKITA na mwandishi wa

habari)

SWALI: Baraza la Kiswahili la Taifa (BAKITA) linatarajia kuad-

himisha Siku ya Kiswahili kitaifa. Kwa ufupi nini historia ya sherehe

hizo na hadhira inayolengwa ni ipi?

JIBU: Kwa mara ya kwanza Siku ya Kiswahili ilizinduliwa rasmi

nchini Tanzania na Rais Mstaafu wa Jamhuri ya Muungano ya Tanza-

nia Alhaj Ali Hassan Mwinyi, Januari 7, 1995.

Uzinduzi huo ni matokeo ya utekelezaji wa wazo lililotolewa Ju-

lai 31, 1992 katika Kijiji cha Kwembe, Mkoa wa Dar es Salaam na

aliyekuwa wakati huo Katibu Mkuu wa CCM, hayati Horace Kolimba.

Siku hiyo kulifanyika hafla fupi ya kumpongeza Mzee Saadan

Abdul Kandoro kutokana na mchango wake mkubwa alioutoa katika

kukuza na kuendeleza lugha ya Kiswahili hapa nchini, hasa kwa fani ya

ushairi.

Katika hafla hiyo kulitolewa wito wa kuwa na siku maalum, an-

galau mara moja kwa mwaka ya kuwakutanisha wapenzi mbalimbali

wa kila rika na kiwango ili wapate kupeana mawazo kuhusu maendeleo

ya lugha ya Kiswahili ikiwa ni pamoja na (1) kuwatambua au

kuwakumbuka watu mbalimbali waliochangia kwa namna moja au

nyingine katika maendeleo ya Kiswahili.

Baada ya hafla hiyo Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili (TUKI)

ya Chuo Kikuu cha Dar es Salaam na Baraza la Kiswahili la Taifa

(BAKITA) zilifuatilia suala hilo na kuandaa utekelezaji wa wito huo.

Miongoni mwa mambo muhimu ni kuweka bayana madhumuni ya

kuwa na Siku ya Kiswahili kitaifa na utaratibu wa msingi wa kuad-

himisha Siku hiyo, ikiwa ni pamoja na (1) kutaja baadhi ya madhumuni

yake.

Kimsingi kuadhimisha Siku ya Kiswahili kila mwaka ni njia mo-

jawapo ya kufikia lengo hili ili:

279

- Kuirejesha hadhi kamili ya Kiswahili kama lugha ya Taifa ya Tanza-

nia na kitambulisho (зд. “визитная карточка”) cha Waafrika kwa

jumla.

- Kuwahamasisha na kuwaelemisha wananchi kuhusu masuala ya

lugha na utamaduni ili waweze kushiriki kwa hali na mali katika

ukuzaji wa Kiswahili.

- Kuzipa msukumo juhudi za kukuza Kiswahili na fasihi yake kwa

kuwatambua na kuwaenzi wale wote waliotoa au wanaotoa mchango

mkubwa katika juhudi hizo.

- Kuihamasisha Serikali na Chama kinachotawala kuhusu wajibu

wake wa kuikuza na kuithamini lugha ya Kiswahili ambayo pia

ndiyo lugha ya Taifa.

- Kuwakutanisha, kuwatambua na kuwatunuku wapenzi wa Kiswahili

wa nchini na popote Kiswahili kinapotumika.

SWALI: Je, kuna tunzo zozote zinazotolewa kwa watu na taasisi

ambazo zina mchango mkubwa katika kukuza lugha ya Kiswahili?

JIBU: Kwa kawaida huwa tunatoa tunzo mbalimbali hasa kutege-

mea uwezo wa fedha wa mwaka husika (2). Tunzo hugharimu kiasi fu-

lani cha fedha hata kama ni ndogo namna gani. Wachina wanao usemi

kwamba “Tunzo hata iwe na uzito kama wa unyoya ina thamani

kubwa”. Sizungumzii thamani kwa mpewa (3) tu, hata maandalizi ya

kujua nani apewe na kwa sababu gani.

Kimsingi, huwa tunatoa Nishani ya Shaaban Robert ya Kiswahili,

hii ni nishani ya dhahabu halisi na si ya kughushi ya wastani wa gramu

20 na fedha taslimu, pia huwa na Tunzo ya Mtetezi wa Kiswahili,

Tunzo ya Mwanataaluma Bora wa Fasihi ya Kiswahili, Tunzo ya

Kitabu Bora cha Watoto, Tunzo ya Vyombo vya Habari, Tunzo ya

Mwandishi Bora wa Makala za Kiswahili na Tunzo ya Mwanafunzi

Bora wa Kiswahili.

SWALI: Ni vigezo gani mlivyovitumia katika kuwateua waen-

ziwa (3)?

JIBU: Kuna vigezo vingi. Kwa mfano Mwanataaluma Bora wa

Kiswahili hana budi awe amefanya (4) utafiti wa kina kwa Kiswahili na

kuhusu Kiswahili, awe na machapisho ya kiwango cha juu cha taaluma

kwa Kiswahili au kuhusu Kiswahili.

280

Kitabu Bora cha Fasihi ya Kiswahili hakina budi kiwe

kimechapishwa (4) miaka miwili ya nyuma, na kwamba kiwe kwenye

soko na kiwe kazi halisi ya mwandishi. Watoto nao hawakusahauliwa

vitabu vyao, kitabu cha kundi hilo sifa zake zinalingana na Kitabu cha

Fasihi isipokuwa hiki ni cha watoto (5).

SWALI: Juhudi za kufufua Kiswahili sasa zina mwamko katika

Afrika Mashariki yote (Kenya, Uganda). Je, kuna mwaliko wowote wa

kutaka kuungana na majirani hao katika kukienzi au kukithamini

Kiswahili?

JIBU: Ni kweli kuwa mwamko ni mkubwa sasa kuliko hata

wakati mwingine. Tumeipeleka mialiko Uganda, Kenya, Rwanda, Bu-

rundi na Jamhuri ya Kidemokrasi ya Congo. Baadhi ya mialiko imek-

wenda moja kwa moja kupitia vyama na taasisi mbalimbali na mingine

tumepitishia kwenye Balozi zao. Na hata wananchi binafsi nao

wamealikwa kupitia vyombo vya habari.

SWALI: Je, unaweza kuthibitisha hoja mnayodai kwamba

Kiswahili kikichukua nafasi ya Kiingereza hakitakuwa na madhara

katika kukuza elimu hapa nchini?

JIBU: Ni swali zuri. Kila lugha ina uwezo ule ule katika kuelezea

hisia, fikra, taaluma n.k. kwa sababu ni zao la jamii yenye watu wa uta-

maduni unaofanana. Nina hakika na hasa kupitia tafiti mbalimbali kuwa

mawasiliano bora ni yale yanayotumia lugha inayofahamika na wengi

na kwa urahisi.

Leo hii, kwa mfano, ukiingia darasani katika vyuo au taasisi za

elimu ya juu, utaona kuwa wanafunzi wanashindwa kujadiliana sana

kwa lugha ya kigeni kuliko kwa Kiswahili. Ushiriki mzuri na bora

katika somo ni ule wenye uwezo wa kuzishirikisha kwa ukamilifu

pande mbili.

Kiswahili kina uwezo huo dhidi ya Kiingereza. Kiswahili kinafa-

hamika na wengi. Hatuhitaji gharama kubwa kama tunayotumia kwa

lugha ya kigeni.

Kwa hakika Kiswahili ni Lugha ya Taifa na ya Kimataifa kwa

sababu imevuka mipaka ya matumizi Afrika Mashariki. Aidha,

Kiswahili kina thamani kubwa kwenye vyuo, idhaa na nchi mbalimbali

duniani. Watanzania wakionee fahari Kiswahili kama vile alivyosisitiza

Shaaban Robert kuwa “Titi la mama li tamu, jingine halishi hamu” (6).

281