Петренко Н.Т. Учебник языка суахили

Подождите немного. Документ загружается.

гитарист; музыкант; поэт; пожарный; землекоп; альпинист;

дровосек; вратарь; прохожий; бизнесмен; наездник; книголюб;

домохозяйка; велосипедист; мечтатель; счетовод; микрофон;

градостроитель; термометр.

Задание №21. Переведите, используя желательно-

побудительное наклонение с показателем -ka-.

1. Преподаватель велел нам сходить в библиотеку и взять новые

учебники.

2. Мы попросили водителя ехать прямо, затем свернуть налево и

остановиться.

3. Исследователь поехал в Индию для того, чтобы изучить жизнь

слонов и написать о них книгу.

4. Давайте зайдем в кафе и поедим, так как впереди у нас долгий

путь.

5. Соседка попросила меня съездить на вокзал и встретить ее дочь,

поскольку сама она заболела.

6. Позвони редактору и скажи ему, что он должен срочно приехать

на работу.

7. Если ты не знаешь, как готовить эту рыбу, иди и спроси у

повара.

8. Полицейский приказал грабителю бросить свой нож и поднять

руки.

Задание №22. Переведите текст.

RASHIDI M. KAWAWA

Rashidi Mfaume Kawawa, ambaye alichaguliwa kuwa Waziri

Mkuu wa Tanganyika tarehe 22 Januari, 1962, alipojiuzulu Julius K.

Nyerere, ndiye aliyeanzisha vyama vya wafanya kazi nchini Tan-

ganyika. Alizaliwa mwaka 1930. Alipochaguliwa kushika usukani wa

serikali, alikuwa amekwisha fanya kazi za siasa, utumishi wa serikali

na kuwa mchezaji hodari katika picha za sinema.

Rashid M. Kawawa alizaliwa Songea katika ukoo wa mfanya kazi

serikalini na mwindaji mashuhuri. Ukoo mzima wa Kawawa ni wawin-

daji mashuhuri. Rashidi M. Kawawa alielemishwa katika shule ya

sekondari ya serikali, Dar es Salaam, na baadaye katika shule ya sekon-

182

dari ya serikali, Tabora, ambako alijulikana sana kwa uhodari wake

katika michezo ya kuigiza. Rashidi M. Kawawa alipendelea sana kazi

za maendeleo, lakini alipoomba kazi katika Idara hiyo mara ya kwanza,

alikataliwa kwani eti alikuwa mdogo mno. Badala yake akaingia kazi

ya ukarani katika Wizara ya Usafirishaji Umeme na Kazi na baadaye

alipata uhamisho kwenda Idara ya Maendeleo mwaka 1951.

Rashidi M. Kawawa alipokuwa mfanya kazi katika Idara ya

Maendeleo aliendesha sinema na kuangalia maktaba ya picha za sinema

– hata baadaye akajulikana sana kama mchezaji maarufu katika picha

za sinema za Kiswahili kadha wa kadha. Zaidi ya kazi hizo alikuwa

mshauri juu ya jadi za Kiafrika kwa wataalamu wa kutengeneza picha

za sinema.

Mwezi Februari, 1956, Rashidi M. Kawawa alijiuzulu katika kazi

za serikali na akawa Katibu Mkuu wa Shirikisho la Vyama vya

Wafanya Kazi Tanganyika. Wakati huo huo pia akaaingia TANU.

Akiwa katika kazi ya vyama vya wafanya kazi, alitembelea nchi mbali

mbali za nje kuhusiana na kazi yake. Katika Uchaguzi Mkuu mwaka

1960 Rashidi M. Kawawa aliingia katika Baraza la Kutunga Sheria bila

kupingwa akiwa mjumbe wa Nachingwea.

Rashidi M. Kawawa aliposhika usukani wa kuendesha nchi, yaani

katika kipindi alipokuwa Waziri Mkuu, mambo mengi yalirekebishwa

na serikali ya wananchi: vyama vya ushirika vingi vilianzishwa; utarat-

ibu wa kumiliki ardhi ulitengenezwa ili upatane na mila za wananchi

juu ya umilikaji wa ardhi; migomo ilifanywa si njia halali ya wafanya

kazi kudai haki zao mpaka idhini ya Waziri imetolewa. Shauri la

kuitaka Tanganyika iwe Jamhuri lilikatwa kwa vile wananchi wengi

walikuwa wanakerwa kerwa na lile jambo la kuwa chini ya Malkia wa

Waingereza hata baada ya nchi yao kupata uhuru kamili. Kwa upande

wa serikali, mwaka 1962 ulikuwa mwaka wa kufanya kazi kweli ili

kuipa nchi yetu sura ya Utanganyika. Katika kazi za serikali wananchi

wengi walipewa madaraka makubwa sana. Wananchi pia waliitikia kwa

kujitolea katika kazi za kujenga taifa.

Задание №23. Переведите текст. Перескажите его на суахили.

183

Джомо Кениата родился в 1891 году примерно в 50

километрах от Найроби в довольно известной семье. Его отец и

дед считались мудрыми людьми, которые могли давать советы и

предсказывать будущее. Мальчику дали имя Камау Нгенги. В 1907

году он поступил в миссионерскую школу. Спустя семь лет,

Нгенги принял христианство, и ему дали имя Джонстон. Джонстон

Камау успешно окончил школу, проявив прекрасные способности

и большую любознательность. В 20-е годы он работал

переводчиком в Верховном суде, затем поступил на работу в

департамент водоснабжения муниципалитета Найроби. “Мои

обязанности, - рассказывал Кениата, - заключались в сборе денег

за воду. Я носил широкий пояс, который на моем языке называется

“кениата”. За этот пояс я закладывал полученные деньги. Когда

ехал на велосипеде, мальчишки бежали за мной и кричали:

“Кениата! Кениата!” Это слово так привязалось ко мне, что для

многих я стал изестен как Кениата. Имя Джонстон впоследствии я

заменил на более близкое моему народу – Джомо”. Так появилось

имя Джомо Кениата, которое уже в конце 20-х годов стало

известно не только в Кении.

Задание №24. Переведите и перескажите на суахили

следующий текст.

SHEIKH ABEID AMANI KARUME

Sheikh Abeid alizaliwa Unguja, kijijini Mwera, Wilaya ya Kati,

katika mwaka 1905. Alipofika umri wa miaka minane, alipelekwa skuli

ya hapo hapo kijijini kwa kusoma. Inavyojulikana ni kwamba yeye

alikuwa katika wale wanafunzi wa kikundi cha awali kupelekwa hapo

na ndio walioifungua shule hiyo iliyojengwa na serikali.

Baba yake alipokufa Abeid alikuwa ni mtoto wa miaka minane tu.

Kwa hayo yaliyotokea, aliona skuli nzima ni kama kwamba iliyofu-

nikwa na giza. Pamoja na hayo alijikaza hivyo hivyo kuhudhuria.

Ilikuwa ni kawaida yake anaporejea nyumbani kumsaidia mama yake

Bibi Amina katika machungaji ya ng’ombe. Pia humsaidia katika kazi

nyingine ndogo ndogo za hapo nyumbani kwani yeye kaondokea ku-

penda (“ему пришлось по душе…”) kujituma na kufanya kazi hii na

ile.

184

Alipofika umri wa miaka 13, mama yake mpenzi alimpeleka

mjini kuendelea na masomo. Yeye hakuwa mgeni hapo mjini, kwani

Mwera ipo masafa ya maili 7 tu kutoka mji mkuu wa Unguja. Kwa vile

alivyokuwa akija mjini baadhi ya nyakati, aliweza kujuana na watoto

wengi wa makamo yake na kuchanganyika nao katika michezo.

Wakati huo, zilikuwa zikipitia Unguja meli za namna kwa namna,

kwani hii ilikuwa ikihesabika kuwa ni moja katika bandari mashuhuri

ya Afrika ya Mashariki. Pia zikiteremsha bidhaa za kila aina na

kuchukua zile za pande hizi. Nyingi katika meli hizo mpaka hivi leo zi-

natia nanga bandari hii ya Unguja. Kwa hivyo, hapo pwani zilizuka

kazi nyingi na vijana chungu nzima waliweza kujipatia kazi ya ku-

faa. Abeid naye pia alijitia humo pamoja na wananchi wenziwe. Kwa

vile alivyopata fursa ya kuzipandia meli nyingi, kukutana na

kuzungumza na wasafiri, mabaharia na wafanya kazi wa humo, ilimjia

hapo na yeye hamu kubwa ya kutaka kusafiri, kuona nchi za nje na

kuweza kushuhudia kwa macho yake namna mataifa mbali mbali

yanavyoishi katika dunia yetu hii.

Mawazo hayo yalimkaa sana moyoni mwake. Hapo alimkabili

mama yake mpenzi na kumweleza fikra na maazimio yake na alimtaka

ampe ruhusa kwa kuingia katika kazi za bahari. Bibi Amina al-

imkubalia mwanawe kuwa mwana wa bahari kwa kusikia kuwa safari

zake zitakuwa za zile nchi za jirani na ataweza kumwona mwanawe

kila mara meli yake itakapofika Unguja.

Katika 1920, Sheikh Abeid alitimia miaka 15 na hapo alipokelewa

na kampuni kufanya kazi katika merikebu zao zile zinazosafiria pwa-

nipwani ya Afrika ya Mashariki kwa kuipitia bandari kama zile za Dar

es Salaam, Mikindani, Mafia, Tanga, Mombasa na kadhalika. Sheikh

Abeid hufurahi sana meli yake inapofika Unguja, kwani hupata fursa ya

kumzuru mama yake mpenzi, wazee wengine na kuonana pia na

marafiki zake.

Baada ya miaka miwili, Sheikh Abeid katika 1922 aliingia ku-

fanya kazi katika meli za nje na zile zilizosafiria nchi za mbali. Humu

ndimo alimopata maarifa mengi na kuziona mwenyewe zile faida

nyingi za safari. Katika miaka 17 aliyoipitisha humo merikebuni kwa

kufanya kazi za namna mbali mbali, aliweza kuzitembelea nchi nyingi.

185

Katika mwaka 1938 fikra ilimjia ya kurejea kwao. Aliona wakati

umefika kuyatumia yale maarifa aliyoyapata kwa masilaha ya

wananchi wenzake. Zama hizo hizo ndipo alipowakusanya mabaharia

na wafanya kazi wote wa mashua na motaboti za pwani na kuunda ju-

muiya yao ya ushirika. Kabla ya kusimamishwa jumuiya hii, wafanya

kazi wa hapo wote walikuwa wakilipwa ujira mdogo tu. Mapato yote

na mipango yote ya kazi ilikuwa ikidhibitiwa na matajiri wenye kumi-

liki mashua hizo. Kuwekwa kwa jumuiya hii kuliondosha ubepari huo

na badala yake kumeleta faida nyingi. Umeondoka ule mgogoro na

chuki; na badala yake yamepatikana masikilizano mazuri baina ya

wafanya kazi na matajiri.

Huo ndio ushirika wa kikweli ulioletwa na kiongozi huyo. Msingi

huu madhubuti wa ushirika alioujenga hapo pwani ulimpelekea kion-

gozi huyo kusifika na kupendwa si na wafanya kazi wa hapo tu, bali na

wa sehemu nyingine za wananchi wote. Umashuhuri wake katika ku-

jenga msingi wa kitaifa ukaanza kuzungumzwa, kujulikana na kuenea.

Задание №25. Дайте синонимы следующим словам и

выражениям:

-piga marufuku; -vumbua; -funua; -pasha habari; -pata idhini; -tia

mashaka; -teka; mamlaka; -shuhudia; mtemi; -hifadhi; -enda taratibu;

-mpa mtu usia; -vamia; -dhoofika; -toroka gerezani; -la kiapo; -toa

kauli; -susia uchaguzi; -jinyakulia ushindi; -jiuzulu; vinginevyo; -leta

dhiki; -rekebisha; halali; -kera; masafa; -zuka; fursa; madhubuti.

Задание №26. Переведите:

1. Дж. Ньерере – один из немногих лидеров Африки,

отстаивавших справедливость и человеческое достоинство.

2. Получив диплом об окончании Университета, он полностью

посвятил себя политической борьбе.

3. Ньерере использовал партию как инструмент объединения

народа в борьбе за достижение национальной независимости.

4. Перед ним стояла задача сформировать партию нового типа,

которая смогла бы успешно вести борьбу с колонизаторами.

5. Ньерере добровольно оставил преподавательскую

деятельность и с головой ушел в политику.

186

6. Губернатор обвинял его в подстрекательской деятельности и

грозил заключить в тюрьму.

7. Многие старались нанести ущерб партии ТАНУ, но им не

удалось этого сделать.

8. Ньерере убедил своих последователей не бойкотировать

выборы в Законодательное Собрание.

9. Кандидаты от ТАНУ участвовали в выборах и одержали

победу, получив все места в Национальном Собрании.

10. Ньерере был тверд в своей решимости защитить

национальную независимость.

11. Танзания была одной из семи стран, разорвавших отношения с

Великобританией.

12. Победив большинством голосов на выборах, Дж. Ньерере был

приведен к присяге как первый президент Республики

Танзания.

ТЕКСТ №3

BIASHARA YA WATUMWA

Mwanzo wa kukutana kwa babu zetu na watu waliotoka nchi za

ng’ambo unaonyesha (1) kuwa ulikuwa katika karne ya kumi na tatu.

Lakini inawezekana jambo hili lilitokea hata karne mbili au tatu kabla

ya karne ya kumi na tatu. Sehemu ambayo wageni na wananchi

walianza kukutana ilikuwa Kilwa ambayo inaonyesha (1) ilikuwa imek-

wisha twaliwa tangu karne ya kumi, labda hata mapema zaidi. Kilwa

ulikuwa mji wa biashara iliyositawi. Vitu vilivyokuwa vinauzwa kwa

kupelekwa nchi za ng’ambo vilikuwa pembe za ndovu, dhahabu na

lulu. Biashara ya watumwa pia ilikuwa inaendeshwa Kilwa, hasa na

Waarabu ambao walikuwa wamekwenda huko kwa madhumuni hayo.

Watumwa walikuwa wanaletwa mwambao toka bara kama vile pembe

za ndovu.

Waarabu walikuwa hawaendi bara mpaka karne ya kumi na tisa.

Kwa hiyo pembe za ndovu na watumwa hao waliletwa mwambao na

wananchi wa makabila fulani fulani, kutegemea nani kati ya makabila

hayo alipigwa vita na wenzie na nani alimshika mwingine mateka.

187

Pembe za ndovu na watumwa hao waliletwa mwambao. Waarabu

walipewa vitu hivyo na watu hao kama zawadi. Waarabu waliwapa

wananchi waliowaletea pembe za ndovu na watumwa zawadi za nguo,

shanga, bunduki, waya za shaba, na kadhalika.

Basi utumwa ulikuwa umekwisha kuwa biashara ya maana in-

gawa biashara ya pembe za ndovu ilikuwa ni ya maana zaidi bado. Us-

akaji wa watumwa haukuanza mpaka labda sehemu ya mwisho ya

karne ya kumi na nane wakati ambao koloni za Wafaransa zilipopata

faida sana katika biashara hiyo. Baada ya hapo biashara ya watumwa il-

ianza kukolea sana katika sehemu za bara ya Kilwa. Waarabu walipata

haja zao za watumwa (2) toka kwa makabila yaliyoteka watu katika vita

zilizokuwa zikipiganiwa baina ya makabila mbali mbali ya sehemu

hizo. Kwa sababu hiyo vita baina ya makabila zilizidi kufuatana na

mahitaji ya Waarabu juu ya watumwa.

Ni vigumu kusema kwa uhakika jinsi biashara hii ilivyokuwa

inaendeshwa lakini yaonyesha (1) kwamba jinsi jambo lenyewe lilivy-

ozidi kuwa ni la kawaida katika enzi hizo ndivyo jinsi utumwa

ulivyoanza kuwa kama biashara ya kawaida. Matokeo ya biashara hii

ya kishenzi yalikuwa mabaya sana na ya kusikitisha. Idadi ya wananchi

wa sehemu za bara ya Kilwa ilipungua sana hata ikawa ni lazima,

katikati ya karne ya kumi na tisa, wasakaji watumwa wasafiri siku kumi

na nane hivi kabla ya kuvifikia vijiji walikoweza kupatikana watumwa.

Wananchi ndio waliokuwa wakitumiwa na Waarabu wachukue

pembe za ndovu kuzipeleka hadi mwambao. Wachukuzi wa pembe

hizo, kwa jumla, walikuwa wapagazi wa kuajiriwa. Lakini punde si

punde idadi ya wapagazi ilipungua sana. Vijana wenye afya walikuwa

wanatakiwa na makabila yao katika kazi ya ulinzi na kupigana vita na

makabila mengine. Waarabu walihitaji sana wachukuzi wa pembe zao

za ndovu na kwa sababu ya ukosefu ulioelezwa, Waarabu walianza

kushika wananchi na kuwashurutisha wawachukulie pembe zao za

ndovu. Wananchi wengi waliokamatwa hivyo waliteswa sana na wengi

waliuawa au kufa katika misafara ya kwenda mwambao. Lakini inase-

mekana kuwa, kwa jumla, Waarabu walipata faida sana walipowauza

hata hao watumwa wachache walioweza kufika mwambao.

Ni jambo la kushangaza kuwa Waarabu hao waliofanya biashara

ya watumwa na pembe za ndovu hawakushughulika na mambo ya

utawala. Lakini inafahamika kuwa wachuuzi wachache waliokata

188

shauri kubaki nyuma na kuanza kuishi nchini walikuwa bado wanam-

tambua Sultani wa Unguja kama Sultani wao. Katika mwambao, Sul-

tani alikuwa ameweka maafisa wake wa forodhani na kwa hiyo inaju-

likana kuwa yeye ndiye mtawala wa sehemu hizo.

Ni vigumu kusema kwa uhakika juu ya maafa yaliyoletwa na

utumwa kwa wananchi kwa sababu mambo mengi ambayo tungesema

yalitokana na uovu wa utumwa, yalikuwa ni matunda ya vita baina ya

makabila mbali mbali pia. Vita maarufu ambazo zinajulikana kuwa

zilileta maafa makubwa kwa wananchi ni kama zile za baina ya Wa-

hehe na Wangoni huko kusini mwa nchi yetu. Mateka waliokamatwa

na makabila mbali mbali katika vita kama hizo ndio waliofanywa wa-

tumwa wa kwanza wa Waarabu.

Pongezi kubwa ya kukomesha biashara ya watumwa ni budi (3)

itolewe kwa Waingereza. Wao ndio walioanza kuishambulia biashara

hiyo na wakapitisha sheria ya kuzuia biashara ya watumwa mwaka

1807. Toka hapo Waingereza walijaribu bila kupumua, na kwa moyo

wote, kukomesha biashara hiyo ya aibu ingawa mara kwa mara katika

jitihada zao ilikuwa lazima kufikiria hali ya uhusiano wao na mataifa

mengine ambayo yalikuwa bado yanapendelea biashara hiyo iendelee.

Lakini mwishoni mwa karne ya kumi na tisa juhudi zao zilianza kutoa

matunda ya ushindi. Masoko yote ya watumwa yalifungwa na meli zili-

zokuwa zikichukua watumwa zilizuiwa zisipite katika njia fulani. Hata

hivyo utumwa haukukomeshwa nchini mpaka Wadachi walipoanzisha

Serikali yao Tanganyika.

Лексико-грамматический комментарий к тексту №3

1. Глагол -onyesha “показывать” может выполнять функцию

вводного слова со значением “очевидно”, “видимо”, “судя по

всему”. При этом, как видно на примерах из текста, это слово

может оформляться префиксами личной формы глагола (unaonye-

sha), а также стоять в неопределенно-личной форме (inaonyesha;

yaonyesha).

2. Словосочетание -pata haja переводится как “удовлетворять

потребность”. Вместо глагола -pata “получать” можно употребить

другие глаголы, имеющие непосредственное значение

“удовлетворять”, такие как -tosheleza, -ridhisha.

189

3. Существительное budi “избавление”, “выход” в

современном языке суахили все чаще стало употребляться как

синоним слова lazima “необходимость” для выражения модального

значения, например:

Ni budi aende huko “Ему надо пойти туда”;

(Ni) budi tuimalize kazi hii kwa haraka “Нам необходимо закончить

эту работу быстро”.

Отрицательная конструкция глагола -wa na “иметь” плюс

существительное budi передает значение долженствования: hana

budi kwenda “он должен пойти”; hatukuwa na budi kumaliza “нам

необходимо было закончить”.

Задание №27. Переведите, используя выражения из текста

№3:

судя по всему; город с процветающей торговлей; с этой целью; в

зависимости от того, кто кого взял в плен; торговля бивнями все

еще была на первом месте; захват рабов; они на этом сильно

наживались; дела резко пошли в гору; в соответствии с

потребностями; то, как велась торговля невольниками; в те

времена; результаты оказались плачевными; постепенно; наемные

носильщики; их заставляли работать; они подвергались тяжким

мучениям; его признавали в качестве правителя; таможенные

чиновники; страдания, причиненные народу; огромное зло;

захваченные пленники; ему надо отдать должное; приняли закон о

запрещении работорговли; позорный бизнес.

Задание №28. Сделайте письменный перевод предложений из

текста №3, в которых есть аналитические глагольные

конструкции.

Задание №29. Изложите письменно основное содержание

текста №3 на русском языке.

Задание №30. Переведите предложения и дайте возможные

варианты замены выделенных слов.

1. Daktari alinithibitishia kwamba babangu yu mgonjwa sana na laz-

ima alazwe hospitalini mapema iwezekanavyo.

190

2. Inasemekana kuwa mchezo huu wa kuigiza u mbaya sana wala

sitaki kwenda kuutazama hata kidogo.

3. Pesa hizi zi kidogo sana hata hazitoshi kujinunulia mkate.

4. Naona wewe u mtoto hodari kwa jinsi ulivyosafisha viatu vyako

vilivyokuwa vichafu mno.

5. Ijapokuwa tulikuwa tumechoka kupita kiasi wakati wa kufanya mi-

tihani, sote tu wazima.

6. Yu nani yule anayeongea na binti yangu pembeni huko?

Задание №31. Замените предлог kwa направительной формой

соответствующего глагола. Не забудьте поменять порядок слов

там, где это необходимо.

1. Plau nzuri ya kuku iliyopikwa kwa mume.

2. Visa vilivyoelezwa kwa watoto.

3. Picha zinazochorwa kwa ajili ya rafiki.

4. Barua zilizoandikwa kwa mpenzi.

5. Nyimbo zitakazoimbwa kwa watalii.

6. Muziki uliopigwa kwa nyinyi.

7. Pesa zilizotengwa kwa jumuiya.

8. Teksti zinazotungwa kwa wanafunzi.

9. Vyombo vitakavyoletwa kwa mafundi.

10. Milango iliyofunguliwa kwa wageni.

Задание №32. Переведите, используя конструкцию с

глаголом в направительной форме.

1. Праздник, устроенный в клубе для молодежи, был очень

веселый.

2. Деньги, отправленные для новой партии, потерялись в дороге.

3. Товар, проданный вам на прошлой неделе, оказался

нелегальным.

4. Песни, исполняемые для высокого гостя, рассказывают о

национальных героях этой страны.

191