Книга Шакури. Пантуркизм ва сарнавишти таърихии точикон
Подождите немного. Документ загружается.
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
335
он сабаќ омўзад ва чунон ки гуфта шуд, дигар нагузорад, ки
дирўзи ногувори ў фардо такрор шавад.
Пурсиш: Агар аз назари тољикон ба ќарни 21 нигоње
андозем, ба фикри Шумо онро чи гуна метавон дид.
Посух: Гуфтем, ки садаи 20 бо њама зиддияту
ихтилофоташ ба њар њол барои тољикони Фарорўд садаи
бахосият ва фархунда омад, истиќлол овард ва ба ин маънї
ањамияти таърихии он бенињоят бузург аст. Дар айни замон
ќарни 20 овони бўњрон буд, ки чанд бор њастии миллат зери
хавф монд.
Ба аќидаи камина мардуми тољик дар садаи 21 барои
бартараф кардани пайомадњои бўњрони миллї – бўњрони
њамагири маънавї мекўшанд ва намегузоранд, ки боз хавфи
нестии миллї ба сари онњо пайдо шавад. Акнун ки миллат
истиќлоли давлатї дорад, бояд сарнавишти худро ба дасти
худ, ба дасти давлати миллии худ амалї намояд. Њоло
метавон гуфт, ки миллати тољик лоаќал дар як гўшаи
сарзамини худ сарнавишти худро ба дасти худ гирифтааст ё
имкон дорад бигирад. Миллат ба рўзе расидааст, ки
имконеро ки таърих пеш овардааст, пурра истифода намояд.
Ба фикри камина фармудаи таърих ин аст, ки аз
моддигарої, маънавиятгурезї, миллиятзудої ва манќуртият
њама њастии худро пок созем, љомиаи маънавибунёд бино
бикунем. Љомиаи мо њатман бояд демократї ва њуќуќбунёд
бошад.
Љомиаи мо илова бар он ки демократї ва њуќуќбунёд
хоњад буд, бояд љомиаи маънавиасос бошад. Давлат
таљассуми миллат, фарњанги он, таърихи вай аст. Модом ки
чунин аст, Љумњурии Тољикистон давлате хоњад буд, ки
омили маънавии рушди љомиа на баробари омили иќтисодї
ва омили сиёсї, балки бештар аз онњо ањамият хоњад дошт,
дигар омилњоро ба тобеъият хоњад гирифт, дигар омилњо
воситае барои таъмини амали пурарзиши омили маънавї
хоњанд буд. Дар давлати миллии маънавибунёд бояд дин
мавќеъи сазовори худро соњиб бошад, давлат бояд дини
мубинро чун як љузъи њастии маънавии миллат ба њимояи худ
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
336
бигирад, барои баланд шудани шуури динї бикўшад, то ки
майдони хурофот ва таассуб дар љомиа танг шавад.
Банда соли 1999 дар китоби худ «Истиќлол ва
худшиносии иљтимоъиву маънавї» чунин пешнињод
овардаам:
Тољикон бояд давлати миллї барпо намоянд ва эњёи
маънавї маќсади нињоии давлати миллии тољикон ќарор
ёбад. Эњёи маънавї бояд дарунмояи андешаи миллї ва ѓояи
асосии давлатдории тољикон дониста шавад. Давлат созмони
љомиаи хоси миллати тољикро, љомиаеро, ки ба њувийяту
менталитети миллат ва ба љомиаи анъании он созгор бошад,
яъне бунёди љомиаи маънавиро вазифаи асосии худ эълон
бикунад ва њама ќуввату ѓайрати миллатро ба созмони
чунин љомиа, ба бунёди љомиае, ки ба анъанањои фарњангии
чандин ќарни таърихи миллат, ба тамаддуни бостонии эронї
асос ёфта, моњияти њастии тољиконро ифода созад ва њам ба
воќеъияти кунунии љањон мувофиќ бошад, сафарбар намояд.
Шоири тољик Аљзї дар аввали ќарн дар соли 1913 гуфта
буд:
Агар аз зиндагї доред уммед,
Урупо њар чї медонад, бидонед.
Банда дар охири ќарн афзудам:
Вале фарњанги милливу асолат
Фаро орад баќои умри миллат.
Он чї Аљзї дар байти боло гуфтааст, имрўз њам
ањамияташро аз даст надодааст, имрўзу фардо њам аз худ
кардани дастовардњои бузурги тамаддуни Ѓарб бояд аз
њадафњои миллї бошад. Вале имрўз устувор истодан ба
заминаи фарњанги миллї бештар ањамият пайдо кардааст ва
таъмини истиќлоли фарњангї бояд дарунмояи андешаи
миллї бошад.
Тољикони Мовароуннањр дар садаи 20 аз фарњанги
миллии худ бисёр чизњоро аз даст доданд, бунёди маънавии
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
337
њастии онњо то андозае суст шуд, онњо аз асли худ як каме дур
шуданд. Бино бар ин, баргаштан ба асли худ, расидан ба
асолати фарњангї аз шартњои асосии баќои умри таърихии
онњост. Дар давраи истиќлол устувории њувийяти миллї ва
аслияти фарњангї, расидан ба саргању сарчашмањои
маънавии худ нахустин вазифаи асосист. Фарњанги миллї ва
истиќлоли фарњангї зербинои љомиаи тозабунёди тољикон
хоњад буд. Фарњанги омадаи аврупої, ки Сайид Ањмадхољаи
Аљзї ба назар дорад, ба сифати як љузъи рўбино хизмат хоњад
кард.
Давлати соњибихтиёри тољикон њанўз хурдсол аст ва
акнун ба пойи худ роњ рафтан меомўзад. Љумњурии
Тољикистон дар сохтмони фарњангї ва иќтисодї, сиёсат ва
ќонунгузорї, таъини асосњои њуќуќии љомиа ва ѓайра дар
бештари мавридњо аз дигарон намуна мегирад, бештар роњи
таќлид мепаймояд. Аз ин роњи таќлид ба сарманзили маќсуди
миллї расидан душвор аст. Бештар аз њазор сол аст, ки
аљдоди мардуми тољик дар илми сиёсат ва њуќуќ, дар таљрибаи
кишвардорї, худидораи мањаллї ва ѓайра дастовардњои бузурге
гирд овардаанд. Имрўз давлати миллии тољиконро бо
назардошти андўхтањои таърихии илмиву амалии миллат
метавон бар по гузошт. Мо бояд демократия ва созмондењии
давлати њуќуќбунёд, эњтироми њуќуќи башар ва шахсияти
инсон, фарњанги олии маънавї, фанну фанноварї (техникаву
технология) ва ѓайраро бояд аз љањони имрўз, аз кишварњои
Ѓарб ва Шарќ биёмўзем, лекин њастии таърихии мо бояд пояи
миллї дошта бошад. На аз дирўзи худ монем, на аз имрўзи
љањон. Њам бо дирўзи худ бошем, њам бо имрўзи љањон.
Дар остонаи њазораи дувум давлати мутамаддини
Сомониён аз байн рафт ва тољикон аз давлати бузурги миллї
мањрум шуданд. Баъдтар давлатњое чун давлати куртњо ва
сарбадорон ба по омад, ки баъзе хусусиятњои давлати
миллиро дошт, лекин давлати миллии фарогир набуд.
Инак, дар остонаи њазораи се Љумњурии Тољикистон дар
майдони таърихи миллат ќомат рост кард. Байни давлати
Сомониён ва истиќлоли Тољикистон фосила расо њазор сол
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
338
аст. Тољикистон мисли давлати Сомониён бузург нест, вале
меросбари он аст. Хеле кучак аст, лекин рисолати бузурги
таърихї дорад. Љумњурии Тољикистон хонаи умеди њама
тољикон аст. Вусъати назар дар дидани манфиатњои миллї,
паси сар кардани падидањои мањалгаройии давлатї, мубориза
барои таъмини истиќлоли фарњангии миллат ва эњёи маънавии
вай имкон фароњам меоварад, ки ягонагии маънавии миллати
чандпора ќувват бигирад, марзњои сиёсии мављуда, ки то имрўз
порањои миллатро аз њам људо медоштанд ва дур мекарданд, ба
омили пайвандгари миллат табдил меёбанд.
Умед аст, ки бўњрони худрасии иљтимоъї бартараф
хоњад шуд ва миллат машъали худшиносии маънавї ва
худогоњии миллиро баланд бардошта, дар роњи
сарнавиштсозии таърихї устувор ќадам хоњад зад.
1999-2000
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
339
Мундариља
П. Гулмурод. Саъди акбари
илму фарњанги тољик…………………………………….3-18
Сарсухани нигоранда…………………………………..19-20
Фитнаи инќилоб…………………………………………21-116
Номае ба М. С. Горбачов…………………………….117-177
Он чї бо табари ноинсофї тарош хўрдааст…...178-216
Аббос Алиев…………………………………………...217-253
Бухоро њеч гоњ Ватани туркон набуд
(Номаи саркушода ба Алишери Хўља)………...254-261
Дурустињо асоси ошноист……………………….262-293
Агар ба тарозуи инсоф бисанљем………………294-313
Биё, то зи бедод шўем даст…………………….314-320
Тољикони Фарорўд дар остонаи асри умед……321-346
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
340
Муњаммадљони Шакурии Бухорої.
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
Муњаррири масъул
Пайванди Гулмурод
Муњаррир
…..
Муњаррири техникї
…..
Сањифабанд
Фирўзи Набавї
ISBN 978-99947-…
9 789994 769254
Ба матбаа …. тањвил гардид.
Ба чопаш … 2010 имзо шуд.
Коѓази офсет. Чопи офсет. Њуруфи адабї.
Андозаи 60х84
1
/
16
. Љузъи чопии шартї 10.
Супориши № 06. Адади нашр 00 нусха.