Книга Шакури. Пантуркизм ва сарнавишти таърихии точикон
Подождите немного. Документ загружается.
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
245
ифтихор доштам, ки зистан дар зистгоњи устоди бузургворам
муяссар шуд.
Устодам дар ин њуљра танњо мезист. Зану фарзанд надошт.
Мегуфтанд, ки дар Тошканд зану фарзанд дорад, лекин банда
инро он солњо њаќиќат накарда будам.
Њар бор ки ба хонааш меовард, чойи хуб бо ќанд
мехўрдем. Ў одат дошт, ки њар рўз ба донишљўе 15 сўм пул
медод, то аз бозор се дона ќанди рафинад биёварад. Як донаи
онро пагоњї, як донаашро пешин ва севумашро бегоњї бо чой
мехўрдааст. Гоњ барои 5-6 дона ќанд пул медод. Як бор ки мо
ду-се донишљўй ба хонаи ў омадем, дар рўи мизаш се-чор дона
ќанд буд. Ва боз моро ќандчой зиёфат кард.
Як-ду бор ба хонааш, ки омадем, аз шеъраш ба мо хонд.
Як дафтари калон дошт, ки гўё пур аз шеъри худаш буд. Чанд
шеър хонд, ки њама ба мо писанд омад. Шеърњои њаљвї њам
доштааст. Дар яке аз ин шеърњо нависандагони њамзамон, аз
љумла Мирзо Турсунзодаро њаљв кардааст. Шояд чунин шеърњо
ба гўши нависандагони мо расида бошад, ки масалан Мирзо
Турсунзода Аббос Алиевро бисёр бад медиданд.
Боре дар хонаи Аббос Алиев њангоми сўњбат ба чї
муносибате ба ёди ман омад, ки дар охирњои дањаи бист дар
маљаллаи њаљвии «Мушфиќї» шеъре дар њаљви лањљаи
хуљандиён ё истаравшаниён чоп шуда буд, ки аз љумла чунин
байте дошт:
Санги љафо ту сўйи ман ѓуррондаї,
Ман кўкракамро дошта ќапидиям.
Аббос Алиев табассум карду гуфт, ки ин шеъри ман аст,
ки бо фалон номи мустаор ба чоп дода будам.
Намедонам ин гапаш то чї андоза њаќиќат дорад.
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
246
***
Фитнаи Очилов ва дигар касон рўз то рўз меафзуд. Оќибат
шароити кор барои Аббос Алиев тоќатфарсо шуд. Љузъиёти
азобњоеро, ки аз дасти онњо дид, банда намедонам, лекин рўзе
ўро дидам, ки гуфт:
- Дигар тоќатам тоќ шуд. Аз ин љо меравам.
Ва соли 1945 аз Душанбе рафт.
Рўзе шунидам, ки Аббос Алиев рафтааст. Ба шањри
Фрунзе (Бишкеки имрўза – пойтахти Ќирѓизистон) рафтааст ва
дар Институти омўзгорї мудири кафедраи таърих шудааст.
Пас аз чанд гоњ, намедонам кадом сол буд, хабар омад, ки
Аббос Алиев дар шањри Фрунзе ќирѓизњоро бо русњо љанг
андохтааст ва ўро аз Фрунзе пеш кардаанд.
Њанўз намедонам, ки ин хабар то чї андоза њаќиќат
дорад.
Њоло аз Бойгонии давлатии Тољикистон медонем, ки
Аббос Алиев дар Ќирѓизистон солњои 1945-1947 кор кард.
Инчунин медонем, ки соли 1946 ў соњиби дараљаи илмии
доктори илми таърих гардид. Чунонки, Ш. Саъдиев дар
маќолаи мазкур таъкид кардааст, ба ў барои ду китоби
«Таърихнигории Шарќи Ќадим» (1933) ва «Таърихи халќњои
Осиёи Миёна» (1935) бидуни маросими расмии њимоя унвони
докторї доданд.
Медонистем, ки Аббос Алиев аз Бишкек ба
Днепропетровск (Украина) рафт. Дар пурсишномаи ёдшуда
навишта шудааст, ки ў солњои 1947-1953 дар Донишгоњи
давлатии Днепропетровск профессор ва мудири курсии таърих
буд. Солњои 1953-1954 њамин вазифаро дар Институти
омўзгории шањри Орљоникидзе иљро кардааст.
Нињоят соли 1954 ба Алма-Ато пойтахти Ќазоќистон омад
ва то охири умр, то соли 1958 он љо дар Донишгоњи давлатии
Ќазоќистон профессор ва мудири курсии таърихи умумї буд.
Дар Алма-Ато 15 январи 1958 аз љањон чашм пўшид.
Мегўянд, ки дар як маљлиси калон байни њайъати раёсат
нишаста буд ва ногоњ афтод ва дафъатан љон ба Њаќ супурд.
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
247
Чандин бор шунидаам, ки бародарони ќазоќ Аббос
Алиевро бисёр њурмат мекарданд ва ба мартабањои баланд
расониданд.
Соли 1962 дар Украина Дањаи адабиёти тољикон баргузор
шуд. Пас аз расми кушоди Дања дар Киев як гурўњи
нависандагони тољик ба Днепропетровск рафтанд. Онњо дар
Донишгоњи Днепропетровск касонеро диданд, ки бо Аббос
Алиев кор кардаанд. Баъзеи онњо шогирди Аббос Алиев
будаанд, ки баъд ба мартабањои баланд расидаанд. Њама Аббос
Алиевро ба некї ёд карда, миллати тољикро сипос гуфтанд, ки
чунин фарзанди бузургашро ба Украина фиристода буд.
Нависандагони тољик диданд, ки Аббос Алиев дар
Днепропетровск номи миллати тољикро ба некї шўњрат додаст.
Афсўс, ки охири умри ин фарзанди бузурги халќи тољик ба
сарсонї ва оворагии шањр ба шањр гузашт. На танњо поёни умр,
балки њама умраш ба нооромї ва тањлука, бо талошњои шадид
сипарї шуд. Дар њеч мавриде дар ватан ќадри ўро
надонистанд…
***
Банда соли 1954 дар Маскав будам. Як рўзи офтобии
тобистон аз китобхонаи Ленин берун шуда, аз зина пойин
рафтанї будам, ки дар рў ба рў устодам Аббос Алиевро дидам.
Хандону шукуфон оѓўш кушода ба сўям меомад. Устодам њамон
буд, ки буд, хандааш низ њамон буд – бисёр зебо. Ин хандаи
зебои ў њанўз дар пеши чашмам аст, њеч фаромўш намекунам.
Афсўс, сад афсўс, ки устодам саросема буд: лозим будааст, ки
зуд ба китобхона дарояд. Гуфт, ки пагоњ ин ваќт ба китобхона
биё, сўњбат хоњем кард. Дареѓ, сад дареѓ, рўзи дигар ба
китобхона омадаму ўро наёфтам. Он гоњ бандаро чандрўза
сафаре пеш омад ва чун аз сафар баргаштам, ба љустуљўйи устод
афтодам. Њар рўз ба китобхона меомадам ва толори
профессоронро медидам, табаќаи пойинро, ки љойи сўњбатњост,
медидам, вале ўро дигар пайдо накардам.
Бо њамон чењракушодї ва самимият, бо њамон хандонии
љањонафрўз ба лавњи хотирам наќш бастааст.
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
248
***
Дафтари шеърњояш, ки банда дар Душанбе дар хонааш
дида будам, дигар дастнависњояш шояд дар бойгонии Алма-Ато
бошад.
Дар Донишномаи Ўзбекистони Шўравї гуфта шудааст,
ки ў муаллифи 29 асари илмист. Ин асарњои ў парокандаанд,
њанўз гирдоварї нашудаанд. Дар маќолаи Ш. Саъдиев гуфта
шудааст, ки Аббос Алиев 60 асари асосгузорони марксизм-
ленинизмро ба тољикї тарљума кардааст.
Рўзгори пурошўби Аббос Алиев як бахши муњимми
таърихи мардуми тољик дар садаи бист аст. Мо ин бахши
таърихи худро бояд бидонем. Њангоме ки банда барои
навиштани рисолаи «Фитнаи инќилоб» (2008) бархе аз
рўйдодњои инќилоби Бухоро ва саргузашти баъзе аз
иштироккардагони дар ин инќилобро ба тањќиќ гирифтам,
тамоман ѓайричашмдошт Аббос Алиев чун як ќањрамони
муборизаи зидди пантуркизм, муборизаи миллии озодихоњии
мардуми тољик намоён шуд ва банда њеч гумон надоштам, ки ин
устоди ман ќањрамони майдони пархошњост. Пас, агар
пажўњишро густариш бидињем, мардони таърих кашф хоњанд
шуд ва умед аст, ки аз љумла бо пажўњишњои мукаммал
њолномаи Аббос Алиев ба вуљуд хоњад омад.
13.12. 09
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
249
БУХОРО ЊЕЧ ГОЊ
ВАТАНИ ТУРКОН НАБУД
Номаи саркушода ба Алишери Хўља
1
Дар њафтаномаи «Озод Бухоро» («Бyxopoи озод», 17-26
январи соли 1992, раќами 3) - органи шўъбаи њизби демократии
«Эрк»-и Ўзбекистон дар Бухоро, дар ин њафтаномаи навбунёди
демократї мусоњибаи шумо бо журналист Сафаров Мулло Ќотї
нашр гардид, ки «Мубориза њам гаште дорад...» («Курашнинг
њам гашти бор…») номида шудааст. Рости гап, агар шумо шахси
одї мебудед, њамон ќисми мусоњибаатонро, ки ба таќдири
тољикон дахл дорад, мисли дигар каљфањмињои зиёде, ки њафтод
сол боз нисбати тољикон дар сарзамини Ўзбекистон мављуданд,
беањамият мегузоштем. Вале маълум шуд, ки шумо котиби
шўьбаи вилоятии њизби демократии «Эрк» будаед. Дар чунин
њолат сиёсати шўъбаи вилоятии њизб кам ё беш ба фањмишу
мавќеи шумо вобастагї пайдо мекунад. Фањмиш ва мавќеи
рањбар доир ба масъалаи муњимме нодуруст бошад, мумкин аст,
њизбе, љамъияте ё худ гурўње оњиста-оњиста ба роњи хато дарояд.
Инак, мо ба даст хома гирифтем, то ки фаќат оид ба
тољикону забони форсии тољикї, ки дар мусоњибаи шумо дахл
шудааст, аќидаи худро ба тарзи мухтасар изњор намоем.
Пеш аз њама таъкид карданием, ки он чї шумо дар бораи
худ гуфтаед, на ин ки танњо ба худи шумо, балки ба бисёр
тољикони вилояти Бухоро ва умуман тољикони Љумњурияти
Ўзбекистон мансуб аст. Охир, бисёре аз тољикони Ўзбекистон
забони худро тољикию аслашонро турк - ўзбек мењисобанд.
Чунин тасаввури нодуруст бо гуноњи худи халќи тољик ба амал
наомадааст. Ин гуноњи халќи ўзбек њам нест. Ин гуна фикрњои
бебунёд натиљаи ташвиќоти зиддитољикиест, ки дар сарзамини
Ўзбекистон аз аввали инќилоб давом дошт ва сад афсўс, ки
њанўз њам давом дорад. Азбаски, чунин аќидањои нодурустро
бисёр пањн мекарданд, мардум њаќиќатро намедонанд, аз аслу
насаби худ бехабаранд.
1
Ин нома соли 1992 њамроњи доктори илмњои таърих Намози
Њотамї навишта шудааст.
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
250
Мо, нависандагони ин сатрњо, низ фарзандони Бухорои
Шариф буда, аз пасту баланди зиндагии мардуми ин диёр то
андозае огоњ њастем, бо њамроњии онњо кам ё беш талху ширини
зиндагиро чашидаем, муњите, ки шумо дар он зистаеду дар асоси
он хулоса баровардаед, ба мо њам шинос аст. Медонем, ки баъзе
аз мардумони Бухоро њоло њам забони ўзбекиро намедонанд,
вале мегўянд: «Мо худамон ўзбеку забонамон тољикї».
Аламовар аст, ки чунин суханњоро баъзан аз шахсоне
мешунавем, ки маьлумоти олии соњаи илмњои љамъиятї доранд,
муаллими таърих ё забону адабиёт мебошанд.
Худро ўзбек шуморидани баъзе тољикони Бухоро,
Самарќанд ва дигар минтаќањои Ўзбекистон аз он љо пайдо
шудааст, ки ташвиќоти расмї солњои сол инро ба онњо талќин
мекард. Мактаб, китоб ва газету журналњо, њама воситањои
ташвиќу таблиѓ ва фишори маъмурї тасаввуре ба вуљуд
овардан мехостанд, ки гўё дар ин сарзамин њама ањолї ўзбек аст,
гўё њамаи муваффаќиятњои гузаштаи мардуми сарзамини
Ўзбекистони њозира асосан ба халќи турк ё худ аниќтараш ба
халќи ўзбек тааллуќ дорад.
Мардум дар бораи таърихи халќи тољик, аз љумла тољикони
Бухоро кам чизе медонанд ё маьлумоти нодуруст гирифтаанд.
Мањз мањсули ташвиќоти яктарафа ва нодуруст аст, ки имрўз
њам дар Љумњурияти Ўзбекистон ќисме аз тољикон тољик
буданашонро инкор мекунанд. Агар онњо њаќиќатро
медонистанд, мефањмиданд, ки фаќат ду шањри ќадимї -
Бухорою Самарќанд ќариб ду њазор тан арбоби адабиёт ва илму
маданияти тољикро додааст. Халќи ин сарзамин тољик буд, аз
њамин сабаб фарзандони ин халќ ба забони форсии тољикї асар
эљод кардаанд.
Он андешањои шумо, ки моро ба навиштани ин сатрњо
водop намуд, ин аст, ки гуфтаед: «Аз таърих маьлум, ки
вардонхудотњо туркони хеле ќадим буда, дар Вардонзе зиндагї
кардаанд. Бобоњоямон ба забони тољикї гуфтугў карда бошанд
њам, решањояшон туркї буд» (айнан: «Тарихдан маьлум, ки энг
ќадимий туркий вардонхудотлар Вардонзеда яшаган.
Боболаримиз тожик тилида гаплашишган, лекнн илдизлари
туркий»).
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
251
Аввало дар ин љо маьлум нест, ки шумо давраи ќадим
гуфта кадом даврањоро дар назар доред. Назар ба маъхазњои
таърихї ва ковишњои бостоншиносон аз њазораи дуюми то
солшумории мо (ва аз он њам пештар) дар сарзамини имрўзаи
Осиёи Миёна њалќњои ориёии эронинажод: суѓдиён, бохтарињо,
хоразмињо, портиён ва сакоињову масагетњо зиндагї мекарданд.
Туркњо ва туркинажодњо дар он давр асосан дар соњилњои
дарёи Онасой (Енисей), дар Олтой ва Дашти Ќипчоќ зиндагї
доштанд. То мелод фаќат дар баъзе ќисматњои шимоли Осиёи
Миёна дар ќатори мардуми зронинажод гурўњњои алоњида ва
камшумори туркон пайдо шуданд. Ба Осиёи Миёна омадани
мардуми туркинажод асосан аз асри VI мелодї cap шуд ва
хусусан аз асри XI афзоиш ёфт. Бештари ќабилањои туркинажод
ба Осиёи Миёна солњои истилои муѓул (асри XIII) ва њуљуми
Шайбониён (асри XVI) омаданд. Ба ин њаќиќат омўзиши
таърихи њар яке аз ќабилањое (ќариб сад ќабила), ки имрўз якљоя
миллати ўзбекро ташкил мекунад, гувоњї медињад.
Аксарияти шарќшиносони љањон, аз љумла олимони собиќ
кишвари шўравї Осиёи Миёнаро маркази асосии мардуми
эронинажод донистаанд. Сарчашмањои хаттї ва ковишњои
бостоншиносон далолат медињад, ки мардуми эронинажод -
аљдоди точикон тахминан дар миёнањои њазораи дуюми пеш аз
мелод аз Осиёи Миёна ба сарзамини имрўзаи Эрону
Афѓонистон, Покистону Њиндустон ва Хитой пањн гардидаанд
(Ниг.: Б. F. Ѓафуров - Тољикон. Таърихи ќадимтарин, ќадим ва
асри миёна. Кит. якум. Душанбе, 1983, с. 45; Нашри русї – М.,
1972, с. 33). Инро таърихшиносони Ўзбекистон низ эътироф
кардаанд: «Дар тамоми водии Зарафшон суѓдиён, ки ба забони
эронии шарќї гуфтугў мекарданд, муќимї буданд» (История
Узбекской ССР: С древнейших времен до середины ХIХ в.
Ташкент, 1967, т. 1, с. 68).
Вардонзе яке аз нуќтањои асосии водии Зарафшон ва
Суѓдзамин ба њисоб меравад. Шањрњои Бухорову Самарќанд
марказњои асосии ин водї буданд. Пас мардуми ин ноњияњо аз
ќадим эронизабон ва эронинажод буданд, яъне аљдои халќи
тољиканд. Ин њаќиќати таърих аст. Пас чаро шумо онњоро «энг
ќадимий турк» њисоб мекунед? На танњо шумо, балки баъзе
дигар ќаламкашњои Ўзбекистон њам бе ягон далел ин марказњои
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
252
ќадимии тољиконро таьрихан шањрњои туркї мешуморанд.
Чунончи Н. Норќулов дар маќолаи «Бобокалонлар шањри»
(маљ. «Фан ва турмуш», 1990, № 10, с. 10, 14-15) чунин даъво
дорад.
Маьлум аст, ки ўзбекњо халќи туркинажод мебошанд. Њоло
баъзе олимони туркшинос баромади ўзбекњоро низ аз суѓдињо,
бохтарињо, хоразмињо ва ѓайра медонанд, ки ин аз њаќиќат дур
аст. Албатта, ўзбекњо њам дар тан, масалан, хуни суѓдї доранд.
Вале ин хун ба онњо аз тољиконе, ки баъдтар ўзбек шуданд ва
забони ўзбекиро ќабул карданд, омадааст. Асли ўзбекњо аз
суѓдињою бохтарињо нест, балки ўзбекњо пас аз чандин аср ба
воситаи тољикон ба он халќњои ќадимї андаке хунпайвандї
пайдо карданд. Унсури эронї, яьне унсури суѓдї, бохтарї.
хоразмї ва монанди ин дар этногенези халќи ўзбек чун унсури
бегонае иштирок кардааст ва асосан на бевосита, балки аксаран
ба воситаи тољикон хеле баьдтар омадааст.
Доир ба калимањои «вардонхудот», «Вардонзе», ки дар
гуфтугў баъзан «Варзонзе» њам мегўянд, њаминро гуфтанием, ки
ин калимањо њам ба туркї алоќае надоранд. Решаи онњо «варз» ё
худ «барз»-и суѓдї мебошад, ки маьнои «боло» ё худ «баландї»-
ро дорад. Номи дарёи Варзоб, ки аз миёнаи шањри Душанбе
љорист, низ аз њамин калима буда, дарёи баланд гуфтан аст.
Эњтимол меравад, ки номи аслии Вардонзе Варзондењ бошад.
Дар чунин њолат маънои он «дењи боло» хоњад буд. Зеро
Вардонзе дар њаќиќат нисбат ба Бухоро дар шимол ва нисбат ба
Шофирком дар шимолу ѓарб љойгир аст. Мардуми Бухоро
бештар ба љои «шимол» «боло» ва ба љои «љануб» «пойин»
мегўянд.
«Худот» дар «Вардонхудот» низ калимаи cyѓдї буда,
маънояш соњиб, шоњ аст. Яьне, Вардонхудот шоњи Вардонзе
гуфтан аст.
Решаи калимаи «Шофирком» ба номи ќадимии Шопур
вобастагї дорад. Чунончи яке аз шоњони Сосонї Шопури 1
(242-272) ва дигаре Шопури II (309-379) ном дошт. «Ком» њам
калимаи сермаънои форсии тољикї буда, яке аз маъноњояш «љўи
калон» мебошад (Ниг.: С. Айнї. Куллиёт.- Душанбе, 1976, љ. 12,
с. 161).
Пантуркизм ва сарнавишти таърихии тољикон
253
Маьлум аст, ки Осиёи Миёна як давраи тўлонї ба њайати
давлати Сосониён дохил буд. Аз ин сабаб њеч љои тааљљуб нест,
ки шояд номи Шофирком ба номи Шопур (эњтимол Шопури II)
алоќае дорад. Ба њар њол Шопуре он љо љўи калоне бароварда
будааст. Баьд «Шопурком» ба «Шофирком» табдил ёфтааст.
Ин гуна мисолњое, ки дар асл эронї, яьне тољикї будани
номи аксари мањалњои Ўзбекистони њозираро нишон медињанд,
хеле бисёранд. Њамаи номњои эронї номњои ќадимиянд ва дар
ќадимтарин маъхазњо сабт шудаанд, аммо номњои туркї дар
китобњои асрњои наздик бештар ба назар мерасанд, яьне асосан
баъдтар пайдо шудаанд.
Ин њам гувоњї медињад, ки дар он воњањо аз ќадим аљдоди
халќи тољик зисту зиндагї доштанд, дар тўли асрњо мардуми
тањљої ва сершумор буданд.
Тамоман дуруст аст, ки халќи тољик чандин аср боз бо
халќи ўзбек њампањлў зиндагї мекунад. Дар асрњои охир, асосан
дар асри XIX ва XX тољикону ўзбекон ба якдигар духтар
медоданд, ќудову анда мешуданд ва хунашон ба њам бештар
омехт. Аз ин сабаб урфу одатњо ва маданияташон торафт ба њам
наздик мешуд. Ин наздикиву монандиро баъзењо чунон эзоњ
медињанд, ки гўё ин њама ўзбеканд, њатто забонашон тољикї
бошад њам, худашон дар асл турк мебошанд. Шумо, мўњтарам
Алишер Хўља, низ њамин фикри беасосро пеш рондаед. Шумо
дониста ё надониста ба осиёи миллатгароён об мондаед.
Инкори мављудияти халќи тољик, њамаро турку ўзбек
номидан кайњо боз дида мешавад. Чунин инкор солњои 1917-
1924 дар Љумњурияти худмухтори Туркистон ва солњои 1920-
1924 дар Љумњурияти Халќии Шўроии Бухоро асоси сиёсати
расмии доирањои њукмронро ташкил кард. Дар ин љумњуриятњо
касоне дар сари кор буданд, ки њастии халќи тољикро инкор
карда, тољиконро маљбуран ўзбек менависонданд.
Бунёдгузори њизби љавонбухороиёни инќилобї Файзуллоњ
Хољаев аввали соли 1920 дар муќаддимаи барномаи ин њизб
тамоми ањолии аморати Бyxopopo «ќабилањои туркї» номида
буд. Ба аќидаи ў, гўё «ќабилањои туркиро аз љумла: кенагазњо,
манѓитњо, ўзбекњо, туркманњо ва тољикњо, ки асрњо боз дар
сарзамини Бухоро зиндагї мекунанд», ташкил медодаанд (ниг.
Архиви Институти илмњои љамъиятии Ўзбекистон, фонди 722,
Муњаммадљони Шакурии Бухорої
254
рўйхати 1, њуљљати 3, вараќи 28). Чунонки, мебинед, ин љо Ф.
Хољаев тољиконро яке аз халќњои турк донистааст. Ин нишонаи
бесаводии таьрихист. Миллатгароии пантуркистї ба њамин
бесаводии таърихї ё ба тањрифи таърих, яьне вайрон кардани он
асос ёфтааст. Дар њамин асос Файзуллоњ Хољаев дар Бухоро ва
Ўзбекистон тољиконро ўзбек менависонид. Бисёре аз тољикон
њам рафта-рафта ба ин фикри ѓайриилмї бовар карданд.
Њоло мо имкон дорем, ки саводи таьрихї барорем. Бисёр
китобњое њастанд, ки њаќиќати таьрихиро аз роњи илм падид
овардаанд. Аз ин китобњо тамоман равшан аст, ки тољикон ва
ўзбекон халќњои бародаранд, дурусттар он ки бародархонди
таърихї мебошанд, яьне дар асл падару модари њар кадоми онњо
дигар аст: тољикон дар аслу насаб эронї ва ўзбекон дар аслу
насаб турканд. Бино бар ин, аќидаи шумо, мўњтарам Алишер
Хўља, ки гўё тољикзабонњои Бухоро «решањои туркї» доранд, ба
таърихи аслї њеч мувофиќ намеояд.
Бино бар чунин тасаввуроти дур аз њаќиќати таърих ва
хилофи воќеияти имрўзист, ки тољиконро гўё ба «решањои
туркї» пайвастан ва ба забони ўзбекї «баргардондан»
мехоњанд. Баьзењо ин корро бо зўроварї иљро карданиянд.
Бинед, яке аз мухлисони њафтаномаи «Озод Бухоро» И.
Ањмадови ѓичдувонї чї гуфтааст. Ў ќатъиян талаб кардааст:
«Шахсоне, ки забони даалатии љумњуриятро (яьне забони
ўзбекиро - М. Ш., Н. Њ.) намедонанд, аз њуќуќи фуќароии шањри
Бухоро мањрум карда шаванд» (айнан: «Жумњурият Давлат
тилини билмаган кишилар Бухоро шањри фуќаролигидан
мањрум этилсин». Ниг.: И. Ањмедов. Биз киммиз? Ќаёќа
кетаяпмиз? «Озод Бухоро», 28 . Х11. 1991).
Њафтаномаи «Озод Бухоро» шумораи якуми худро бо
њамин гуна талаботи ќатъї cap кардааст. Наход ин њафтанома
ва њизби «Эрк» тољикони Бухороро љабран ўзбекигўй кардан
мехоњад, наход ин ният як љузъи маромномаи «Эрк» аст?! Агар
чунин бошад, бояд гўем, ки «Эрк» барака намеёбад.
И. Ањмадов хоњишњои ноинсофонаи худро чунин асоснок
кардан мехоњад, ки гўё «Бухорои ќадим понздањ аср боз ватани
туркизабонњо будааст» (айнан: «Ќадимий Бухоро ўн беш асрдан
буён туркий тилда сўзлашувчилар ватани бўлиб келган»). Аммо
маьлум нест, ки ин гап ба чї асос гуфта шудааст. Ин њукм заррае