Белазаровіч В.А Гістарыяграфія гісторыі Беларусі
Подождите немного. Документ загружается.
341
У 60 – 80-я гг. заахвочванню даследаванняў па гісторыі Бела-
русі і публікацыі іх вынікаў садзейнічалі новыя нацыянальныя куль-
турна-наву ковыя цэнтры – філіял Бел арускага інстытута навукі і
мастацтва ў Таронта (Канада), Беларуская бібліятэка і музей імя
Ф.Скарыны ў Лондане (Вялікабрытанія), Інстытут бел арусаведы
і беларускі музей у Ляймене (ФРГ), Беларускае культурна-мастац-
кае і навуковае т аварыства ў Саўт-Рыверы, Вялікалітоўскі фонд
імя Л.Сапегі, фонд імя І.Любачкі і Беларускі харытатыўна-адука-
цыйны фонд (ЗША). Актыўны навуковы асяродак склаўся ў
Польшчы (Беласток, Варшава). Значную ролю ў пашыр энні гіста-
рычных ведаў адыграў і беларускі перыядычны друк – штомесяч-
ная газета «Бел а рус», штоквартальнік «Беларускі агляд», часопіс
«Беларуская думка», «Беларускі сьвет» Для інфармавання заходніх
палітычных і навуковых колаў у 1979 – 1991 гг. выход зілі ў Боне
(ФРГ) гадавыя агляды беларускага савецкага друку.
Розныя аспекты сваёй канцэпцыі гісторыі Беларусі даследчыкі
з нацыянальнай дыяспары выкладалі на міжнародных форумах па
праблемах СССР і Усходняй Еўропы, славістычных канферэнцы-
ях, этнічных навуковых мерапрыемствах у ЗША і Канадзе, публі-
кацыях у англамоўных энцыклапедычных даведніках, іншых вы-
даннях. Актывізацыя іх супрацоўніцтва з навуковымі і навучаль-
нымі ўст ановамі краінаў пражывання, удзел у міжнародных
навуковых мерапрыемствах павышалі зацікаўленасць замежных ву-
чоных праблемамі Беларусі, с адзейнічалі далучэнню іх да выву-
чэння гісторыі, культуры, мовы беларускага народа, пашырэнню
інфармацыі аб ім у свеце. Нацыянальная эміграцыя апублікавала ў
Нью-Йорку нарыс-роздум ананімнага беластоцкага аўтара «Пра-
васлаўная царква ў Беластоцкім краі і бела руская мова ў ёй» (1984 г.),
у Лондане – кнігу «Роднае слова і маральна-эстэтычны прагрэс»
А.Бембеля (1985 г.), «Ліст да рускага сябра» А.Каўкі (1979 г.),
Зварот беларускай інтэлігенцыі да М.С.Гарбачова (1987 г.), якія ў
той час не маг лі быць выдадзены ў БССР і ПНР. У 1994 г. у Нью-
Йорку выйшла кніга «К урапаты», у якой на англійскай і беларускай
мов ах змешчаны навуковая справаздача пра археалагічныя даследа-
ванні ў 1988 г. і артыкулы пра рэпрэсіі на Беларусі ў 30 – 40-я гг.
У БССР публікацыі эмігранцкіх аўтараў былі недаступнымі
чытачу (калі і паступалі ў бібліятэкі, то знаходзіліся ў спецсхові-
шчах), па ідэалагічных прычынах немагчыма было іх навуковае
р эцэнзаванне. Высновы эмігранцкіх даследчыкаў па розных аспек-
тах гісторыі Беларусі падаваліся як фальсіфікацыі «буржуазных
нацыяналістаў», памагатых «буржуазных саветолагаў».
342
Абвяшчэнне незалежнасці Рэспублікі Беларусь паклала пача-
так складванню новых узаемаадносінаў з гісторыкамі і іншымі ву-
чонымі на эміграцыі, асэнсаванню іх спадчыны. Праявамі гэтага
сталі сумесны ўдзел айчынных і замежных вучоных-беларусаў у
міжнародных і нацыянальных навуковых канферэнцыях. У 1993 –
1994 гг. у Мінску выдадзены працы «Беларусь пад нямецкай аку-
пацыяй» Ю.Туронка, «Беларусь учора і сёння» Я.Найдзюка і І.Ка-
сяка, «Крокі гісторыі» і «На крыжовай дарозе» А.Калубовіча,
«Беларусы ў ЗША» В.Кіпеля, «Да пытання этнічнай прыналеж-
насці ст аражытных ліцвінаў» П.Урбана, «Міхал Казімір Агінскі і
яго «сядзіба музаў » у Слоніме» А.Цеханавецкага, гістарычнае эсэ
«Паратунак» М.Гайдука, «З гісторыяй на «Вы» (Вып. 3, уклад.
Я.Запруднік). Падрыхтаваны да друку інш. выданні. З пачатку 90-х
гг. багаты дакументальны матэрыял з гісторыі эміграцыі, пра яе
найбольш вядомых прадстаўнікоў публікаваў часопіс «Спадчына».
З’яўленне новых неза лежных дзяржаваў на постсавецкай пра-
сторы абумовіла значнае павелічэнне нацыянальнай дыяспары, у
тым ліку даследчыкаў айчыннай гісторыі за межамі Беларусі. Су-
меснымі намаганнямі вучоных блізкага замежжа і Беларусі выда-
ваўся літаратурна-навуковы гадавік «Скарыніч» (вып. 1 – 2, 1 991 –
1993 гг.). На яго старонках, а таксама ў новых ці адноўленых бела-
рускіх замежных выданнях папулярызаваліся набыткі сучаснай
гістарычнай думкі ўсходняй дыяспары: «Наша ніва» (Вільня),
«Сьвітанак» (Рыга), «Шляхам Скарыны» (Масква). Для даследа-
вання і папулярызацыі гісторыі беларус аў у Польшчы было ство-
рана ў 1993 г. у Беластоку Беларускае гіст арычнае таварыства, якое
выдае часопісы «Беларускі гістарычны сшытак», «Часопіс», «Бе-
ларускія навіны», а ў Варшаве выходзіць беларуска-польскі часопіс
«Дыскусія».
Працэсы нацыянальна-дзяржаўнага адраджэння актывізавалі
наву коўцаў заходняй дыяспары. Заснаваны часопіс «Полацак»
(Кліўленд), дзе друкуюцца даследаванні гісторыкаў Беларусі і за-
межжа. З'явіліся іх публікацыі ў часопісе «Весткі Інстытута бела-
р усаведы» (Ляймен, Германія). Пачаў выходзіць часопіс «Прамень»
(Манрэаль, Канада). Вынікам цік аўнасці ў ЗША да новай незалеж-
най дзяржавы стала выданне ў 1993 г. на англійскай мове працы «Бе-
ларусь. На гістарычных скрыжаваннях» Я.Запрудніка – нарыса
гісторыі народа ад старажытнасці да пачатку 90-х гг. ХХ ст.
Тэкст падаецца паводле: Сяргеева П. Гісторыя Беларусі ў даследа-
ваннях беларускай эміграцыі / Г.Сяргеева // ЭГБ: У 6 т. – Мн. БелЭН,
1996. – Т. 3. – С. 28–31.
343
Праверачны тэст
І. Вызначце правільны адказ.
1. Псеўданім А.Луцкевіча ў эміграцыі
А) Н.Недасека
Б) М.Волаціч
В) А.Навіна
Г) У.Глыбінны.
2. Нарыс А.Цвікевіча «Беларусь» быў выдадзены ў
А) Коўне
Б) Парыжы
В) Берліне
Г) Вільні.
3. Лід эры беларускай эміграцыі ў 1918 – 1919 гг. ставілі пытанне аб
А) незалежнасці Беларусі
Б) аўтаноміі Беларусі ў складзе Польшчы
В) аўтаноміі Беларусі ў складзе Савецкай Расіі
Г) аднаўленні ВКЛ.
4. Узаемаадносіны беларускаў і палякаў даследаваў
А) Я.Варонка
Б) К.Езавітаў
В) В.Ластоўскі
Г) П.Крачэўскі.
5. Першая публікацыя дакументаў і мат эрыялаў з гісторыі беларускай
эміграцыі прадстаўлена ў
А) часопісе «Беларускі сцяг»
Б) «Гісторыі беларускай кнігі» В.Ластоўскага
В) зборніку «Замежная Беларусь»
6. Беларус кае выдавецтва «Бацькаўшчына» было заснавана ў
А) Лондане
Б) Мюнхене
В) Нью-Йорку
Г) Таронта.
7. БІНІМ выдае гадавік
А) «Сшыткі»
Б) «Нататкі»
В) «Запісы»
Г) «Беларусь».
8. Практыку р эпрэсіяў у БССР вывучаў
А) С.Станкевіч
Б) Г.Паланевіч
В) П.Урбан
Г) С.Кабыш.
9. Псеўданім Г.Паланевіча
А) М.Валоціч
Б) У.Глыбінны
344
В) Г.Няміга
Г) А.Навіна.
10. Я.Станкевіч, В.Пануцэвіч прытрымліваліся
А) тэорыі славянскага паходжання беларус аў
Б) тэорыі балцкага субстрату
В) тэорыі старажытнарускай народнасці
Г) крывічскай тэорыі.
11. Докт арскую дысертацыю па праблеме па літычнай барацьбы вакол
беларускага пытання ў Д зяржаўнай думе абараніў у Нью-Йоркскім уні-
версітэце
А) М.Белямук
Б) А.Караль
В) Я.Запруднік
Г) В.Астроўскі.
12. Першую абагу льняльную працу па гісторыі Беларусі савецкага перыяду
напісаў
А) Я.Найдзюк
Б) І.Касяк
В) І.Любачка
Г) Я.Запруднік.
13. Аўтар абагульняльнай працы «Беларусь пад нямецкай акупацыяй»
А) А.Мірановіч
Б) Ю.Туронак
В) А.Калубовіч
Г) С.Яновіч.
14. Гісторыю беларускай дыяспары ў Аргенціне распрацаваў
А) К.Мерляк
Б) А.Вініцкі
В) В.Кіпель
Г) А.Латышонак.
ІІ. Што аб’ядноўвае пералік?
1. «На чужыне», «Голас беларуса», «Крывіч», «Пагоня», «Беларускі
сцяг».
2. Я.Запруднік, В.Кіпель, Я.Садоўскі.
3. Ю.Туронак, А.Баршчэўскі, У.Юзвік, М.Гайдук, В.Нікіцюк.
4. Беларускае культурна-мастацкае і навуковае таварыства, Вяліка-
літоўскі фонд імя Л.Сапегі, фонд імя І.Любачкі, Беларускі харытатыўна-
адукацыйны фонд.
5. «Беларускі гістарычны сшытак», «Часопіс», «Беларускія навіны».
ІІІ. Вызначце дату.
1. Арганізацыя Крывіцкага навуковага таварыства Ф.Скарыны ў Рэ-
генсбургу.
2. Заснаванне Беларускага інстытута навукі і мастацтва ў Нью-Йорку.
3. Арганізацыя Беларускага гістарычнага таварыства ў Беластоку.
345
Змест
Прадмова .......................................................................................... 3
Тэма 1. Уводзіны .............................................................................. 4
Тэма 2. Першыя звесткі па гісторыі Беларусі.
Назапашванне гістарычных ведаў ......................................... 25
Тэма 3. Развіццё гістарычных ведаў у другой палове
ХVI – ХVІІІ стст. ..................................................................... 48
Тэма 4. Беларусь у гістарычных даследаваннях
канца ХVІІІ – пачатку 60-х гг. ХІХ ст. ................................... 79
Тэма 5. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі
ў 60-я гг. ХІХ – пачатку ХХ ст. ............................................ 129
Тэма 6. Фарміраванне беларускай нацыянальнай
гістарыяграфічнай канцэпцыі ў ХІХ – пачатку ХХ ст. ..... 159
Тэма 7. Гіст арычная наву ка БССР у 1919 – 1941 гг. ................ 185
Тэма 8. Даследаванне айчыннай гісторыі ў 1919 – 1941 гг. .... 209
Тэма 9. Гіст арычная навука Беларусі ў сярэдзіне 40-х –
80-я гады ХХ ст. .................................................................... 237
Тэма 10. Гістарычныя даследаванні ў БССР
у ся рэдзіне 50-х – 80-я гг. ХХ ст. ......................................... 263
Тэма 11. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі
у 90-я гг. ХХ ст. – пачатку ХХІ ст. ....................................... 305
Тэма 12. Гістарыяграфія беларускай эміграцыі ....................... 330
Вучэбнае выданне
Белазаровіч Віктар Аляксандравіч
ГІСТ АРЫЯГРА ФІЯ ГІСТОРЫІ БЕЛАРУСІ
Дапаможнік
Рэдактар Н.М.Красніцкая
Камп’ютарная вёрстка: В.І.Карасік
Вокладка: В.В.Канчуга
Здадзена ў набор 22.09.2006. Падпісана да друку 28.12.2006.
Фармат 60х84/16. Папера афсетная.
Друк RISO. Гарнітура Таймс.
Ум.друк.арк. 24,06. Ул.-выд.арк. 23,38. Тыраж экз. Заказ .
Установа адукацыі «Гродзенскі дзяржаўны
універсітэт імя Янкі Купалы».
ЛВ № 02330/0133257 ад 30.04.2004. Вул. Пушкіна, 39, 230012, Гродна.
Надрукавана на тэхніцы выдавецкага цэнтра Установы адукацыі
«Гродзенскі дзяржаўны універсітэт імя Янкі Купалы».
ЛП № 02330/0056882 ад 30.04.2004. Вул. Пушкіна, 39, 230012, Гродна.