25
Çàãàëüíîìåòîäîëîã³÷í³ àñïåêòè
³ñòîðè÷íèé ôåíîìåí, ùî ñóïðîâîäæóº ïîâñÿêäåííå ëþäñüêå æèòòÿ íà âñ³õ
åòàïàõ éîãî ³ñòîðè÷íîãî áóòòÿ. Ñèìâîë³êà ì³ô³â, ÿê ³ áóäü-ÿê³ ñèìâîëè
êóëüòóðè, º âèäîì ëþäñüêîãî ïðîçð³ííÿ, ëþäñüêî¿ ³íòó³ö³¿ òà ïðèíöèï³â
âæèâàííÿ. Òåçàóðóñ ³íòó³ö³é, àáî ïàìÿòü êóëüòóðè, ôîðìóþòü âíóòð³øíþ
ëþäñüêó êóëüòóðíó ðåàëüí³ñòü. Òàêèì ÷èíîì, ì³ôîëîã³çì Ì.Åë³àäå
ïåðåáóâຠíå â ïëîùèí³ êóëüòóðíî-³ñòîðè÷íî¿ êîíöåïö³¿ ÷è ïåâíîãî
åñòåòè÷íîãî êðåäî, à ðàäøå â ô³ëîñîôñüêî-åñòåòè÷í³é ïëîùèí³. Â÷åííÿ
Ì.Åë³àäå çàêîð³íåíå â ñåëÿíñüêó ñôåðó, çà ô³ëîñîôñüêèì ñïðÿìóâàííÿì
âîíî åêçèñòåíö³îíàëüíå, ³íòåëåêòóàëüíå çà ïðîéìàþ÷èì éîãî ñòî¿öèçìîì,
âèðàæåííÿì ñâÿòîñò³ òîùî [39].
Ì.Åë³àäå ÷³òê³øå ôîðìóëþº äâà âèÿâè ì³ôîëî㳿 âëàñíå
ïåðâ³ñíîãî ì³ôîëîã³÷íîãî ìèñëåííÿ, äðåâíüî¿ ì³ôîòâîð÷îñò³, ÿêà êåðóºòüñÿ
³íøîþ, í³æ íàøà, ö³íí³ñíîþ ñèñòåìîþ, ÿêà îáóìîâëþº ñâ³òîñïðèéíÿòòÿ â
êîíêðåòíèõ éîãî âèÿâàõ. ² ñó÷àñíèé âèÿâ ì³ôîòâîð÷îñò³, ÿêèé ðåàë³çóºòüñÿ
íà ð³âí³ ñèìâîë³÷íèõ, âòîðèííèõ êóëüòóðíèõ çâÿçê³â (íà â³äì³íó â³ä
ïåðâèííèõ ìîâíèõ çíàê³â). Öåé âèÿâ ì³ôîòâîð÷îñò³ º ïðåäìåòîì
ìèñòåöòâîçíàâñòâà ³ ë³òåðàòóðîçíàâñòâà, ÷àñòêîâî ñîö³àëüíî¿ ïñèõîëî㳿.
Äîñë³äæåííÿ Ì.Åë³àäå ïåðåáóâàþòü çà ìåæàìè òåîð³é ì³ôà,
ïðîïîíîâàíèõ àíòðîïîëîãàìè, ñòðóêòóðàë³ñòàìè ÷è ô³ëîëîãàìè. Âîíè
³íòåðíàö³îíàëüí³ ó ïðÿìîìó ñåíñ³ öüîãî òåðì³íà, õî÷à, ÿê ïèñüìåííèê,
Ì.Åë³àäå íàëåæèòü ðóìóíñüê³é ë³òåðàòóð³. Ó íàóö³ Ì.Åë³àäå ïðàãíå
â³äíàéòè òå ñï³ëüíå, ùî îáºäíóº ºâðîïåéñüêó ³ ñõ³äíó êóëüòóðè ó ¿õ
ì³ôîëîã³÷íèõ, ðåë³ã³éíèõ, êóëüòóðíèõ ³ ô³ëîñîôñüêî-³ñòîðè÷íèõ âèÿâàõ ³
âèì³ðàõ. Òàêó ñï³ëüí³ñòü ÷è òèïîëîã³÷íó ïîä³áí³ñòü öèõ êóëüòóð â³í
çíàõîäèòü, ïîâåðòàþ÷èñü äî ¿õ âèòîê³â, äî ì³ô³â, äî íåðîç÷ëåíîâàíîãî â
ìèíóëîìó óí³âåðñóìó Êîñìîñó, äî àëõ³ì³÷íèõ ïîøóê³â àáñîëþòà, äî
ñïîãëÿäàëüíîãî ñàìîçàãëèáëåííÿ éîãè òîùî.
ßêùî òðàíñôîðìóâàòè â÷åííÿ Ì.Åë³àäå íà íàøó ïðîáëåìó, ïðîáëåìó
âçàºìèí ì³ôîëî㳿 ³ ë³òåðàòóðè, òî ìîâà ïîâèííà âåñòèñÿ íå ïðî ïåðâ³ñíó
ì³ôîëîã³þ, ÿê òàêó, ùî ãðóíòóºòüñÿ íà àí³ì³çì³, à ïðî ì³ôîëîã³çì, òîáòî
ïðî ì³ôîëîã³þ, ùî ïåðåéøëà ó âòîðèííó çíàêîâó ñèñòåìó â ñèìâîë,
ìåòàôîðó, îáðàçíó ñèñòåìó õóäîæí³õ òâîð³â íà ì³êðîð³âí³. Ó öüîìó ïëàí³
Ì.Åë³àäå ìຠñâî¿õ ïîïåðåäíèê³â Äæ.³êî, Â.Ãóìáîëüäòà, Ô.Øåëë³íãà,
Î.Ïîòåáíþ, Ô.Ìþëëåðà, Î.Âåñåëîâñüêîãî òà ³í.
׳ëüíå ì³ñöå ó ïðàöÿõ Ì.Åë³àäå ç ³ñòî𳿠ðåë³ã³¿ ïîñ³äຠïîíÿòòÿ
³ºðîôàí³¿, ÿêå ëèøå óìîâíî ïîâÿçàíå ç îô³ö³éíèìè òåîëîã³÷íèìè íàóêàìè.
Çàçíà÷åíå ïîíÿòòÿ çàêîð³íåíå â ïðàäàâí³ êóëüòóðè, âèùèìè ö³ííîñòÿìè
ÿêèõ áóëà ïîâàãà äî Çåìë³, Ñîíöÿ, äî Æèòòÿ. Â÷åíèé àïîëîãåòèçóº âèù³
ìîðàëüí³ ëþäñüê³ íîðìè, òàê çâàíèé àíòðîïîöåíòðèçì, îñâÿ÷åíèé Êîñìîñîì,
öåíòðàëüíå ì³ñöå â ÿêîìó íàëåæèòü ëþäèí³. Äóìêè Ì.Åë³àäå áóëè
ñï³âçâó÷íèìè äî êîíöåïö³¿ Òåéÿðà äå Øàðäåíà, îäíîãî ç îñíîâîïîëîæíèê³â
êóëüòóðíî-ô³ëîñîôñüêîãî íàïðÿìêó åêçèñòåíö³îíàë³çìó.