Львів. Leopolis. Lwow. Lemberg. Genius Loci

Подождите немного. Документ загружается.

&

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

É ó ÷èñò³ì ïîë¿

Äà áëèçüêî äîð

Ïî âñ¿é Óêðà¿í¿ ðîçñèëàº â³ñòè.

Â³éñêî êóðåííîº â ïîõîä âèñòóïàëî,

Ëÿõè ðîçðîíÿëî äà Ëüâ³â îáñòóïëÿëî.

ßê ãåòüìàí Õìåëíèöüêèé ê³íüìè íàâåðíóâ,

Òàé Ëüâ³â ñÿ çäâèãíóâ;

ßê ãåòüìàí Õìåëíèöüêèé øàáëåþ çâèâ,

Òàé Ëüâ³â ñÿ ïîêëîíèâ.

Íà ðîçñüâ³ò¿ ç çàìêó ³ç ðó÷íèöü ñòð³ëºëè,

À çìåðêîì êîçàêè çàìîê ï³äïàëèëè,

Äà ðàíåíüêî äîîêîëà âåñü Ëüâ³â îáñòóïèëè.

Óäàðèëè ç ñàìîïàë³â  äâîðè ïîãîð³ëè.

À ãåòüìàí Õìåëíèöüêèé ïîñëè ïîñèëàâ,

Ñëîâàìè ïðîìîâëÿâ:

ßê áóäåòå ìèðèòèñÿ,

Íà îêóï âèíåñ³òü òðè ìèñè ÷åðâîíèõ,

Íà îêóï âèâåä¿òü ñòî êîíåé âîðîíèõ.

ßê áóäåòå áèòèñÿ,

Ìå÷àìè ðîçíåñó ìóðè âèñîê³¿,

À ê³íüìè ðîçîðþ äâîðè á³ëåíüê³¿.

À ó Ëüâîâ³ ðàíî âñ¿ çâîíè çàãðàëè,

À âèñîê³ âîðîòà îñò¿æîì óïàëè.

Çáåðåæåíî ïðàâîïèñ îðèã³íàëó (Ðåä.)

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Franciszek

Jaworski

Ãóìàí³ñò íàä Ïîëòâîþ

Ôðàíö³øåê

ßâîðñê³

Humanista nad Peltwia,

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ïðî òå, ùî ñëàâåòíèé ãóìàí³ñò ³ ïðèÿòåëü

ßíà Îëüáðàõòà, Ô³ë³ï Êàëë³ìàõ Áóîíàêîðñ³, çà-

êîõàâñÿ ó Ëüâîâ³ ó ÿêóñü çâè÷àéíó êåëüíåðêó 

äîáðå çíàþòü ³ñòîðèêè íàøî¿ ë³òåðàòóðè. Çðåø-

òîþ, çàïàëüíèé ³òàë³ºöü çîâñ³ì íå ïðèõîâóâàâ

ñâîãî ïî÷óòòÿ ³ íàïèñàâ äî ñâîãî ³äåàëó ç-ï³ä çå-

ëåíî¿ âèâ³ñêè òàêó ê³ëüê³ñòü ëþáîâíèõ â³ðø³â, ùî

ñüîãîäí³ îòðèìàâ áè ïàëüìó ïåðøîñòè ïîì³æ

ïîåòàìè ç êàâàðåíü, ùî ç³òõàþòü çà ïàííî÷êàìè

ïðè êàñ³. Ó òàêèé ñïîñ³á íà â³êè çàëèøèëàñÿ

â ³ñòîð³¿ âðîäëèâà ëüâ³âñüêà ä³â÷èíà, ³ çàâäÿêè

íå ÿêîìóñü ïîñåðåäíüîìó â³ðøó, àëå ö³ëêîì

äîáð³é ëàòèíñüê³é ïîåç³¿, íàä êîòðîþ ñüîãîäí³

ðîçäóìóþòü ô³ëîëîãè, êîòðó ïåðåêëàäàº ï. ßí

Ìàãåðà, ç ÿêîþ ðîçêîøóº ï. Êàçèìèð Õëåíäîâñê³

òà íàä êîòðîþ ëàìàþòü ãîëîâè ³ñòîðèêè: êèì áè

ìîãëà áóòè îòà Ôàíüîëÿ  ëüâ³âñüêà ä³â÷èíà

ç-ï³ä çåëåíî¿ âèâ³ñêè?

Áî çàìàëî äëÿ íå¿ îçíà÷åííÿ ëüâ³âñüêî¿

ä³â÷èíè, íà êðàñó êîòðî¿ ñêëàëàñÿ óñÿ ëüâ³âñüêà

ïðèðîäà, ³ íå âèñòà÷èòü ñêàçàòè, ùî ¿¿ ëèöÿ çîëî-

òà çîðÿ ðóìÿíèòüñÿ áëèñêîì ÿã³ä ³ êàëèíè, à ãíó÷-

êà áåðåçà ¿¿ ìàò³ðþ áóëà, ³ ñð³áíà îñèêà áîÿçíü

ïðèíåñëà òðåìòëèâó. ² çàáðàêíå, êîëè ñêàçàòè, ùî

â³ä ñõîäó ³ çàõîäó áëèñê ïàäàâ ó ¿¿ çîëîòå âîëîññÿ,

ç íåáà õìàðè  â î÷³ ÿñí³, ùî ÷åðâ³íü òðîÿíäè âè-

ëèëàñü íà ¿¿ ïîëóìÿí³ óñòà.

Êîõàíåöü ëàòèíñüêî¿ ìóçè, ïðèÿòåëü

Ïîìïîí³óñà Ëåòóñà ³ Ïëàò³íè, äâîõ ñîíöü ãóìàí³ç-

ìó, òîé ñàìèé Êàëë³ìàõ, êîòðèé ñíóâàâ çìîâó íà

æèòòÿ ïàïè Ïàâëà ²², ó êîòðîãî áóëè çàêîõàí³

ðèìñüê³ damigelle, çàêîõàâñÿ ñàì àæ ó Ëüâîâ³,

òà ùå é ó êåëüíåðêó ç âèííî¿ ãîñïîäè! ßêùî äåâ-

ÿòü îë³ìï³éñüêèõ ìóç íå îñòîâï³ëè íà òó çâ³ñòêó,

ÿêùî Àïîëëîí íå ðîçòðîùèâ ñâîº¿ ëþòí³ ç³ çëî-

ñòè ³ ÿêùî íå ñõîïèëè ñïàçìè ðåâíîù³â ëåñá³éñüêó

Ñàôî, òî, î÷åâèäíî, òà ëüâ³âñüêà ä³â÷èíà ç-ï³ä

çåëåíî¿ âèâ³ñêè áóëà ã³äíà ëþáîâíîãî çàïàëó ïî-

åòà ³ ã³äíà éîãî ëàòèíñüêî¿ ëþòí³.

Ïðîòå, ³ñòîðèê ïðàãíå äîâ³äàòèñü, êèì

áóëà Ôàíüîëÿ, ùî ñòàëà ïàñ³ºþ ëþäèíè, ñëàâíî¿

â ³ñòîð³¿?

Ó òåìí³é çàäóøëèâ³é ïèâíèö³ ò³ëüêè çàë³ç-

íèé êàãàíåöü ïîñòàòü ¿¿ îñâ³òëþâàâ, à ó íàï³âò³í³

ïîì³æ âèííèìè ñòåëàæàìè ïàíóâàâ ñì³õ òà ãðó-

áóâàò³ ðîçìîâè â³äâ³äóâà÷³â. ²íîä³ ëóíàëà ï³ñåíü-

êà ôðèâîëüíà òà áåçáîæíà, ³ âóëüãàðíèé æàðò

îòî÷óâàâ ä³â÷èíó, êîòðà ï³ä çåëåíîþ âèâ³ñêîþ

ðîçíîñèëà çîëîòèé íàï³é.

Îäíàê, âîíà ç óñì³øêîþ ïðèéìàëà ïè-

ÿöüê³ çàëèöÿííÿ, áî áóëà îò òàêîþ ñîá³ âåñåëîþ

ä³â÷èíîþ, ùî âèíî ó øèíêó ïîäàº.

² îòàê³é-òî äèñòèõè ñï³âàâ Ô³ë³ï Êàëë³-

ìàõ, òîé ùî âò³êàâ â³ä ïàïñüêî¿ âåíäåòè, íåìîâ

áè éîãî ç ì³ñöÿ íà ì³ñöå ãíàëè äèê³ ôóð³¿, íà õè-

æîìó êîí³ ïåðåë³òàâ ÷åðåç ñêåë³ Àïóë³¿, ïåðåïëè-

âàâ Òèðåíñüêå ìîðå, âò³êàâ ç Ïåëîïîíåñó  â³í,

íåùàñíèé ïîåò, êîòðîìó í³ íà Ê³ïð³, í³ íà Êð³ò³

íå äàëè æèòè ïàïñüê³ ëº´àòè, êîòðèé îñ³â ç ðîç-

òðîùåíîþ ëþòíåþ àæ ó Êàíîïóñ³, ó ãèðë³ Í³ëó,

íàä áåðåãàìè Ñêàìàäðó, ³ îïëàêóâàâ ñâîþ äîëþ,

à â³ä ïàïñüêî¿ ïîìñòè âò³êàâ íà Ðîäîñ, Äåëîñ, äî

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Êîíñòàíòèíîïîëÿ  òîé ñàìèé Êàëë³ìàõ, êîòðèé

âæå íàâ³òü ó Ëüâîâ³ çíàéøîâ ñîá³ ïðèÿòåëÿ, òà íå

ÿêîãî-íåáóäü, à ñàìîãî ¥æå´îæà ç Ñÿíîêà, ëüâ³â-

ñüêîãî àðõ³ºïèñêîïà,  ³ öå â³í ïèñàâ â³ðø³ Ôàíüî-

ë³, êîòðà ó øèíêó âèíî ðîçíîñèëà!

Îòàê ì³æ àðõ³ºïèñêîïîì òà êåëüíåðêîþ

òî÷èëîñÿ æèòòÿ ïåðåñë³äóâàíîãî ³òàë³éöÿ â õîëîä-

íîìó ´îòè÷íîìó Ëüâîâ³. Äí³ ïðîõîäèëè ó â÷åíèõ

ðîçìîâàõ ó ïàëàö³, à âå÷îðàìè âèñëèçàâ êîëèøí³é

àâòîð ïàïñüêèõ áóëë äî ãîñïîäè, äå ñåðåä ïèÿöü-

êèõ çàëèöÿíü òà ñîðîì³öüêèõ æàðò³â ñï³âàâ äî

ðîçñì³ÿíî¿ ä³â÷èíè, ùî îõî÷å ðîçäàâàëà ïîö³ëóí-

êè é âèíî.

Êîëè á òè áóëà íàðîäæåíà íà îñòðîâ³ Äå-

ëîñ, òî ïåðåä òîáîþ, ä³â÷èíî, â³ä³éøëè á ó ò³íü

÷àäà Ëàòîíè, ³ óñëàâëåíèé áóâ áè îñòð³â äåë³éñü-

êèé íà â³êè ³ìÿì Ôàíüîë³.

Êîëè á Îðôåé â³ä÷óâ íà ñîá³ ïðîì³ííÿ òâî¿õ

î÷åé, òî ç ïåâí³ñòþ íå øóêàâ áè íà ñâ³ò³ æîäíî¿

Åâðèäèêè  áî îäíà º ëèø Ôàíüîëÿ ºäèíà!

Áî æ âèðîñëà òè ç êàñòàë³éñüêèõ õâèëü,

î ïðåêðàñíà, òà îäèí ëèø Ìàðî çäàòåí âðîäó

òâîþ îïèñàòè.

Çîâñ³ì í³÷îãî íå ðîçóì³ëà ç ÷óäåðíàöüêî¿

ìîâè Ãàíóñÿ, çàïðàâñüêà ä³âêà, àëå ñì³ÿëàñÿ âäÿ÷-

íî, ñì³ÿëàñÿ ñîëîäêî ç òàêèõ ìàäðèãàë³â ³ ç ³òàë³é-

öÿ äóðíîãî.

À â³í äîáðÿ÷å, âî÷åâèäü, õèëüíóâ ç õâèëü

êàñòàëüñüêî¿ ãëèáèíè, áî óñ³õ îë³ìï³éñüêèõ áîã³â

ñïðîâàäèâ äî ëüâ³âñüêî¿ ãîñïîäè òà ñï³âàâ óïåð-

òî, ïëóòàþ÷è ç ë³ë³ºþ òðîÿíäè ïóðïóðîâ³, î÷³ ÿñí³

ç ïåðñàìè á³ëèìè òà ðóìÿíöåì, âîëîññÿ áîæå-

ñòâåííèé îðåîë ç âèð³çüáëåíèì ³ç ñëîíîâî¿ êîñò³

ïðîô³ëåì. Ñëàâó ïðèíàä ñâîº¿ êîõàíî¿ ïðàãíóâ

ðîçíåñòè ïîçà ð³âíèíí³ áåðåãè ñöèò³éñüêèõ ð³ê,

ïîçà ÷àñè ìàéáóòí³õ â³ê³â.

Ïðîòå ñì³ÿëàñü âîíà ç ³òàë³éöÿ, ð³äèíîþ

çîëîòîþ ùåäðà ÷àñòóâàëüíèöÿ, òà çíîâó é çíîâó

ïî âèíí³é ãîñïîä³ ñì³õ øàë³â ïÿíèìè êàñêàäàìè

ñåðåä âåñåëèõ ãîñòåé: òîé ä³â÷èíó îá³éìàº, èíøèé

ïîö³ëóíêó ïðîñèòü, ³ äî êîæíîãî óëåãëèâîþ áóòè

Ãàíóñÿ ìóñèòü, áî îò òàêîþ ñîá³ áóëà ä³â÷èíà, ùî

íå ãîðäóº í³ ãðîøåì, àí³ ÿðìàðêîâèì ïîäàðóíêîì.

Ãðîøåé, îäíàê, íå íàáóâ íàäòî áàãàòî ³òà-

ë³éñüêèé âèãíàíåöü, òîìó ñòîãíàâ òà ç³òõàâ ç³

ñìóòêîì ãëèáîêèì: êîõàí³é õîò³â ïðèíåñòè òå, ùî

ë³ñîâà äð³àäà é í³ìôà ñåðåä ãóù³ äåðåâ â³äøóêàº:

ãîð³õè çåëåí³ òà êâ³ò³â îáåðåìîê, ãîëóá³â ç ïòàø-

êàìè  õîò³â ¿é ìîæå õìàðè ç íåáà ïðèíåñòè ñð³áí³,

ñîíöÿ ïðîì³íü çîëîòèé, ç ëèñòÿ äåðåâ çåëåíü ÷ó-

äîâó

² ÿêùî éîãî, êîòðèé í³ñ òàê³ äàðè äî ãîñïî-

äè, õëîïñüêèì ñëîâîì íå îáëàÿëà ä³âêà çàïðàâñü-

êà, òî ëèø òîìó, ùî â÷åíèé ãóìàí³ñò âèäàâñÿ ¿é

ÿêîñü í³áè íå çîâñ³ì ñïîâíà ðîçóìó. À ìîæå òî

ñèëà ìàëìàç³¿ òà àë³êàíòó òàê³ äóðí³ äóìêè éîìó

äî ãîëîâè íåñëà ?

Îòîæ, øêîäà ñòàëî ¿é ³òàë³éöÿ, à âñë³ä çà

öèì óñì³õ ñîëîäêèé âïàâ íà éîãî óïîêîðåíó ïî-

ñòàòü ³  Ô³ë³ïïî Áóîíàêîðñ³, âíóê ÿñíîâîëîñî¿

Ëàòîíè ç³ çâó÷íîþ ëþòíåþ, ñòàâ êîõàíöåì á³ëÿ-

âî¿ êåëüíåðêè ç-ï³ä çåëåíî¿ âèâ³ñêè.

² òàê ïîòóæíî õèëüíóâ ç êàñòàëüñüêî¿ ãëè-

áèíè, àæ éîìó ëàòèíñüê³ ðèìè ³ ðàä³ñí³ ñëîâà

áëóêàëè ó ãîëîâ³ é âèë³òàëè ó ñâ³ò ï³ñåíüêîþ ïðî

Ôàíüîëèí³ ïîö³ëóíêè, ïðî îá³éìè ³ òàê äàë³ Áî

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

äóæå íåñòðèìíèì áóâ ó÷åíü Ïîìïîí³óñà, íå âì³â

çáåð³ãàòè òàºìíèö³, ëþáèâ ïîõâàëÿòèñÿ ïðèõèëü-

í³ñòþ ä³â÷èíè, ùî ï³ä çåëåíîþ âèâ³ñêîþ âèíî ðîç-

íîñèëà â ãîñïîä³.

Ùàñòÿ Êàëë³ìàõà áóëî á îäíàê ïîâí³øèì,

êîëè á ãð³ì âäàðèâ â îäíîîêó ìàìêó Ôàíüîë³,

âèõîð âèí³ñ óñ³õ ãîñòåé ç-ï³ä çåëåíî¿ âèâ³ñêè,

à ñàìà Ôàíüîëÿ òàê çóáè íå âèøê³ðþâàëà á äî

êîæíîãî, õòî ò³ëüêè çàâ³òàâ äî ãîñïîäè.

Ùå ìàòóñÿ ç îäíèì îêîì íå áóëà àæ íàä-

òî âåëèêîþ íåáåçïåêîþ, áî â ðàç³ ïîòðåáè âì³ëà

òå îêî ïðèìðóæèòè âäÿ÷íî ³ ñêðîìíî, àëå ïÿí³

ãîñò³ íàñò³ëüêè áåçöåðåìîííî ïîâîäèëèñÿ ç ³äåà-

ëîì àíòàãîí³ñòà ïàïè Ïàâëà ²², ùî òîé îäðàçó

â³ä÷óâ ó ñîá³ àíòèàëêîãîëüíèé äóõ ³ ïîòðåáó

ó ñòðèìàíîìó òîâàðèñòâ³ ó Ëüâîâ³:

Íåõàé áëèñêàâêó ç³øëþòü áîãè íà òîãî,

êîìó ïðèéøëà âïåðøå îãèäíà äóìêà âðîäëèâå

ä³â÷à ïîñàäèòè çà áî÷êîþ âèíà òà ¿¿ ëè÷êîì ãî-

æèì, áóéíèìè ðîçê³øíèìè ïåðñàìè, çîëîòèì îðå-

îëîì âîëîññÿ ïðèâàáèòè äî ãîñïîäè ïèÿê³â.

Çàáóëî îäíàê âðàçëèâå ñåðöå ïðèÿòåëÿ

ëàòèíñüêî¿ ìóçè, ùî êîëè á íå ëüâ³âñüêà ãîñïîäà

ï³ä çåëåíîþ âèâ³ñêîþ, ìîæå ³ íå çóñòð³â áè â³í

Ôàíüîë³ íà ñâîºìó øëÿõó  ³ ùå á³ëüøå çàáóëàñÿ

äóøà ïîåòà, êîëè âñ³õ, õòî âèíî ïèâ, áëàçíÿìè

âîíà íàçâàëà, íå ïàìÿòàþ÷è, ùî ³ Ô³ë³ï Êàëë³-

ìàõ Áóîíàêîðñ³ íå ç ñàìî¿ ëèø êàñòàëüñüêî¿ ïèâ

ãëèáèíè

Àëå íàéá³ëüø âîðîæå äèâèëàñÿ äóøà

ñï³âðîçìîâíèêà êàðäèíàëüñüêèõ áåñ³ä, êîëè

øâèäêà ä³âêà ç-ï³ä çåëåíî¿ âèâ³ñêè íå ïàìÿòàëà

ïðî äîìîâëåí³ ïîáà÷åííÿ, êîëè ñì³ÿëàñÿ íåã³äíè-

öÿ ç íàòõíåííÿ ëàòèíñüêî¿ ìóçè, êîëè â³ä ïÿíîãî

íàòîâïó áðàëà âñå: ïîö³ëóíêè òà ãðîø³. Òîä³ Êàë-

ë³ìàõ áóâ ö³ëêîâèòî ïîä³áíèé äî äåêàäåíòà ñüî-

ãîäí³øí³õ ÷àñ³â, ìåòàâ ïîõìóð³ ñëîâà, êðèê çðà-

íåíî¿ äóø³ í³ñ ïî ãîòè÷íîìó Ëüâîâó àáî ïîíóðî

ïîòÿãóâàâ íàï³é Áàõóñà, ùî í³ñ, ÿê âîäà ç Ëåòè,

çàáóòòÿ.

Ó òàê³-òî õâèëèíè â³í òàêîæ ïîãðîæóâàâ,

ùî çà çíåâàæåíå êîõàííÿ ïîìñòèòüñÿ Ôàíüîë³ Çåâñ

ãðîìîâëàäíèé, ùî Ïîñåéäîí òðèçóáîì ¿¿ ñâî¿ì

ä³ñòàíå ³ Ä³àíà ñòð³ëîþ ñåðöå ¿¿ ïðîøèº

Ñüîãîäí³ ç òàêî¿ ïîãðîçè äóæå ðîçñì³ÿëàñÿ

á ëüâ³âñüêà ä³â÷èíà, òà é Ãàíóñÿ, ïîïðè ïîåòè÷íå

³ìÿ Ôàíüîëÿ, íå íàäòî áàãàòî âèäíî ìàëà ïîâà-

ãè äî ïîâåëèòåë³â Îë³ìïó ³ äî íåñòåðïíîãî ³òàë³é-

öÿ, ùî íà ÷îë³ ö³ëîãî ïî÷åòó ãðåöüêèõ áîã³â êðî-

êóâàâ ï³ä çåëåíó âèâ³ñêó, äî ãîñïîäè.

Ðàïòîì, ïîñåðåä ò³º¿ ïîåòè÷íî¿ çëèâè, ãðÿ-

íóâ ãð³ì. Ëèø íå Çåâñ ãðîìîâëàäíèé âèïóñòèâ éî-

ãî ³ç ñâîº¿ ðóêè, à çíà÷íî áëèæ÷èé ñåéì ó Ïéîòð-

êîâ³, óõâàëþþ÷è ð³øåííÿ âèäàòè Êàëë³ìàõà ïàï³

Ïàâëîâ³ ²² ÿê òàêîãî, ùî ãîòóâàâ çàìàõ íà ãëàâó

Êîñòüîëó. Ïàïñüêà âåíäåòà ñÿãíóëà íàâ³òü äî

Ëüâîâà, à âîäíî÷àñ ç íåþ çÿâèâñÿ ïåðåä î÷èìà

ïîåòà ïðèâèä ïîíóðèõ êàçåìàò³â ó ï³äçåìåëëÿõ

çàìêó ñâ. Àíãåëà ³ æîâò³ õâèë³ Òèáðó, â êîòðèõ

çíèêàëè òðóïè çàñóäæåíèõ ñìåðòíèê³â.

Îòîæ, çíîâó çìóøåíèé áóâ óò³êàòè íàîñë³ï

ïîïåðåä ñåáå. Çäàâàëîñÿ, ùî éîãî, ñï³âöÿ, âæå

íàâ³òü ãðåöüê³ áîãè ïîêèíóëè. ² ó òàêó-òî ÷îðíó

ãîäèíó çàëèøèâñÿ ç ãóìàí³ñòîì ëèøåíü ¥æå´îæ

ç Ñÿíîêà, ëüâ³âñüêèé àðõ³ºïèñêîï, òà ò³ëüêè Ôà-

íüîëÿ, ëüâ³âñüêà ä³â÷èíà.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ñàìå â òîé ÷àñ íàä áåðåãàìè Çîëîòî¿ Ëèïè,

ïîñåðåä ë³ñ³â ³ áîë³ò, íåäàëåêî â³ä Ïåðåìèøëÿí,

¥æå´îæ ç Ñÿíîêà äîáèâàâñÿ äëÿ ñïàäêîâîãî àðõ³-

ºïèñêîïñüêîãî ñåëà Äóíà¿â íàçâè ì³ñòå÷êà. Ñàì

òàì äóæå îõî÷å ³ ÷àñòî ïåðåáóâàâ, à çàðàç, ó õâè-

ëèíó òðèâîãè, ïðèâ³ç ó òîé çàòèøîê ³òàë³éöÿ, çíà-

þ÷è, ùî áóðÿ íàä éîãî ãîëîâîþ ðàíî ÷è ï³çíî

ñòèõíå, à ó òàêîìó Äóíàºâ³ íå çíàéäå éîãî íàâ³òü

ñàì ïàïà Ïàâëî ²². Çà Êàëë³ìàõîì ïîòÿãíóëàñÿ

òàêîæ Ôàíüîëÿ, ³ òàêà ìàëà, ïðîòå äóæå îñîáëè-

âà êîìïàí³ÿ: àðõ³ºïèñêîï, ïîåò ³ ç-ï³ä çåëåíî¿ âè-

â³ñêè ä³â÷èíà, îïèíèëàñÿ íàä ÷àð³âíèì äóíà¿âñü-

êèì ñòàâîì.

Áóëî òî äèâíå òîâàðèñòâî, àëå íà ò³ ÷àñè,

íà ïåðåëîì³ ñåðåäí³õ â³ê³â, òðàïëÿëèñÿ ³ òàê³ îñîá-

ëèâîñò³. Çðåøòîþ, Ôàíüîëÿ íå ìîãëà í³÷èì ñêîì-

ïðîìåòóâàòè îñåë³ â Äóíàºâ³, áî æ âðîäó ¿¿ îñï³-

âóâàâ ñëàâåòíèé ãóìàí³ñò, à ñàì àðõ³ºïèñêîï, ùî

â³ä ïðèðîäè ïåâíèì ÷èíîì äî öíîòè ïðèçíà÷å-

íèé, çîâñ³ì íå çâàæàâ íà çë³ñí³ ëþäñüê³ ÿçèêè.

Îòîæ, áàæàþ÷è ñïðàâèòè ãóìàí³ñòîâ³

ïðèºìí³ñòü, â³í ÷àñòî çàïðîøóâàâ äî ñâîãî ñòîëó

ëüâ³âñüêó ä³â÷èíó, à ñàì íàâ³òü ëàòèíñüêèì

â³ðøåì êïèâ ç Êàëë³ìàõà òà éîãî ëþáîâíîãî çà-

ïàëó. Îñòàíí³é â³äïîâ³äàâ éîìó òàêîæ ëàòèíñü-

êèìè åï³ãðàìàìè ³ òàê âîíè òàì â Äóíàºâ³ çàáàâ-

ëÿëèñÿ: àðõ³ºïèñêîï, ïîåò ³ ç-ï³ä çåëåíî¿ âèâ³ñêè

ä³â÷èíà.

À êîëè ó 1472 ð. Ô³ë³ï Êàëë³ìàõ Áóîíà-

êîðñ³, âè¿æäæàâ íà øèðîêèé ñâ³ò äî Êðàêîâà, äå

éîãî ÷åêàëè âåëèê³ ïî÷åñò³ òà êîðîë³âñüêà ïðè-

õèëüí³ñòü, òî ïîðÿä ç³ ñõëèïóâàííÿìè òà ñëüîçà-

ìè Ôàíüîë³, ùî ïëèâëè íåìîâ ðÿñíèì ïîòîêîì

ä³àìàíò³â, â³ç ó ïîäîðîæí³é òîðá³ òðèäöÿòü äâ³

åëåã³¿ ³ äâàäöÿòü â³ñ³ì åï³ãðàì, íàïèñàíèõ íà

÷åñòü îò òàêî¿ ñîá³ ä³â÷èíè, ùî âèíî ï³ä çåëå-

íîþ âèâ³ñêîþ ðîçíîñèëà â ãîñïîä³.

Â³í ï³øîâ äî âåðøèí, à âîíà çàì³æ âèéø-

ëà, âðîäëèâà ä³â÷èíà, ³ îòàê ç âåëèêîãî êîõàííÿ

çàëèøèëèñü ëèø îò³ åï³ãðàìè òà åëåã³¿, êîòð³ Êàë-

ë³ìàõ íà áàãàòî ðóê òà ïðèì³ðíèê³â íàêàçàâ ïå-

ðåïèñàòè ³ íà íèõ-òî ñâîþ ïîåòè÷íó ñëàâó çáóäó-

âàâ ñåðåä çíàéîìèõ

Á³äíà ëüâ³âñüêà ä³â÷èíà! Í³áè-òî ñëàâó ¿¿

ïðèíàä ðîçí³ñ ïî ñâ³òó ùàñëèâèé êîõàíåöü, í³áè-

òî ïðî íå¿ ùå äîâã³ ðîêè íå çàáóâàâ ³ âñå áîæå-

ñòâåííîþ Ôàíüîëåþ íàçèâàâ  îäíàê, ç ÷àñîì ñïî-

ãàä³â ñâîãî ëþáîâíîãî øàëó â ãîñïîä³ ñîðîìèòè-

ñÿ ïî÷àâ, à ñàì³ åëåã³¿ âèãëàäæóâàâ íåîäíîðàçî-

âî, ïîïðàâëÿâ, ñì³ëèâ³, íåñêðîìí³, íåñòðèìàí³

ì³ñöÿ ïåðåêðåñëþâàâ ³ íàâ³òü ñ³ëüñüêå ïîõîäæåí-

íÿ Ôàíüîë³ çì³ã îäÿãíóòè ó áðåõëèâó îòîðî÷êó

øëÿõåòñüêîãî ïóðïóðó

Íåìàº, çðåøòîþ, í³÷îãî äèâíîãî, áî ñòàâ

Ô³ë³ï Êàëë³ìàõ ó Ïîëüù³ âåëèêîþ ëþäèíîþ

³ áóëî ñîðîìíî êîðîë³âñüêîìó ïðèÿòåëåâ³, ùî êî-

ëèñü áóâ â³í çàêîõàíèé â òàêó-îò ñîá³ ëüâ³âñüêó

ä³â÷èíó ç-ï³ä çåëåíî¿ âèâ³ñêè.

Îòîæ, ç ïîâíîþ áåçöåðåìîíí³ñòþ ïîåòà

³ ñüîãîäí³øíüîãî ïàðâåíþ äàâ ñâî¿é êîõàíö³

ñòðèÿ-ìàãíàòà ³ íàâ³òü íàïèñàâ öå â ³ñòîð³¿ âàð-

íåíñüêî¿ áèòâè, ùî ïîðó÷ êîðîëÿ Âëàäèñëàâà ñòî-

ÿâ ëèöàð Ëåñêî Áîáð³ò³óñ, ñòðèé áîæåñòâåííî¿

Ôàíüîë³.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

² ïåðåêðóòèâ ìåòðèêó ëüâ³âñüêî¿ ä³â÷èíè

òàê, ùî ñüîãîäí³ äàðåìíî øóêàþòü ³ñòîðèêè

ñïðàâæíº ³ìÿ ò³º¿, êîòðà çíàìåíèòîãî ìóæà ìóçó

íàäèõíóëà áàãàòîìîâíîþ ëàòèíñüêîþ ï³ñíåþ.

Àëå ÷è Ôàíÿ, Àííà, Ñâåíòîõíà, Áîáðèö³ÿ

áóëà á³ëüøî¿ ÷è ìåíøî¿ øëÿõòè, ÷è ç áîêó âàð-

íåíñüêîãî ëèöàðÿ øóêàòè ¿¿ êðåâíèõ, ÷è ìîæå òà-

êîæ, ùî ëåãøå, ó ì³ñüêèõ êíèãàõ ó Ëüâîâ³, äå ÷àñòî

çóñòð³÷àºòüñÿ éìåííÿ Áîáð³â, Áîáðê³â ³ Áîáðåê³â,

òî í³÷îãî ó ñóò³ ïèòàííÿ íå çì³íèòü:

Íàçàâæäè âîíà çàëèøèòüñÿ äèâîâèæíî

âðîäëèâîþ, ÿñíîâîëîñîþ þíêîþ, ÿêó çàïàëüíèé

³òàë³ºöü êîõàâ ùå òîä³, êîëè ñèä³â íà ëüâ³âñüê³é

áðóê³âö³ ñóìíèé ³ âèìó÷åíèé; í³êîëè ïðî íå¿ íå

çàáóäå äîñë³äíèê ìèíóëèõ ÷àñ³â: ïðî Ãàíóñþ, ùî

âèíî çîëîòå ðîçíîñèëà.

Ïåðåêëàëà Àäð³àíà Ãðèíîâåöü

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Tet`ana

Hosko

Ìàãäåáóðçüêå ïðàâî Ëüâîâà (XIV-XVII ñò.)

Òåòÿíà

Ãîøêî



http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ó Ëüâîâ³ ïåðø³ í³ìåöüê³ ïîñåëåíö³ çÿâèëèñÿ

â XIII ñò. Ïðèïóñêàþòü, ùî âîíè çàñåëèëè ï³âäåí-

íó ÷àñòèíó ì³ñòà íàä ð³÷êîþ Ïîëòâîþ, äå ³ ïîñòàâ

íîâèé ì³ñüêèé îñåðåäîê ç öåíòðîì íà òåïåð³øíüî-

ìó Ñòàðîìó Ðèíêó.

Ïðèºäíàâøè äî ñâî¿õ âîëîä³íü Ãàëè÷èíó,

Êàçèìèð ²²² â³äêðèâàº äîðîãó øèðîêîìó íàïëèâó

í³ìåöüêèõ êîëîí³ñò³â ³ ïðîòåãóº ðîçïîâñþäæåííÿ

í³ìåöüêîãî ïðàâà â öèõ çåìëÿõ. Ç äðóãî¿ ïîëîâèíè

XIV ñò. ó Ëüâ³âñüê³é çåìë³ ïî÷èíàºòüñÿ ìàñîâà

êîëîí³çàö³ÿ ñåëà íà í³ìåöüêîìó ïðàâ³, ÿêà òðèâàëà

äî XVI ñò. Õî÷ â îêðóç³ Ëüâîâà ÷è íå ºäèíèìè

ìåøêàíöÿìè í³ìåöüêîãî ïîõîäæåííÿ áóëè ñîëòè-

ñè (ñ³ëüñüê³ ñòàðîñòè), âîíè ìàëè ïåâíèé âïëèâ íà

æèòòÿ ðåã³îíó, ùî é â³äîáðàçèëîñü ó ì³ñöåâ³é òî-

ïîí³ì³ö³, äå é äîñ³ çáåðåãëàñÿ íèçêà í³ìåöüêèõ íàçâ

 Çàìàðñòèí³â (Sommerstein), Êëåïàð³â (Klopper),

Êóëüïàðê³â (Goldberg) òîùî.

Çàãàëîì í³ìåöüêà êîëîí³çàö³ÿ âñå æ áóëà

ñïðÿìîâàíà íà ì³ñòà. Îñîáëèâî áàãàòî í³ìåöüêèõ

êîëîí³ñò³â îñ³äàëè ó âåëèêèõ ì³ñòàõ, òàêèõ ÿê

Ëüâ³â, äå âîíè ñòàíîâèëè ê³ñòÿê ïàòðèö³àòó (ùî-

ïðàâäà, ëèøå íà òàê çâàíîìó í³ìåöüêîìó åòàï³

³ñòîð³¿ ì³ñòà, â XIV  íà ïî÷àòêó XVI ñò., çãîäîì

â³äáóâàëîñü ¿õ ñïîëüùåííÿ òà àñèì³ëÿö³ÿ). Ñàìå

÷èñåëüí³ñòü òà çíà÷èì³ñòü í³ìåöüêèõ ïîñåëåíö³â

ó Ëüâîâ³ äàëè ïðàâî Ì.Ãðóøåâñüêîìó êîíñòàòó-

âàòè: Ç ê³íöÿ XIV ñò. Ëüâ³â, íàïðèêëàä,  ñå ÷èñòî

í³ìåöüêå ì³ñòî (ãîâîðÿ÷è ñàìå ïðî ïðèâ³ëåéîâàíå

ì³ñòî, à íå ïðî éîãî ïåðåäì³ñòÿ), ³ òàêèé áóâ â³í

âñå XV ñò. ³ íàâ³òü ÷àñòèíó XVI, à òèì ÷àñîì â³í

â ñ³ì ÷àñ³  êóëüòóðíèé öåíòð Óêðà¿íè, ìèòðîïî-

ë³ÿ ìåõàí³ê³â (ðåì³ñíèê³â).

Âïëèâ í³ìåöüêèõ êîëîí³ñò³â ó Ëüâîâ³ â XIV-

XV ñò. áóâ òàêèì çíà÷íèì, ùî â îô³ö³éíèõ äîêó-

ìåíòàõ âæèâàëàñÿ í³ìåöüêà ìîâà, ³ íàçâà ì³ñòà

÷àñòî-ãóñòî ïîäàâàëàñü íà í³ìåöüêèé êøòàëò. Òàê,

í³ìåöüêà íàçâà Ëüâîâà âèêîðèñòîâóâàëàñü ó ãðà-

ìîò³ êíÿçÿ Þð³ÿ ²² â³ä 1334 ð., äå ì³ñòî íàçâàíå

Lemburg, òà â íèçö³ èíøèõ äîêóìåíò³â XIV ñò. Àëå

öå âñüîãî ëèø îäíà ³ç ôîðì íàçâè ì³ñòà. Ó äîêó-

ìåíò³ Âëàäèñëàâà ß´àéëà, äå Ëüâîâó ï³äòâåðä-

æóºòüñÿ ìà´äåáóðçüêå ïðàâî (1 æîâòíÿ 1389 ð.), òåæ

âæèâàºòüñÿ íàçâà Lemburg, àëå ïîðó÷ ³ç íåþ 

civitas nostra Leona. Êð³ì òîãî, òðàïëÿºòüñÿ â äî-

êóìåíòàõ ôîðìà Lamburg. Ó äîêóìåíòàõ Âëàäè-

ñëàâà ß´àéëà â³ä 25 áåðåçíÿ 1426 ð. òà 14 òðàâíÿ

1427 ð. âæèâàºòüñÿ êîíñòðóêö³ÿ civitas nostra

Lamburgensis alias Leopoliensis, ùî, î÷åâèäíî,

ô³êñóâàëî ïåðåõ³äíèé ïåð³îä ó ñòàíîâëåíí³ âèêî-

ðèñòîâóâàíî¿ â äîêóìåíòàõ ôîðìè íàçâè ì³ñòà.

Í³ìåöüêà êîëîí³çàö³ÿ ñóïðîâîäæóâàëàñÿ

çàïðîâàäæåííÿì ìà´äåáóðçüêîãî ïðàâà, îäíàê íå

áóëà ºäèíîþ ïðè÷èíîþ öüîãî ïðîöåñó. Íàäàííÿ

ì³ñòàì ìà´äåáóðçüêîãî ïðàâà ñâ³ä÷èëî ïðî ¿õ çíà÷-

íèé åêîíîì³÷íèé ðîçâèòîê ³ ïðî ôîðìóâàííÿ

ì³ùàíñòâà ÿê ñòàíó. Ì³ùàíè ïîòðåáóâàëè ïåâíîãî

ïðàâîâîãî çàáåçïå÷åííÿ ñâî¿õ ïðàâ, à îòæå é îðãà-

í³â, ÿê³ á òàê³ ïðàâà â³äñòîþâàëè. ßê óæå çàçíà÷à-

ëîñü, íàéïîêàçîâ³øèì ç ö³º¿ òî÷êè çîðó áóâ Ëüâ³â

 íàéá³ëüøå ì³ñòî Óêðà¿íè XIV-XVI ñò. Ïåðøèì

çáåðåæåíèì ïðèâ³ëåºì íà ìàãäåáóðçüêå ïðàâî äëÿ

Ëüâîâà º ãðàìîòà Êàçèìèðà ²²² 1356 ðîêó, îäíàê,

äîêóìåíò 1352 ðîêó ô³êñóº, ùî ìàºòêè ï³ä Ëüâîâîì

äàðîâàí³ âèçíà÷íîìó ìóæåâ³ Áåðòîëüäó, êîëèø-

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

'

íüîìó ëüâ³âñüêîìó â³éòîâ³, ¿õíüîìó ä³äîâ³, âåëèêèì

âîëîäàðåì, áëàæåííî¿ ïàìÿò³ Ëüâîì, êíÿçåì Ðóñ³,

çà éîãî â³ðíó ñëóæáó, à öå îçíà÷àº, ùî ó Ëüâîâ³

áóëè åëåìåíòè ì³ñüêîãî ñàìîâðÿäóâàííÿ çà í³ìåöü-

êèì çðàçêîì íå ï³çí³øå, ÿê çà ÷àñ³â Ëüâà Äàíèëî-

âè÷à.

Ì³ñüêèé ìàã³ñòðàò Ëüâîâà ñêëàäàâñÿ ç ðàäè

³ ëàâè. ßêùî ëàâà âèêîíóâàëà çäåá³ëüøîãî ñóäîâ³

ôóíêö³¿, òî ðàäà áóëà îðãàíîì àäì³í³ñòðàòèâíèì,

õî÷ íå÷³òê³ñòü çàêîíîäàâñòâà ÷àñòî ïðèçâîäèëà äî

ïåðåêðèâàííÿ ñôåð ä³ÿëüíîñò³ ðàäè ³ ëàâè.

Ôóíêö³¿ ðàäè áóëè äîñèòü ð³çíîìàí³òíèìè:

êð³ì ïîñåðåäíèöüêî¿ ä³ÿëüíîñòè ì³æ çàãàëüíîäåð-

æàâíèìè óñòàíîâàìè òà ì³ùàíàìè, âîíà çä³éñíþ-

âàëà ïîë³öåéñüêèé íàãëÿä ó ì³ñò³, ðîçïîä³ëÿëà

ì³ñüê³ ´ðóíòè, çäàâàëà â îðåíäó ïðèáóòêè ³ ì³ñüêå

ìàéíî, âñòàíîâëþâàëà ìèòà, òàêñè íà ïðîäóêòè

ñïîæèâàííÿ, çàòâåðäæóâàëà âñ³ëÿê³ ãðîìàäÿíñüê³

óãîäè ñòîñîâíî ìàéíà, âèð³øóâàëà ñóïåðå÷êè, ÿê³

íå ïîòðåáóâàëè ïðèòÿãíåííÿ äî ñïðàâè ñâ³äê³â,

îï³êóâàëàñÿ âäîâàìè òà ñèðîòàìè ì³ñòà, çàòâåðä-

æóâàëà âèáîðè öåõì³ñòð³â òîùî.

Îäí³ºþ ç âàæëèâèõ ³ â³äïîâ³äàëüíèõ ôóíê-

ö³é ðàäè áóëà îï³êóíñüêà. Êîðîëü äåëåãóâàâ ìàã³-

ñòðàòàì ì³ñò ïðàâî ³ îáîâÿçîê îï³êóâàòèñü ñèðî-

òàìè, çàòâåðäæóþ÷è öå, ÿê ïðàâèëî, îêðåìèìè

ïðèâ³ëåÿìè, õî÷ ñàìå öÿ ôóíêö³ÿ ïåðåäáà÷àëàñü

ñàìèì ìàãäåáóðçüêèì ïðàâîì ÿê òàêèì. Òàê, ïðè-

â³ëåé, íàäàíèé Ëüâîâó ßíîì Êàçèìèðîì 13 ëèñ-

òîïàäà 1666 ð., çàçíà÷àâ: íàêàçóºìî ³ ðîçïîðÿä-

æàºìîñü, à ñàìå, ùîá êîæíîãî ðîêó, ó ïåðøèé äåíü

âèáîð³â óðÿäîâö³â ì³ñòà, òîé ðàºöüêèé ìàã³ñòðàò

Ëüâîâà â³÷íèìè ÷àñàìè õàé âèáåðå, ³ìåíóº é óðî-

÷èñòèì âèáîðîì çàïèøå äâîõ ðàéö³â ç ãðîíà ìàã³-

ñòðàòó íà ïàòðîí³â ñèð³ò òà äîãëÿäà÷³â, ³íñïåêòîð³â

òà öåíçîð³â îï³êóí³â áóäü-ÿêîãî ïîõîäæåííÿ ñòà-

òóñó ³ íàö³¿. Îêð³ì òîãî, â ïîñòàíîâ³ äëÿ êîðèñò³

ñèð³ò ³ çáåðåæåííÿ ¿õí³õ ñòàòê³â âèçíà÷àâñÿ îñîá-

ëèâèé ïîðÿäîê ¿õíüî¿ ó÷àñòè ó ñóäîâèõ ïðîöåñàõ:

Ëüâ³âñüêîìó ðàºöüêîìó ìàã³ñòðàòó ñåðéîçíî

íàêàçóºìî, ùîá ñïðàâè ³ ñóäîâ³ ä³¿ âñ³õ ñèð³ò âèð³-

øèâ, ïðèñóäèâ ³ âèçíà÷èâ ñêîðî÷åíèì ³ ñòèñíåíèì

ïðîöåñîì, áåç áóäü-ÿêèõ â³äòåðì³íóâàíü ³ âèëó-

÷åíü, íå â ñóäîâîìó ïîðÿäêó ³ áåç ôîðìè çâè÷àéíî-

ãî ïðîöåñó, çáåð³ãàþ÷è âèäàòêè ³ âèòðàòè ñèð³ò

Îñü ÿê óçàãàëüíåíî ïèñàâ ïðî îáîâÿçêè

ðàäè ïðàâíèê XVI ñò. Áàðòîëîìåé ¥ðî¿öüêèé:

Îáîâÿçêîì Ðàäè é áóðìèñòð³â º ïðèíàéìí³ ðàç

íà òèæäåíü àáî çàâæäè â ðàç³ íåîáõ³äíîñòè çáèðà-

òèñÿ äî ðàòóø³, ùîá ðàäèòèñÿ ïðî äîáðî ãðîìàäè

é çàïîá³ãàòè øêîäàì; çàëàãîäæóâàòè é ðîçñóäæó-

âàòè âñ³ëÿê³ ñóïåðå÷êè, âèøóêóâàòè ñïîñîáè, ùîá

¿æà é íàïî¿ â ì³ñò³ íå áóëè äîðîãèìè, à ïåðåêóï-

íèê³â, ÿê³ ïîðóøóâàòèìóòü ðîçïîðÿäæåííÿ ðàäö³â

òà ¿õí³ ñï³ëüí³ óõâàëè, êàðàòè, îñê³ëüêè ÷åðåç òå

âåëèêà äîðîæíå÷à áóâàº. Êð³ì öüîãî, âîíè ìàþòü

íàãëÿäàòè çà ïåêàðÿìè, ð³çíèêàìè é øèíêàðÿìè,

çàïîá³ãàþ÷è îøóêàíñòâàì ó ì³ðàõ ³ âàãàõ ï³ä ÷àñ

ïðîäàæó ¿æ³, íàïî¿â òà èíøèõ òîâàð³â. Ðàäà òàêîæ

ìàº çàïîá³ãàòè ñâàðêàì ó ì³ñò³, áîðîíèòè â³ä êðèâä

ñèð³ò òà âä³â ³ âèêîð³íþâàòè øê³äëèâ³ é íåáåçïå÷í³

³ãðè, ÿê òî: íàðäè, êîñò³ é òàêå èíøå, íåã³äíå. Êîæ-

íîãî ðîêó ðàäà ìóñèòü çâ³òóâàòèñü ïðî âñ³ ì³ñüê³

ïðèáóòêè ïåðåä ñòàðøèìè é íàéçíà÷í³øèìè ëþäü-

ìè ç ãðîìàäè.

Äåÿê³ ïðèâ³ëå¿ Ëüâîâà áóëè óí³êàëüíèìè

â óêðà¿íñüêîìó êîíòåêñò³, îäíàê õàðàêòåðíèìè äëÿ

íèçêè ºâðîïåéñüêèõ ì³ñò. Ïðèêëàäîì º ïðèâ³ëåé