Львів. Leopolis. Lwow. Lemberg. Genius Loci

Подождите немного. Документ загружается.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua



Roman

Zubyk

Ðîìàí

Çóáèê

Êíÿæèé Ëüâ³â

Knazyj Lviv

!

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Âñ³ íàéñòàðø³, à íèí³ âñ³ âåëèê³ ì³ñòà, ìàé-

æå áåç âèéíÿòêó, ïîñòàâàëè íàä ñïëàâíèìè ð³êà-

ìè, àáî ìîðñüêèìè ïîáåðåææÿìè. Òàê áóëî ³ â íàñ

íà Óêðà¿í³. Êè¿â, ×åðí³ã³â, Òåðåáîâëÿ, Ãàëè÷, Âî-

ëîäèìèð, Ïåðåìèøëü çàñíîâàíî íà îáîðîííèõ

ãîðáàõ íàä ð³êàìè, à Çâåíèãîðîä ³ Áåëç, ùî ïî-

ñòàëè ñåðåä áàãîí, ³ áóëè â ñâ³é ÷àñ íåçâè÷àéíî

äîáðèìè îáîðîííèìè ãîðîäàìè, íàâ³òü ñòîëèöÿ-

ìè êíÿç³â, ñêîðî ö³ëêîì çàíåïàëè. Ëüâ³â òâîðèòü

íåàáèÿêèé âèéíÿòîê. Çàñíîâàíèé íå íàä âåëèêîþ

ñïëàâíîþ ð³êîþ, à â äæåðåëîâèùàõ Ïîëòâè, íà

ñàìîìó ºâðîïåéñüêîìó âîäîä³ë³, äå âóçîë êðàºâè-

ä³â Ïîä³ëëÿ, Âîëèí³, Ðîçòî÷÷ÿ ³ Êîìàðíÿíñüêîãî

Ï³äã³ðÿ, äî íèí³ çáåð³ã ñâîº çíà÷åííÿ ñòîëèö³.

Âîäè ç ï³âäåííèõ ³ çàõ³äíèõ ãîðá³â äîâêîëà

Ëüâîâà ñïëèâàþòü äî Äí³ñòðà, à ç íèì äî ×îðíî-

ãî ìîðÿ. Ïîëòâà æ, ç íåâåëè÷êèìè äîïëèâàìè, ùî

ïëèâå ñåðåäèíîþ ì³ñòà (ó ï³äçåìåëë³) íà ñõ³ä, âëè-

âàºòüñÿ äî Áóãó òà íàëåæèòü äî îáëàñòè Áàëò³éñü-

êîãî ìîðÿ. Êîëèñü öÿ Ïîëòâà, íà ÿêó ñêëàëèñÿ

âîäè äâîõ ïîòîê³â: Ïàñ³êè (îêîëèöÿ âóë. Êîõà-

íîâñüêîãî) ³ Ñîðîêè, ùî âèïëèâàëà â ë³ñêó ì³æ

Ñòðèéñüêîþ ³ Âóëåöüêîþ ðîãà÷êàìè, áóëà äîâîë³

çíà÷íà ð³÷êà. Íåäàâíî ùå áóëè ó Ëüâîâ³ ñòàâè,

ÿê³ âîíà òâîðèëà ïîäîðîç³ (Âóëåöüêèé, Ñîáêà,

Ïåë÷èíñüêèé, Ïàíÿíñüêèé); äàë³ ïëèëà âóëèöÿ-

ìè: Çèáë³êåâè÷à, Àêàäåì³÷íîþ, Ãåòüìàíñüêèìè

âàëàìè, Ñîíÿøíîþ òà Ïîëòâÿíîþ ³ íåäàëåêî Çà-

ìàðñòèí³âñüêî¿ ðîãà÷êè âèõîäèòü ùå íèí³ íàâåðõ

òà ïëèâå äàë³ øèðîêîþ áàãîííîþ äîëèíîþ äî

Áóãó. Òåïåð öå ñòàðà ð³÷êà  ë³íèâà, êîëèñü ³ç

Çàë³çíîþ âîäîþ ³ Ïàñ³êîþ âîíà ïëèëà äóæå áèñò-

ðî ³ ï³ä ÷àñ ïîâåíåé âèæîëîáëþâàëà ãëèáîê³ ÿðè,

ÿê³, ïîëó÷èâøèñü, ñòâîðèëè ëüâ³âñüêó ê³òëîâèíó.

Ê³òëîâèíà öÿ â³ää³ëþº ðåøòêè ïîä³ëüñüêî¿ ïëèòè

(×îðòê³âñüêó ñêàëó, ãîðó êí. Ëåâà, Âèñîêîãî Çàì-

êó ³ Ëèñó àáî Êíÿæó ãîðó íàä Ï³äçàì÷ÿì) â³ä ïåð-

øèõ ãîðá³â Ðîçòî÷÷ÿ (Ãèöë³âñüêà ãîðà ³ Êîðòó-

íîâà).

Êîëèñü íà òîìó ì³ñö³, äå íèí³ ñòî¿òü Ëüâ³â,

áóëè íåïðîõ³äí³ ë³ñè. Âîíè õîðîíèëè â³ä ìîðîç-

íèõ â³òð³â òà çàäåðæóâàëè âîãê³ñòü. Ùå â XVI ³

XVII ñòîë³òòÿõ íà ï³âäåííèõ ñõèëàõ ëüâ³âñüêèõ

ãîðá³â äåðæàëè ì³ùàíè ñâî¿ âèííèö³ (ãîëîâíî äëÿ

öåðêîâíèõ ïîòðåá), à äîíèí³ ùå îêîëèö³ Ëüâîâà

äîáðå çàë³ñíåí³. Çà êíÿæèõ ÷àñ³â çàéìàâ ë³ñ ³ íè-

í³øí³é Ðèíîê, ³ ê³òëîâèíó Ïîëòâè íà Çàìàðñòèíî-

â³, à ìàíàñòèð ñâ. Þð³ÿ ñòîÿâ ñåðåä ë³ñîâî¿ ïóù³.

Ñüîãîäí³ â òèõ ë³ñàõ ïåðåâàæàº áåðåçà, â³ëüõà ³

áóêè, êîëèñü ðîñëè òóò äóáè ³ áóêè. Ç áóêîâèõ áåð-

âåí çáóäîâàíî ³ ïåðøèé Ñâÿòîþðñüêèé ìàíàñòèð.

×àñòî áóâàëè òîä³ ó Ëüâîâ³ âåëèê³ ïîâåí³,

áèñòðà âîäà Ïîëòâè òà ¿¿ äîïëèâ³â çðèâàëà ìîñòè

³ çàáèðàëà äîìè íà ïåðåäì³ñòÿõ. Ùå 400 ðîê³â

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

"

òîìó òðåáà áóëî ï³ä ÷àñ ïîâåí³ äîáèâàòèñÿ ÷îâ-

íîì â³ä Êðàê³âñüêî¿ áðàìè äî ïåðåäì³ñòÿ. Òàì, äå

ñüîãîäí³ Ìàð³éñüêà ïëîùà, Âåëèêèé òåàòð, ªçó¿ò-

ñüêèé ãîðîä, íàø³ ïðåäêè ñòð³ëÿëè êà÷îê òà ³íøó

âîäÿíó ïòèöþ. Áóëè ñòàâè íà ïëîù³ Äîìáðîâñüêî-

ãî, íà âóëèö³ Êîõàíîâñüêîãî ³ Ïåêàðñüê³é, íà ì³ñö³

á³áë³îòåêè Îññîë³íñüêèõ, íà ßí³âñüê³ì ³ Æîâ-

ê³âñüê³ì ïåðåäì³ñòÿõ, ³ äîëèíà Ïîëòâè íà ï³âí³÷

â³ä Âèñîêîãî Çàìêó áóëà ìàéæå íåïðîõ³äíèì áàã-

íîì. Ïîãîðäæóâàíà â íîâ³ ÷àñè Ïîëòâà ïîðóøó-

âàëà â XVII â³ö³ ïîíàä 20 ì³ñüêèõ ìëèí³â, íå âðà-

õîâóþ÷è ïðèâàòíèõ ïðîìèñëîâèõ ï³äïðèºìñòâ.

Áàãàòîþ áóëà òîä³ ôàâíà ëüâ³âñüêèõ îêî-

ëèöü. Íå ò³ëüêè íà ëèñ³â, çàéö³â, îëåí³â, âîâê³â

³ äèê³â, àëå é íà âåäìåä³â, áîáð³â òà çóáð³â ïîëþ-

âàëè êîëèñü ï³ä Ëüâîâîì íàø³ êíÿç³, à äëÿ ïèëü-

íóâàííÿ ëîâåöüêîãî çâ³ðà òà ïîìî÷³ â ëîâàõ òðè-

ìàëè îêðåìó ñëóæáó  êîç³ëüíèê³â ³ ñîê³ëüíèê³â,

ïî ÿêèõ ùå íàçâè ñ³ë çàëèøèëèñÿ. À â ëüâ³âñüêèõ

ñòàâàõ áóëî ñò³ëüêè ðèáè, ùî Ëüâ³â ùå â XVII ñò.

â³â øèðîêó òîðã³âëþ ðèáîþ ³ ïîñòà÷àâ ¿¿ íàâ³òü

äî Âàðøàâè. Ïî ñòàðèõ äóïëàâèõ ïíÿõ â îêîëèö³

Ëüâîâà ðî¿ëîñÿ â³ä áäæ³ë. Çàâåëèñÿ ïàñ³êè ïî ë³ñî-

âèõ ïîëÿíàõ, à ç íèìè âèíèêëà ïðîäóêö³ÿ ìåäó

³ âîñêó, ùî ìàâ ñâîþ äîáðó ìàðêó äàëåêî ïîçà

ìåæàìè êðà¿íè.

Òîìó é íå äèâî, ùî íàéáëèæ÷³ îêîëèö³

êíÿæîãî Ëüâîâà áóëè çàñåëåí³ ùå äîâãî äî çàñíó-

âàííÿ ì³ñòà. Ñë³äè ïåðåä³ñòîðè÷íîãî ïîñåëåííÿ

çíàõîäæåíî ³ ï³ä ×îðò³âñüêîþ ãîðîþ ³ íà Ëè-

÷àê³âñüê³é ðîãà÷ö³, íà Áàëêàõ (÷è íå Áàéêàõ?) ³ íà

ßí³âñüêîìó, íà Öèòàäåë³ (êîëèñü  Êàë³÷³é ãîð³)

³ íà Âèñîê³ì Çàìêó, äå âèêîïóâàíî ãëèíÿí³ ÷åðåï-

êè ïåðâ³ñíî¿ ðîáîòè, êðåì³íí³ íîæ³, ñîêèðè

³ ñòð³ëè òà ïðåäìåòè ç áðîíçè. À íà ãîðáàõ íàâêî-

ëî Ëüâîâà ùå íèí³ ìîæíà ï³çíàòè ñë³äè äàâí³õ

ãîðîäèù (Ðîê³òíî, Áðþõîâè÷³ òà ×îðíà ãîðà íàä

Ãðèáîâè÷àìè). Òðîõè äàë³ íèçêà ãîðîäèù: Äîìà-

æèð, Ùåêîòèí, Ñòðàä÷å, Äåðåâè÷ ³ Çâåíèãîðîä.

Îäíà÷å äî ïîëîâèíè XIII â³êó ïðî ÿêóñü

á³ëüøó îñåëþ â îêîëèö³ ñüîãîäí³øíüîãî Ëüâîâà

í³÷îãî íå çíàºìî. Ïîñòàº â³í ùîéíî çà ÷àñ³â êíÿ-

çÿ Äàíèëà, òîãî êíÿçÿ, ùî á³ëüøó ÷àñòèíó ñâîãî

æèòòÿ ïðîâ³â ó áîðîòüá³ çà ñâîþ Ãàëèöüêî-âîëî-

äèìèðñüêó äåðæàâó, çäîáóâ ¿¿ ³ ïîøèðèâ íà ëþá-

ëèíñüêó çåìëþ, ðîçáèâøè ï³ä ßðîñëàâîì 1245

ðîêó ãð³çíó óãîðñüêî-ïîëüñüêó êîàë³ö³þ; òîãî

êíÿçÿ, ùî â ÷àñ òàòàðñüêîãî íà¿çäó ìàâ ñâîãî íà-

ì³ñíèêà â Êèºâ³, ùî äî îñòàííüî¿ õâèëèíè íå êâà-

ïèâñÿ ³ç ñâî¿ì âè¿çäîì äî òàòàðñüêî îðäè ïî «ÿð-

ëèê», ³ ùî, âðåøò³, âåðíóâøèñü çâ³äò³ëÿ, äðóãó

÷àñòèíó ñâîãî æèòòÿ é âîëîä³ííÿ â³ääàâ íà

ñêð³ïëåííÿ ñâîº¿ âîëîñòè, íà â³äáóäîâó ³ íîâå çà-

ñåëåííÿ êðà¿íè, íà áóäóâàííÿ íîâèõ ãîðîä³â, ÿê³

á ïîñòàëè çàì³ñòü äàâí³õ, çðóéíîâàíèõ.

²ç ñâîãî áëóêàííÿ ïî çàõ³äíèõ êðà¿íàõ Åâ-

ðîïè ï³ä ÷àñ òàòàðñüêîãî íà¿çäó âåðíóâñÿ Äàíè-

ëî íå áåç äîñâ³äó. Òîä³, íàïåðåäîäí³ òàòàðñüêî¿

#

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

³íâàç³¿, ïîâåäåíî íà Óãîðùèí³ ³ â çàõ³äí³é Ïîëüù³

æèâó ïîñåëåí÷ó ä³ÿëüí³ñòü. Ëþäñüêîãî ìàòåð³ÿëó,

äîáðîãî äî ïîñåëåííÿ, áî ç âèñîêîþ ð³ëüíè÷îþ,

òîðãîâåëüíîþ òà ïðîìèñëîâîþ êóëüòóðîþ ³ ç

âëàñíèì âèðîáëåíèì ñóñï³ëüíèì ëàäîì, ïîñòà÷à-

ëè âîëîäàðÿì òèõ êðà¿í Ñàêñîí³ÿ òà íàäðåíñüê³

êðà¿íè, ç ãóñòèì, à òî é íàäì³ðíèì íàñåëåííÿì.

Íå äèâî, ùî é Äàíèëî, çàêð³ïèâøè ñâîº âîëîä³ííÿ

òà ïðàöþþ÷è íàä â³äáóäîâîþ ñïóñòîøåíî¿ âîëî-

ñòè, âçÿâñÿ äî ïîä³áíî¿ ðîáîòè. Ó ðîêàõ ì³æ 1246

³ 1255 ïîñòàº íèçêà íîâèõ ãîðîä³â: óëþáëåíà ñòî-

ëèöÿ Äàíèëîâà  íåçäîáóòèé Õîëì, Óãðîâåöüê,

Äàíèë³â ³ áàãàòî ³íøèõ, ùî ¿õ íàçîâ íå ïîäàëè

ë³òîïèñè,  ì³æ íèìè ³ Ëüâ³â, çáóäîâàíèé äëÿ

ñèíà Äàíèëîâîãî Ëåâà, òîä³ âæå ìàáóòü âèðó÷-

íèêà áàòüêà ³ êíÿçÿ íà ïåðåìèñüê³é çåìë³.

Äîêëàäíî¿ äàòè çàñíóâàííÿ Ëüâîâà íå çíàº-

ìî. Ïåðøó âèðàçíó çãàäêó ïðî Ëüâ³â çíàõîäèìî

â ñòàðîìó ãàëèöüêîìó ë³òîïèñ³ ï³ä 1255 ðîêîì.

Òîä³ çãîð³â ãîðîä Õîëì, à «òàêå âåëèêå áóëî ïî-

ëóìÿ  êàæå ë³òîïèñåöü,  ùî ç óñ³õ ñòîð³í âèä-

íî áóëî çàãðàâó, íàâ³òü ç³ Ëüâîâà, ç áåëçüêèõ ï³ëü,

áà÷èëè ¿¿ ëþäè».

Öÿ çãàäêà ñòàëà âèõ³äíîþ òî÷êîþ äëÿ äàâ-

í³øèõ ³ñòîðèê³â Ëüâîâà, ùî áàæàëè óñò³éíèòè

ì³ñöå, äå ñòîÿâ êíÿæèé ãîðîä. ² âèéøëî íåïîðî-

çóì³ííÿ. Âèøóêóâàíî íàéâèù³ ãîðáè íàâêîëî

Ëüâîâà: Âèñîêèé çàìîê, ãîðó êí. Ëåâà, à íàâ³òü

×îðò³âñüêó ñêàëó, ç ÿêèõ ìîæíà á áà÷èòè ïîæåæó

Õîëìó. Òèì ÷àñîì çãàäêà â ë³òîïèñ³ îçíà÷óº äî-

êëàäíî, ùî ïîæåæó âèäíî áóëî ç áåëçüêèõ ï³ëü.

À áåëçüê³ ïîëÿ  öå íå ïîëÿ ï³ä Áåëçîì, àí³ ð³âíè-

íà, ùî ñòåëèòüñÿ íàï³âí³÷ â³ä ëüâ³âñüêèõ ã³ð, àëå

òî÷íî îçíà÷åíå ì³ñöå íà Êëåïàðîâ³, äå ùå â ÕV²-

îìó â³ö³ ñòîÿâ ì³ñüêèé ô³ëüâàðîê. Òàêèì ÷èíîì

â³ñòêà ïðî ïîæåæó Õîëìó íå ìîæå í³ÿê ïðè÷èíè-

òèñÿ äî ðîçÿñíåííÿ ñïðàâè ïîëîæåííÿ Ëüâîâà,

à ðîçâÿçêè ¿¿ òðåáà øóêàòè â òîïîãðàô³¿ ñåðåäíüî-

â³÷íîãî Ëüâîâà.

Ò³ºþ äîðîãîþ ï³øîâ ä-ð Îë. ×îëîâñüêèé

³ éîìó çàâäÿ÷óºìî íàéá³ëüø ïðàâäîïîä³áíó ðîç-

âÿçêó öüîãî ïèòàííÿ. Íà éîãî äóìêó êíÿæèé ãî-

ðîä ñòîÿâ òàì, äå º òåïåð ïëÿíòàö³¿ Âèñîêîãî Çàì-

êó, íà êðàéí³é çàõ³äí³é ãîð³, ùî ñïàäàº ñòð³ìêî

äî Çàìêîâî¿ âóëèö³, ÿêó íàçèâàíî êîëèñü Ëèñîþ,

à ìè íàçâåìî (çà ïðîô. Êðèïÿêåâè÷åì) «Êíÿæîþ

ãîðîþ». Ñòîÿëà âîíà êîëèñü îêðåìî íàä öåðêâîþ

ñâ. Ìèêîëàÿ ³ ìàíàñòèðåì ÎÎ. Âàñèëüÿí, ³ ì³æ íåþ

òà Âèñîêèì Çàìêîì áóâ ãëèáîêèé ÿð. Â ìèíóëî-

ìó ñòîë³òò³ ÿð çàñèïàíî, à ç Êíÿæî¿ ãîðè çàëèøèâ-

ñÿ íèí³ íåâèñîêèé ãîðáîê ³ç øòó÷íîþ ïå÷åðîþ íà

çàìêîâ³é òåðàñ³.

Òóò íà ñàìîìó âåðõó Êíÿæî¿ ãîðè ïîñòàâ

âèñîêèé ãîðîä àáî ò. çâ. «ä³òèíåöü», îòî÷åíèé

âàëîì, ñêð³ïëåíèì çàáîðîëàìè ç äåðåâÿíèõ «ãî-

ðîäíèöü». Ïîñåðåäèí³ ñòîÿâ ìàáóòü «ñòîâï», âåæà

³ç ãðóáèõ äåðåâÿíèõ êîëîä, áóäèíîê äëÿ çàëîãè

³ ìàëà öåðêîâöÿ. Ñþäè çâ³ç êí. Ëåâ ñâî¿ ñêàðáè

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

$

³ ìåøêàâ íà ö³é ãîð³ îäíó çèìó. Àëå ãîñòð³ â³òðè

ïðèìóñèëè éîãî ïåðåíåñòè ñâ³é äâ³ð äî íèæ÷èõ

÷àñòèí ãîðîäà, à ãîð³øíèé ãîðîä ïðèçíà÷èòè íà

ñêëàä çáðî¿ òà ñêàðá³â. Íîâèé êíÿæèé äâ³ð ñòà-

íóâ, ìàáóòü, íà ãîðáêó íàä öåðêâîþ ñâ. Ìèêîëàÿ,

ÿêèé íàçèâàíî äàâíî «áóäèëüíèöÿ». Íèí³ ³ òîé

ãîðá çð³âíÿíî ³ ïåðåì³íåíî íà òåðàñó. Ó 1900 ð.

â³äêðèòî ï³äçåìíèé õ³äíèê, ùî âåäå â³ä Êíÿæî¿

ãîðè âïîïåðåê ÷åðåç âóë. Òàòàðñüêó ³ Æîâê³âñüêó

äî Áàëüîíîâî¿. Á³ëÿ íèæ÷îãî êíÿæîãî äâîðà ïî-

ñåëèëèñÿ çíà÷í³ø³ áîÿðè òà êíÿæ³ ñëóãè ³ òó ÷àñ-

òèíó îòî÷èëè ï³âêîëîì âàëè òà ÷àñòîêîëè. Òàê

ïîñòàâ íèæ÷èé, àáî îêîëüíèé ãîðîä. Âåëè äî íüî-

ãî âîðîòà, ùî áóëè, ìàáóòü, òàì, äå ñõîäÿòüñÿ íèí³

âóë. Çàìêîâà ç Ñìåðåêîâîþ òà êóäè âåäå ñõîäàìè

âãîðó âóëèöÿ «Ï³ä Áðàìêîþ».

Íà â³ñòêó ïðî çàñíóâàííÿ íîâîãî ãîðîäà

ïî÷àëè ñòÿãàòèñÿ ï³ä Ëüâ³â ëþäè ³ç áëèæ÷èõ ³

äàëüøèõ ñòîð³í, ùîá áåçïå÷íî æèòè ³ çàðîáëÿòè

ï³ä îõîðîíîþ ãîðîäñüêèõ çàáîðîë. Ïðèõîäèëè

ïåðåäóñ³ì áóä³âíè÷³, òåñë³, ñòîëÿð³ òà ³íø³ ðåì³ñ-

íèêè, ùî áàæàëè çíàéòè ïðàöþ ïðè áóäîâàõ.

Ïîñåëþâàëèñü ï³ä ãîðîäîì ïåêàð³ òà ð³çíèêè,

øåâö³ ³ êðàâö³, êîâàë³ ³ ìå÷íèêè, íàâ³òü õë³áîðîáè.

Ãóðòóâàëèñü êîëî êíÿç³â áîÿðè, ñëóæáà ³ áîÿðñü-

êà ìîëîäü, ùî çàïðàâëÿëàñÿ â ëèöàðñüêîìó ä³ë³.

Ñþäè ïåðåíåñëàñÿ ç Ãàëè÷à öåðêîâíà ³ºðàð-

õ³ÿ òà Äîì³í³êàíñüêèé ³ Ôðàíö³ñêàíñüêèé ìàíàñ-

òèð³.

Òà íå ò³ëüêè ñàì³ óêðà¿íö³ ïîñåëþâàëèñÿ

á³ëÿ íîâîãî ãîðîäà. Ëüâ³â, ïðàâäà, âåëèêî¿ òà

ñïëàâíî¿ ð³êè íå ìàâ,  çàòå òóò ïåðåòèíàëèñÿ äâà

âàæëèâ³ òîðãîâåëüí³ øëÿõè, ùî ëó÷èëè çàõ³äíó

Åâðîïó ³ç Ñõîäîì. Ïåðøèé  öå çäåá³ëüøà âîä-

íèé øëÿõ, ùî éøîâ ç ×îðíîãî ìîðÿ íà Á³ëãîðîä,

Äí³ñòðîì äî Ãàëè÷à ³ ÷åðåç Ëüâ³â äî Âîëîäèìèðà

òà Áóãîì ³ Âèñëîþ äî ïðóñüêèõ ì³ñò, äî Ôëÿíäð³¿,

Ï³âí³÷íî¿ Ôðàíö³¿ é Àíãë³¿ ³ ìàâ çàéíÿòè ì³ñöå

ïåðåðâàíîãî òàòàðàìè Äí³ïðîâîãî øëÿõó ç éîãî

çàâäàííÿì: çâÿçàòè âîäíîþ äîðîãîþ ×îðíå ìîðå

ç Áàëòèöüêèì. Çàçíà÷åíèé òîé øëÿõ ³ íà ñòàð³é

êàòàëîíñüê³é ìàï³ ç 1275 ðîêó, íà ÿê³é ïðè Ëüâîâ³

º çàçíà÷åíî, ùî ñþäè ïðè¿çäÿòü ñõ³äí³ êóïö³ ³ äàë³

éäóòü ÷åðåç í³ìåöüêå ìîðå äî Ôëÿíäð³¿. Äðóãèé

 öå ñóõîïóòí³é øëÿõ ³ç Ñõîäó íà Çàõ³ä, ùî éøîâ

ç Êèºâà çäîâæ ï³âí³÷íî¿ ãðàíèö³ Ïîä³ëëÿ äî Ëüâî-

âà, à çâ³äò³ëÿ ÷åðåç Ãîðîäîê ³ Ïåðåìèøëü äî Êðà-

êîâà ³ Áðåñëàâà íà Øëåñüêó, àáî íà ï³âäåíü ÷åðåç

Ñÿí³ê íà Óãîðùèíó. Ïîëîæåííÿ â óçë³ öèõ äâîõ

øëÿõ³â çàïåâíþâàëî íîâîìó ãîðîäîâ³ âèçíà÷íó

ðîëþ â òîðã³âë³ çàõ³äíî¿ Åâðîïè ç³ Ñõîäîì.

² òîìó äóæå ñêîðî ïîñåëèëèñÿ ï³ä ãîðîäîì

÷óæèíåöüê³ êóïö³, ïðîìèñëîâö³ ³ ðåì³ñíèêè. Ç³

Ñõîäó: â³ðìåíè, ñàðàöåíè, æèäè, òàòàðè òà ìîë-

äàâàíè, ç Çàõîäó í³ìö³, ìîæå é ÷åõè òà ïîëÿêè.

Âñ³õ ¿õ ïðèâàáëþâàëà äî íîâîãî ãîðîäà ñâîáîäà,

áàãàòñòâà êðà¿íè, âèãëÿäè íà òîðãîâåëüí³ óñï³õè

òà ïðèâ³ëå¿, ÿê³ îá³öþâàâ ¿ì êîðîëü Äàíèëî.

%

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Â³ðìåíè çäàâíà âæå íàéìàëèñÿ äî êíÿæî¿ äðóæè-

íè, áî ¿õ âèãàíÿëè ç âëàñíî¿ êðà¿íè, äå ¿õ ïåðå-

ñë³äóâàëè òóðêè-ñåëüäæóêè, à ï³ñëÿ íàïàäó òàòàð

ïîñåëþâàëèñÿ íà ïîñò³éíî ïî êíÿæèõ ãîðîäàõ.

«Ïðèõîæà¿» í³ìö³ ³ Ðóñü, ³íîâ³ðö³ ³ ëÿõè ³øëè, ÿê

êàæå ë³òîïèñåöü, «äåíü ó äåíü ³ âíî÷³» íà çàïðî-

øåííÿ Äàíèëà äî Õîëìó, ³ «ìàéñòðè âñÿê³ çá³ãà-

ëèñÿ: ç òàòàðùèíè ñ³äåëüíèêè, ³ ëó÷íèêè, ³ òóëü-

íèêè, ³ êîâàë³ çàë³çà, ì³ä³ ³ ñð³áëà; ³ áóëî æèòòÿ òà

íàïîâíèëèñÿ äâîðè êðóãîì ãîðîäà ïî ïîëÿõ ³ ñå-

ëàõ». Áî, áóäóþ÷è ãîðîäè, äáàâ êîðîëü Äàíèëî

íå ò³ëüêè ïðî ¿õ îáîðîííå çíà÷åííÿ, àëå é ïðî ¿õ

ãîñïîäàðñüêó áóäó÷í³ñòü. Ò³ ÷óæèíö³ ðîçáóäèëè

æèâèé ïðîìèñëîâèé ³ òîðãîâåëüíèé ðóõ ó ìîëî-

äîìó ì³ñò³. Ëüâ³â ñòàâ ïîñåðåäíèêîì ó âåëèê³é

òîðã³âë³ ì³æ Ñõîäîì ³ Çàõîäîì ³ öþ ðîëþ çàäåð-

æàâ ùå ö³ë³ ñòîë³òòÿ ï³ñëÿ óïàäêó Ãàëèöüêî-âî-

ëèíñüêî¿ äåðæàâè. Áî ÷óæèíö³ ç³ Ñõîäó é Çàõîäó

âòðèìóâàëè ò³ñíèé çâÿçîê ³ç ñâî¿ìè êðà¿íàìè,

ïðèâîçèëè çâ³äòè âñÿê³ òîâàðè äî Ëüâîâà ³ òóò

íèìè òîðãóâàëè.

À ï³ä çàãðîçîþ íîâèõ òàòàðñüêèõ íà¿çä³â

ïðèáóâàëî òèõ íîâèõ ïîñåëåíö³â, ³ íàøèõ, ³ ÷ó-

æèõ, òàê áàãàòî, ùî íå ìîãëè ïîì³ñòèòèñÿ ó ïðè-

ãîðîäêó íà ãîðá³, í³ ïîçà âàëàìè, òàê ùî êíÿçü

Ëåâ íàêàçàâ òåðåáèòè äëÿ íèõ ë³ñè ó äîëèí³ Ïîëò-

âè ³ ïðèçíà÷èâ öå ì³ñöå (âóë. Æîâê³âñüêà ³ Çàìàð-

ñòèí³âñüêà) íà âëàñòèâå ì³ñòî, îñ³äîê òîðã³âë³

³ ðåìåñëà. Çàêëàäàþ÷è öå «ï³äãîðîääÿ» àáî

«ï³äçàì÷ÿ», âèçíà÷èâ êíÿçü äëÿ êîæíî¿ íàö³¿ îê-

ðåìó ä³ëüíèöþ. Í³ìö³ ïîñåëèëèñÿ àâòîíîìíîþ

ãðîìàäîþ ³ç âëàñíèì â³éòîì ³ ìàãäåáóðçüêèì ïðà-

âîì á³ëÿ êîñòåëèêà Áîãîðîäèö³ Ñí³æíî¿ ³ ñâ. ²âàíà

Õðåñòèòåëÿ; â³ðìåíè ³ òàòàðè ïî ï³âí³÷í³é ñòîðîí³

çàìêîâî¿ ãîðè, á³ëÿ â³ðìåíñüêèõ öåðêîâ ñâ. ßêî-

âà ³ ñâ. Àííè; æèäè ³ ñàðàöåíè äåùî äàë³ â³ä ãîðî-

äà, äå ³ äîíåäàâíà ¿õ áóëî íàéá³ëüøå íàä ñàìîþ

ìàéæå Ïîëòâîþ. ² ö³ íàðîäè ñóäèëèñÿ ñâî¿ì ïðà-

âîì ³ âèáèðàëè ñîá³ ñòàðøèíó.

Òà íàéá³ëüøå áóëî ïîì³æ ëüâ³âñüêèìè

«ì³ñòèíàìè» òàêè óêðà¿íö³â, ùî ïîñåëèëèñÿ ï³ä

ñàìèì ãîðîäîì â³ä çàõ³äíî¿ ñòîðîíè. Âêàçóº íà

öå âåëèêå ÷èñëî óêðà¿íñüêèõ öåðêîâ, ç ÿêèõ äî

ñüîãîäí³ ³ñíóþòü ùå ò³ëüêè òðè: ñâ. Ìèêîëàÿ, Ñâ.

Ïàðàñêåâ³¿ (àáî Ïÿòíèöü) òà ìàíàñòèðñüêà ñâ.

Îíóôð³ÿ. Ïî öåðêâ³ ñâ. Òåîäîðà çàëèøèëàñÿ ïëî-

ùà öüîãî ³ìåíè, à ïî ³íøèõ ñàì³ íàçâè (Âîñêðå-

ñåííÿ, ñâ. àðõ. Ìèõà¿ëà, ñâ. ²âàíà ªâàíãåëèñòà,

Áëàãîâ³ùåííÿ, Ââåäåííÿ Áîãîðîäèö³, Óñïåííÿ,

Ðîæäåñòâà Ïðåñâ. Áîãîðîäèö³ ³ Ïðåîáðàæåííÿ

Ãîñïîäíüîãî). Äî òîä³øíüîãî Ëüâîâà íàëåæàëî

òàêîæ Çíåñ³ííÿ ç îêðåìîþ öåðêâîþ. Çàòå ìàíàñ-

òèð ñâ. Þð³ÿ, ñëàâíèé ï³çí³øèìè ÿðìàðêàìè, ñòî-

ÿâ äàëåêî çà ì³ñòîì, íà ãîð³, ñåðåä ë³ñ³â, óêð³ïëå-

íèé ÿê çàìîê. Îñåðåäêîì, ùî ñïîëó÷àâ óñ³

ä³ëüíèö³, áóâ ãîëîâíèé òîðã òàì, äå ñüîãîäí³ «Ñòà-

ðèé Ðèíîê».

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

&

Ãîëîâíîþ öåðêâîþ ó êíÿæîìó Ëüâîâ³ áóëà

öåðêâà ñâ. Ìèêîëàÿ, ùî ëåæàëà ó ï³äí³ææ³ êíÿ-

æî¿ ïàëàòè. Öüîãî ñâîãî ïåðøåíñòâà îáîðîíÿº

âîíà ³ â ï³çí³øèõ â³êàõ, êîëè äàëà ïîëüñüêèì êî-

ðîëÿì çàòâåðäèòè íà÷åáòî äèïëîì êíÿçÿ Ëåâà

ç 1291 ð. ÿêèì ãàëèöüêèé êíÿçü ìàâ íàäàòè ¿é ´ðóí-

òè òà ³íø³ êîðèñò³. Â ìàíàñòèð³ ñâ. Îíóôð³ÿ çáåð³-

ãàâñÿ äîâøèé ÷àñ ÷óäîòâîðíèé îáðàç Ïðåñâ. Áî-

ãîðîäèö³, ùî ñüîãîäí³ â ×åíñòîõîâ³ (äàðóíîê êíÿ-

çÿ Âîëîäèñëàâà Îïîëüñüêîãî). Ìàíàñòèð ñâ. Þð³ÿ

ìàâ çàñíóâàòè êíÿçü Ëåâ íà ïðîõàííÿ ñâîãî âè-

õîâàíöÿ Âàñèëèøêà, ³íàêøå Ëàâðèøà Ðèìîíòà,

ñèíà Òðîéäåíà (ëèòîâñüêîãî êíÿçÿ), ÿêèé ñòàâ

ïåðøèì éîãî ³ãóìåíîì.

Â ïîð³âíÿíí³ ç ñüîãîäí³øí³ì ì³ñòîì íåâå-

ëèêèé áóâ êíÿæèé Ëüâ³â: çàéìàâ ò³ëüêè îäíó

Æîâê³âñüêó ä³ëüíèöþ ³ ëþäåé áóëî â íüîìó ëåäâå

ê³ëüêà òèñÿ÷. Òà ì³æ òîãî÷àñíèìè ì³ñòàìè Ñõ³äíî¿

Åâðîïè çàéìàâ îäíå ç ïåðøèõ ì³ñöü. Öå áóëî ãàð-

íå ì³ñòî. Ðîçêèíåí³ íàâêîëî äîìè ì³ñòè÷³â êóïà-

ëèñÿ â çåëåí³ ñàä³â ³ ãîðîä³â, à ïîíàä íèìè, ìîâ

ñòîðîæ³, çä³éìàëèñÿ öåðêâè ³ ãîðäèé çàìîê âîëî-

äàðÿ êðà¿íè.

Ìóñ³â öå áóòè ³ ñèëüíèé ãîðîä, áî 1259 ð.

ï³ä ÷àñ íàïàäó òàòàð, ìóñ³â êíÿçü Ëåâ çà íàêàçîì

Áóðóíäàÿ ðîçêèäàòè êð³ì óêð³ïëåíü ³íøèõ ãî-

ðîä³â òåæ óêð³ïëåííÿ Ëüâîâà. Òà ñêîðî ö³ óêð³ï-

ëåííÿ â³äáóäîâàíî, áî âæå â 1283 ðîö³ äàâàâ â³í

çàõèñò ì³ñöåâîìó ³ äîâêîëèøíüîìó íàñåëåííþ.

Òîä³ õàí Òåëåáóãà, âåðòàþ÷èñü ³ç ïîõîäó íà

Ïîëüùó ñòîÿâ äâà òèæí³ ï³ä Ëüâîâîì: «Ñòîÿëè

íà Ëüâîâ³é çåìë³, êîðìëÿ÷èñÿ, íå âîþþ÷è, àëå íå

äàâàëè ³ ç ãîðîäà âèéòè (ïî õàð÷³); õòî âè¿õàâ

ç ì³ñòà, òèõ çàáèâàëè, àáî áðàëè â íåâîëþ, ³íøèõ

ïóñêàëè îá³äðàíèìè ö³ëêîì ³ ò³ ãèíóëè â³ä ìîðî-

çó, áî áóëà çèìà äóæå ëþòà». Çãèíóëî òîä³ 13.000

ëþäåé â îêîëèö³ Ëüâîâà. Ùå ðàç çàïèñóº ë³òîïè-

ñåöü òàòàðñüêèé íàá³ã â 1287 ðîö³, àëå áëèæ÷èõ

â³äîìîñòåé íå ïîäàº.

Ëüâ³â ñòàâ ñòîëèöåþ Äàâèäîâîãî ñèíà Ëåâà

³ áàãàòî éîìó çàâäÿ÷óº. Â ï³çí³øèõ, ìåíøå áóðõ-

ëèâèõ ðîêàõ áàãàò³â ³ ïîøèðþâàâñÿ. Çà îñòàí-

íüîãî ãàëèöüêîãî êíÿçÿ Þð³ÿ Òðîéäåíîâè÷à, ùî

ìàñîâî ñïðîâàäæóâàâ äî ì³ñò ÷óæèíö³â (êóïö³â)

 í³ìö³â òà ïîëÿê³â, ÷óæèé åëåìåíò äóæå ñêð³ïèâ-

ñÿ. Òîä³ çîâí³øíÿ òîðã³âëÿ Ëüâîâà ñÿãàëà âæå äî

Ãåíó¿, Íîðèìáåð´³¿, Òîðóíÿ, Êðàêîâà ³ ×îðíîãî

ìîðÿ.

Ó 1340 ðîö³ òðàïèëàñÿ ó Âîëîäèìèð³ ñòðàø-

íà ïîä³ÿ, ùî ñòàëà ïðè÷èíîþ óïàäêó Ãàëèöüêî-

âîëèíñüêî¿ äåðæàâè. Äíÿ 7. êâ³òíÿ îòðó¿ëè òàì

îñòàííüîãî êíÿçÿ Þð³ÿ Òðîéäåíîâè÷à. Âîäíî÷àñ

ïî ì³ñòàõ âèíèêëè âåëèê³ çàâîðóøåííÿ. ² ó Ëüâîâ³

íàðîáèâ òîä³ íàð³ä, ðîçëþ÷åíèé íà ÷óæèíö³â, âå-

ëèêèõ øê³ä ÷óæèì, çäåá³ëüøà çàõ³äíèì êóïöÿì 

òàê ùî âîíè çàëèøèëè ñâî¿ äîìè ³ çàìêíóëèñÿ íà

êíÿæ³é ãîð³. Ñêîðî, áî âæå ç ê³íöåì êâ³òíÿ, ñòà-

íóâ ï³ä Ëüâîâîì ïîëüñüêèé êîðîëü Êàçèìèð.

'

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ì³ùàíè íå ìàëè íàâ³òü ÷àñó ïðèãîòóâàòèñÿ äî

îáîðîíè. Êàçèìèð çäîáóâ ³ ñïàëèâ ìàíàñòèð ñâ.

Þð³ÿ, êóäè ïîõîâàâñÿ ïåðåëÿêàíèé íàðîä. Òàêà

ñàìà äîëÿ çóñòð³ëà ãîðîä, ïåðåäàíèé Êàçèìèðîâ³

çðàäîþ ÷óæèíö³â. Çàáðàâøè âåëèêó äîáè÷ó òà

êíÿæèé ñêàðá, â ÿêîìó áóëè äâ³ äîðîãîö³íí³ êî-

ðîíè, êíÿæèé çîëîòèñòèé ïëàù, ïðåñò³ë  îçäîá-

ëåíèé çîëîòîì ³ äîðîãîö³ííèì êàì³ííÿì, ê³ëüêà

âåëèêèõ çîëîòèõ õðåñò³â (îäèí ç íèõ ç êóñíåì õðåñ-

íîãî äåðåâà)  Êàçèìèð ïîäàâñÿ ñêîðî äî Êðà-

êîâà. Ðàçîì ç íèì çàëèøèëè Ëüâ³â çàõ³äí³ êóïö³,

ò³êàþ÷è ïåðåä ãí³âîì íàðîäó.

Òîä³ âñòàíîâèâ ëàä ó êðà¿í³ òà ãðîìàäñüêó

áåçïåêó íà÷àëüíèê ïåðåìèñüêîãî ãîðîäà  áîÿ-

ðèí Äìèòðî Äåòüêî. Äåâÿòü ë³ò â³í áîðîíèâ êðà¿-

íè ÿê ñòîðîæêèé îï³êóí àáî ñòàðîñòà (provisor seu

capitaneus) çåìë³ íàøî¿. Ðîçáèâøè âîðîæ³ çàò³¿ íà

ãàëèöüêó çåìëþ, çâåðíóâ â³í ïèëüíó óâàãó íà

Ëüâ³â, ùî çàçíàâ íàéá³ëüøî¿ øêîäè â òèõ â³éíàõ.

×óæèííèõ êóïö³â, ùî ï³ñëÿ æàõëèâèõ ïîä³é

ó Ëüâîâ³ ñòàëè îìèíàòè ì³ñòî, óñïîêîþâàâ ëèñ-

òàìè: «Õòî õî÷å ¿õàòè â ðóñüêó çåìëþ, ìîæå, ÿê

çà äàâí³õ êíÿç³â, áåçïå÷íî ïðèõîäèòè äî Ëüâîâà,

í³êîãî íå áîÿ÷èñÿ. Êîëè á õòî õîò³â òóò ïîñåëè-

òèñÿ, ä³ñòàíå ãðîìàäÿíñòâî äëÿ ñåáå ³ ñâî¿õ ä³òåé,

íà ð³ê ñâîáîäó â³ä ïîâèííîñòåé, ÿê äàâí³øå áóâà-

ëî, ³ âñ³ ³íø³ ïðàâà. À øêîäè ïîðîáëåí³ ëüâîâÿíà-

ìè ïî ñìåðò³ ðóñüêîãî êíÿçÿ çîáîâÿçóþñÿ çàïëà-

òèòè ...» ² ÷óæèíö³-êóïö³ çàñïîêî¿ëèñÿ, âåðíóëèñÿ

 â³äæèëà òîðã³âëÿ ³ çðîñòàâ äîáðîáóò Ëüâîâà.

À äåñÿòü ë³ò ï³çí³øå çàâîëîä³â Ëüâîâîì ³

ãàëèöüêîþ çåìëåþ êîðîëü Êàçèìèð òà çàìêíóâ

ïåðøó ñòîë³òíþ ñâ³òëó äîáó êíÿæîãî ãîðîäà. Áó-

äóþ÷è ï³ä áîêîì äàâíüîãî, êíÿæîãî Ëüâîâà äðó-

ãèé Ëüâ³â íà ³íøîìó ì³ñö³, ïðèçíà÷åíèé äëÿ ñî-

þçíèê³â  ì³ñöåâèõ ÷óæèííèõ êóïö³â, çáóäóâàâ

³ íîâèé çàìîê íà âèù³é, çàìêîâ³é ãîð³.

Çáåðåæåíî ñòèëü ³ ïðàâîïèñ îðèã³íàëó (Ðåä.)

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua



Martin

Gruneweg

Ìàðò³í

Ãðóíåâåã

Îïèñ ì³ñòà Ëüâîâà

áëèçüêî 1601 - 1606 ðð.

Beschreibung Lembergs