http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
'"
ìóð³â íàøîãî ì³ñòà ³ äëÿ (ïîòðåá) éîãî æèòåë³â
ïîâèíåí â³äñòóïàòèñÿ â³äòåïåð ³ íàâ³÷íî. Äàíà
ãðàìîòà ïîâí³ñòþ áóëà ï³äòâåðäæåíà Ñè´³çìóíäîì
² ãðàìîòîþ, âèäàíîþ ó ³ëüí³ 2 ëèïíÿ 1541 ð.
Ïåðøèì îáðàíèì â³éòîì ñòàâ À. Çîììåð-
øòàéí (Andreas Sommerstein), êîòðèé çáóäóâàâ íå-
äàëåêî â³ä ìóð³â ì³ñòà âåëèêó ñàäèáó, ÿêó í³ìö³
ñïåðøó íàçèâàëè Sommersteinhof, çãîäîì öÿ íàçâà
òðàíñôîðìóâàëàñü â Çàìàðñòèí³â.
ϳä âëàäîþ â³éòà ïåðåáóâàëà ëàâà ñóäî-
âèé îðãàí ì³ñòà. Çà íîðìàìè ìà´äåáóðçüêîãî ïðàâà
â³éòîâ³ çàáîðîíÿëîñü âèíîñèòè âèðîê áåç óçãîä-
æåííÿ ç ëàâíèêàìè. Ïðî ïåðâèííó îðãàí³çàö³þ
ëüâ³âñüêî¿ ëàâè íåìຠòî÷íèõ â³äîìîñòåé. Ïåðøà
îô³ö³éíà çãàäêà ïðî ëüâ³âñüêèõ ëàâíèê³â ó äîêó-
ìåíòàõ, ÿê³ äî íàñ ä³éøëè, ì³ñòèòüñÿ â ïðèâ³ëå¿
Êàçèìèðà ²²² â³ä 28 ãðóäíÿ 1360 ð.
Ëàâíèêè îáèðàëèñü ó Ëüâîâ³ äîâ³÷íî, ùî
â³äïîâ³äàëî íîðìàì ìà´äåáóðçüêîãî ïðàâà. Ïðàê-
òè÷íî êîæåí ìåøêàíåöü ì³ñòà ï³ñëÿ 21 ðîêó ì³ã
ñòàòè ëàâíèêîì. Ïðîòå öþ ïîñàäó íå ìîãëà îá³éíÿ-
òè æ³íêà, à òàêîæ ÷îëîâ³ê íå ñïîâíà ðîçóìó, ëóíà-
òèê, í³ìèé, ñë³ïèé, ãëóõèé, ïðîêëÿòèé, âèâîëàíèé,
â³äñòóïíèê â³ä õðèñòèÿíñüêî¿ â³ðè, ºâðåé, íåîäðó-
æåíèé ÷è íåçàêîííî íàðîäæåíèé.
Ó Ëüâîâ³ çàêîíîì 1661 ð. áóëî âñòàíîâëå-
íî, ùî ëàâíèêîì ì³ã áóòè îáðàíèé ÿêùî íå ÷ëåí
Êîëå㳿 40 ìóæ³â, òî ëèøå äîêòîð ïðàâà, ìåäèöè-
íè ÷è ô³ëîñîô³¿, àáî æ ì³ñüêèé ïèñàð ÷è ñèíäèê.
Êð³ì ñóäîâî¿ âëàäè ëàâà ìàëà ïðàâî ïðîâà-
äèòè ñë³äñòâî. ¯¿ ÷ëåíè ñêëàäàëè çàïîâ³òè ³ ä³ëèëè
ìàéíî ïîìåðëîãî, ïîäàþ÷è ñâîº ð³øåííÿ íà çà-
òâåðäæåííÿ ðàä³ òîùî. Äî ðå÷³, òåñòàìåíòè, ÿê óñ-
òàëåíèé äîêóìåíò, ïîøèðèëèñü íà ïîëüñüêèõ òà
óêðà¿íñüêèõ òåðåíàõ ëèøå ó XV ñò. Âîíè âïèñóâà-
ëèñü ñïåðøó ó êíèãè ðàäè, à ïîò³ì ó êíèãè ëàâíè-
÷îãî ñóäó, ³ íèí³ º âàæëèâèì äæåðåëîì âèâ÷åííÿ
³ñòî𳿠ì³ñò ³ ì³ñüêîãî ñàìîâðÿäóâàííÿ.
Îñîáèñò³ ïðàâà ëàâíèê³â áóëè ïðàêòè÷íî
òàê³ æ, ÿê ³ ðàäíèê³â. Âîíè îòðèìóâàëè ùîð³÷íèé
ïàé ³ç çåìåëüíî¿ âëàñíîñòè ëàâè, ñóäîâ³ ïîäàò³ òà
øòðàôè, òàêîæ ÷àñòêó â³ä êîæíîãî íîâîïðèáóëîãî
÷ëåíà ´ì³íè.
Ëàâíè÷èé óðÿä ìàâ ñâîþ îêðåìó êàíöåëÿ-
ð³þ, ñâî¿õ ïèñàð³â. Ðåçóëüòàòîì ä³ÿëüíîñòè ëàâíè-
ê³â º çáåðåæåí³ äî íàøèõ äí³â ÷èñëåíí³ ñóäîâ³ êíè-
ãè Inducta et protocolla officii civilis scabinalis.
Ñóäîâà âëàäà ó ì³ñòàõ áóëà ïðåäñòàâëåíà
ñóäàìè ð³çíîãî ðîäó. Öå ïåðø çà âñå áóðãðàôñü-
êèé âåëèêèé ñóä (Burgrabialia seu magna), ÿêèé çáè-
ðàâñÿ òðè ðàçè íà ð³ê. Ó Ëüâîâ³, ÿê ³ â Êðàêîâ³, íà
ì³ñö³ áóðãðàôà áóâ áóðìèñòåð, àáî õòîñü ³ç ðàäíè-
ê³â, ïðèçíà÷åíèé áóðìèñòðîì, à íà ì³ñò³ ñîëòèñà
â³éò. Çà äâà òèæí³ äî ïî÷àòêó ñóäó éîãî îãîëîøó-
âàëè, ³ ùîíàéìåíøå ÿê çà òðè äí³ äî íüîãî ñóää³
ìàëè ïîçíàéîìèòèñü ³ç ñïðàâîþ. Áóðãðàôñüêèé ñóä
âèð³øóâàâ íàéâàæëèâ³ø³ ñïðàâè, ùî áóëè ó êîì-
ïåòåíö³¿ ì³ñüêèõ âëàñòåé: íàïàäè íà äîðîãàõ, íà-
¿çäè íà áóäèíêè, óçàêîíåííÿ ïðîäàæó ³ êóï³âë³
ìàéíà, ìàéíîâ³ òà áîðãîâ³ ïîçîâè, 䳿 ïðîòè ðåë³ã³¿
òà öåðêâè òîùî. Öåé ñóä ìàâ ïðàâî ïðèéìàòè
ð³øåííÿ ïðî âèãíàííÿ çëî÷èíöÿ ç ãðîìàäè.
Äâà ðàçè íà ì³ñÿöü çàñ³äàâ ãàéíèé ñóä
(Gajony wylozony, Iudicia exposita bannita). ³í ðîç-
ãëÿäàâ ñïðàâè ïðî óñïàäêóâàííÿ ìàéíà, áîðã³â,
ìàéíîâèõ êðèâä, ñóïåðå÷êè ïðî ðóõîìå ³ íåðóõî-
ìå ìàéíî, óòâåðäæóâàâ äàð÷³ çàïèñè òîùî.