Львів. Leopolis. Lwow. Lemberg. Genius Loci

Подождите немного. Документ загружается.



http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

ñÿ ùå íåùàäí³øå. Ïèñüìåííèê íå øêîäóº ôàðá äëÿ

çìàëþâàííÿ íå ëèøå êðàñóí³-ïðèìàäîííè Ãåíð³-

ºòòè Øâàëá, àëå é ùå ãîñòð³øå âèñì³þº ¿¿ áðàòà 

òðàã³êà ²çàêà Øâàëáà, íåçàäîâãî ïåðåä òèì ïà-

ï³ðîñíèêà, ãåíäëÿðà-ñèãàðåòíèêà. (Êîëè â³í

ãðàº ëèõîä³ÿ, òèðàíà ÷è ïðîñòî áàíäèòà, íà íüî-

ãî ïðÿìî äèâèòèñÿ ñòðàøíî: éîãî ðîçáèøàöüê³ î÷³

íàëèâàþòüñÿ êðîâþ... à ÷åðâîíå îáëè÷÷ÿ, îáëè÷-

÷ÿ âèðîäêà, ðîáèòüñÿ ñòðàõ³òëèâèì. Äåñü ïðî-

ìàéíå òåïëà ïîñì³øêà ïðè çìàëþâàíí³ õàðàêòåð-

íî¿ àêòðèñè ìàäàì ×åðíÿê. ¯¿ íàçèâàþòü ³ìÿì

ãåðî¿í³ ïºñè À.Ãîëüäôàäåíà Áðàéíäåëå-Êîçàê

(ìàáóòü, çà âèêîíàííÿ ÷³ëüíî¿ ðîë³). Âîíà ìàëåíü-

êà, ïîâíåíüêà, íåìîâ ä³æêà, ç á³ëèì êðóãëèì, ÿê

ì³ñÿöü îáëè÷÷ÿì, ç ÿïîíñüêèìè î÷åíÿòàìè, ñì³ø-

íî âáðàíà, çàâæäè ó ÿê³éñü íåâ³äïîâ³äí³é â³êó òà

ñòàòóñó îäåæèí³. Àëå äóøåâíà äîáðîòà, íåçàõè-

ùåí³ñòü ³ ïðîñòî òàëàíò ëþäÿíîñòè âèçíà÷àþòü ¿¿

ñåðåä èíøèõ àêòîð³â, ðîáëÿòü îäí³ºþ ç ãîëîâíèõ

ãåðî¿íü ðîìàíó. Òà Áðàéíäåëå-Êîçàê  öå âèíÿ-

òîê. Ñåðåä ëüâ³âñüêèõ àêòîð³â  æîäíî¿ îñîáè-

ñòîñò³. Âñ³ âîíè íåâèçíà÷åí³, ñ³ðåíüê³, çàòóðêàí³

á³äí³ñòþ òà áåçòàëàííÿì ëþäè. ªäèíà ðîçðàäà äëÿ

íèõ  öå âå÷åðÿ çà ðàõóíîê ìåöåíàòà ó êàôå

Ìîíîïîëü íà ïëîù³ Ìàðÿöüê³é, 8, äå ïîäàþòü

êîøåðíó êîâáàñó òà ïèâî.

Ñàëüîí êàâàðí³, âáðàíèé ó ñòèë³ ñå-

öåñ³¿, çàäåêîðîâàíèé ÷åðâîíèì îêñàìèòîì,

ñâ³ä÷èòü ïðî òå, ùî ëüîêàëü º äîñèòü ïðåñòèæ-

íèì. Òóò âñòàíîâëåí³ òðè íîâ³, âèïèñàí³ ç Â³äíÿ,

á³ëüÿðäè, º âåëèêà ÷èòàëüíÿ ç êíèãàìè ïèñüìåí-

íèê³â êðàþ òà çàêîðäîííèõ  ð³çíèìè ìîâàìè.

Ð³çíèìè ìîâàìè ³ ãàçåòè. Ãîñïîäàð êíàéïè, Ôðàí-

ö³øåê Ãåêñëü, çóñòð³÷àþ÷è ãîñòåé, ç ãîðä³ñòþ ïî-

â³äîìëÿº ¿õ, ùî â íüîãî â ëüîêàëþ âñòàíîâëåíî

îñâ³òëåííÿ Àóåðà é äîñêîíàëà âåíòèëÿö³ÿ, ùî

ìîæíà âèïèòè êàâó, ãåðáàòó é ÷åêîëÿäó é ñêî-

ðèñòàòèñÿ òåëåôîíîì. Öå êëóá, ÿêèé â³ä³ãðàº ïî-

ì³òíó ðîëþ ó æèòò³ òâîð÷î¿ ³íòåë³ãåíö³¿ ì³ñòà.

Òóò á³äíèé... ìèòåöü, ùî çàçâè÷àé ìåøêàº

â íàéï³äë³ø³é íîð³, áåç ñâ³òëà, áåç ïîâ³òðÿ ³ áåç

òåïëà çèìîþ, çíàõîäèâ... êîìôîðò: âèã³äíå ñèä-

æåííÿ, òåïëî, ÷èìàëî ñâ³òëà... ö³êàâå òîâàðèñòâî

³ ðîçâàãó òà õâèëüîâå çàáóòòÿ íåâåñåëî¿ ä³éñíîñò³

 âñå öå çà ö³íó ê³ëüêàíàäöÿòüîõ ñîòèê³â, ÿê³ â³í

ïëàòèâ çà ÷àé ÷è êàâó. Çà öþ ö³íó â³í âïðîäîâæ

ö³ëèõ ãîäèí ì³ã ãðàòè ðîëþ ñïðàâæíüî¿ ëþäèíè

³ ìàâ çìîãó ïðàöþâàòè ³íòåëåêòóàëüíî,  çãàäóº

ïîåò ìîëîäîìóç³âåöü Ïåòðî Êàðìàíñüêèé.

Ç ëþáîâþ ïèøå Øîëîì-Àëåéõåì ïðî

êíàéïó Ìîíîïîëü, áî òàì äîâåëîñÿ éîìó áåñ³-

äóâàòè ç ²âàíîì Ôðàíêîì, ÿêèé, äî ðå÷³, âîëîä³â

ìîâîþ ³äèø íàñò³ëüêè, ùî áóâ ïåðåêëàäà÷åì äåÿ-

êèõ òâîð³â ãåáðåéñüêîãî ïèñüìåííèêà óêðà¿íñü-

êîþ. Ãåáðåéñüêèé òåàòðàëüíèé ðîìàí, êð³ì ñàð-

êàçì³â, ì³ñòèòü ó ñîá³ é ïðåêðàñí³ ñòîð³íêè ïîå-

òè÷íîãî òåàòðîçíàâñòâà.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua



Ãåáðåéñüêèé ïèñüìåííèê òàê ñàìî, ÿê ³

². Ôðàíêî, ñòðàæäàº, çóñòð³÷àþ÷è íà ñöåí³ áðàê

âñÿêî¿ øòóêè, áîëÿ÷å ïåðåæèâàº â³äñóòí³ñòü ñìà-

êó àáî àêòîðñüêó áåçïîðàäí³ñòü íà ñöåí³ ãåáðåé-

ñüê³é. Éîãî áîëèòü, ùî ó ãåáðå¿â íåìàº òåàòðàëü-

íèõ øê³ë, íåìàº ìåöåíàò³â, â÷èòåë³â, ï³äðó÷íèê³â,

àí³ àáåòêè òåàòðàëüíîãî ìèñòåöòâà, ùî ãåáðåéñü-

êèé òåàòð ïàñå çàäí³õ ñåðåä èíøèõ òåàòðàëüíèõ

êóëüòóð Åâðîïè.

Îäíèì ç íàéçíà÷í³øèõ ôàêòîð³â ï³äíåñåí-

íÿ ãåáðåéñüêîãî òåàòðó Øîëîì-Àëåéõåì ââàæàº

ïðàöþ äëÿ íüîãî ëþäåé ç îñâ³òîþ. Ðîëü òàêî¿

ëþäèíè â ðîìàí³ âèêîíóº òèõèé ñóôëåð ëüâ³âñüêî-

ãî òåàòðó (ââàæàé: òåàòðó Ã³ìïëÿ  Ò.Ñ.) Áåíÿ

Ãîðãë. Öå ñàìå â³í çíàõîäèòü ïºñó Ê. Ãóöêîâà

Óð³åëü Àêîñòà, ïåðåêëàäåíó ³äèø, ç ÿêî¿ é ïî-

÷èíàºòüñÿ éîãî ñïðàâæí³é, à íå óòâîðåíèé ïðî-

â³íö³éíèìè ãàçåòàìè òð³óìô. À äðóãèì ôàêòîðîì

ñòàº ïðîáëåìà âèõîâàííÿ òåàòðîì ñâîº¿ ïóáë³êè.

Íå âñ³ çíàëè, ùî çà ïºñà Óð³åëü Àêîñòà ³ õòî ¿¿

àâòîð  Ëàòàéíåð, Ãîðä³í, Ë³á³í ÷è ïðîôåñîð

ßêîá³. Áóëè é òàê³, ùî î÷³êóâàëè, êîëè â íàñòóï-

íèõ àêòàõ ¿ì çàñï³âàþòü âåñåëó ï³ñåíüêó, ùîñü íà

çðàçîê Ìîéøå. Òàê ïî âñüîìó òåàòðàëüíîìó

ðîìàíó ðîçñèïàíî ì³ðêóâàííÿ, êîòð³, áóäó÷è

îáºäíàí³ ó ñòðóíêó ñèñòåìó, çäàòí³ ñêëàñòèñÿ

ó ïîñë³äîâíó åñòåòè÷íó ïðîãðàìó íàö³îíàëüíîãî

ãåáðåéñüêîãî òåàòðàëüíîãî ìèñòåöòâà, ïî÷àòêè

ÿêîãî Øîëîì-Àëåéõåì çóì³â îö³íèòè é âèòëóìà-

÷èòè ó Ëüâîâ³. ², áåç ñóìí³âó, íå áåç âïëèâó òåàò-

ðó Ã³ìïëÿ òà éîãî ç³ðêîâî¿ òâîð÷îñòè ïåðøèõ äå-

ñÿòèë³òü XX ñò. ïèñüìåííèê ì³ã çðîáèòè ó ñâîºìó

ðîìàí³ âèñíîâîê, âêëàäåíèé â óñòà ãåðî¿í³ Ðåéçë,

òåïåð óæå âåëèêî¿ ñï³âà÷êè ç³ ñâ³òîâèì ³ìÿì Ðîçè

Ñï³âàê: ãåáðåéñüêèé òåàòð, ÿêèé âîíà êîëèñü

áà÷èëà ó âñ³ì éîãî óáîçñòâ³, ì³ã ó òàêèé êîðîò-

êèé ÷àñ ï³äíÿòèñÿ äî ³ñòèííîãî ìèñòåöòâà. Âàæ-

êî áóëî ïîâ³ðèòè, ùî ñåðåä ãåáðåéñüêèõ àêòîð³â,

ÿêèìè âîíà ¿õ çíàëà, ìîæå çðîñòè òàêèé ã³ãàíò,

òàêà âåëåòåíñüêà ïîñòàòü, òàêèé âåëèêèé ìèòåöü,

ÿê Ðàôàëåñêî.

Òàê ñêëàä³ìî æ óñ³ âèñíîâêè ïèñüìåííèêà

äîêóïè, ³ çàïàëèòüñÿ ë³õòàð, ùî îñâ³òèòü ãåáðåéñü-

êîìó òåàòðîâ³ øëÿõ äî âåðøèí, êóäè ³ ãîòîâå,

³ ñïðîìîæíå áóëî ðóõàòèñü ìèñòåöòâî íàö³îíàëü-

íî¿ ñöåíè. Âò³ì, öå ñòàíåòüñÿ ï³çí³øå, êîëè ðîìàí,

ðîçïî÷àòèé ó Ëüâîâ³, áóäå çàâåðøåíî.

[...]

!

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

"

Franciszek

Jaworski

Ëüâ³â ñòàðèé ³ â÷îðàøí³é

Lwow stary i wczorajszy

Ôðàíö³øåê

ßâîðñê³

#

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ô³ëîñîô ³ éîãî òåùà

Íåçâàæàþ÷è íà ïîâíèé ñïîê³é íà îáëè÷÷³

³ ïðîíèçëèâå áà÷åííÿ ëþäñüêî¿ ñóò³ ñïðàâ äî ñà-

ìèõ ãëèáèí, Ñåáàñòüÿí Ïåòðèö³é í³êîëè íå ì³ã

ñïîê³éíî äèâèòèñÿ íà òðèïîâåðõîâèé áóäèíîê íà

ëüâ³âñüêîìó Ðèíêó, â³äðàçó íàâïðîòè ãîëîâíî¿ ðà-

òóøåâî¿ áðàìè. Áàãàòî ñïîãàä³â âèêëèêàëà ó íüî-

ãî ïîíóðà â³òàëüíÿ, äå ïîíàä 300 ðîê³â òîìó âà-

ðèâ ïèâî Òîìàø Íàéñàðåê ³ éîãî íàñòóïíèê ïàí

Áåõòëîô, à â³ä óñ³õ ô³ãóð òà îçäîá, âèð³çüáëåíèõ

ç êàìåíþ, ïàäàëè äîâã³ ò³í³ ñïîãàä³â àæ â ñàìå ñåð-

öå áàòüêà ïîëüñüêî¿ ô³ëîñîô³¿. Ñàìå â öüîìó áó-

äèíêó, ÿêèé âñþäè íàçèâàëè Ôðîíöôåí³êîâñêèì,

íàðîäèëàñÿ éîãî äðóæèíà, çâ³äñè ï³øëà âîíà çà

âèñëîâîì ïåðåêëàäà÷à Àð³ñòîòåëåâî¿ Ïîë³òèêè

íà ñï³ëüíó äîëþ ³ íåäîëþ, ñþäè ïðèõîäèâ â³í

ï³çí³øå äî áàòüê³â ñâîº¿ äðóæèíè, äî ä³äóñÿ òà

áàáóñ³ ñâî¿õ òðüîõ ä³òåé, íà õë³á ³ ïèâî, òóò òàêîæ

ò³øèâñÿ ùàñòÿì ñâîãî äîñòàòêó.

Îäíàê, âñå öå áóëî ó 1597 ðîö³ ³ âñå öå ìè-

íóëî. Çàðàç ó ñòàðîìó áóäèíêó Ôðîíöôåí³êîâñ-

êîãî ñèä³ëà ò³ëüêè éîãî òåùà, ïðî ÿêó Ñåáàñòüÿí

äóìàâ ÿê ïðî âîãíåííîãî äðàêîíà òà á³áë³éíîãî

ëåâà, ÿê ïðî ñòðàøíó ìàøêàðó, êîòðà íî÷àìè

â³äáèðàº ñîí ç éîãî î÷åé ³ êîòðî¿ â³í áîÿâñÿ

á³ëüøå, í³æ àïîêàë³ïòè÷íî¿ áåñò³¿, á³ëüøå, í³æ ìóê

ó ÷èñòèëèù³.

Ó÷åíü òà ïðèõèëüíèê âåëèêîãî Ñòàã³ðèòè

çóñòð³÷àâ ìàìó ëèøå òîä³, êîëè ç ñóâîºì ïàïåð³â

ï³ä ïàõâîþ ïîñï³øàâ äî Ðàòóø³ íà ÷åðãîâå çàñ³-

äàííÿ ñóäó. Ñàìå â öåé ÷àñ ³ â öþ ãîäèíó âèõîäè-

ëà ç áóäèíêó Ôðîíöôåí³êîâñêîãî ïàí³ Àííà ³ òàì,

â çàë³ ñóäó, ïåðåä îáðàçîì ñòðàøíîãî ñóäó, ñòî-

ÿëè îáîº, ³ íå áóëî ì³æ çÿòåì ³ òåùåþ æîäíîãî

òåïëîãî ïîãëÿäó, àí³ íå áóëî æîäíî¿ ïîêîðè ì³æ

ô³ëîñîôîì òà ì³ùàíêîþ.

Áóëè ëèøå äâ³ ñòîðîíè, êîòð³ âïåðòî ñïå-

ðå÷àëèñü: Excellms dominus Sebastianus Petrictus,

medicinae doktor òà âäîâà Àííà Âåí³ãîâà.

Ñóïåðå÷êà ì³æ ñëàâíèì óæå â òîé ÷àñ ³ â³äî-

ìèì ç ðîçóìó òà äîáðî÷èííîñòè ìóæåì ³ ëüâ³â-

ñüêîþ ì³ùàíêîþ âèðîñëà, ÿê ñ³ðèé áóðÿí íà

ìîãèëàõ, à ôîíîì éîìó ñëóæèëè çàñòèãëà ëóíà

ëþáîâ³ òà ïîøàðïàíå ëàõì³òòÿ ðîäèííèõ çâÿçê³â.

Íåá³æ÷èê Ôðàíö³øåê Âåí³ã, ÷è Ôðàíöâåí³-

ãåì, àáî ùèðî ïî-ïîëüñüêè íàçâàíèé Ôðîíöôåí³-

êåì, áóâ çíàíèì êóïöåì, êîòðèé âîëîä³â âåëèêèì

ìàºòêîì. Ó éîãî áóäèíêó ðîñëî ê³ëüêà ä³òåé, ³ ì³æ

íèìè ñèí Ñòàí³ñëàâ, ùî ìàâ âåëèêó ñõèëüí³ñòü äî

íàóê, òà äîíüêà Àííà ï³ä ïèëüíèì îêîì ìàòåð³,

ïàí³ Àííè. Ñàìå äî íå¿, îäèíà÷êè, òàêîæ Àííè, ðîç-

ãîð³ëîñÿ ëþáîâþ ñåðöå ïàíà Ñåáàñòüÿíà Ïåòðèñ³ãî.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

$

Ïàí Ñåáàñòüÿí íàðîäèâñÿ â Ïë³çí³, îñâ³òó

çäîáóâ ó Êðàêîâ³ ³ Ïàäâ³, ìàã³ñòð ßãåëîíñüêî¿ àêà-

äåì³¿, äîêòîð ô³ëîñîô³¿ ³ ìåäèöèíè, âåëèêèé ôàõ³-

âåöü ç ô³ëîñîô³¿ Àðèñòîòåëÿ, çàêîõàâñÿ ó Ëüâ³â

íàéá³ëüøå ç èíøèõ ì³ñò. Â³í äîáðå ðîçóì³â, ùî

â Ïîçíàí³ äóæå ïîâàæàíèé, ó Ëüâîâ³  äîáðèé

îðàòîð, à â Êðàêîâ³  êðàùèé çà èíøèõ. Àëå ñå-

ðåä âñ³õ öèõ ïîõâàë íàéá³ëüøå ïðèïàëà éîìó äî

äóø³ òà ñåðöÿ Àííà Ôðîíöôåí³ê³âíà. Ãîðäîâèòèé

çíàâåöü åñòåòèêè Àðèñòîòåëÿ çðîçóì³â, ùî Ãàíóñÿ,

ÿê í³õòî èíøèé, â³äïîâ³äàº éîãî ³äåàëàì êðàñîòè,

ùå á³ëüøå ïîâàãè, ùî ìîæíà ïîáà÷èòè ó ¿¿ ïëàâ-

íîìó ïîìàõó ðóêàìè, íàõèë³ ãîë³âêè ³ ñîðîìÿç-

ëèâîìó ïîãëÿä³. ¯¿ ðèñè, ðàçîì âçÿò³ ³ êîæíà çîê-

ðåìà, áóëè íàñò³ëüêè ÷àð³âíèìè, ùî â³í, íå âàãà-

þ÷èñü, ïîâ³â äî øëþáíîãî â³âòàðÿ ïðåêðàñíó

Àííó.

ßêùî ìîæíà â³ðèòè, ùî íàø ô³ëîñîô çà-

ñòîñîâóâàâ ñâî¿ ô³ëîñîôñüê³ òåîð³¿ íà ïðàêòèö³,

òî ðîäèííå ãí³çäå÷êî ïîëüñüêîãî Àðèñòîòåëüêà

â³äïîâ³äàëî òîìó, ùî â³í îïèñóâàâ. Ùî ä³ì ïî-

âèíåí áóòè äîáðå âïîðÿäêîâàíèé, ç áàãàòüìà êàð-

òèíàìè, öå ð³÷ ïðèñòîéíà ³ ïîòð³áíà äëÿ æ³íêè òà

äëÿ äîðîñëèõ äîíüîê, ùîá íå çàõîïëþâàëèñü íå-

áåçïå÷íèìè ïðîãóëüêàìè. Ìîãëî áóòè ³ òàê, ùî

â³í ïåðåêîíàâ ñâîþ äðóæèíó, ùîá íå áóëà òàêîþ,

ÿê áàãàòî èíøèõ æ³íîê, êîòð³ ¿çäÿòü âñþäè  ïî

ì³ñòó, ïî êîñòåëàõ, ïðîñòî ïî âóëèöÿõ  ÿê ïàâè,

ïîêàçóþ÷è ñâîº ïîôàðáîâàíå ï³ðÿ, òîáòî ÿêèéñü

äèâíèé îäÿã.

Àëå íåçâàæàþ÷è íà öå, ïîäðóæíº æèòòÿ

ô³ëîñîôà áóëî äóæå êîðîòêèì. Éîãî æ³íêà ïîìåð-

ëà äóæå øâèäêî, çàëèøèâøè éîìó òðüîõ ñèð³ò:

ñèí³â ßíà Ñåáàñòüÿíà ³ Ãàáð³ºëÿ òà äîíå÷êó Çóçàí-

íó. Äóæå øâèäêî ïîìåð òàêîæ ³ ñòàðèé Ôðîíö-

ôåí³ê, ³ ô³ëîñîô çàëèøèâñÿ îäèí íà îäèí ç³ ñâîºþ

òåùåþ.

ßê ³ á³ëüø³ñòü ëüâ³âñüêèõ ì³ùàíîê öüîãî

÷àñó, òåùà áóëà äîâîë³ îêðóãëîþ ³ âîëîä³ëà õèñ-

òîì ïðîòèñòîÿòè âñ³ì æèòòºâèì áóðÿì ³ íåçãîäàì.

Ðîçóìíà, ÿê êàæóòü ï³äêóòà íà ÷îòèðè íîãè,

ç ÷îëîâ³êîì äîðîáèëàñÿ òÿæêîþ ïðàöåþ íåçëîãî

ìàºòêó, ³ ïî ñìåðò³ ÷îëîâ³êà çìîãëà äîáðå óðÿäó-

âàòè, âèòÿãóâàòè áîðãè ³ç ñâî¿õ áîðæíèê³â ³ ç ÷î-

ëîâ³êîâîãî ìàºòêó íå ñïóñòèëà í³ ãðîøà, íàâ³òü

âëàñíèì ä³òÿì. Âîíà áóëà ïàí³ äîìó, ãîñïîäèíåþ

äî îñòàííüî¿ õâèë³ ñâîãî æèòòÿ. ² õî÷à òîãî÷àñí³

çàêîíè ãîâîðèëè ïðî èíøå, ïàí³ Àííà òèì íå æó-

ðèëàñü, ³ âñ³ ö³ ïðàâèëà ñïðèéìàëà ç³ ñïðàâæíüîþ

æ³íî÷îþ çâåðõí³ñòþ.

Ö³ëêîì èíàêøå óÿâëÿâ ñîá³ âñå Ñåáàñòüÿí

Ïåòðèñ³é. Áà÷à÷è, ùî âæå íå òàê äîâãî éîãî áó-

äóòü íîñèòè íà ðóêàõ ó Ëüâîâ³, ïî÷àâ âèìàãàòè,

ùîá çàäëÿ éîãî ä³òåé áóëî ïðîâåäåíî ³íâåíòàðè-

çàö³þ çàïîâ³òó ïî Ôðîíöôåí³êó ³ àáè éîìó âèä³-

ëèëè íàëåæíó ÷àñòèíó.

%

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Íà ùî ïàí³ Àííà, ÿê ìîæåìî ñîá³ ëèøå

óÿâèòè, çàãëÿäàþ÷è äî ¿¿ çàìêíóòî¿ äóø³, ñêàçàëà

ñîá³: íå äî÷åêàºøñÿ. Àëå íå ãîâîðÿ÷è öüîãî âãî-

ëîñ, ïî÷àëà ç Ñåáàñòüÿíîì ô³ëîñîôñüê³ ïåðåãîâî-

ðè. Í³áè é ïîãîäèëàñÿ íà ³íâåíòàðèçàö³þ ³ íàâ³òü

çàïðîñèëà äëÿ öüîãî â ÿêîñò³ ñâ³äê³â äâîõ ñëóæ-

áîâö³â ç Ðàòóø³  Ïøåçäºöêîãî ³ Øîëüöà. Ðàçîì

ç Ïåòðèñ³ºì ïî÷àëè âîíè îïèñóâàòè ìàºòîê. Ïðè

öüîìó ïàíóâàëà çãîäà ³ íàéá³ëüøà ãàðìîí³ÿ.

Ñëóæáîâåöü Øîëüö, ÿê ñâ³äîê, äóæå äåòàëüíî ³ ç

âåëèêîþ äîëåþ ñåíòèìåíòàëüíîñòè îïèñàâ ö³ ðî-

äèíí³ ðîçìîâè: ÿê ïàí³ Àííà ïîêàçóâàëà âñå ñâîº

äîáðî, ÿê ïàí Ñåáàñòüÿí, äîêòîð, íà âñå ò³ëüêè

êèâàâ ãîëîâîþ. Áóëà òàì ò³ëüêè ñóïåðå÷êà ïðî

êèëèìè, áî ïàíîâ³ äîêòîðîâ³ çäàâàëîñÿ, ùî çàíè-

æåíà ¿õíÿ âàðò³ñòü. Àëå ïîò³ì ïàí äîêòîð ñàì ñêà-

çàâ, ùî çàïëàòèòü ãðîø³ çà êèëèìè çã³äíî ç ö³íîþ

³ êèëèìè çàáåðå ñîá³. Â³í çãàäóâàâ òàêîæ, ùî íå

âñ³ ðå÷³ ïàí³ ïîêàçàëà, õî÷à ñêàçàëà, ùî âñ³. Ïèñàâ

òàêîæ, ùî ïðè öüîìó îïèñ³ áóëè îáîº äóæå ñïî-

ê³éí³ ³ âð³âíîâàæåí³, àæ ïðèºìíî áóëî ïðàöþâàòè.

Ïðè öüîìó òàêîæ áóëè ³ ä³òè ïàíà äîêòîðà.

Îäíàê, çãîäîì Ïåòðèñ³é ïåðåêîíàâñÿ, ùî

âñÿ öÿ ðîäèííà êîìåä³ÿ íå ìàëà æîäíîãî çíà÷åííÿ

³ áóëà ³íñöåíîâàíà ïàí³ Àííîþ ò³ëüêè äëÿ çàìè-

ëþâàííÿ î÷åé ñâîºìó çÿòåâ³. ×åðåç òðè ðîêè çÿòü

îñòàòî÷íî çðîçóì³â, ùî íå îòðèìàâ í³÷îãî ç ìàºò-

êó, ³ éîìó íå çàëèøàºòüñÿ í³÷îãî èíøîãî, ÿê ïî-

äàòè äî ñóäó íà ïåðåãëÿä çàïîâ³òó.

Ç öüîãî ìîìåíòó ïî÷àëàñÿ äëÿ íåùàñíîãî

ô³ëîñîôà ñìóãà ã³ðêèõ âèòðàò ³ ñìóòêó. Ïàí³ Àííà

ñòàëà ïåðåä ñóäîì ç ö³ëêîâèòîþ æ³íî÷îþ âïåðò³ñ-

òþ òà àðñåíàëîì æ³íî÷î¿ ëîã³êè. Íà êîæåí àð´ó-

ìåíò äîêòîðà ìàëà äåñÿòü èíøèõ àð´óìåíò³â.

Íå øêîäóâàëà æîäíî¿ îòðóºíî¿ ñòð³ëè, ÿêùî ëèøå

ìîæíà áóëî õî÷à á âêîëîòè ïðîòèâíèêà. ² êîëè

âæå íå áóëî í³ÿêèõ àð´óìåíò³â, ³ âñ³ öèòàòè ç ïðàâ-

íè÷èõ êîäåêñ³â òà çàêîí³â áóëè âè÷åðïàí³, ³ âæå

íå ìîæíà áóëî âèêîðèñòàòè â³äïîâ³äíî àí³

í³ìåöüêå, àí³ ðèìñüêå, àí³ öåðêîâíå ïðàâî, ³ íå

ìîæíà áóëî ÿêîñü âñå öå â³äïîâ³äíî ïðîêîìåíòó-

âàòè  òîä³ ïàí³ Àííà ï³äíîñèëà ñòðàøíèé ëåìåíò

³ ïëà÷, âîëàþ÷è äî Áîãà, ùî ÷èíÿòü êðèâäó âáîã³é

âäîâ³ ³ ñàìîòí³é æ³íö³.

Ñåáàñòüÿí Ïåòðèñ³é ñïî÷àòêó ñóäèâñÿ çà

äîïîìîãîþ àäâîêàò³â. Îäíàê, áà÷à÷è, ùî íå äàº

ñîá³ ðàäè ç òîþ áàáîþ, ñòàâ îñîáèñòî ïåðåä ñó-

äîì. Âèêîðèñòîâóâàâ ñâî¿ çíàííÿ äëÿ ðåäàãóâàí-

íÿ ñï³ðíèõ ëèñò³â, êîòð³ ñàì ïåðåä ñóäîì çà÷èòó-

âàâ ³ ñàì âíîñèâ äî ñïðàâ. Àëå, íåçâàæàþ÷è íà

öå, â³ä÷óâàâ, ùî ³ òóò éîãî òåùà ÷èìðàç á³ëüøå

ïðèòèñêàº éîãî äî ñò³íè.

² íåïðîñòî áóëî äîêòîðîâ³ ô³ëîñîô³¿ ³ ìå-

äèöèíè, ìà´³ñòðîâ³ ïðèðîäíè÷èõ íàóê, ÷èìäàë³

÷àñò³øå ïîêèäàâ éîãî ô³ëîñîôñüêèé ñïîê³é ³ ùî-

ðàç ÷àñò³øå ñõîäèâ Ñåáàñòüÿí Ïåòðèñ³é ç ïðàâ-

íè÷îãî Îë³ìïó íà çåìëþ ñâàðîê ³ áðåõí³...

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

&

Âëàñíå éîìó, òîìó, õòî ñò³ëüêè ðîê³â âèê-

ëàäàâ ó Êðàêîâ³ ëîã³êó Àðèñòîòåëÿ, ëüâ³âñüêà

êóìàñÿ çàêèäàëà áðàê âñÿêî¿ ëîã³êè â ðîçóì³íí³ 

éîìó, õòî ïîë³òèêó, åêîíîì³êó, ðèòîðèêó Ñòàã³-

ðèòè çíàâ, ÿê îáëóïëåíó, âëàñíà òåùà âåñü ÷àñ

âèòèêàëà ð³çí³ ñóïåðå÷íîñò³, äîâîäÿ÷è, ùî Ñåáàñ-

òüÿí Ïåòðèñ³é íå ìîæå ëîã³÷íî ìèñëèòè...

² òàê â¿äëèâî ïðè öüîìó íàçèâàëà ñâîãî

çÿòÿ ïàíîì äîêòîðîì, ³ òàê éîìó ïðè öüîìó

ïðèãàäóâàëà, ùî âîíà º áàáóñåþ éîãî ä³òåé...

À â³í, òèì ÷àñîì, ç âåëèêèì çàïàëîì ïðî-

áóâàâ ïîÿñíèòè, ùî íå ìîæíà ñï³ëüíèõ ðå÷åé ïðè-

âëàñíþâàòè, ³ ùî â³í ìóñèòü ï³äñòàâèòè ÷îëî, àáè

íå â³ääàâàòè òå, ùî éîìó íàëåæèòü. Äàðåìíå ïðî-

áóâàâ â³í ïîÿñíèòè ö³é æ³íö³, ùî ³íâåíòàðèçàö³ÿ

çðîáèòü äîáðå ÿê ¿é, òàê ³ éîìó, ³ éîãî ä³òÿì. Íà

ùî âáîãà âäîâà ìàëà ºäèíó â³äïîâ³äü: ùîá â³ä

öüîãî áóëà çâ³ëüíåíà. Áî, íàïðèêëàä, ¿¿ ð³äí³,

êîòð³ òåæ ìàþòü ïîâàæí³ ðîêè, íå ÷èíÿòü öüîãî

³ íå âèìàãàþòü æîäíî¿ ³íâåíòàðèçàö³¿.

Ç³ âñ³õ áîê³â ïðàâäà áóëà íà áîö³ Ñåáàñòüÿ-

íà Ïåòðèñ³ÿ. Òîìó ì³ñöåâèé ñóä âèí³ñ âèðîê íà

éîãî êîðèñòü, à êîëè ïàí³ Ôðîíöôåí³êîâà ó 1598

ðîö³ ïîäàëà àïåëÿö³þ äî âèùîãî ñóäó, êîðîë³âñü-

êèé äåêðåò òàêîæ âèí³ñ âèðîê íà êîðèñòü ô³ëîñîôà.

Íåçâàæàþ÷è íà öå, ñóäîâèé ïðîöåñ íå çà-

ê³í÷èâñÿ, à ðîçãîð³âñÿ ç íîâîþ, ïîäâ³éíîþ ñèëîþ.

Ïàí³ Àííà ïî÷àëà çàêèäàòè çÿòåâ³ í³÷èì íå äîâå-

äåíå øàõðàéñòâî ³ âèìàãàëà â³ä íüîãî çàñòàâè

ç ìåòîþ ïîêðèòòÿ ñóäîâèõ âèòðàò. Ïåòðèñ³é, äó-

ìàëà ç âëàñòèâîþ ¿é æ³íî÷îþ ëîã³êîþ ïàí³ Àííà,

íå ìàº â ì³ñò³ æîäíîãî ìàºòêó, à òîìó ìîæå, ïðî-

ãðàâøè ñóä, ïðîñòî âòå÷å ç³ Ëüâîâà!

Öüîãî ô³ëîñîôîâ³ áóëî âæå çàáàãàòî. Ìàëî

òîãî, ùî áóâ ñòîðîíîþ ïîêðèâäæåíîþ, ìàëî òîãî,

ùî ìàâ êîðîë³âñüêèé äåêðåò, òî ùå é âèìàãàþòü

â³ä íüîãî ãðîøåé, ÿêùî á ðàïòîì ïðîãðàâ ñóäîâèé

ïðîöåñ! Ïðî öå ô³ëîñîô ç âåëèêèì îáóðåííÿì îïè-

ñàâ â îäíîìó ç ñóäîâèõ ëèñò³â. Â³í ñêàçàâ, ùî íà

íüîãî öÿ ï³äîçðà íå ïàäàº, îñê³ëüêè â³í º Honesta

persona ³ äèâíî éîìó, ùî â³í, ïðèòÿãàþ÷è êîãîñü

äî â³äïîâ³äàëüíîñòè, íå ìîæå ñàì çíàéòè ñïðàâåä-

ëèâîñò³. Â³í ï³äêðåñëèâ, ùî íå º ãîëîäðàíöåì.

² õî÷ íå âîëîä³º íåðóõîìîñòÿìè, àëå ìàº ðóõîì³

ìàºòêè, ³ òî òàê³, ùî á íå ì³ã ïðèíåñòè â òîðá³.

Ïîáà÷èâøè, ùî ç çàñòàâîþ íå ìîæíà í³÷î-

ãî çðîáèòè, òåùà íåñïîä³âàíî âäàðèëà ïî ñòðó-

íàõ ë³ðè÷íèõ. Ç³ ñëüîçàìè íà î÷àõ, øìàòóþ÷è íà

ñîá³ îäÿã, ïî÷àëà ëåìåíòóâàòè ùîá ïàí äîêòîð

çãàäàâ ö³ äîáðî÷èíñòâà, ÿê³ çóñòð³â â öüîìó äîì³,

ùî â³í ìàâ áè áóòè ï³äïîðîþ ¿é, ìàòåð³ éîãî äðó-

æèíè, ³ íå êðèâäèâ ¿¿ â ïðàâàõ.

Îòîæ, âáðàâñÿ ÷îðò ó ðÿñó ³ õâîñòîì äî

Ñëóæáè Áîæî¿ äçâîíèòü, ì³ã áè êîðîòêî ñêàçàòè

Ñåáàñòüÿí Ïåòðèñ³é, êîëè á áóâ òðèâ³àëüíèì ñòî-

ñîâíî òåù³. Íàòîì³ñòü â³í ëèøå ð³øó÷å çàïåðå÷èâ

'

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

ñóïðîòè òèõ ïðèÿòåë³â êîòð³ éîìó çíà÷í³ âèãîäè

ïîñâ³ä÷óâàëè ó âèïàäêó â³äñòóïíèöòâà.

Òåïåð ïî÷àëà ðîçêàçóâàòè ïàí³ Àííà çâî-

ðóøëèâ³ ñïîãàäè ðîäèííî¿ ³äèë³¿, ÿêà ïàíóâàëà

â ¿¿ äîì³ òðè ðîêè òîìó. Ïî÷àëà ïîÿñíþâàòè ñó-

äîâ³, ùî ñïðàâæíÿ ³íâåíòàðèçàö³ÿ, ïðî êîòðó ãî-

âîðèòü Ïåòðèñ³é, âæå ãîòîâà ³ áóäå âèêîíàíà

çã³äíî ç³ çâè÷àÿìè, ùî ïàíóþòü â ïîðÿäíèõ äî-

ìàõ, à Ïåòðèñ³é ñàì áóâ ïðè ³íâåíòàðèçàö³¿ ³ ñàì

³íâåíòàðèçàö³éíèé àêò ÷èòàâ.

Çãàäêà ïðî öåé ðîäèííèé ³íâåíòàðèçàö³é-

íèé àêò, íà êîòðèé ñâîãî ÷àñó çãîäèâñÿ Ïåòðèñ³é,

äîâåëà éîãî äî øàëó ³ âèâåëà ïîâí³ñòþ ç ð³âíîâà-

ãè. Â³í ñòàâ äóæå íåäåë³êàòíèì. Öåé ó÷åíü âåëè-

êîãî Ñòàã³ðèòè âèñëîâèâ çäèâóâàííÿ, ùî ïàí³

Àíí³ íå ñîðîìíî ãîâîðèòè ïðî òå, ùî º áðåõíåþ,

áî ïåðåäîâñ³ì â³í ö³ëêîì íå ìàâ ³íâåíòàðèçàö³é-

íîãî àêòó òàê äîâãî, ùîá ì³ã éîãî ïðî÷èòàòè...

íàâ³òü ÷âåðòü ãîäèíè â³í íå áóâ ó éîãî ðóêàõ.

À çðåøòîþ, ³íâåíòàðèçàö³éíèé àêò, íàïèñàíèé

â äîìàøíüîìó òëóì³ ïðè êóõë³ ïèâà, íå ìîæå ìàòè

æîäíî¿ ïðàâíè÷î¿ ñèëè.

Òåïåð çíîâó ï³äñêî÷èëà ïàí³ Àííà, í³áè ¿¿

âêóñèëà îòðóéíà çì³ÿ. Çãàäêó ïðî ðîäèííó àòìî-

ñôåðó âèçíàëà ÿê îñîáèñòó îáðàçó, íå ò³ëüêè ñîá³

àëå é ñëóæáîâöÿì Øîëüöó ³ Ïøåçäºöêîìó, êîòð³

áðàëè â í³é ó÷àñòü â ÿêîñò³ ñâ³äê³â. Òîìó ç âåëè-

êèì îáóðåííÿì ïî÷àëà âèêðèêóâàòè: Äî êîãî òóò

ïàí äîêòîð ãîâîðèòü?  ÷è ïîâàæí³é âäîâ³, ìà-

òåð³ ³ äîáðîä³éö³ ñâî¿é, çíàí³é â ö³ëîìó ì³ñò³ ç³

âñ³ëÿêî¿ ñòàòå÷íîñòè ³ òâåðåçîãî ìèñëåííÿ  ÷è

òèì øàíîâàíèì ëþäÿì, êîòð³ áóëè ïðè ³íâåíòà-

ðèçàö³¿  ñëóæáîâöÿì ö³º¿ Ðàòóø³?.

Íåçâàæàþ÷è íà âñå öå, ñóäîâèé ïðîöåñ íà-

áëèæàâñÿ äî çàâåðøåííÿ. Ïåðåä ñàìèì âèðîêîì

æàë³áí³ñòü ïàí³ Àííè çðîñòàëà ³ íàðåøò³ âèáóõ-

íóëà ïàòåòèêîþ ³ ïîëèëàñü ð³êîþ. Ç âåëèêèì

æàëåì äèâèòüñÿ âîíà íà òàêó âåëèêó íåâäÿ÷í³ñòü

äî ñâî¿õ äîáðèõ ïî÷èíàíü ³ â÷èíê³â, ùî ¿õ âñ³ áà-

÷èëè ³ áàãàòî õòî ïàìÿòàº. Íå õî÷å çàðàç íàãàäó-

âàòè òóò ïðî öå, íåõàé ëèøå ñàì Áîã ðîçñóäèòü,

áî âñ³ áà÷èëè, ÿê áàãàòî äîáðà îòðèìóâàâ â ¿¿ äîì³

ïàí äîêòîð ³ òîä³, ³ òåïåð. Ó âñÿêîìó âèïàäêó,

êðèâäè â³í íå çàçíàâ.

Íåçâàæàþ÷è íà öå ïðèñÿæí³ ìàëè èíøó

äóìêó ³ ñóäîâèé âèðîê âèíåñëè çíîâó íà êîðèñòü

Ñåáàñòüÿíà Ïåòðèñ³ãî. Íåñêîðåíà ³ íåïîñòóïëè-

âà âäîâà çíîâó ïîäàëàñÿ äî Âàðøàâè, äå ñêëàëà

àïåëÿö³þ ³ äî÷åêàëàñÿ, ùî â 1599 ðîö³ áóëî âèäà-

íî íîâèé êîðîë³âñüêèé äåêðåò, ó ÿêîìó ¿é áóëî

íàêàçàíî, ùîá çã³äíî ç çÿòåâèì ïîáàæàííÿì ïðè-

ñòóïèëà äî ðîáîòè íàä ³íâåíòàðèçàö³éíèì ñïàä-

êîâèì àêòîì.

Íå çíàâ áè õòîñü òîä³øíüîãî ñóäîâîãî ïðî-

öåñó, êîëè á ïîäóìàâ, ùî öèìè äâîìà êîðîë³âñü-

êèìè äåêðåòàìè çàê³í÷èëàñü ñïðàâà ì³æ çÿòåì òà

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

 

éîãî òåùåþ. Áî ìàéæå â³äðàçó íà íàñòóïí³é

ñòîð³íö³ ï³ñëÿ âïèñóâàííÿ êîðîë³âñüêîãî äåêðåòó

ìîæíà ïîáà÷èòè ó ì³ñüê³é êíèç³ ñêàðã òàê³ íîâ³

ïåðèïåò³¿ ùîäî ³íâåíòàðèçàö³éíîãî àêòó, í³áè

ñïðàâà ò³ëüêè-íî ïîòðàïèëà äî ñóäó. Îáèäâ³ ñòî-

ðîíè òà ¿õ àäâîêàòè çíîâó ïî÷àëè ðîçãëÿäàòè âñ³

äåòàë³ ç çàâçÿò³ñòþ òà âïåðò³ñòþ ïñà, êîòðèé, êðó-

òÿ÷èñü äîâêîëà, ïðàãíå îáîâÿçêîâî âõîïèòè ñåáå

çà âëàñíèé õâ³ñò.

Ðàïòîâî ñòèõ âñÿêèé øóì â çàë³ ñóäó, ÿê

ò³ëüêè â³éò ïî÷àâ ïåðåñëóõóâàòè ñâ³äêà, ÿêîãî

ïð³çâèùå ïèñüìåííèê íàïèñàâ ÿê dominus

Stanislaus Wenicius, artium baccalaureus.

Õòî æ öå òàêèé, Âåí³ö³óø, áàêàëàâð íàóê

àðòèñòè÷íèõ? Öå Ñòàí³ñëàâ Âåí³ã, ñèí ïàí³ Àííè,

ÿêèé ïðè¿õàâ ç Êðàêîâà, ùîá äàòè ñâ³ä÷åííÿ

ó ñïðàâ³ ñâîº¿ ìàòåð³ òà ñâîãî øâàãðà. Éîãî ñëó-

õàëè ç âåëèêîþ óâàãîþ, êîëè â³í ðîçïîâ³äàâ, ùî

º íà ð³âí³ ç Ñåáàñòüÿíîì Ïåòðèñ³ºì ñïàäêîºìöåì

ïî Ôðîíöôåí³êó, îäíàê, íå õî÷å, ³ íå ïîòðåáóº

æîäíîãî ³íâåíòàðèçàö³éíîãî àêòó, ³ õîò³â áè, ùîá

âåñü ìàºòîê çàëèøèâñÿ ïðè ìàòåð³, ÿêà áóëà âå-

ëèêîþ ïîì³÷íèöåþ íåá³æ÷èêîâ³ áàòüêîâ³ ïðè íà-

ãðîìàäæåíí³ ìàºòêó.

Ïàí³ Àííà ñëóõàëà éîãî ç âåëèêîþ íàñîëî-

äîþ, äîêòîð Ñåáàñòüÿí Ïåòðèñ³é òàêîæ ñëóõàâ

éîãî, ìîæå òðîõè ïðèñîðîìëåíèé, à Ñòàí³ñëàâ

Âåí³êóñ ïðîìîâèâøè âñå, ï³øîâ ³ç çàëó ñóäó.

Ðàçîì ç íèì ³ç çàëó ñóäó âèéøîâ ³ âåñü òðè-

ð³÷íèé ñóäîâèé ïðîöåñ ì³æ çÿòåì ³ òåùåþ. Òàê

í³áè âäàðèâ ãð³ì â³äðàçó ó âñ³ àðãóìåíòè ïðàâíè÷³,

òàê âñå â³äðàçó çìîâêëî, íàñòàëà âåëèêà òèøà äîâ-

êîëà ô³ëîñîôà òà éîãî íàäçâè÷àéíî¿ òåù³.

...Çãîäîì íàäèáóºìî äîêòîðà Ñåáàñòüÿíà

Ïåòðèñ³ÿ íà øëÿõó äî ... Ëîòàðèíã³¿. Çíàâåöü Àðè-

ñòîòåëÿ ³ çÿòü ïàí³ Àííè ¿õàâ òóäè, ÿê ïðèäâîð-

íèé ë³êàð âëàäèêè êðàê³âñüêîãî òà êàðäèíàëà

Áåðíàðäà Ìàö³ºâñêîãî.

Ïåðåêëàëà Ñîô³ÿ Çàâàäà