Львів. Leopolis. Lwow. Lemberg. Genius Loci

Подождите немного. Документ загружается.

!

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ëüâ³âñüê³ ãîäèííèêè

Ãîäèííèê íà Ðàòóø³. Ïåðøà çãàäêà ïðî

ãîäèííèê íà ëüâ³âñüê³é Ðàòóø³ ïîõîäèòü ç 1404

ðîêó ³ â³ä öüîãî ÷àñó êíèãè ìàã³ñòðàòó ïèëüíî

â³äñòåæóþòü óñ³ âèäàòêè, ïîâÿçàí³ ç ãîäèííèêîì,

áî éîìó áóëî äîâ³ðåíî íàéòî÷í³øèé, ãîëîâíèé

âèì³ð ÷àñó Ëüâîâà. Ì³ñòî íå ìîãëî ³ñíóâàòè áåç

ãîäèííèêà, òîìó ïèëüíóâàëè éîãî, íåçâàæàþ÷è

íà âèòðàòè, ÿê ç³íèöþ îêà.

²ñòîð³þ ãîäèííèêà íà Ðàòóø³ ìîæíà â³ä-

òâîðèòè äóæå äåòàëüíî. Ó 1491 ðîö³, çà ÷àñ³â ßíà

Îëüáðàõòà ï³ä ÷àñ ïåðåáóäîâè Ðàòóø³ òà ¿¿ âåæ³

áóëî âñòàíîâëåíî ãîäèííèêîâèé äçâ³í âàãîþ

11 öåíòíåð³â, â³äëèòèé Ìàöåºì çà ôîðìîþ, ñòâî-

ðåíîþ ïóøêàðåì Âàëºíòîþ. Öèì äçâîíîì âðó÷íó

âèáèâàëèñÿ ãîäèíè, àæ ïîêè ÷åðíåöü Ãðèãîð³é íå

çðîáèâ íîâèé ãîäèííèê, ÿêèé âñòàíîâèëè íà âåæ³

Ðàòóø³ ó 1504 ðîö³. Çà çâè÷àÿìè ñåðåäíüîâ³÷÷ÿ

ãîäèííèê ìàâ áóòè ãàðíî îçäîáëåíèé, ³ òîìó ì³ñòî

äîìîâèëîñÿ ç õóäîæíèêîì ßíîì, ÿêèé çà ÷îòèðè

÷åðâîíèõ çîëîòèõ ïîãîäèâñÿ ðîçìàëþâàòè ãîäèí-

íèê. Âåëè÷åçíà íà òîé ÷àñ ñóìà ñâ³ä÷èòü ïðî òå,

ùî îçäîáà ìàëà áóòè áàãàòîþ. Ñïîñòåðåæíèêîì

çà ðîáîòîþ ïðèçíà÷èëè ëüâ³âÿíèíà ßíà Ã³áåë³-

òîâñêîãî. Âëàñíå ñàìå öåé ãîäèííèê Áàðòîëîìåé

Ç³ìîðîâè÷ íàçèâàº ó ñâî¿é õðîí³ö³ àâòîìàòè÷íèì,

îñê³ëüêè â³í ñàì âèáèâàâ ãîäèíè.

Ï³ñëÿ âåëèêî¿ ïîæåæ³, êîòðà ó 1527 ðîö³

ñïîïåëèëà ïðàêòè÷íî âåñü Ëüâ³â, ÿê íå äèâíî,

ãîäèííèê íà Ðàòóø³ âö³ë³â, õî÷ ïîòðåáóâàâ ðåìîí-

òó, ÿê ³ ñàìà Ðàòóøà. Ðåìîíò âåæ³ çä³éñíèâ àðõ³-

òåêòîð ³ ð³çüáÿð Ëóêàø, ãîäèííèê â³äíîâëþâàâ

ìîíàõ ç îðäåíó Äîì³í³êàí³â Àëåêñ³é.

×åðåç äâàäöÿòü ðîê³â ðàòóøíèé ãîäèííèê

çíîâó áóëî ðåñòàâðîâàíî, çàì³íåíî êàíàòè, òÿãàð³

ç êàìåíþ, ïîëîòíÿí³ êðèëà äî ìåõàí³çìó. Ñòîëÿð

Øèìîí çðîáèâ íîâ³ âêàç³âêè òà öèôåðáëàò, íà

êîòðîìó ïîðÿä ç öèôðàìè áóëî çîáðàæåíî òàêîæ

ðóõ ñîíöÿ ³ ì³ñÿöÿ. Èíø³ îçäîáè âèêîíàâ çà

22 ãðîø³ ãîäèííèêîâèé ìàéñòåð ðàçîì ç³ ñâî¿ì ïî-

ì³÷íèêîì, à õóäîæíèê Àâãóñòèí, ñèí Áëàæåÿ Ïî-

ðó÷íèêà ç Êàìÿíêè ïîä³ëüñüêî¿ îòðèìàâ çà ðîç-

ìàëüîâóâàííÿ òà ïîñð³áëåííÿ öèôåðáëàòó 6 ôóí-

ò³â ³ 3 ãðîø³.

Íîâà ïîæåæà 1571 ðîêó ïîâí³ñòþ çíèùèëà

ç òàêèìè çóñèëëÿìè ³ çàòðàòàìè â³äíîâëåíèé ãî-

äèííèê. Çàïðîøåíèé ãîäèííèêîâèé ìàéñòåð

ç Ïåðåìèøëÿ Áàëòàçàð Ñëîâ³ê âèçíàâ, ùî ñòàðèé

ãîäèííèê â³äðåìîíòóâàòè íåìîæëèâî. Òîìó éîãî

çíÿëè ç âåæ³, à òàì òèì÷àñîâî ïîâ³ñèëè ãîäèííèê

ç Ãàëèöüêî¿ áðàìè. Ìàéñòåð Ìåëüõ³îð Òèë ç³

Øëüîíñêà âçÿâñÿ çà âèãîòîâëåííÿ íîâîãî ãîäèí-

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

!

íèêà. Ðîáîòà òðèâàëà ìàéæå äâà ðîêè, Áàëòàçàð

Ñëîâ³ê, âèçíàâ öþ ðîáîòó äîáðîþ ³ ó 1574 ðîö³

íîâèé ãîäèííèê áóâ âæå íà âåæ³. Îêðåìî áóëî

äîäàíî äçâ³í äëÿ âèáèâàííÿ ÷âåðòü ãîäèíè, âåëè-

êèé çàë³çíèé õðåñò, íà êîòðîìó áóëè ðîçì³ùåí³

âêàç³âêè, íîâ³ òÿãàð³, äâà êàíàòè äîâæèíîþ 36

ñàæåí³â êîæåí, êîòð³ ðåòåëüíî çìàñòèëè ëîºì

³ æèðîì. Àæ òîä³ íàñòóïèëà ñåð³ÿ âèäàòê³â çà îçäî-

áó: Ïàâëîâ³ çà âèêîíàííÿ öèôåðáëàò³â íà âñ³õ

áîêàõ Ðàòóøíî¿ âåæ³  30 ôóíò³â, Âîéöåõîâ³, õó-

äîæíèêó, çà ðîçìàëüîâóâàííÿ öèôåðáëàò³â  34

ôóíòè, çà ì³äü ³ ïîçîëîòó ³íäåêñ³â  8 ôóíò³â ³ ò.ä.

Ñàìå öüîìó ãîäèííèêîâ³ ïðèñâÿòèâ Ñåáàñòüÿí

Êëüîíîâè÷ ê³ëüêà â³ðø³â ó ñâî¿é Ðîêñîëàí³¿.

Íà ïî÷àòêó ÕV²² ñòîë³òòÿ çà ðåñòàâðàö³þ

Ðàòóø³ ³ ãîäèííèêà âçÿâñÿ äóæå ãîíîðîâèé ëüâ³â-

ñüêèé áóð´îì³ñòð Ìàðö³í Êàìï³àí. Ðåñòàâðàö³þ

ãîäèííèêà çä³éñíèâ ãîäèííèêîâèé ìàéñòåð

Ñåáàñòüÿí Øâàéíîâñê³, à âæå ó 1641 ðîö³ íàä ãî-

äèííèêîì ïðàöþâàëè ìàëÿð³ ³ çîä÷³, ðåñòàâðóþ÷è

ã³ïñîâèõ àíãåë³â, ùî îòî÷óâàëè öèôåðáëàò.

Ç òîãî ÷àñó ðàòóøíèé ãîäèííèê âèáèâàâ

äëÿ ì³ñòà ëèøå ãîäèíè, àáî ìîâ÷àâ ó ÷àñè âîºí

³ íàïàä³â, êîòð³ â³ä ïîëîâèíè ÕV²² ñòîë³òòÿ ïî-

ñò³éíî ñïóñòîøóâàëè Ëüâ³â.

Íîâèé ìåõàí³çì áóëî âñòàíîâëåíî â 1721

ðîö³, à ó 1788 ðîö³, ï³ñëÿ ë³êâ³äàö³¿ îðäåíó, ì³ñüêà

ãðîìàäà êóïèëà ãîäèííèê ç âåæ³ êîñòåëó ªçó¿ò³â.

Îäíàê, â³í ðîçáèâñÿ ðàçîì ç âåæåþ, êîòðà âïàëà

ó 1826 ðîö³.

Íà íîâîçáóäîâàí³é âåæ³ áóëî âñòàíîâëåíî

ãîäèííèê, âèãîòîâëåíèé ó Ïîë³òåõí³ö³ Â³äíÿ. Ðî-

áîòà ³ ìåõàí³çì ãîäèííèêà âèêëèêàëè çäèâóâàí-

íÿ â ñó÷àñíîìó íàóêîâîìó ñåðåäîâèù³ Ëüâîâà. Íà

æàëü, ôóíêö³îíóâàâ â³í ëèøå 11 ðîê³â, äî îáñòð³ëó

Ðàòóø³ ó 1848 ðîö³, êîëè â³í çãîð³â ðàçîì ç âåðõ³â-

êîþ âåæ³. Ï³ñëÿ ¿¿ â³äíîâëåííÿ ó 1851 ðîö³ áóëî

ïîñòàâëåíî íîâèé ãîäèííèê ç ôàáðèêè Â³ëüãåëüìà

Øò³ëëº ï³ä Â³äíåì.

Ãîäèííèê íà Ãàëèöüê³é áðàì³. Ó ÷àñè äîá-

ðîáóòó ³ ç íàãîäè ñâÿò îòðèìàëî ì³ñòî äðóãèé ãî-

äèííèê  íà âåæ³ íàä Ãàëèöüêîþ áðàìîþ. Öÿ áðà-

ìà çàâæäè áóëà â îñîáëèâ³é ïîøàí³ ì³ñüêîãî óðÿ-

äó, êîòðèé äáàâ ïðî ¿¿ âèãëÿä, à òàêîæ ïðàêòè÷íå

âèêîðèñòàííÿ äëÿ ì³ñüêèõ ïîòðåá. Ï³ñëÿ âåëèêî¿

ïîæåæ³ ó Ëüâîâ³ ó 1572 ðîö³, àêòè ì³ñüêî¿ ðàäè

ç ñóìîì ñïîâ³ùàþòü ïðî òå, ùî Ãàëèöüêà âåæà

íàä áðàìîþ, äóæå ö³ííà ³ âåëèêèì êîøòîì çâåäå-

íà, çãîð³ëà. Íàéá³ëüøîþ îçäîáîþ òóò áóâ ãîäèí-

íèê, âñòàíîâëåíèé ó 1549 ðîö³. Ìåíøîþ ö³íí³ñòþ

áóëà ì³ñüêà òþðìà, êîòðà áóëà ðîçòàøîâàíà

â³äðàçó ï³ä ãîäèííèêîì, à íàéìåíøîþ âòðàòîþ

áóëè òîðãîâ³ êðàìíè÷êè â ñàì³é áðàì³ ³ â³äðàçó

çà áðàìîþ â ìåæàõ ì³ñòà.

Ãîäèííèê íà Ãàëèöüê³é áðàì³ áóâ ïîñòàâ-

ëåíèé îäíèì ç ÷åíö³â î. Áåðíàðäèí³â, ñèíîì

!!

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

ëüâ³âñüêî¿ ì³ùàíêè Ñòàíöåëü Ãàçîâî¿. Ïðèíàéìí³

òàê ñâ³ä÷èòü çãàäêà ó ì³ñüêîìó Àðõ³â³, äå ãîâî-

ðèòüñÿ, ùî âëàäà ì³ñòà Ëüâîâà íàãîðîäèëà âêà-

çàíó îñîáó äâîìà ãîðíöÿìè ìàëìàç³¿ çà ïðàöþ

êîëî ãîäèííèêà íà âåæ³ Ãàëèöüêî¿ áðàìè. Ó öüî-

ìó æ ðîö³ (1549) áóëî ï³äíÿòî íà âåæó ãîäèííè-

êîâèé äçâ³í, à ìàéñòðîâ³, êîòðèé äîãëÿäàâ éîãî

³ íàêðó÷óâàâ, ï³äâèùåíî ïëàòíþ äî 12 ãðîø³â íà

òèæäåíü, à ï³çí³øå íàâ³òü äî 15 ãðîø³â.

Ó 1564 ðîö³ çãàäóâàíèé âèùå Áàëòàçàð

Ñëîâ³ê, ãîäèííèêîâèé ìàéñòåð ç Ïåðåìèøëÿ, êîò-

ðèé îòðèìàâ ãðîìàäÿíñòâî ó Ëüâîâ³, çðîáèâ íî-

âèé ãîäèííèê íà Ãàëèöüê³é âåæ³, çàãàëüíîþ âàð-

ò³ñòþ 70 çîëîòèõ. Ì³ñòî íàäàëî éîìó ìàéñòåðíþ

â Êðàê³âñüê³é áðàì³. Âèãîòîâèâøè ãîäèííèê, â³í

ïîâåðíóâñÿ äî Ïåðåìèøëÿ, à éîãî ãîäèííèê áóâ

ïåðåíåñåíèé íà âåæó Ðàòóø³, äå ñòîÿâ äî ÷àñó,

ïîêè Ìåëüõ³îð Òèë íå âèãîòîâèâ íîâèé.

Á³ëüø äåòàëüíó ðåñòàâðàö³þ, à òàêîæ îç-

äîáó ãîäèííèêà íà Ãàëèöüê³é áðàì³ áóëî çðîáëå-

íî ó 1638 ³ 1639 ðîêàõ, êîëè ãîäèííèêîâîìó ìàé-

ñòðîâ³ áóëî âèïëà÷åíî 40 çîëîòèõ, êîâàëåâ³ â³ä

³íäåêñíîãî êîëà, êîòðå â íüîãî ãîäèííèêîâèé

ìàéñòåð ç ðîá³òíèêàìè ðîáèâ äâà äí³  2 çëîòèõ.

Ñòîëÿð âèãîòîâèâ öèôåðáëàò, à ìóëÿð âñòàíîâèâ

öåé ãîäèííèê íà âåæ³, äå êîâàëü ïðèáèâ éîãî

ø³ñòüìà ãàêàìè ³ ï³âêîïîþ öâÿõ³â.

Íåçâàæàþ÷è íà âñ³ ö³ âèòðàòè, ãîäèííèê íà

Ãàëèöüê³é áðàì³ äóæå øâèäêî çàíåäáàëè. Ó 1644

ðîö³ ñëóæáà êîíòðîëþ ì³ñüêî¿ ãîñïîäàðêè ïîäàëà

êëîïîòàííÿ ïðî ðåìîíò ãîäèííèêà ùîá ãîäèí-

íèê íà Ãàëèöüê³é áðàì³ áóëî ðîç³áðàíî ³ â³äðå-

ìîíòîâàíî, îñê³ëüêè ¿ì áóëî âèïëà÷åíî 20 çîëî-

òèõ. Ðåâ³ç³éíà êîì³ñ³ÿ ó 1666 ðîö³ ïðè îãëÿä³

ì³ñüêèõ áàøò íå çìîãëà çíàéòè íàâ³òü êëþ÷³â â³ä

ãîäèííèêîâî¿ êîìîðè. Öå ìîæíà ïðî÷èòàòè ó çâ³ò³

ïðî ñòàí Ãàëèöüêî¿ âåæ³: Äçâ³í òàì º ãîäèííè-

êîâèé ç ìîëîòîì, à ïðî êëþ÷³ äî ñàìîãî ãîäèí-

íèêà íå ìîãëè ä³çíàòèñü, âñ³ âäàâàëè, ùî õòîñü

ìàº ò³ êëþ÷³, à íå â³äîìî õòî. Êîëà ãîäèííèêîâ³

âèäíî, ùî ïîðæàâ³ëè ³ ïîâíî òàì ñì³òòÿ.

Öå áóëà îñòàííÿ çãàäêà ïðî ãîäèííèê íà

Ãàëèöüê³é áðàì³.

Ãîäèííèê íà âåæ³ ªçó¿ò³â. Óëüðèê Âåðäóì,

ùî ïîäîðîæóâàâ Ïîëüùåþ ó 1670-1672 ðîêàõ çãà-

äóº, ùî ªçó¿òè íà ñâîºìó êîñòåë³ ìàëè ãîäèííèê

í³ìåöüêèé, ÿê éîãî òóò íàçèâàþòü, êîòðèé âè-

áèâàº ò³ëüêè äâàíàäöÿòü ãîäèí ³ ïîêàçóº ¿õ. Ó òîé

÷àñ êîëè âñ³ èíø³ ãîäèííèêîâ³ äçâîíè âèáèâàþòü

äâàäöÿòü ÷îòèðè ãîäèíè. Ç öüîãî âèïëèâàº, ùî

ªçó¿òè ïåðø³ ó Ëüâîâ³ çàïðîâàäèëè ñüîãîäí³øíþ

ë³÷áó ÷àñó. Ï³ä ÷àñ âåëèêî¿ ðåñòàâðàö³¿ êîñòåëó

â ÕV²²² ñòîë³òò³, çáóäîâàíî âåëèêó âåæó ³ íà í³é

ó 1756 ðîö³ ðîçì³ùåíî ãîäèííèê ç âåëèêîþ âèãî-

äîþ äëÿ ì³ñòà ³ ñòóäåíò³â. Ï³ñëÿ ïåðå¿çäó îðäåíó

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

!"

ªçó¿ò³â ãîäèííèê, ÿêèé çàëèøèâñÿ íà ñïóñòîøå-

íîìó êîñòåë³, â³äêóïèëî ì³ñòî ³ âñòàíîâèëî éîãî

íà Ðàòóøí³é âåæ³. Ó 1830 ðîö³ áóëî ðîç³áðàíî

³ ñàìó âåæó êîñòåëó ªçó¿ò³â, ùîá ç íåþ íå ñòàëîñÿ

òîãî ñàìîãî, ùî é ç âåæåþ Ðàòóø³.

Ãîäèííèê íà êîñòåë³ Êàðìåë³ò³â áîñèõ. Êàð-

ìåë³òè áîñ³, ÿê³ ìàëè ñâ³é ìîíàñòèð ³ êîñòåë ïðè

Ãàëèöüê³é âóëèö³, äå ïîò³ì áóâ ðîçì³ùåíèé ñóä

òà ã³ìíàç³ÿ Ôðàíöà Éîçåôà, â ïîëîâèí³ ÕV²²² ñòî-

ë³òòÿ îòðèìàëè ãîäèííèê äëÿ âåæ³, ÿêèé ¿ì ïîäà-

ðóâàëà Éîàííà ßáëîíîâñêà ç Áåòóì³â. Öåé ãîäèí-

íèê ðàçîì ç âåæåþ ³ äçâîíàìè çãîð³â ó 1769 ðîö³

ï³ä ÷àñ íàïàäó êîíôåäåðàò³â íà Ëüâ³â.

Ãîäèííèê Áåðíàðäèí³â áóâ çà ïàíóâàííÿ

êíÿçÿ Âåíàíòà Òèøêîâ³öêîãî ó1753 ðîö³. Ó 1785

ðîö³ ï³ñëÿ âèãíàííÿ î. Áåðíàðäèí³â ç ¿õíüîãî

ì³ñöÿ, ãîäèííèê ðàçîì ç âåæåþ çàíåïàâ ³ ñòàâ äî-

ìîì ëèøå äëÿ ïòàõ³â ³ êðè¿âêîþ äëÿ ê³ëüêîõ ÷åíö³â

î. Áåðíàðäèí³â, êîòð³ õîâàëèñÿ òàì, î÷³êóþ÷è êðà-

ùèõ ÷àñ³â äëÿ ñâîãî îðäåíó. Ó 1817 ðîö³, êîëè Áåð-

íàðäèíè ïîâåðíóëèñü, áóëî â³äðåñòàâðîâàíî ³ ãî-

äèííèê, êîòðèé ï³ñëÿ ïàä³ííÿ Ðàòóøíî¿ âåæ³ áóâ

ºäèíèì ãîäèííèêîì íà âåæ³ ó Ëüâîâ³. Âëàñíå òîä³

ñòàðèé ³ íåçãðàáíèé ãîäèííèê áóëî â³äðåìîí-

òîâàíî çàíîâî, îäíàê âèíèêëà ïðîáëåìà, õòî ìàº

äîãëÿäàòè ãîäèííèê, îñê³ëüêè íàñòîÿòåëü îðäåíó

ñòâåðäæóâàâ, ùî ãîäèííèê ñëóæèòü ì³ñòó ³ ì³ñòî

ïîâèííî îïëà÷óâàòè ãîäèííèêîâîãî ìàéñòðà äëÿ

íüîãî. Ç³ ñë³â î÷åâèäöÿ, ãîäèííèêîâîãî ìàéñòðà

Éîçåôà Âàéñà, öå áóâ ãîäèííèê òàêî¿ ñòàðî¿ êîí-

ñòðóêö³¿, ùî æîäåí ãîäèííèêîâèé ìàéñòåð Ëüâîâà

íå çàõîò³â éîãî ðåìîíòóâàòè. Éîãî çìóøåí³ áóëè

â³äïðàâèòè äî Ïðàãè, äå ãîäèííèê äóæå äîáðå

ïîëàãîäèëè. Öå áóëî çàñëóãîþ ñòàðîãî ìîíàõà,

ÿêèé öåé ãîäèííèê òàê ïîëþáèâ, ùî âëàñíèì ãàá³-

òîì çàòèêàâ ä³ðè ³ øïàðè íà âåæ³, ùîá íàâ³òü íàé-

ìåíøèé ïîäóâ â³òðó íå ì³ã çàøêîäèòè ìåõàí³çìó.

Ùå äâà ãîäèííèêè íà âåæàõ áóëè âñòàíîâ-

ëåí³ çíà÷íî ï³çí³øå. Ãîäèííèê íà êîñòåë³ ñâÿòî¿

Àííè áóëî âñòàíîâëåíî ó 1862 ðîö³ ï³ä ÷àñ ðåñ-

òàâðàö³¿ öüîãî êîñòåëó ³ äåùî ï³çí³øå áóëî âñòà-

íîâëåíî ãîäèííèê íà êîñòåë³ Ìàð³¿ Ìàãäàëèíè.

Õàòí³ ãîäèííèêè. Ïðî ðîçâèòîê ãîäèííè-

êàðñòâà ó ñòàðîìó Ëüâîâ³ ìîæóòü äàòè óÿâëåííÿ

ëèøå ïàìÿòêè ñòàðîâèíè, êîëè á âîíè çáåðåãëè-

ñÿ. Íà æàëü, çà âèíÿòêîì äåê³ëüêîõ åêçåìïëÿð³â

ç ê³íöÿ ÕV²²² ñòîë³òòÿ, ìè íå ìàºìî æîäíèõ ñë³ä³â

ãîäèííèêàðñòâà, ëèøå ê³ëüêà àðõ³âíèõ çãàäîê

ó ñïàäêîâèõ ³íâåíòàðèçàö³ÿõ, êîòð³ îïèñóþòü, ÿê³

ãîäèííèêè çàëèøèëèñü â ñïàäêó.

Ïîðÿä ç ìåõàí³÷íèìè ãîäèííèêàìè â ïî-

âñÿêäåííîìó æèòò³ âèêîðèñòîâóâàëèñü ï³ñî÷í³

ãîäèííèêè, êëåïñèäðè ÷è âîäÿí³ ãîäèííèêè. Ùå

ó ÕV²²² ñòîë³òò³ ñåðåä êóïåöüêîãî êðàìó º ãîäèí-

íèêè, ùî òå÷óòü, íàçâàí³ íþðíáåðçüêèìè. Ó ñà-

ì³é Ðàòóø³ ãîäèíè äëÿ âëàäè ðàõóâàëè çà äîïîìî-

!#

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

ãîþ êëåïñèäðè. Îêð³ì öüîãî, âèêîðèñòîâóâàâñÿ

òàêîæ âåëèêèé ï³ñî÷íèé ãîäèííèê ðàòóøíèé,

çà ðåìîíò ÿêîãî ó 1590 ðîö³ ÿêîìóñü Áåðíàðäó

áóëî âèïëà÷åíî 20 ãðîøåé.

Âæå ç ïîëîâèíè ÕV² ñòîë³òòÿ âèêîðèñòî-

âóâàëè òàêîæ ìåõàí³÷í³ ãîäèííèêè. Íå ï³äëÿãàº

ñóìí³âó, ùî ö³ ãîäèííèêè áóëè âèãîòîâëåí³

ó Ëüâîâ³, òèì á³ëüøå, ùî áàãàòî ãîäèííèêîâèõ

ìàéñòð³â, êîòð³ îòðèìóâàëè â³äçíàêó öåõîâîãî

ìàéñòðà, äàðóâàëè ìàã³ñòðàòó, ÿê ïîêàç âëàñíî¿

ìàéñòåðíîñò³, âëàñíîðó÷íî çðîáëåí³ ãîäèííèêè.

Òàê çðîáèâ ó 1580 ðîö³ ãîäèííèêîâèé ìàéñòåð

Øèìîí Ñîêîëîâñüêèé, êîòðèé çà íîâèé ïîçî-

ëî÷åíèé ãîäèííèê, ç ï³âãîäèíàìè ³ êâàäðàíñàìè,

ÿêèé áóëî âèçíàíî ìèñòåöüêèì âèòâîðîì ³ ïîäà-

ðîâàíî ïàíàì äî Ðàòóø³, îòðèìàâ òèòóë, çàäî-

âîëüíèâøèñü 15 çëîòèìè. Î÷åâèäíî, ùî öå áóâ

ãîäèííèê çíà÷íî á³ëüøî¿ ö³ííîñòè, îñê³ëüêè éîìó

òóò æå áóëî ïîäàðîâàíî ñêðèíþ äëÿ ïîðîõó.

Ó 1603 ðîö³ Áëàæåé Êîçàðñê³, ãîäèííèêîâèé ìàé-

ñòåð ç Êàìÿíöÿ-Ïîä³ëüñüêîãî ïîäàðóâàâ äëÿ Ðà-

òóø³ ãîäèííèê, íà ïîçîëîòó ÿêîãî éîìó áóëî âè-

äàíî ÷îòèðè ÷åðâîí³ çîëîò³. Çà ö³ çàñëóãè â³í

îòðèìàâ ì³ñüêå ïðàâî ó Ëüâîâ³.

Ïî Éîãàíó Àëåìáåêó çàëèøèëîñü àæ ø³ñòü

ãîäèííèê³â ³ ì³æ íèìè îäèí, íà ÿêîìó ïîçîëî-

÷åíèé ê³íü, à íà íüîìó ñåëÿíèí ñèäèòü. Áàðòî-

ëîìåé Ç³ìîðîâè÷ ìàâ íàïðèêëàä ïÿòü ð³çíèõ ãî-

äèííèê³â.

Çâè÷àéíî, íå âñ³ ö³ ãîäèííèêè áóëè âèãî-

òîâëåí³ ó Ëüâîâ³, òèì ïà÷å, ùî ìèñòåöòâî âèãîòîâ-

ëåííÿ ãîäèííèê³â ðîçêâ³òàëî ïîâñþäè. Ì³æ ³í-

øèì, â Ïåðåìèøë³ áóëà âåëèêà ãðóïà ãîäèííè-

êîâèõ ìàéñòð³â, ñåðåä ÿêèõ îäèí, âæå çãàäóâàíèé

Áàëòàçàð Ñëîâ³ê ïðàöþâàâ ó Ëüâîâ³, éîãî áàòüêî,

Ïàâëî Ñëîâ³ê, ¿çäèâ äî Âàðøàâè, àáè âèãîòîâè-

òè ãîäèííèê íà ðàòóøó Âàðøàâñüêó. Ó Ï³äá³ðöÿõ

ïðàöþâàâ â ïîëîâèí³ ÕÓ²² ñòîë³òòÿ âåëèêèé ãî-

äèííèêîâèé ìàéñòåð Ïàâëî Äîáðîñòàíñüêèé, âè-

ãîòîâëåíèé íèì ãîäèííèê º ó Ëüâ³âñüêîìó ìóçå¿.

Âèãîòîâëÿëè ãîäèííèêè òàêîæ â Êðîñíî, ßðîñëà-

â³ òà èíøèõ ì³ñòàõ.

Á³ëüøå äàíèõ ïðî ëüâ³âñüê³ ãîäèííèêè

ç ÕV²²² ñòîë³òòÿ íåìàº. Ïîðÿä ç â³äîìèìè âæå âè-

ðîáàìè ßíà Êàì³íñêîãî, éîãî ñèíà Àíòîí³ÿ, Ñòà-

í³ñëàâà Ñêàæèíñêîãî, ßíà Ãàöêëà, ç ê³íöÿ ÕV²²²

ñòîë³òòÿ çóñòð³÷àþòüñÿ òàêîæ ãîäèííèêè ô³ðìè

²ãíàö³ãî òà ßíà Êîõà, Ñòàí³ñëàâà Äîìáðîâñêîãî,

Ðîáåðòñà òà èíøèõ.

Ïåðåêëàëà Ñîô³ÿ Çàâàäà

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

!$

Äæåãàí

Ç ïîâíîþ â³äïîâ³äàëüí³ñòþ ³ çàïàëîì

ñòâåðäæóâàëà Äæåãàí Â³ðìåíêà, ùî í³êîëè íå

áóëà, àí³ íå º æ³íêîþ øëÿõåòíî íàðîäæåíîãî

Þðêà ç Ìàë÷èöü. Íåâ³ëüíèöåþ éîãî áóëà,

â ðàáñüê³ì ñòàí³ ó íüîãî æèëà, ÿê ð³÷, êîòðó Þðêî

ì³ã ïðîäàòè, í³áè ðèáè ç³ ñâîãî ñòàâó, ÷è çåðíî ç³

ñâî¿õ çàñ³ê³â.

Ç ïîâíîþ â³äïîâ³äàëüí³ñòþ ³ çàïàëîì Þðêî

ç Ìàëü÷èöü, ñòâåðäæóâàâ âæå, ùî ïðåêðàñíà Äæå-

ãàí, äîíüêà Ãðèãîð³ÿ ×îðíîãî, Â³ðìåíèíà ëüâ³â-

ñüêîãî, áóëà â³ä ñàìîãî øëþáó éîãî ñïðàâæíüîþ

æ³íêîþ. ² æ³íêîþ º çàâæäè ³ òåïåð ñüîãîäí³øíüîãî

äíÿ

×è º âîíà æ³íêîþ, ÷è ðàáèíåþ?  Öå ïè-

òàííÿ, ÿêå ìóñ³â ðîçâÿçàòè ì³ñüêèé ñóä ó Ëüâîâ³

19 êâ³òíÿ â 1449 ðîö³.

Ñòâåðäæóâàííÿ á³ëî¿ Äæåãàí, òàê á³ëî¿, ùî

¿¿ âñ³ íàçèâàëè Á³ëêîþ, òà íàâ³òü àêòè Á³ëêîþ

çâàëè ³ â³äðå÷åííÿ â³ä ïðèâ³ëå¿â ³ñòèííî¿ æ³íêè

ïîñòàëî â òàêèõ îáñòàâèíàõ, ÿê³ ö³ëêîâèòî âè-

êëþ÷àëè áóäü-ÿêó ïîäðóæíþ ïðèâÿçàí³ñòü.

Çðåøòîþ ³ ñàì³ ì³ñüê³ àêòè íå ëþáèëè çàéìàòèñü

ÿêèìèñü ïîåòè÷íèìè ïîð³âíÿííÿìè, à ñåðåäèíà

ïÿòíàäöÿòîãî ñòîë³òòÿ íå áóëà ó Ëüâîâ³ åïîõîþ

ðîìàíòèçìó, êîëè ìîâà éøëà ïðî íåâ³ëüíó ëþ-

áîâ ³ çîëîò³ âåæ³ êîõàííÿ.

ßêùî òîä³ ó 1449 ðîö³ â çàë³ ñóäó ç óñò Á³ëêè

ïðîçâó÷àëî ñëîâî ðàáèíÿ, ðàáñüêèé ñòàí

(illibertas), òî çìóøåí³ áóëè âçÿòèñü ç ïîâíîþ

â³äïîâ³äàëüí³ñòþ äî âàðâàðñüêîãî çâè÷àþ, ùî

ââàæàâ ëþäèíó çà òàêèé ñàìèé ïðåäìåò òîðã³âë³,

ÿê ³ êîæåí èíøèé òîâàð. Òàê ñàìî ³ â òîé æå ÷àñ,

ïåðåä òèì ñàìèì ëüâ³âñüêèì ñóäîì äàâàâ ïîÿñíåí-

íÿ Ñòàí³ñëàâ ç Ø÷åïºæîâà, ùî íå ïðîäàâ â³ëüíî¿

æ³íêè æèäîâ³, àëå ò³ëüêè â³ääàâ ¿¿ éîìó ï³ä çàñòà-

âó... ²òàë³ºöü, Êðèñòîôîð äå Ñàíòî Ðîìóëî çàñâ³ä-

÷èâ, ùî ìàº áîðã ó ïàíà Ñòàí³ñëàâà ç Ãîðè 2 ìàðêè

çà ëþäèíó, êîòðó éîìó ïðîäàâ ïàí Ñòàí³ñëàâ (pro

homine, quen sibi cendidif). Öå æ çàñâ³ä÷èâ òàêîæ

Àíäæåé ç Ñåííà, ùî çà äâ³ êîïè ãðîøåé ïðîäàâ

Â³ðìåíèíîâ³ ²âàí³ñîâ³ ìîëîäîãî ÷îëîâ³êà, ÿêîãî

Ïåòðî Æîëòàíñüêèé êóïèâ ó Ëóöüêó ó æèäà ïðè

ñâ³äêàõ ³ ïðè ìîãîðè÷ó. Íàðåøò³ Ìàðäîõàé, æèä

ç Ãàëè÷à, ñêàðæèâñÿ äóæå, ùî â³ä íüîãî âòåêëà

ðàáèíÿ, ÿêó â³í êóïèâ çà 6 êîï ãðîøåé, íà ùî îñ-

òàííÿ â³äïîâ³ëà, ùî íå çà 6 êîï ãðîøåé, à ëèøå çà

êîïó â³í êóïèâ ¿¿, êîëè ùå áóëà äèòèíîþ (parma

fui, quandosam empta pro sexagena).

ßê³ áóëè â õàò³ ñòîñóíêè Þðêà ³ Á³ëêè íå-

â³äîìî. Âàæêî º òàêîæ ãîâîðèòè ïðî ñàìó ïðàâ-

íó îñîáó, îñê³ëüêè îô³ö³éíî âîíè º ïîäðóææÿì.

Äîñèòü íàì òîãî, ùî ç ïðàâíè÷îãî áîêó Á³ëö³

âèã³äí³øå áóëî âèñòóïèòè â îáðàç³ ðàáèí³, à Þð-

êîâ³ çàëåæàëî íà òîìó, ùîá ñóä âèçíàâ ¿¿ çà éîãî

!%

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

îô³ö³éíó æ³íêó. Ó òàêîìó âèãëÿä³ ïðåäñòàâëåíà

ñïðàâà äàâàëà ìîæëèâ³ñòü Þðêîâ³ â ïîäàëüøîìó

äîìàãàòèñÿ â³ä Á³ëêè ïîâåðíåííÿ ÿêîãîñü âàæëè-

âîãî äîêóìåíòó, ùî ïðåäñòàâëÿâ ñîáîþ ö³íí³ñòü

â ïÿòñîò ãðèâåíü, ùå ÿêîãîñü ïðèâ³ëåþ ö³íí³ñòþ

â ñòî ìàðîê ãîò³âêîþ, à òàêîæ ïîñàãó â ÿêîñò³

êîâäðè, øóáè, ï³äáèòî¿ õóòðîì, ïîäóøîê òà èí-

øèõ ðå÷åé ïîâíî¿ âàðòîñò³ ñòà ãðèâåíü. Á³ëêà íå

ïîâèííà áóëà ïîâåðòàòè âñ³ ò³ ðå÷³, êîëè á âèÿâè-

ëîñü, ùî áóëà ðàáèíåþ Þðêà ç Ìàë÷èöü.

Àëå äîïîêè ñïðàâà ïîäðóæíÿ ì³æ Þðêîì

³ Á³ëêîþ äîá³ãëà äî ê³íöÿ òà âèêðèñòàë³çóâàëàñü

â ñóìó ïîíàä 800 ãðèâåíü, âîíà ïîâèííà âèñòîÿ-

òèñü äîñòàòíüî äîâãî â ñàìèõ Ìàë÷èöÿõ. Ì³ñüê³

àêòè Ëüâîâà, ç êîòðèõ ÷åðïàºìî ñüîãîäí³øíº îïî-

â³äàííÿ, íå âêàçóþòü íàì áåçïîñåðåäíüî¿ â³äî-

ìîñò³ ïðî ö³ ïîä³¿, àëå äîçâîëÿþòü çàãëÿíóòè

â êîòåë, äå âàðèâñÿ öåé ïîäðóæí³é á³é ì³æ çàòÿ-

òèì óêðà¿íöåì òà õèòðîþ â³ðìåíêîþ.

Íà ëóêàõ, ñòàâàõ ³ ïîëÿõ ï³äëüâ³âñüêèõ

Ìàë÷èöü ç äàâí³õ äàâåí ñèä³ëè òðè áðàòè, øëÿõ-

òè÷³ ñõ³äíîãî îáðÿäó, Þðêî, Ãðèíü ³ Ôåäîðêî.

Íåçàïëÿìîâàíà ñóâîð³ñòü óêðà¿íñüêîãî áîÿðñòâà

áóëà ì³æ íèìè: õèæà ïîðèâ÷àñò³ñòü, ´âàëò, ïîãðà-

áóâàííÿ ñòàëè ¿õí³ì õë³áîì íàñóùíèì. Êîõàíà

ðîäèíà áåçóñòàííî âîðîãóâàëà, ³ òî â ð³çíèõ êîì-

á³íàö³ÿõ, îäèí ðàç Þðêî ç Ôåäîðêîì, èíøèì ðà-

çîì Ãðèíü ç Þðêîì ³ Ôåäîðêîì, àáî çíîâó æ âñ³

ðàçîì ç ñóñ³äàìè. Ñïðàâæí³é õðåñò íåñëè ÷åðåç íèõ

ÿêèéñü Äëîòî, ñîëòèñ ç ñóñ³äíüîãî Ïîð³÷à, ³ íàâ³òü

ñàì ëüâ³âñüêèé àðõ³ºïèñêîï ßí Æåø³âñüêèé áåç-

ïåðåñòàíêó âíîñèâ íà íèõ ñêàðãè ïðî ´âàëò, çàî-

ðþâàííÿ ìåæ³, êàë³öòâî ñâî¿õ íàéìèò³â ³ òîìó

ïîä³áíå. Þðêî íàâ³òü ìàâ ö³ëó êîìïàí³þ òàêèõ

äîáðèõ ÿê ³ â³í ³ ðàçîì ç íèìè ãíîáèâ íåùàñíîãî

ñîëòèñà, ãàðàíòà àðõ³ºïèñêîïà, ñâîãî ð³äíîãî

áðàòà Ôåäîðêà, ÿêóñü ä³â÷èíó Àííó ç Êàìåíåïî-

ëÿ. Ö³é îñòàíí³é â³í çàáðàâ êîðîâó ³ ïîò³ì ïðèñÿ-

ãàâñÿ, ùî í³÷îãî íå çíàº ïðî ÿêóñü êîðîâó, íåçâà-

æàþ÷è íà ùî, ñóä íàêàçàâ ïîâåðíóòè ¿¿ ïðîòÿãîì

òèæíÿ. Èíøèì ðàçîì ïðèòÿãíóëè éîãî äî â³äïî-

â³äàëüíîñòè çà ðèáó, êîòðó âèëîâèâ ç Ôåäîðêî-

âîãî ñòàâó âå÷îðàìè, à íàðåøò³ çà íà¿çä íà ÷óæå

ïîëå, êîëè â³í ñàì, òàê ³ éîãî êîìïàí³ÿ  Ãðèíü,

Çàí, Ñåìåí ³ Ìàðåê íà ëüâ³âñüêîìó ïåðåäì³ñòþ ïî-

öóïèëè ÷óæå ìàéíî äî ñâîº¿ õàòè. Òàì âîíè áóëè

áåçïå÷í³ â³ä ñóñ³äñüêî¿ ïîìñòè.

Ó 1442 ðîö³ Þðêî íàïàâ íà ñâîãî áðàòà Ôå-

äîðêà ðàçîì ç³ Ñòåôàíîì Ìåëüíèêîì, ßíîì Ëó÷-

íèêîì òà Ãðèãîð³ºì ×îðíèì, ëüâ³âñüêèì Â³ðìå-

íèíîì... Ñóïåðå÷êà áóëà íåö³êàâîþ, ´âàëò ö³ëêîì

òðèâ³àëüíèé, àëå çàö³êàâëåííÿ âèêëèêàëî òå, ùî

çðîáèâ öå ðàçîì ç Þðêîì Ãðèãîð³é ×îðíèé,

Â³ðìåíèí, áàòüêî ïðåêðàñíî¿ Á³ëêè ³ ùî íà öüîìó

ôîí³ ðîçêâ³òëî êîõàííÿ ÷è ùîñü ïîä³áíå äî ïî-

äðóææÿ ì³æ Þðêîì òà ïðåêðàñíîþ Â³ðìåíêîþ.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

!&

Öåé Ãðèãîð³é ×îðíèé, Â³ðìåíèí ç ëüâ³â-

ñüêîãî ïåðåäì³ñòÿ ïðèáóâ äî Ìàëü÷èöü ïðàâäî-

ïîä³áíî ç ïðèâîäó ðèáíîãî ñòàâó, ÿêèé äîñòàâ-

ëÿâ éîìó äîáðèé òîâàð äëÿ ïðîäàæ³. Òàêèé ñàì

ñòàâ â³í ìàâ òàêîæ â Âîâêîâ³, à îêð³ì öüîãî çàé-

ìàâñÿ êîëîí³àëüíèìè ñïðàâàìè, áî ñâ³ä÷èâ äåêà-

íîâ³ Ëüâ³âñüêî¿ êàï³òóëè Ôðàíö³øêîâ³ ç Îæåêà,

ùî Àáðàãàì ³ äåê³ëüêà èíøèõ â³ðìåí, îñ³ëèõ íà

éîãî çåìë³, í³êîëè ¿¿ íå çàëèøàòü. Çðåøòîþ, ñå-

ðåä â³ðìåí, îñ³ëèõ ï³ä Âèñîêèì Çàìêîì, â³í ìàâ

âåëèêó ïîøàíó. Äî éîãî ïðèÿòåë³â, à ìîæå íàâ³òü

³ ðîäè÷³â, â³äíîñèâñÿ ³ ñàì Êðèñòêî, â³éò ïåðåä-

ì³ñüêèõ Â³ðìåí ³ Áåðíàðä, äîêòîð ìåäèöèíè, êîò-

ðèé òàêîæ áóâ âëàñíèêîì ëàçí³, ÷è, ÿê òåïåð êà-

æóòü, ìàâ âëàñíó ã³äðîïàòè÷íó ëàçíþ.

Ñàìå òîìó, êîëè îñòàòî÷íî ðîçâÿçàâñÿ

øëþáíèé âóçîë ïîì³æ Þðêîì òà Á³ëêîþ ³ öÿ îñ-

òàííÿ çàáðàëà ç ñîáîþ âêàçàí³ âèùå äîêóìåíòè,

ãðîø³ ³ ïîñàã ³ çàõîâàëàñü ó Ëüâîâ³, âîíà çíàéø-

ëà îõîðîíó â ö³ë³é ëüâ³âñüê³é ãðîìàä³ Â³ðìåí. Àëå

æ ³ Þðêî ç³ ñâî¿ì òåìïåðàìåíòîì òà òîâàðèøàìè

íå ì³ã ñïîê³éíî äèâèòèñÿ íà öå âñå, òî â ö³ë³é îêî-

ëèö³ Ëüâîâà çàãîìîí³ëî â³ä ´âàëò³â ³ íàïàä³â ³ öåé

ðîäèííèé ñêàíäàë ñòàâ ïóáë³÷íèì ñêàíäàëîì,

ñïðàâæí³ì cause celebre òîä³øíüîãî ÷àñó, íåîñòàí-

íüîþ ñåíñàö³ºþ, êîòðîþ ö³êàâèëàñü âñÿ øëÿõòà

ëüâ³âñüêî¿ çåìë³.

Ñàì Ïåòðî Îäðîâàò, âîºâîäà òà ãåíåðàëü-

íèé ñòàðîñòà óêðà¿íñüêèõ çåìåëü âçÿâñÿ ïîìèðè-

òè çàäåðèêóâàòèõ ÷îëîâ³êà ³ æ³íêó, âèçíà÷àþ÷è

¿ì òåðì³í äëÿ ïðèìèðåííÿ ³ çàñòåð³ãàþ÷è äëÿ ñåáå

îñîáèñòî âåäåííÿ ö³º¿ ñïðàâè, êîëè á óãîäà íå áóëà

âèêîíàíà. Àëå îñê³ëüêè ïðî çãîäó íå ìîãëî áóòè

é ìîâè, òî ñóäîâèé ïðîöåñ ïî÷àâñÿ ö³ëêîì ôîð-

ìàëüíî â³ä äîðó÷åííÿ ïîçîâó Á³ëö³ ÷åðåç âîçíîãî

Ìàöåÿ ³ â³ä ïîáàæàííÿ îñòàííüî¿, ùîá ïåðåíåñòè

òåðì³í ðîçïðàâè, îñê³ëüêè âîíà çàíåäóæàëà. Çâà-

æàþ÷è íà öå, âîºâîäà âèçíà÷èâ òåðì³í íà 19

êâ³òíÿ 1449 ðîêó.

Âèçíà÷åíîãî äíÿ Á³ëêà ñêëàëà óðî÷èñòî

ïðèñÿãó â êîñòåë³ òà çã³äíî ç â³ðìåíñüêèì çâè÷à-

ºì, çàñâ³ä÷èëà, ùî ò³ëüêè ÷åðåç õâîðîáó ïåðåíåñëà

òåðì³í ðîçïðàâè. Âæå ï³ñëÿ îá³äó ðîçïî÷àâñÿ ñó-

äîâèé ïðîöåñ íà Íèæíüîìó Çàìêó. Çàö³êàâëåí³ñòü

ö³ºþ ñïðàâîþ áóëà íàäçâè÷àéíî âåëèêà. Ó ñóä³

çÿâèâñÿ ñàì ßí ç Ãæèæîâà, êàïåëàí êðàê³âñüêèé,

òàêîæ Ïåòðî Îäðîâàæ, Äåðñëàâ ç Ðèòâ³í, ñòàðî-

ñòà ñàíäîì³ðñüêèé, ßí Ãîëóáîê ç Çèìíî¿ âîäè,

ëüâ³âñüêèé ñóääÿ, ùèðåöüêèé ïîðó÷èòåëü Ïàâëî

ç³ Ñïðîâè, ï³äñòîëüíèé ßí Íîññ, Ñëóïñüêèé

ç Äóáëÿí Ëüâ³âñüêîãî â³éñüêà, Áóñòðàì ç Ëóï³íåê

³ âåëèêà ãðîìàäà äð³áíî¿ øëÿõòè. Îñîáèñòî

ï³äñòàðîñòà ßí ç Âèññîêà ïðåäñòàâëÿâ ï³äñóäíó.

Ó ïðèñóòíîñòè ¿õ âñ³õ ³ ï³ñëÿ âñ³õ ôîðìàëü-

íîñòåé Þðêî çà÷èòàâ àæ ÷îòèðè ïîçîâè ïðîòè

!'

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

ñâîº¿ æ³íêè. Îêðåìî ïðî äîêóìåíòè, îêðåìî ïðî

ãîò³âêó ³ ïîñàã, çà êîæíèì ðàçîì óðî÷èñòî

ï³äòâåðäæóþ÷è, ùî äîâ³ðÿâ ¿é ö³ ðå÷³ ÿê ñâî¿é

æ³íö³, ÿêà áóëà éîãî æ³íêîþ ³ º íåþ äî öüîãî

÷àñó. Íà êîæåí öåé ïîçîâ Á³ëêà â³äïîâ³äàëà

÷åðåç ñâîãî ïîâ³ðåíîãî îêðåìî, ñòåðåîòèïíî ïî-

âòîðþþ÷è: øàíîâíå ïàíñòâî ÿ íå º éîãî æ³íêîþ,

áóëà ëèøå â íüîãî â íåâîë³, í³÷îãî â³í íå äàâàâ

ìåí³ äëÿ ïåðåõîâóâàííÿ ³ í³÷îãî ÿ íå îòðèìàëà....

² òàê ïîâòîðþâàëîñÿ ÷îòèðè ðàçè â ö³é

ñàì³é ôîðì³ ³ â òàêèõ ñàìèõ ñëîâàõ, àæ íàðåøò³

çàïèòàëè Þðêà, ÷è õî÷å â³í ùå ùîñü ñêàçàòè ïðî

ñâîþ æ³íêó ³ â³í â³äïîâ³â: íå ìàþ á³ëüøå í³÷îãî

ùî ñêàçàòè.

Òîä³ ïàíè, ùî ç³áðàëèñü âèçíàëè, ùî öÿ

ñïðàâà º ïåðåäîâñ³ì ñïðàâîþ öåðêîâíîþ, ïîäðóæ-

íüîþ. À òîìó îáèäâ³ ñòîðîíè â³äïðàâëåíî äî öåð-

êîâíîãî ñóäó ³ êîëè òàì âñå áóäå âèð³øåíî, òîä³

çà ÷îòèðè òèæí³ ïîòîìó ìàþòü çÿâèòèñÿ çíîâó

ïåðåä ì³ñüêèì ñóäîì.

² ï³øëè Þðêî ðàçîì ç Á³ëêîþ ïî ðîçâ³ä äî

Àòàíàç³ÿ, ïåðåìèñüêîãî âëàäèêè ³ ßê³ìà, ìèòðî-

ïîëèòà Ãàëèöüêîãî. Îáèäâà ö³ äîñòîéíèêè Öåðê-

âè ñõ³äíîãî îáðÿäó ïî÷àëè äîâãî ðîçäóìóâàòè íàä

òèì, ÷è º Á³ëêà æ³íêîþ, ÷è ëèøåíü ðàáèíåþ

Þðêà, ³ ñêàçàëè, àáè ¿ì çàïëàòèëè àæ 30 ãðèâåíü.

Îñòàòî÷íî âèð³øèëè, ùî öåé ïîäðóæí³é âóçîë

ìîæíà ðîçâÿçàòè ïðè óìîâ³, ùî Á³ëêà ìóñèòü çà-

ïëàòèòè Þðêîâ³, íàïåâíå, íà ïîò³øåííÿ, 36 ãðè-

âåíü, çàãîëîâêîì divorcionales alias rozpusta.

Ìàþ÷è ðîçâ³ä â ðóêàõ , ïîá³ã Þðêî çíî-

âó äî ì³ñüêîãî ñóäó, àëå ç îãëÿäó ìîæëèâîãî

ãð³çíîãî íàïàäó òàòàð³â íå áóëî ÷àñó çàéíÿòèñÿ

ö³ºþ ñïðàâîþ ³ òîìó îñîáèñòî âîºâîäà, Ïåòðî Îä-

ðîâîíæ, âèçíàâ, ùî äëÿ âèíåñåííÿ ñïðàâåäëèâîãî

âèðîêó ìóñèòü çàñëóõàòè áàãàòî ñâ³äê³â òà ïîâàæ-

íèõ ëþäåé, à âîíè çàðàç âèðóøàþòü íà â³éíó.

Òîìó ò³ëüêè ï³ñëÿ ¿õíüîãî ïîâåðíåííÿ ç â³éíè ÷å-

ðåç òðè òèæí³ ìîæíà çàíîâî ðîçïî÷àòè öåé ñóäî-

âèé ïðîöåñ. Òèì÷àñîì íåõàé Á³ëêà çàïëàòèòü

Þðêîâ³ âêàçàí³ âèùå 36 ãðèâåíü â ÿêîñò³ â³äøêî-

äóâàííÿ.

ßêùî ñïî÷àòêó Þðêî é áóâ òðîõè íåñïî-

ê³éíèé ç îãëÿäó íà òå, ÷è çàïëàòèòü Á³ëêà éîìó

âèíàãîðîäó çà ðîçâÿçàííÿ ïîäðóæíüîãî âóçëà, òî

ïîâí³ñòþ çàñïîêî¿âñÿ, êîëè çà Á³ëêîþ ñòàâ Áåð-

íàðä Â³ðìåíèí, ë³êàð òà âëàñíèê ëàçí³ íà êðà-

ê³âñüê³ì ïåðåäì³ñòþ. Öåé äîñòîéíèé ÷îëîâ³ê

ñêàçàâ, ùî çàïëàòèòü 36 ãðèâåíü, àáî â³ääàñòü

Þðêîâ³ ñâîþ ã³äðîïàòè÷íó ëàçíþ. Äî öüîãî îä-

íàê íå ä³éøëî ³ øëÿõåòíîìó Þðêîâ³ ç Ìàë÷èöü

íå äîâåëîñÿ ñêîðèñòàòèñü ³ç çîëîòîäàéíî¿ ëàçí³.

Áåðíàðä çìóøåíèé áóâ çàïëàòèòè Þðêîâ³ ïðîòÿ-

ãîì òèæíÿ.

Òèì÷àñîì õèòðà Â³ðìåíêà ðîçäóìóâàëà íàä

òèì, ÿêèì áè ÷èíîì îáäóðèòè ñâîãî êîëèøíüîãî

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

"

÷îëîâ³êà. Â³éñüêîâ³ ä³¿ òà ñìåðòü Ïåòðà Îäðîâîí-

æà íàäàâàëè ¿é áàãàòî øëÿõ³â äî öüîãî. Ñèí òà

íàñòóïíèê Ïåòðà Àíäæåé Îäðîâîíæ ñêàçàâ, ùî

çàéìåòüñÿ ö³ºþ ïðàâîþ çà òèæäåíü ï³ñëÿ ïîâåð-

íåííÿ ç ïîõîðîíó áàòüêà ç Êðàêîâà. Çà öåé ÷àñ

Á³ëêà ðàçîì ³ç ñâî¿ì ïîâ³ðåíèì ï³äñòàðîñòîþ

îòðèìàëà çà ÷àñ â³äñóòíîñòè Þðêà çâ³ëüíåííÿ â³ä

ñïëàòè 36 ãðèâåíü.

Ïî÷óâøè öå, Þðêî íå íà æàðò ðîçãí³âàâ-

ñÿ. Äàðåìíå â³í á³ãàâ ïî çàë³ ñóäó ³ êðè÷àâ, ùî

íåá³æ÷èê Ïåòðî îá³öÿâ éîìó òà âèçíà÷èâ ï³çí³-

øèé òåðì³í. Ïîâ³ðåíèé Á³ëêè äîâîäèâ ç ö³ëêîâè-

òèì ñïîêîºì, ùî öå º ëèøå ñëîâà, à â³í äîòðè-

ìóºòüñÿ öüîãî, ùî íàïèñàíî.

Íåùàñíèé Þðêî ï³øîâ ç í³÷èì.

Ïî ñòðàò³ äâîõ äîêóìåíò³â â³í ïî÷óâàâ ñåáå

òàê, í³áè éîìó âèðâàëè äâà êîð³íí³ çóáè. Öå

â³ä³áðàëî éîìó ñèëó ïðîöåñóàëüíèõ àð´óìåíò³â

â ñóïåðå÷êàõ, à ùå äî öüîãî â³í ïðîãðàâ ãîò³âêó

é ìóñ³â â³ä³éòè áåç ... êîâäðè òà ïîäóøîê, ùî áóëè

â ïîñàãó.

Àëå òèì÷àñîì, íà éîãî áîö³ çàáëèñêîò³ëè

ïåðåä ì³ñüêèì ñóäîì çîëîòèñò³ îáðèñè äâîõ äî-

ñòîéíèê³â Öåðêâè ñõ³äíîãî îáðÿäó, Àòàíàç³ÿ âëà-

äèêè Ïåðåìèñüêîãî òà ßê³ìà, ìèòðîïîëèòà Ãà-

ëèöüêîãî. Ñóìà â 30 ãðèâåíü çà ðîçâ³ä ì³æ Þð-

êîì òà Á³ëêîþ áóëà çàíàäòî âåëèêîþ, ùîá îáèä-

âîº îòö³â Öåðêâè íå ìàëè äî íå¿ æîäíî¿ ïðåòåíç³¿.

Îñê³ëüêè ïðî ñïëàòó ö³º¿ ñóìè çàðó÷àâñÿ â³ä ³ìåí³

Á³ëêè Êðèñòêî, â³ðìåíñüêèé â³éò, òî îáèäâà îòö³

Öåðêâè â÷åïèëèñÿ ó íüîãî. Îäíàê Êðèñòêî âðó-

÷èâ ãðîø³ ìèòðîïîëèòó ßê³ìó, îòðèìàâ â³ä íüî-

ãî ï³äòâåðäæåííÿ íà ïåðãàìåíò³ ç ïå÷àòêîþ ³ çà

ïîñåðåäíèöòâîì ñâîãî çàñòóïíèêà, ³òàë³éöÿ Þë³-

àíà çâ³ëüíèâ éîãî â³ä áóäü-ÿêèõ ïðåòåíç³é.

Òàêèì ñàìèì ÷èíîì ³ âëàäèêà Àòàíàç³é

ï³øîâ ç í³÷èì, à íàä ö³ëîþ ò³ºþ ñïðàâîþ çàâèñëî

ãëóõå ìîâ÷àííÿ. Þðêî ³ äàë³ â³â ñâîº áóðõëèâå

æèòòÿ â Ìàë÷èöÿõ, ñóäèâñÿ, ÷àñîì ðàçîì ç èíøè-

ìè øëÿõòè÷àìè, ñ³äàâ íà ëàâ³ ñóäó, ðîçâàæàþ÷è

íàä ñïðàâàìè ñâî¿õ áëèæí³õ. À ïðî Á³ëêó íà òîé

÷àñ íå áóëî çîâñ³ì ÷óòè.

Íàðåøò³, àæ ÷åðåç ïÿòü ðîê³â, ó 1455 ðîö³

âèïëèëà öÿ ñïðàâà â ì³ñüêèõ àêòàõ. Öüîãî ðàçó

âæå Á³ëêà ìàëà ïðåòåíç³þ äî Þðêà çà 40 êîï ãðî-

øåé. Ïðåòåíç³þ, î÷åâèäíî, ö³ëêîì ñïðàâåäëèâó,

îñê³ëüêè Þðêî ÿêíàéñêîð³øå ïðîäàâ ñâ³é ñòàâ ó

Ìàë÷èöÿõ Ñòåôàíîâ³, âëàñíèêîâ³ ìëèíà íà

Ïîëòâ³ êîëî Íèæíüîãî Çàìêó, ³ ç ö³º¿ âèðó÷åíî¿

ñóìè â³äðàçó æ çàïëàòèâ Á³ëö³.

² ò³ëüêè â³÷íèé ñïîê³é ïîêëàâ êðàé ì³æ ñó-

ïåðå÷êàìè öüîãî ÷îëîâ³êà ³ æ³íêè.

Ïåðåêëàëà Ñîô³ÿ Çàâàäà