Крэнь І.П. (рэд.) Гісторыя Беларусі у 2 ч. Частка 1. Са старажытных часоу да канца XVIII ст. курс лекцый

Подождите немного. Документ загружается.

ванне ў другой палове XVII ст., калі асабліва расквітнела тэорыя

"сарматызму", якая сцвярджала паходжанне польскай шляхты ад

старажытных ваяўнічых плямёнаў сарматаў, у адрозненне ад іншых

саслоўяў, нібыта паходзіўшы з пакораных мясцовых плямёнаў. Ва-

яўнічая напышлівасць, пачуццё выключнасці - галоўная рыса геро-

яў гэтых партрэтаў. Шырокае распаўсюджванне атрымаў так званы

трунны, ці пахавальны, партрэт - абавязковы атрыбут пахавальнага

рытуалу. Ён пісаўся на метале алеем. Узорам для мастака служыў

прыжыццёвы партрэт нябожчыка. Такога роду твораў мала захава-

лася на тэрыторыі Беларусі, таму асаблівую каштоўнасць мае парт-

рэт Аляксандра Пацея.

Карціна развіцця партрэтнага мастацтва была неаднастайнай і

супярэчлівай. Пры двары каралёў Рэчы Паспалітай працавалі еўра-

пейскія майстры, якія мелі добрую мастацкую адукацыю. Некато-

рыя магнаты мелі магчымасць запрасіць да сябе тую ці іншую

знакамітасць. Але ў сядзібах, фальварках, магнацкіх рэзідэнцыях

знайшлі сабе прытулак мясцовыя мастакі. Яны былі менш пад-

рыхтаваныя прафесійна, але лепш ведалі сваё асяроддзе, яго нора-

вы, звычаі. Палотны еўрапейскіх мастакоў з'яўляліся своеасаблівай

школай для гэтых людзей.

Лепшыя майстры пэндзаля не толькі дасягалі знешняга пада-

бенства ў выяве канкрэтнай асобы, але і ўмелі даць ёй даволі

глыбокую псіхалагічную характарыстыку (партрэты Аляксандра

Астрожскага, Януша Вішнявецкага, Януша Радзівіла, Кіпрыяна

Жахоўскага, Януша Карыбута Вішнявецкага, Лізаветы Радзівіл,

Ігнація Завішы, Станіслава Аўгуста Панятоўскага, Міхала Казі-

міра Агінскага і інш.). Аднак у цэнтры ўвагі большасці мастакоў

быў не чалавек з яго непаўторным душэўным складам, а нейкі

ідэал, які склаўся ў дваранска-шляхецкім асяроддзі. Акцэнт роб-

іцца не на твары партрэтаванага, а на яго адзенні, антуражы,

дэталі, якія гавораць аб саслоўнай прыналежнасці, месцы на

сацыяльнай лесвіцы.

Беларускі жывапіс XVIII ст, цалкам вызваліўшыся ад рэлігійна-

га ўплыву, увабраў у сябе лепшыя дасягненні рэалістычнага мас-

тацтва Захаду, захаваўшы пры гэтым мясцовую самабытнасць. Ра-

зам з гэтым у ім адчуваецца і вялікі ўплыў народнага мастацтва,

621

што наклала адбітак і на эвалюцыю стыляў барока і класіцызму ва

ўмовах Беларусі.

У беларускай графіцы вядучае месца належала кніжнай гравю-

ры на дрэве. Графічнае мастацтва падзялялася на некалькі школ і

напрамкаў. Найбольш значны след у гісторыі беларускага мастацт-

ва пакінулі Магілёўская і Нясвіжская гравёрныя школы. Апрача

таго, вялікая група гравёраў працавала ў друкарнях Оршы, Полац-

ка, Супрасля. Шырокую вядомасць атрымалі майстры гравёрнага

мастацтва Вашчанкі - Максім і яго сын Васіль. В.Вашчанка -

найбольш яркі прадстаўнік Магілёўскай гравёрнай школы. Высокі

мастацкі ўзровень афармлення кніг дэманструе ў XVIII ст. Суп-

расльская друкарня. Яна праіснавала больш ста гадоў, выпусціўшы

каля 420 выданняў. Многія з іх добра аздобленыя. На фоне тагачас-

най кніжнай прадукцыі супрасльскія выданні вылучаюцца імпазан-

тнасцю і своеасаблівай манументальнасцю.

У развіцці скулыпуры ў другой палове XVIII ст. назіраецца

пэўныхпад, выкліканы складанымі сацыяльна-палітычнымі і эка-

намічнымі абставінамі таго часу. I ўсё ж ні адно з папярэдніх

стагоддзяў не было для пластыкі такім плённым, як XVIII ст.

Другая палова XVII - XVIII стст. адзначана ўзмацненнем рэалі-

стычных тэндэнцый у скульптуры, што праяўляецца ва ўзбагачэнні

сродкаў мастацкай выразнасці, у трактоўцы вобразаў, якія надзяля-

юцца індывідуальнымі, амаль партрэтнымі рысамі.

У распаўсюджванні скулыпуры барока галоўная роля належыць

асноўнаму яе заказчыку - каталіцкай царкве, яе шматлікім ордэ-

нам. Пабудаваныя імі касцёлы былі багата ўпрыгожаны творамі

жывапісу, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і скулыггурай. Ме-

навіта скулыггуры належала галоўная роля ў арганізацыі інтэр'ера.

На жаль, да нашага часу інтэр'еры многіх храмаў не захаваліся.

Унікальнымі помнікамі барока з'яўляюцца скульптурны ан-

самбль касцёла аўгусцінцаў у в. Міхалішкі Астравецкага раёна

Гродзенскай вобласці, алтары францысканскага касцёла ў Пінску,

шэраг скульптур з касцёла архангела Міхаіла ў Навагародку, Троіц-

кага касцёла ў г.п. Шарашова на Берасцейшчыне, касцёла сяла

Гнёзда на Гарадзеншчыне.

У беларускай скульптуры канца XVII - пачатку XVIII ст. прык-

622

метна ўзмацняецца ўплыў народных густаў. Яна нясе адбітак мяс-

цовых асаблівасцей і звязана з праяўленнем "нізавога" барока.

Прыклад таму - скульптурны ансамбль галоўнага алтара касцёла ў

в. Камаі на Віцебшчыне, выкананы ў 1726 г.

У XVIII ст. у Беларусі ствараецца шэраг цікавых скульптурных

алтароў, якія становяцца больш багатымі і жывапіснымі, павялічва-

юцца ў памерах, уражваюць уяўленне гледача. Для стварэння

вялікіх алтароў і алтарных комплексаў, якія з'яўляюцца сінтэтыч-

ным відам манументальнай, дэкаратыўнай і архітэктурнай плас-

тыкі, жывапісу, дэкаратыўнай разьбы, прыцягваюцца мастакі і май-

стры розных прафесій: архітэктары, скульптары, сталяры, разьбя-

ры або лепшчыкі, мастакі-жывапісцы. Выдатнымі помнікамі такога

роду з'яўляецца алтар Пінскага францысканскага касцёла.

3 сярэдзіны XVIII ст. прыкметным быў уплыў ракако, які ішоў з

Чэхіі і Паўднёвай Германіі - краін, выхадцы з якіх складалі знач-

ную частку скульптараў, што працавалі на Беларусі. Гэты ўплыў

адбіўся ў драўляных скульптурах анёлаў з Камянца на Берасцейш-

чыне, алтары касцёла бернардзінак у Слоніме.

У 70-я гады ў скульптуру Беларусі прасочваўся класіцызм. Пер-

шыя найбольш значныя творы гэтага стылю звязаны са свецкім

мастацтвам, менавіта з палацавай архітэктурай і творчасцю італь-

янскага архітэктара Дж. Сака. Па яго праектах у 80-я гады былі

выкананы стукавыя дэкарацыі ў Свяцкім палацы (Гарадзенскі раён,

не захаваліся), а таксама ў Гарадзенскім Новым замку.

Мастацкія густы часоў барока садзейнічалі развіццю дэкара-

тыўна-прыкладнога мастацтва. Для упрыгажэння магнацкіх пала-

цаў і храмаў патрэбны былі вытанчаныя і дарагія рэчы, каб

здзіўляць публіку вонкавым бляскам. Такія рэчы спачатку прывозі-

ліся з-за мяжы, а потым сталі вырабляцца на ўласных мануфакту-

рах. Рукамі беларускіх прыгонных майстроў там рабіліся сапраўд-

ныя шэдэўры мастацтва, якія высока цаніліся ў Рэчы Паспалітай і

на еўрапейскім рынку. Асаблівую цікавасць маюць для нас унікаль-

ныя шкляныя вырабы з Урэчча. Сусветную славу здабылі "літыя"

слуцкія паясы, якія ткаліся з шаўковых, сярэбраных і залатых нітак

на слуцкай і нясвіжскай мануфактурах Радзівілаў пад кіраўніцтвам

вопытнага майстра Яна Маджарскага і яго памочнікаў. Паясы

623

ўпрыгожваліся беларускім геаметрычным і раслінным арнаментам.

Шырокім попытам карысталіся фаянс са Свержані, дываны і габе-

лены з ткальняў у Карэлічах і Гародні, абрусы і сурвэты з мануфак-

туры Сапегаў у Ружанах. Мастацкай выразнасцю вызначалася тага-

часная разьба па дрэву (упрыгажэнне алтароў, іканастасы). Май-

стэрства беларускіх разьбяроў высока цанілася сярод суседніх на-

родаў. Рукамі выхадцаў з Беларусі былі ўпрыгожаны мнотія сабо-

ры, манастыры і палацы Масквы і Падмаскоўя. У Расіі шырока

распаўсюдзіліся аб'ёмная "беларуская рэзь" і беларускі спосаб вы-

рабу рэльефнай керамікі.

Такім чынам, у апошнія Паўтара стагоддзя інснавання Рэчы Пас-

палітай у мастацтве Беларусі адбыліся значныя змены. Яно ўзбага-

цілася шэрагам новых з'яў, стала больш свецкім і дэмакратыч-

ным. На змену элітарнаму барока паступова прыходзіў больш

масавы класіцызм. Гэты вядучы напрамак эпохі Асветніцтва най-

больш адпавядаў тагачасным грамадскім тэндэнцыям.

624

ХРАНАЛОГІЯ

500 - 350 тыс. гадоў да н.э. - Першае (бярэзінскае) аледзяненне на

тэрыторыі Беларусі.

300 - 110 тыс. гадоў да н.э. - Другое (дняпроўскае) аледзяненне на

тэрыторыі Беларусі.

90 - 83 тыс. гадоў да н.э. - Трэцяе (валдайскае) аледзяненне на

тэрыторыі Беларусі.

100 - 40 тыс. гадоў да н.э. - Паяўленне чалавека на тэрыторыі

Беларусі.

40 - 24 тыс. гадоў да н.э. - Верхнепалеалітычныя стаянкі стара-

жытнага чалавека на тэрыторыі Паўднёвай Беларусі.

9-5 тыс. гадоў да н.э. - Эпоха мезаліту на тэрыторыі Беларусі.

4-3 тыс. гадоў да н.э. - Эпоха неаліту на тэрыторыі Беларусі.

2-1 тыс. гадоў да н.э. - Эпоха бронзы на тэрыторыі Беларусі.

VII ст. да н.э. - Пачатак жалезнага веку на тэрыторыі Беларусі.

VI - VIII стст. н.э. - Рассяленне славян сярод балтаў на тэрыторыі

Усходняй Беларусі.

862 г. - Першыя летапісныя звесткі пра Полацк.

867 г. - Паход Кіеўскіх князёў Аскольда і Дзіра на палачан.

882 г. - Аб'яднанне Ноўгарада і Кіева князем Алегам.

885 г. - Паход Кіеўскага князя Алега на радзімічаў.

907 г. - Удзел крывічоў і радзімічаў у паходзе Кіеўскага князя

Алега на Царград (Візантыя).

974 г. - Першыя звесткі пра г.Віцебск (Відбеск).

970 г. (па іншых даных 980 г.) - Першае летапіснае паведамленне

пра самастойныя дзяржавы на тэрыторыі Беларусі - Полацкую

зямлю і Тураўскае княства.

980 г. - Захоп Полацка наўгародскім князем Уладзімірам Святасла-

вічам.

980 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Тураў.

983 г. - Паход Кіеўскага князя Уладзіміра на яцвягаў.

984 г. - Паход Кіеўскага князя Уладзіміра на радзімічаў. Бітва на р.

Пішчане.

988 г. - Прыняцце хрысціянства ў Кіеўскай Русі.

992 г. - Утварэнне хрысціянскай епархіі ў Полацку.

638

Канец X ст.(да 1001 г.) - Княжанне ў Полацку Ізяслава Уладзіміра-

віча.

988 - 1015 гг. - Княжанне ў Тураве Святаполка Уладзіміравіча.

Канец X ст. - Першыя летапісныя звесткі пра г.Ізяслаў.

1000 г. - Смерць Кіеўскай княгіні Рагнеды Рагвалодаўны.

1003 - 1044 гг. - Княжанне ў Полацку Брачыслава Ізяслававіча.

1009 г. - Першае ўпамінанне Літвы ў заходніх крыніцах.

1019 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г.Брэст (Бярэсце).

1021 г. - Паход Полацкага князя Брачыслава Ізяслававіча на Ноўгарад.

1044 г. - Заснаванне Навагрудка (Навагародка).

50-я гады XI ст. - Будаўніцтва Сафійскага сабора ў Полацку.

1044 - 1101 гг. - Княжанне ў Полацку Усяслава Брачыслававіча.

1059 г. - Першыя звесткі пра Копысь.

1065 г. - Паход Полацкага князя Усяслава на Пскоў.

1065 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Браслаў.

1066 г. - Захоп Полацкім князем Усяславам Брачыславічам Ноўга-

рада.

1067 г. - Бітва на р. Нямізе полацкага князя Усяслава Брачыслававі-

ча з войскам князёў Яраславічаў.

1067 г. - Першыя летапісныя звесткі пра гарады Мінск (Меньск) і

Оршу (Рьша).

1068 - 1069 гг. - Княжанне ў Кіеве полацкага князя Усяслава.

1071 г. - Народны рух у Полацку супраць Ізяслававічаў.

1078 г. - Першыя летапісныя звесткі пра гарады Друцк, Лагойск,

Лукомль, Одрск.

1078 - 1086 гг. - Княжанне ў Тураве Яраполка Ізяслававіча.

1097 г. - Першыя звесткі пра Пінск (Пінеск).

1097 г. - З'езд рускіх князёў у Любечы.

1101 - 1119 гг. - Княжанне ў Мінску Глеба Усяслававіча.

1102 г. - Заснаванне г. Барысава.

1104 г. - Паход кааліцыі паўднёварускіх князёў на Мінск.

1113 - 1125 гг. - Княжанне ў Кіеве Уладзіміра Усеваладавіча Мана-

маха.

1116 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Слуцк (Случеск).

1117 г. - Паходы мінскага князя Глеба Усяслававіча на Смаленскую

і Навагародскую землі.

639

(1120 - 1173 гг., 23 мая) - Жыццё і дзейнасць Полацкай князёўны

Прадславы (Ефрасінні Полацкай), асветніцы.

1127 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г.Клецк.

1128 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г.Гродна (Гародня).

1128 г. - Паход Кіеўскага князя Мсціслава на Полацк.

1130 - 1182 гг. - Жыццё і дзейнасць Кірылы Тураўскага.

1132 г. - Абвяшчэнне на полацкім вечы князем Васільку Святасла-

віча.

1135 г. - Пабудова Мсціслаўскага замка і горада.

1136 г. - Першыя летапісныя звесткі пра гарады Прапойск, Крычаў

і Лучын.

1142 г. - Першыя летапісныя звесткі пра гарады Гомель (Гомій) і

Рагачоў.

1147 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г.Брагін (Брягін).

1149 г. - Апошняе ўпамінанне ў летапісах дрыгавічоў.

1155 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Мазыр.

1159 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Чачэрск.

1159 - 1160 гг. - Аблогі Мінска друцкім і полацкім князем Рагвалодам

Барысавічам.

1162 г. - Апошняе ўпамінанне ў летапісах крывічоў.

1169 г. - Апошняе ўпамінанне ў летапісах радзімічаў.

80-я гады XII ст. - Будаўніцтва Барысаглебскай (Каложскай) царк-

вы ў Гродне.

1183 г. - Паход гродзенскіх князёў з іншымі рускімі князямі на

полаўцаў.

1202 г. - Утварэнне ў Прыбалтыцы Ордэна мечаносцаў.

1203 - 1216 гг. - Барацьба полацкага князя Уладзіміра супраць

нямецкіх рыцараў.

1206 - 1208 гг. - Барацьба кукянойскага князя Вячкі (Вячаслава) з

крыжакамі.

1209 г. - Захоп і разбурэнне крыжакамі г. Герцыке.

1210 г. - Мірны дагавор паміж полацкім князем Уладзімірам і

Рыжскім архіепіскапам Альбертам аб выплаце Полацку даніны

лівамі.

1212 г. - Мірны дагавор Полацка з Рыгаю аб свабодным плаванні

купцоў па Заходняй Дзвіне.

640

1214 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Рэчыцу.

1219 г. - Дагавор аб саюзе літоўскіх князёў з Валынскім княствам.

30-я гады ХПІ ст. - Аб'яднанне балцкіх і славянскіх зямель Заход-

няй Беларусі ў адзіную дзяржаву - Вялікае княства Літоўскае.

Каля 1230 - 1263 гг - Княжанне Міндоўга ў Літоўска-Рускай дзяр-

жаве з цэнтрам у Навагародку.

1236 г. - Разгром літоўцамі нямецкіх рыцараў пад г.Шаўляем.

1237 г. - Разгром валынскім князем Даніілам Раманавічам нямецкіх

рыцараў пад Драгічынам.

1237 г. - Аб'яднанне Ордэна мечаносцаў з Тэўтонскім ордэнам -

заснаванне Лівонскага ордэна.

1240 г. - Удзел Якава Палачаніна ў бітве са шведамі ў складзе

дружыны наўгародскага князя Аляксандра Яраславіча на р. Няве.

1240,1258,1259,1275, 1277, 1287, 1315, 1325, 1388 гг. - Паходы

мангола-татараў на беларускія землі.

1242 г., 5 красавіка - Перамога Аляксандра Неўскага над крыжа-

камі на Чудскім возеры.

1252 г. - Першыя звесткі пра гарады Слонім (Услонім), Ваўкавыск

(Волковыеск), Здзітаў (цяпер - вёска ў Бярозаўскім раёне).

1252 г. (па некаторых крыніцах 1253 г.) - Каранацыя Міндоўга ў

Навагародку і прыняцце тьггула караля Літвы.

1253 г. - Першае летапіснае ўпамінанне пра г. Турыйск.

1260 г., 13 ліпеня - Разгром войскамі Вялікага княства Літоўскага з

удзелам полацкіх дружын крыжакоў каля возера Дурба.

1262 г. - Дагавор паміж Міндоўгам і наўгародскім князем Аляксан-

драм Неўскім аб сумеснай барацьбе супраць Лівонскага ордэна.

1262 - 1263 гг. - Княжанне ў Полацку пляменніка Міндоўга Таўці-

віла.

1263 - 1267 гг. - Княжанне ў ВКЛ Войшалка.

1267 - 1270 г. - Княжанне ў ВКЛ Шварна Данілавіча.

Каля 1270 г. - Знак "Пагоня" ўпершыню зафіксаваны як герб г.На-

вагародка.

1270 - 1282 гг. - Княжанне ў ВКЛ Трайдзена.

1274 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Капыль.

1276 - 1288 гг. - Першыя летапісныя звесткі пра г. Камянец і

будаўніцтва Камянецкай вежы (Белай вежы).

641

1287 г. - Першыя летапісныя звесткі пра г.Кобрын.

1293 г. - Навагародскі герб "Пагоня" стаў знакам вялікага князя і

гербам ВКЛ.

1293 - 1316 гг. - Княжанне ў ВКЛ Віценя.

1307 г. - Канчатковае ўключэнне ў склад ВКЛ Полацкага княства.

1314,1319,1323 гг. - Паходы Давыда Гарадзенскага супраць крыжа-

коў.

1316 - 1341 гг. - Княжанне ў ВКЛ Гедыміна.

1320 г. - Заснаванне г.Беластока вялікім князем Гедымінам.

1320 г. - Уваходжанне Віцебскага княства ў склад ВКЛ.

1322,1323 гг. (двойчы) - Разгром гродзенскімі дружынамі кашталя-

на Давыда нямецкіх і дацкіх рыцараў пад Псковам.

1323 г. - Горад Вільня (былы Крывы Горад) становіцца сталіцай

Вялікага княства Літоўскага.

Кала 1326 г. - Уваходжанне Мінскага княства ў склад ВКЛ.

1326 г. - Забойства Давыда Гарадзенскага.

1341 - 1345 гг. - Княжанне ў ВКЛ Яўнуція.

1345 - 1377гг. - Княжанне ў ВКЛ Альгерда (сумесна з братам

Кейстутам).

1348 г. - Перамога войска ВКЛ над крыжакамі на р. Стрэва (правы

прыток Нёмана).

1363 г. - Перамога Альгерда над мангола-татарамі ля Сініх Вод (на

Падоліі).

1368,1370,1372 гг. - Паходы Альгерда на Маскву.

1377 - 1392 гг. - Княжанне ў ВКЛ Ягайлы.

1385 г., 14 жніўня - Крэўская унія, дагавор аб саюзе Вялікага

княства Літоўскага і Польскага Каралеўства.

1386 г., 4 сакавіка - Выбранне вялікага князя Ягайлы польскім

каралём.

1386 г. - Выступленне незадаволенага ўмовамі Крэўскай уніі по-

лацкага князя Андрэя Альгердавіча супраць Ягайлы.

1387 г., 20,22 лютага - Граматы польскага караля і вялікага князя

літоўскага Ягайлы аб прывілеях феадалам-католікам Вялікага кня-

ства Літоўскага.

1389 - 1392 гг. - Барацьба князя Вітаўта супраць Крэўскай уніі

караля Ягайлы.

642

1390 г. - Наданне магдэбургскага права г. Брэсту.

1391 г. - Наданне магдэбургскага права гарадам Віцебску і Магі-

лёву.

1392 г. - Пагадненне паміж Ягайлам і Вітаўтам у Астраве.

1392 - 1430 гг. - Княжанне ў ВКЛ Вітаўта.

1397 - 1398 гг. - Пасяленне Вітаўтам палонных крымскіх татар у

ВКЛ.

1399 г. - Паражэнне войск ВКЛ на чале з Вітаўтам у бітве супраць

татараў на р. Ворскле.

1401 г, 18 студзеня - Віленска-Радамская унія - дзяржаўны і палі-

тычны саюз ВКЛ з Польскім Каралеўствам.

1402 г. - Апошняя аблога крыжакамі Гродзенскага замка.

1404 г. - Уключэнне Смаленска у склад ВКЛ.

1408 г. - Вызначэнне мяжы паміж ВКЛ і Маскоўскай дзяржавай па

рэках Угра і Ака.

1409 - 1411 гг. - "Вялікая вайна" Польшчы і ВКЛ супраць Тэўтон-

скага ордэна.

1410 г., 15 ліпеня - Грунвальдская бітва.

1413 г. - Гарадзельская унія і прывілей караля Ягайлы літоўскай

шляхце.

1430 - 1432 гг. - Княжанне ў Вялікім княстве Літоўскім Свідрыгай-

лы.

1432 - 1436 гг. - Феадальная (грамадзянская) вайна ў ВКЛ.

1432 - 1440 гг. - Княжанне ў Вялікім княстве Літоўскім Сігізмунда

Кейстутавіча.

1432 - 1434 гг. - Прывілеі Ягайлы і Сігізмунда Кейстутавіча аб

ураўнанні ў маёмасных правах праваслаўных феадалаў з феада-

ламі-католікамі.

1440 - 1492 гг. - Княжанне ў ВКЛ Казіміра IV Ягелончыка.

1445 г. - Выбранне вялікага князя Казіміра каралём Польшчы.

1447 г, 2 мая - Прывілей Казіміра і аб ураўнанні ў эканамічных і

палітычных правах праваслаўных феадалаў і феадалаў-католікаў і

наданне Полацкім і Віцебскім землям аўтаноміі.

Каля 1460 - 1530 гг. - Жыццё і дзейнасць К.І. Астрожскага.

1468 г - Судзебнік Казіміра IV.

Каля 1480 - 1533 гг. - Гады жыцця Міколы Гусоўскага.

643