Крэнь І.П. (рэд.) Гісторыя Беларусі у 2 ч. Частка 1. Са старажытных часоу да канца XVIII ст. курс лекцый

Подождите немного. Документ загружается.

тайныя, нярэдка супрацьлеглыя тэндэнцыі, адначасова ўжыва-

ліся і ўзаемадзейнічалі найноўшыя і застарэлыя, перадавыя і

кансерватыўныя ідэі, плыні, стылі. Адсюль і яе стракатасць,

адсутнасць гарманічнага адзінства. Гэта было абумоўлена скла-

данасцю і супярэчлівасцю грамадскага жыцця Беларусі ў той

перыяд гістарычнага развіцця, а таксама тым, што на беларускіх

землях сутыкаліся, перакрыжоўваліся і сінтэзаваліся два магут-

ныя культурна-ідэйныя струмяні — каталіцкага Захаду і правас-

лаўнага Усходу. Першыя парасткі новага ва ўмовах панавання

феадальнай ідэалогіі, сярэднявечнага тыпу культуры прабіваліся

марудна, з цяжкасцю, хаця для іх ужо былі створаны пэўныя

сацыяльна-гістарычныя ўмовы.

16 Зак. 82

481

ЛЕКЦЫЯ 30

ГАРАДСКІЯ ПАЎСТАННІ КАНЦА XVI - ПЕРШАЙ

ТРЭЦІ XVII ст.

• "Каляндарны бунт" у Полацку.

• Выступленні супраць гарадской адміністрацыі ў Магілёве і Ма-

зыры.

• Антыуніяцкія хваляванні..

"Каляндарны бунт"у Полацку

Ператварыўшыся ў сур'ёзную эканамічную сілу, гараджане за-

ставаліся прыніжаным падатным саслоўем. Іх інтарэсы апынуліся

ў рэзкай супярэчнасці, па-першае, з прывілеямі свецкіх і духоўных

феадалаў, а, па-другое, унутры горада назіраліся пэўныя непаразу-

менні паміж асобнымі сацыяльнымі групамі. Вось чаму насельніц-

тва гарадоў і мястэчак Беларусі вяло ўпартую барацьбу за свае

правы, асабліва ў канцы XVI - першай палове XVII ст.

З.Ю. Капыскі, адзін з буйнейшых спецыялістаў па гісторыі ся-

рэдневечнага беларускага горада, вылучае ў ёй чатыры напрамкі:

1.Супраціўленне росту ўлады феадалаў у горадзе і імкненне

распаўсюдзіць уладу гарадскога самакіравання (магдэбургскае пра-

ва) на ўсё гарадское насельніцтва;

2.Барацьба гарадскіх нізоў супраць свавольства гарадской вяр-

хушкі за захаванне правоў сходу гараджан;

З.Выступленне супраць каталіцкай экспансіі;

4.Супрацьдзеянне абміршчэнню праваслаўнага кліру.

У канцы XVI - першай трэці XVII ст. па Беларусі пракацілася

цэлая серыя гарадскіх паўстанняў. Адкрыла ім лік выступленне

палачан, якія адмовіліся прыняць каляндарную рэформу 1582 г.

Каляндарная праблема адносіцца да ліку тых, што хвалюе чала-

вецтва і не дае яму спакою на працягу ўсёй гісторыі. Календаром

еўрапейскага сярэднявечча быў юліянскі, распрацаваны александ-

рыйскім астраномам Сазігенам, уведзены рэформай Юлія Цэзара ў

46 г. да нараджэння Хрыстова і названы імем імператара. У 325 г.

нашай эры Усяленскі Нікейскі сабор прызнаў гэту сістэму вылічэн-

ня часу абавязковай для ўсяго хрысціянскага свету. Паступова яна

482

ўвайшла ў практыку ўсіх еўрапейскіх краін, у тым ліку і Вялікага

княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага. Праз яе да 1582 г.

хрысціянскі Усход і Захад былі злучаны адзіным каляндарна-

літургічным мастом.

Просты і зручны ў сваёй аснове сазігенаўска-юліянскі механізм

адліку часу меў недакладнасць - працягласць каляндарнага года

была на 11 мінут 14 секунд большая за астранамічны, таму за

кожныя 128 гадоў назапашвалася памылка на адны суткі, якая к

сярэдзіне XVI ст. вырасла да дзесяці сутак і павярнулася несупад-

зеннем сапраўднага вяснавога раўнадзенства (поўні) з каляндар-

ным. Гэта стварала блытаніну ў велікодных разліках і святкаванні

хрысціянскай царквой Пасхі (Вялікдня), якая паводле рашэння

Нікейскага сабора павінна адзначацца пасля першага вяснавога

раўнадзенства.

На такую недакладнасць ужо ў XIII—XIV стст. звярталі ўвагу

заходнееўрапейскія і візантыйскія вучоныя, якія прапаноўвалі

больш дасканалыя сістэмы часалічэння. Вырашэнне каляндарнай

праблемы ўзяў на сябе Папа Рымскі Грыгорый XIII. У 1578 г. ён

заклікаў да працы лепшых вучоных і некаторыя універсітэты, дару-

чыўшы ім "паправу" існуючай сістэмы адліку часу. Спецыяльна

створаная камісія, разгледзеўшы распрацаваныя імі праекты, ухва-

ліла прапановы італьянца Луіджы Ліліа, якія былі пакладзены ў

аснову рэформы календара.

Уведзены дэкрэтам Грыгорыя XIII у 1582 г. новы каляндар

быў прагрэсіўнай з'явай у гісторыі навуковай думкі, паколькі

выпраўляў заганы ў адліку часу. 3 гэтай пастановы бярэ пачатак

новы стыль летазлічэння, па якім час перасоўваўся на 10 дзён

уперад і, такім чынам, аднаўляліся "згубленыя" ў юліянскім кален-

дары 10 сутак. Услед за Італіяй на новы стыль паступова пачалі

пераходзіць іншыя еўрапейскія дзяржавы. Адной з першых на ка-

ляндарную рэформу адгукнулася Рэч Паспалітая.

Прыстасаваны да патрэб каталіцкай царквы, грыгарыянскі ка-

ляндар набыў заходнехрысціянскую рэлігійную афарбоўку, што

зрабіла яго непрыдатным для прыняцця на пратэстанскіх і правас-

лаўных землях. "Лепей разысціся з Сонцам, чым сысціся з папам",

— заяўлялі пратэстанты.

483

Адмоўна паставіўся да новаўвядзення і ўсходнехрысціянскі свет,

бо яно зыходзіла ад Папы Рымскага і падрывала аўтарытэт правас-

лаўя. Кастанцкі сабор, скліканы ў 1583 г. патрыярхам Іярэміяй.

уважліва абмеркаваў каляндарнае пытанне і абвясціў новы стыль і

каляндар чарговым эксперыментам Рыма, праведзеным на свой

лад, прызнаў іх некананічнымі і пагражаў пракляццем тым, хто б

асмеліўся святкаваць па-новаму. 20 лістапада 1583 г. канстанціно-

пальскі патрыярх Іярэмія звярнуўся да праваслаўнага кліру Рэчы

Паспалітай з заявай аб «няправільнай змене хрысціянскага летазлі-

чэння Папай Рымскім Грыгорыем XIII», з заклікам прытрымлівац-

ца юліянскага календара і адзначаць Пасху і іншыя святы паводле

ўстанаўлення Нікейскага сабора.

Граматай Стэфана Баторыя 1583 г. грыгарыянскі каляндар

уводзіўся на ўсёй тэрыторыі Рэчы Паспалітай. Прыняты ў ка-

таліцкім асяроддзі, ён сустрэў рэзкі адпор праваслаўнага духавен-

ства і насельніцтва. Беларускі і ўкраінскі народы балюча паставілі-

ся да спробы ламання традыцый.

Ідэолагі беларуска-ўкраінскай праваслаўнай царквы Г. Смат-

рыцкі, С. Зізаній, В. Суражскі, X. Філалет і іншыя ў імкненні

абараніцца ад наступаючага каталіцызму рэзка выступілі супраць

новага календара. У абароне нацыянальна-культурных і рэлігійных

традыцый сваіх народаў праціўнікі рэформы імкнуліся ізаляваць

усходнеславянскі свет ад заходняй цывілізацыі. А гэта вылілася ў

непрыняцце дасягнення перадавой еўрапейскай астранамічнай на-

вукі, таксама залічанай да разраду "лацінства". Так, Герасім Смат-

рыцкі, хоць і разумеў необходнасць удакладнення календара, але ў

яго рэформе ўбачыў вялікае грамадскае і маральна-этычнае зло для

свайго народа і таму выступіў супраць яе. Разгляд пытання аб

перавазе таго ці іншага календара ў цеснай сувязі з дагматычнымі і

абрадавымі асаблівасцямі праваслаўя і каталіцызму надаваў літара-

турнай палеміцы характар нецярпімасці. Напэўна, нідзе больш ба-

рацьба вакол календара не набыла такіх вострых форм, як у Рэчы

Паспалітай.

Новаўвядзенне выклікала ў 80-90 гады XVI ст. сур'ёзныя "ка-

ляндарныя" канфлікты ў Полацку, Вільні, Львове, паколькі закра-

нала рэлігійныя пачуцці і эканамічныя інтарэсы людзей.

484

Вось як характарызуе абстаноўку на ўсходзе Беларусі Баркула-

баўскі летапіс: "...Року 1583 календар новый выдан за кроля Сте-

фана... На тот же час было великое замешание промежи панами

и промеж людми духовными, также и людми простыми было пла-

чу великого, нарекания силного, похвалки, посварки, забуйство, гра-

бежи, заклинания, видячи яко новые свята установляли, праздники

отменяли, купцом торги албо ярмарки поотменяли, право было

начало пристья антихристова, у таком великом замешанью ".

Адмена святаў паводле старога календара, забарона гандлю і

рамесніцкай дзейнасці ў каталіцкія святы, перанос або адмена

кірмашоў выклікалі народнае хваляванне ў Полацку. Палачане ад-

казалі на гэтыя меры своеасаблівым пратэстам.

Нягледзячы на націск з боку ўлад і царквы, у дні каталіцкіх

святаў полацкія гандляры адкрывалі крамы, дзе ішоў гандаль яшчэ

болын ажыўлены, чым у будзённыя дні. Рамеснікі дэманстратыўна

працавалі ў сваіх майстэрнях з ранку да вечара. Калі лентвойт

паспрабаваў забараніць работу і гандаль у святочныя дні, пагража-

ючы расправай, гараджане хацелі закідаць яго каменнем. Лентвойт

звярнуўся са скаргай да караля. Праз некаторы час ад яго прыбыла

грамата. Кароль забараняў палачанам працаваць і гандляваць у дні

каталіцкіх святаў, ва ўсякім разе - не рабіць гэта яўна.

Спасылаючыся на каралеўскае распараджэнне, гарадскія ўлады

запатрабавалі ад жыхароў Полацка "пачцівасці" да каталіцкіх свя-

таў, і, магчыма, прыбеглі да карных мер. У адказ на гэта натоўпы

гараджан выйшлі на вуліцы. Раздаліся крыкі, што трэба разграміць

касцёл і езуіцкую калегію, спаліць горад і замак, а самім пайсці да

Масквы. Ваяводскіх слуг, якія спрабавалі навесці парадак, гарад-

жане адкрыта паграджалі забіць. Натоўпы народу на вуліцах павял-

ічваліся. Пачаўся пагром шляхецкіх дамоў. Уладам з вялікай цяж-

касцю ўдалося падавіць хваляванні. Службовыя асобы паведам-

лялі, што жыхары Полацка хваляць рускага цара, лічаць яго больш

прымальным для сябе, чым кароль Рэчы Паспалітай.

Адзінай крыніцай, якая паведамляе пра падзеі ў Полацку, з'яў-

ляецца пісьмо Льва Сапегі да Крыштафа Радзівіла, датаванае 1599

годам. Безумоўна, у канфідэнцыяльнай перапісцы з Радзівілам Са-

пега быў цалкам шчыры. Аднак у сучасных даследчыкаў выклікае

485

сумненне датаванне пісьма. Паўстанне верагодна адбылося ў 1584 г,

у хуткім часе пасля выдання Стэфанам Баторыем граматы аб увяд-

зенні каляндарнай рэформы.

"Каляндарныя" хваляванні прымусілі ўрад узаконіць права пра-

васлаўных карыстацца старым часалічэннем і па традыцыі адзна-

чаць свае святы. Стэфан Баторый тлумачыў, што ўвёў новы калян-

дар не з мэтай уціску праваслаўных, а "для порядку и справ Реч

Поспалитой". "...Люде Греческого закону ло тое реформацыи ка-

лендара нового без призволеня старшого патриархи своего, кгвал-

том примушаны быти не мають, - гаварылася ў каралеўскай гра-

маце, выдадзенай ў 1584 г. у Гародні, - Для чого хочем мети и

приказуем..., абысте их свят их обходити и святити не забороня-

ли, переказы и пренагабаня, ани грабежов за то, ани деспектов

жадных не чинили, послтерегаючи того, якобы покой и згода межи

розными вере и набожестве захованы были... "

Гэтыя захады Баторыя не змаглі поўнасцю стабілізаваць сітуа-

цыю: пасыпаліся скаргі, пайшлі разборы, "каляндарныя" беспа-

радкі не спыніліся. У 1586 г. каралю давялося разбірацца з по-

лацкімі мяшчанамі, якія прымушалі католікаў, прыняўшых новы

стыль, "до захованья свят свош водлуг старого календаря " і ім на

наругу працавалі і гандлявалі ў дні каталіцкіх святаў. Пад пагрозай

кары палачан абавязалі шанаваць тыя святы, што адзначае касцёл.

Тады ж "пасольства" Вільні скардзілася на мясцовых католікаў,

што "их свят Греческих святити не допускаете, пртуждаючи их

(гараджан) к свяченью свят римских водле нового календара, и не

малые трудности в том им задаете".

Адказам на гэтыя канфлікты з'явіўся дадатковы каралеўскі ўказ,

каб ніхто не прадаваў у дні святаў і па новаму, і па старому кален-

дару. Ад такога падваення святаў, зразумела, цярпелі эканамічныя

інтарэсы рамеснікаў і гандляроў. Акрамя таго, гэта теарэтычнае

размежаванне вельмі няпроста было ўвасобіць у практыку.

Так воляй гістарычных абставін наш народ аказаўся падзеле-

ным на дзве часткі: адны жывуць па юліянскім, другія - па грыга-

рыянскім часаўспрыманні. 3 канца XVI ст. да нашых дзён пэўныя

каляндарныя ўмоўнасці з'яўляюцца значнай перашкодай для канса-

лідацыі беларускага этнасу.

486

Каляндарная праблема ў канцы XVI ст. яшчэ больш паглыбіла

раскол у хрысціянстве. Ужо вучоныя таго часу, абмяркоўваючы

рэформу, прадказалі, што выгады ад новага механізма рэгуляцыі

сакральнага часу не пакрыюць той блытаніны, якую ён выкліча.

Надзею на пераадоленне каляндарнай бездані, што пралягла

паміж праваслаўным Усходам і каталіцкім Захадам, пэўныя колы

ўскладалі на царкоўную унію, падрыхтоўка якой вялася на беларус-

ка-ўкраінскіх землях.

Аднак тварцы уніі, каб не застацца ў ізаляцыі, вымушаны былі

лічыцца з вострай рэакцыяй беларуска-ўкраінскага насельніцтва на

прадпрынятую яшчэ ў 80-ыя гады спробу ламання векавой усход-

неславянскай традыцыі лічэння часу і адзначэння святаў па юліян-

скаму календару і таму вагаліся ў сваёй каляндарнай палітыцы ад

адстойвання старога стылю да згоды прыняць новы. Сярод артыку-

лаў - дзелавых умоў уніі, падпісаных вышэйшай праваслаўнай

іерархіяй у 1594 п, агаворваецца права адпраўлення ўсіх царкоў-

ных спраў і набажэнства па старому календару.

Выступленні супраць гарадской адміністрацыі

ў Магілёве і Мазыры

3 пачатку XVII ст. народныя хваляванні на Беларусі пачасціліся.

У канцы XVI - першай палове XVII ст. ішла напружаная ба-

рацьба сярэдніх і ніжэйшых слаёў Магілева супраць гарадской вяр-

хушкі. Прычынай незадавальнення быў падатковы і павіннасны

цяжар, беззаконне і свавольства магістрата пры раскладцы і зборы

падаткаў, злоўжыванне ўладай. "Нізы" дамагаліся пашырэння сваіх

правоў, справядлівага падаткаабкладання, кантролю над дзейнасцю

Рады, справаздачнасці магістрата аб грашовых выдатках. Гараджа-

не даносілі каралю аб злоўжываннях, стварылі свой кантрольна-

дарадчы орган з 12-ці чалавек "паспалітых", які наглядаў за дзей-

насцю магістрата, і летам 1606 г. узняліся супраць купцоў і ліхвя-

роў, якія захапілі ў свае рукі гарадское самакіраванне, чынілі "ве-

ликое обтяжение и кривду" насельніцтву. Гараджане скардзіліся

ўладам, што члены Рады "сами с повинными приятели своими," на

врады се обирают, пожитками мескими (гарадскімі даходамі) вод-

луг воли своее без ведомости нас справуют, себе и повинных своих

487

вспомогают, лнчбы не чіінят, меты албо податки частые, без ведо-

мости нашое, на нас вкладывают, и выбирати часом кгвалтовне

кажуть... нас, постолитого человека, внешто оборочаючи".

Кіраўніцтва паўстаннем здзяйсняла група рамеснікаў ("Микита

-шабелник", Герасим-колачник", "Пётр Кузмнич - коваль", "Ха-

рапон-кравец" і іншыя) на чале са Стахорам Мітковічам, цэхміст-

рам цэха саладоўнікаў. 19 чэрвеня 1601 г. Мітковіч выступіў на

гарадскім рынку "при собраню людей" з аблічэннем магілёўскага

бурмістра Васіля Якімовіча, яго словамі "неучтивыми лаял, соро-

мотил и пофалки (пагрозы) на здоровье его чинил".

20 чэрвеня С. Мітковіч узбунтаваў "нямала людей так знаемых,

яко і незнаемых до колко сот человека". Паўстанцы ўварваліся ў

памяшканне ратушы і запатрабавалі, каб яна спыніла фінансавыя

злоўжыванні. Спроба членаў магістрата арыштаваць Мітковіча і

тым самым пазбавіць паўстанне кіраўніка не ўдалалася - "бунтаў-

шчыкі не дапусцілі гэтага ".

Не дабіўшыся патрабаванняў паўстанцаў, 25 чэрвеня велізарны

натоўп заняў ратушу і разагнаў старую Раду, якая складалася з

ліхвяроў, купцоў, кіраўнікоў цэхаў. У яе адабралі "печать мескую і

справы вси". У ліпені гараджане выбралі новую Раду. У склад яе

ўвайшлі Стахор Мітковіч, збройнік Мікіта, ганчар Міхалка, шавец

Фёдар, каваль Пётра і іншыя "люди легкие, права и писма не

умеетныя". Больш за два гады новая Рада кіравала горадам.

Летам 1606 г. у Магілёве вырашаўся канфлікт паміж вярхамі і

асноўнай масай гарадскога насельніцтва, якая настойвала на захо-

ўванні яе саслоўных правоў і інтарэсаў, узурпіраваных багатай вяр-

хушкай, што захапіла ўладу ў горадзе. Гарадскія нізы, г.зн. плебей-

ская частка жыхароў, заставалася ў баку ад барацьбы. Вынікам

такога характару руху стала прымірэнне старой і новай Рады. Пас-

ля доўгіх перагавораў паміж імі ў 1608 г. быў заключаны "угодный

лист", паводле якога новая Рада пасля заканчэння тэрміну сваіх

паўнамоцтваў павінна была здаць уладу старой Радзе. У новую

Раду ўводзіўся стаўленік гарадской вярхушкі - пісар старой Рады

НікЬдым Тапічэўскі.

Аднак пагадненне не зняло супярэчнасцей, не ўтаймавала безза-

коння дзеянняў Рады, у якой па-ранейшаму галоўную ролю адыг-

488

рывала багатае купецтва, цэхмістры. Глеба для барацьбы заставала-

ся, "бунты и распри в Могилеве разрослись", - пісаў гарадскі войт

Яраш Валовіч.

I барацьба ўспыхнула з новай сілай у 1610 г., прыняўшы харак-

тар адкрытага паўстання. Гараджане Іван Харкевіч, Мікіта

Мільковіч, Гаўрыла Івановіч, Міхаіл Чабатар, Лазар Міхайлавіч,

Максім Тальбыш і Ісай Шчэнсны "адгаворвалі просты народ ад

падпарадкавання ўладам, забаранялі даваць магістрату ўстаноў-

леныя падаткі і зборы, пагражалі магістрату, простых людзей

заклікалі не падпарадкавацца ўладам, нападалі на ратушу і ўзла-

малі браму, ударылі ў набат і заклікалі да выступлення супраць

рады ".

Аднак спроба ўзняць паўстанне ў 1610 г. пацярпела няўдачу.

Для падаўлення паўстання былі выкарыстаны войскі. Карнікі жор-

стка расправіліся з паўстаўшымі. Пяць найбольш актыўных кіраўн-

ікоў паўстання былі абезгалоўлены. Многія яго ўдзельнікі кінуты ў

турму з наступным выгнаннем з горада, іх маёмасць канфіскавана.

Лёс С. Мітковіча нам невядомы.

Повад для абурэння жыхароў Мазыра даў мясцовы стараста, які

падпарадкаваў сваёй уладзе частку мяшчан, аб'явіў іх сваімі падда-

нымі і пазбавіў магдэбургскага права. У адказ на гэта ў кастрычні-

ку 1615 г. гарадскі плебс, ці, як гаворыцца ў дакуменце, "людзі

свавольныя, люзныя" ўзняліся на паўстанне. Гэта з самага пачатку

надало руху востры наступальны характар. Паўстанцы ўтварылі

атрад з некалькіх сот чалавек. Узброіўшыся мушкетамі і іншай

зброяй, яны напалі на замак, дзе знаходзіліся стараста, замкавая

адміністрацыя, шляхта. У час сутычкі былі забіты некалькі чыноў

адміністрацыі. Паўстанцы заявілі аб сваёй адмове ад уплаты падат-

каў і пабораў у казну, арыштавалі гарадскую вярхушку.

Гнеў паўстанцаў абрушыўся таксама на арандатараў, шляхту,

якая жыла ў горадзе. Навакольнай шляхце было забаронена заязд-

жаць у горад пад страхам смяротнай кары. Блакіраваўшы замак,

паўстанцы захапілі ў горадзе ўладу, выбралі войта і ўсе належныя

казне паборы былі перададзены ў даход горада.

Паўстанне гараджан Мазыра, распачатае як барацьба за захаван-

не саслоўных гарантый, у хуткім часе разгарнулася ў сацыяльна-

489

палітычны рух гарадскіх нізоў супраць пануючага класа і гарадс-

кой вярхушкі. Вартая ўвагі такая мера, ужытая паўстанцамі, як

забарона шляхце з'яўляцца ў горадзе. Гэта адзіны выпадак сярод

захаваўшыхся звестак пра барацьбу гараджан, але ён ярка адлюст-

роўвае ўсю вастрыню сацыяльнага супрацьстаяння ў горадзе.

Як закончылася паўстанне, крыніцы не паведамляюць. 3 судова-

га разбору ў вялікакняжацкім судзе можна меркаваць, што яно

цягнулася некалькі месяцаў. Суд вымушаны быў пайсці на ўступкі

паўстанцам. У 1622 г. ён прыняў рашэнне, паводле якога мяшчане,

што знаходзіліся пад уладай замка, атрымалі магдэбургскае права і

перадаваліся пад юрысдыкцыю гарадскога самакіравання, у даход

горада быў адданы шэраг пабораў з гандлю і рамяства.

Антыуніяцкія хваляванні

Пралікі, дапушчаныя пры распаўсюджванні уніяцтва полацкім

архіепіскам Ясафатам Кунцэвічам, і актывізацыя праваслаўнай апа-

зіцыі прывялі да шэрагу выступленняў на ўсходзе Беларусі, дзе

былі больш моцныя пазіцыі праваслаўя, на мяжы 10—20-х гадоў

XVII ст. У сваёй зацятасці ўладыка полацкі пераступіў небяспеч-

ную мяжу, за якой пачыналася жорсткасць: зачыняў праваслаўныя

цэрквы, праследаваў праціўнікаў уніі. Яго дзейнасць да таго распа-

ліла атмасферу на паўночным усходзе Беларусі, што выклікала сур-

'ёзную трывогу ўлад. 3 асуджэннем метадаў Кунцэвіча выступіў у

1621 г. канцлер Леў Сапега. "Каго вы набылі суровасцю, такой

строгасцю, запячатваннем цэркваў? - пытае канцлер у лісце да

архіепіскапа. - Вы згубілі тых, якія ў Полацку былі ў вас у паслу-

шэнстве. 3 авечак вы іх зрабілі казлішчамі, наклікалі небяспеку на

дзяржаву, а можа, і пагібель на ўсіх нас, каталікоў". Замест ка-

рысці, робіць вывад Сапега, унія прынесла "смутак, клопаты і

неўладкаванасць, ... што лепш і карысней адмовіцца ад яе". На

думку канцлера, грубыя метады распаўсюджвання уніі сталі пры-

чынай таго, што палачане ўзбунтаваліся супраць свайго архіепіска-

па, што маскавіты не жадаюць мець у сябе на троне польскага

каралевіча Уладзіслава, што ў краіне такія вялікія неўладкаванасці.

Сапега папярэджваў Кунцэвіча, што яго дзейнасць можа прывесці

да "вялікага абурэння і кровапраліцця ".

490