Крэнь І.П. (рэд.) Гісторыя Беларусі у 2 ч. Частка 1. Са старажытных часоу да канца XVIII ст. курс лекцый

Подождите немного. Документ загружается.

антьгуніяцкіх палемічных трактатаў на польскай мове (гэта былі

ананімныя выданні М. Сматрыцкага) друкарня была закрыта, а яе

вядучыя дзеячы, у тым ліку пісьменнік і прапаведнік Лявонцій

Карповіч, арыштаваны.

У гэтых умовах брацтвам была заснавана друкарня ў мястэчку

Еўе, каля Вільні (г. Вевіс Літоўскай Рэспублікі). За час свайго

існавання (1611-1652) яна выпусціла больш за 25 кірылаўскіх вы-

данняў, у тым ліку знакамітую "Граматыку" М.Сматрыцкага. Дру-

карня Святадухаўскага брацтва ў Вільні-Еўі была буйнейшай у

гісторыі брацкага кнігадрукавання. 3 канца XVI ст. Вільня стала

буйнейшым цэнтрам усходнеславянскага кнігадрукавання.

У выніку ўзмацнення сацыяльна-палітычнага і нацыянальна-

рэлігійнага прыгнёту, палітыкі абмежавання брацкага кнігадру-

кавання, якая праводзілася ўрадам Рэчы Паспалітай у саюзе з

каталіцкай царквой, у другой чвэрці XVII ст. назіраецца перамяш-

чэнне галоўных цэнтраў кірылаўскага кнігадрукавання з заходніх

абласцей Вялікага княства Літоўскага ва ўсходнія — у Магілёў і

Куцейна.

Адным з асноўных цэнтраў кірылаўскага друкавання ў XVII ст.

была друкарня пры Куцеінскім манастыры пад Оршай, заснаваная

Спірыдонам Собалем у 1630-х гадах. Яна дзейнічала да сярэдзіны

1650-х гадоў, калі друкары пераехалі ў Іверскі манастыр пад Ноўга-

радам, а яе абсталяванне было перавезена ў Маскву.

У сярэдзіне XVII ст. у сувязі з працяглымі войнамі, разарэннем

брацтваў, значным пагаршэннем грамадска-палітычньгх умоў спы-

нілася дзейнасць амаль усіх брацкіх друкарняў. У канцы XVII—

XVIII стст. працягвала выпускаць кнігі толькі Магілёўская багаяў-

ленская друкарня. Большую частку яе прадукцыі складалі літур-

гічныя выданні на царкоўнаславянскай мове.

Асноўным цэнтрам лаціна-польскага друку ў Вялікім княстве

Літоўскім стала друкарня Віленскай езуіцкай акадэміі (да 1586 г.

яна належала Радзівілам). Аснову яе прадукцыі складалі тэала-

гічныя, рэлігійна-палемічныя выданні, у якіх выразна праяўляліся

контррэфармацыйныя, паланізатарскія тэндэнцыі. Але паколькі

друкарня належала навучальнай установе, яна выпускала таксама

слоўнікі, падручнікі, навуковую літаратуру.

451

Такім чынам, з канца XVI ст. царкоўнае, брацкае, прыватна-

прадпрымальніцкае кнігадрукаванне стала пастаянным фактарам

культурнага, грамадска-палітычнага, царкоўна-рэлігійнага жыцця

Вялікага княства Літоўскага, Беларусі. У другой палове XVI —

першай палове XVII ст. тут фарміруецца даволі шырокі кніжны

рынак, расце попыт на друкаваную прадукцыю. Па падліках

А.Анушкіна, друкарні Вялікага княства Літоўскага толькі ў XVI ст.

выпусцілі больш за 320 выданняў на польскай, лацінскай, царкоў-

наславянскай, беларускай, літоўскай і іншых мовах. Падлічана так-

сама, што з 1601 па 1654 гг. у Беларусі надрукавана каля 100 назваў

кірылаўскіх кніг.

452

ЛЕКЦЫЯ 28

ЛІТАРАТУРА XVI — ПЕРШАЙ ПАЛОВЫ XVII СТ.

• Лацінамоўная паэзія.

• Сымон Будны.

• Царкоўна-рэлігійная публіцыстыка.

• Летапісы, гісторыка-мемуарная і палітычная літаратура.

Лацінамоўная паэзія

Да нядаўняга часу прыналежным да беларускай літаратуры лі-

чылася толькі тое, што было створана на старабеларускай мове і ў

свой час друкавалася кірыліцай. Але беларусы з'яўляюцца пера-

емнікамі ўсёй разнамоўнай літаратуры сярэдневяковай Беларусі, бо

яе літаратура — полілінгвістычная, асабліва ў XVI ст.

Так склалася, што культура сярэдневяковай Еўропы стваралася

на лацінскай мове. А паколькі Вялікае княства Літоўскае, якое

было злучана уніямі 1385 і 1569 гг. з Польскім каралеўствам,

уваходзіла ў абсяг еўрапейскага арэала, то вучоныя, паэты не маглі

не карыстацца той мовай, на якой развівалася навука і літаратура

Еўропы. XVI ст. у развіцці культуры Беларусі было апагейным, і

яна амаль роўна абапіралася на дзве асноўныя для яе літаратурныя

традыцыі — русінскую і лаціна-польскую. У першай палове гэтага

стагоддзя з'яўляецца новы пласт усходнеславянскай духоўнай куль-

туры — рэнесансная лацінамоўная паэзія. У канцы стагоддзя з'яві-

ліся на Беларусі і творы польскамоўныя, напісаныя беларусамі.

Увогуле, многія пісьменнікі, культурныя дзеячы Беларусі XVI ст.

былі паліглотамі, бо, як напрыклад, Сымон Будны, ведалі і ўжывалі

больш як паўдзесятка моваў, ці, як паэт Андрэй Рымша, пісалі

творы і на старабеларускай, і на старапольскай, і на лацінскай

мовах.

Агульным набыткам культуры беларускага, польскага і літоў-

скага народаў з'яўляецца спадчына паэтаў-лаціністаў Яна Вісліц-

кага і Міколы Гусоўскага.

У 1516 г. у Кракаўскай друкарні Яна Галера выйшаў у свет

зборнік паэтычных твораў Яна Вісліцкага на лацінскай мове "Прус-

кая вайна", які прынёс яго аўтару еўрапейскую славу.

453

Біяграфічныя звесткі пра паэта надзвычай сціплыя. Ян Вісліцкі

нарадзіўся каля 1485—1490 гг. Хутчэй за ўсё ён быў выхадцам з

сялян ці мяшчан. Вучыўся ў Кракаўскім універсітэце і, відавочна,

закончыў яго ў адзін год з Ф. Скарынай (1506), з якім мог быць

знаёмы. Універсітэцкія дакументы называюць Я.Вісліцкага рутэну-

сам, г.зн. русінам. Гэта ясна ўказвае на яго ўсходнеславянскае (бе-

ларускае ці ўкраінскае) паходжанне. У паэме "Пруская вайна" яўна

выступае яго сувязь з Беларуссю. Зусім магчыма, што радзімай

Вісліцкага была Беларусь, а адукацыю ён атрымаў у Польшчы,

якая стала яго другой радзімай.

Гістарычную эпічную паэму Яна Вісліцкага "Пруская вайна"

(1516) называюць мастацкім помнікам Грунвальду. У цэнтры

твора — апісанне знакамітай бітвы 15 ліпеня 1410 г. Паэт усхва-

ляе гераізм польскага народа, гаворыць пра літвінаў, вядомых

сваёй мужнасцю на вайне (гэта адна з найбольш ранніх згадак

пра беларусаў у еўрапейскай літаратуры), пяе славу Ягайлу і

Вітаўту, дыскрэдытуе ў вачах еўрапейскай грамадскасці варо-

жую палітыку Тэўтонскага ордэна, асуджае захопніцкія войны.

У час працы над творам Ян меў пад рукой выпіскі з некаторых

важнейшых крыніц аб Грунвальдскай бітве, таму ў паэме суст-

ракаюцца такія дэталі, якіх няма ў дайшоўшых да нас крыніцах.

Ён адным з першых еўрапейскіх паэтаў-гуманістаў усвядоміў

эпахальнае значэнне перамогі над магутным нямецкім ордэнам

для далейшага лёсу славянскіх і балтыйскіх народаў. Паэтычнае

апавяданне пра Грунвальд напісана, па словах самога аўтара, з

мэтай захаваць у памяці нашчадкаў гераічную славу народаў-

пераможцаў.

Асобнае месца ў гісторыі беларускай літаратуры XVI ст. займае

буйнейшы славянскі паэт эпохі Адраджэння Мікола Гусоўскі

(каля 1480 — пасля 1533).

Біяграфічныя звесткі пра яго таксама вельмі скупыя: няма нават

дакладных звестак пра тое, дзе і калі ён нарадзіўся і памёр. Даслед-

чык новалацінскай паэзіі Літвы першай паловы XVI ст. В.І.Да-

рашкевіч выказвае меркаванне, што паэт быў родам з Гродзеншчы-

ны. 3 твораў Гусоўскага і ўскосных сведчанняў мы даведваемся,

што ён нарадзіўся ў сям'і чалавека, для якога паляванне было і

454

сродкам жыцця, і прызваннем. Адукацыю паэт атрымаў у Беларусі,

паглыбляў веды ў Вільні, Польшчы, Італіі.

У другім дзесяцігоддзі XVI ст. Гусоўскі служыў пры двары сак-

ратара вялікакняжацкай канцылярыі, епіскапа Плоцка Вітэлія

(Эразма Целка) — дыпламата, гуманіста, мецэната рэнесанснай

культуры. Разам са сваім патронам, які ўзначаліў польска-літоў-

скую дыпламатычную місію да папы Льва X, М.Гусоўскі ездзіў у

Рым і прабыў там больш трох гадоў. Час, праведзены ў Італіі, меў

вялікае значэнне для складвання яго гуманістычнага светапогляду.

Пасля нечаканай смерці ў 1522 г. Вітэлія, ён вярнуўся ў Польшчу,

дзе і пражыў да канца сваіх дзён.

Самым значным творам Міколы Гусоўскага з'яўляецца паэма

"Песня пра зубра", створаная ў Рыме ў 1521—1522 гг. і надрукава-

ная ў Кракаве ў 1523 г. Як сведчыць сам аўтар, аднойчы яму

давялося бачыць у Рыме спецыяльна наладжаны для публікі бой

быкоў. Гэта відовішча нечым нагадвала паляванне на зубра і, нату-

ральна, выклікала ў Міколы, як былога паляўнічага, адпаведныя

ўспаміны, якімі ён і падзяліўся з прысутнымі. Гэта апавяданне

настолькі зацікавіла слухачоў, сярод якіх быў і сам папа Леў X —

заўзяты аматар палявання і сапраўдны знаток паэзіі, што Гусоўска-

му тут жа было даручана скласці паэму пра насельніка далёкіх

паўночных лясоў.

Такім чынам, "Песня пра зубра" напісана па заказу і адрасавана

італьянскаму чытачу, выхаванаму на класічных узорах літаратуры.

I вось з-пад пяра Гусоўскага выходзіць твор вялікай мастацкай

сілы, выключна арыгінальны і самабытны, які з'яўляецца палітыч-

ным трактатам. Яго змест заснаваны на багатьгх асабістых уражан-

нях і перажываннях аўтара, які вырас у лясным краі, на ўлонні

некранутай прыроды Беларусі канца XV ст.

Амаль палову гэтай паэмы займаюць апісанні знешняга выгля-

ду, павадак, ладу жыцця зубра, цара беларускіх пушчаў, і сцэны

палявання. Вельмі падрабязна, з вялікай мастацкай сілай і перака-

нанасцю апісаны паводзіны цяжка параненага зубра. Зубр для Гу-

соўскага быў сімвалам радзімы. Таму "Песня пра зубра" стала і

песняй аб Беларусі—Літве. Побач з вобразам зубра аўтар паэмы

стварае велічны вобраз сваёй радзімы. Паэт апявае прыгажосць

455

беларускай прыроды, з захапленнем апавядае чытачам'пра яго

заняткі, звычаі, норавы, пакуты. Паэт услаўляе свайго куміра,

вялікага князя Вітаўта, суровага, але справядлівага, па словах паэ-

та, правіцеля, які шанаваў доблесць і з пагардай ставіўся да баяз-

лівасці, які ўсе сілы аддаваў узмацненню магутнасці, незалежнасці

і міжнароднага аўтарытэту Вялікага княства Літоўскага. Апяваючы

Вітаўта як ідэальнага гасудара, паэт называе час яго княжання

залатым векам у гісторыі княства.

Напісаная больш чатырох з паловай стагоддзя назад, паэма Гу-

соўскага і сёння дастаўляе чытачам XX ст. эстэтычную асалоду і

служыць каштоўнейшай крыніцай пазнання жыцця нашых прод-

каў. Яе вялікае значэнне таксама і ў тым, што яна была першым

значным літаратурным творам аб Літве—Беларусі, створаным для

Заходняй Еўропы не пабочным назіральнікам-чужаземцам, а ўрад-

жэнцам гэтых зямель, нашым суайчыннікам-патрыётам.

Сымон Будны

Дастойна прадоўжыў і памножыў скарынінскія рэнесансна-гу-

маністычныя традыцыі, унёс свой арыгінальны ўклад у скарбніцу

беларускай культуры і думкі Сымон Будны — беларускі гуманіст і

асветнік, адзін з буйнейшых дзеячаў рэфармацыйнага руху на

Беларусі.

Нарадзіўся Будны каля 1530 г. Пытанне аб месцы яго нарад-

жэння і нацыянальнасці па сённяшні дзень застаецца дыскусійным.

Хто ён, беларус ці паляк, нарадзіўся ён у Будах беларускіх (якіх

нямала на тэрыторыі нашай рэспублікі), ці ў Будах, што знаходзяц-

ца на тэрыторыі Мазовіі (Польшча), — дакладна не высветлена.

Аднак нават тыя, хто лічаць Буднага палякам, пагаджаюцца, што

вельмі многія факты сведчаць на карысць яго беларускага паход-

жання: добрае веданне беларускай мовы, жыцця, звычаяў беларус-

кага народа.

Каля 1544 г., прыблізна ва ўзросце 14 гадоў, Будны паступіў на

факультэт свабодных мастацтваў Кракаўскага універсітэта, які на

працягу некалькіх стагоддзяў з'яўляўся "альма матэр" для многіх

беларусаў. Потым, магчыма, скончыў тэалагічны факультэт Базель-

скага універсітэта. За гады вучобы за мяжой ён далучыўся да пра-

456

тэстанцкага вучэння. У 1558 г. Будны прыехаў у сталіцу Вялікага

княства Літоўскага — Вільню; дзе заняў пасаду катэхізіста, г.зн.

настаўніка пратэстанцкага таварыства з абавязкам па нядзелях, аў-

торках, пятніцах і ў святочныя дні выкладаць асновы рэфармацый-

нага вучэння дзецям і дарослым. Два гады ён працаваў на пасадзе

катэхізіста, і на гэтай аснове, відаць, вырас яго першы твор "Кате-

хизис", які пазней быў выдадзены ў Нясвіжы на беларускай мове.

Гэта сур'ёзны аргумент на карысць беларускага паходжання Сымо-

на Буднага.

У 1560 г. Будны атрымлівае павышэнне: назначаецца прапа-

веднікам у беларускі горад Клецк. Чалавек вялікага прыроднага

даравання і энцыклапедычнага розуму, С.Будны ў пачатку 60-х га-

доў XVI ст. стаў значным грамадска-палітычным дзеячам пратэс-

танцкага толку і ў хуткім часе набыў еўрапейскую вядомасць як

мысліцель-рацыяналіст і таленавіты публіцыст.

Для асветы простых людзей у 1562 г. у Нясвіжскай друкарні пад

апекай Мікалая Радзівіла Чорнага ён выдаў свой "Катэхізіс", а

потым і другую кнігу на беларускай мове "Аб апраўданні грэшнага

чалавека перад Богам", якая, на жаль, не захавалася.

3 прычыны неспрыяльных абставін Будны вымушаны быў па-

кінуць свайго апекуна і ў 70-я гады ў Лоску разгарнуў кіпучую

літаратурна-публіцыстычную дзейнасць. Гэта быў вельмі плённы

перыяд, калі Будны выдаваў кнігу за кнігай на лацінскай і польскай

мовах. Найбольш вядомымі з яго выданняў гэтага часу з'яўляюцца

нясвіжская Біблія (1572), "Новы Запавет" з шырокімі каментарыямі

да яго, "Аб асновах хрысціянскай веры" (1576). У іх Будны выклаў

свае сацыяльна-палітычныя, рэлігійна-філасофскія і педагагічныя

ідэі. Ён праявіў сябе арыгінальным і самабытным публіцыстам,

вялікім майстрам пяра. Яго творы характарызуюцца яснасцю думкі,

дасціпнасцю, палемічнай завостранасцю і пераканаўчасцю аргу-

ментацыі.

Усё сваё жыццё Сымон Будны прысвяціў справе асветы народа і

падрыву аўтарытэту афіцыйнай хрысціянскай царквы. Ён першым

пасля Скарыны не толькі выкарыстоўваў беларускую мову ў рэ-

лігійным пісьменстве, але і прапагандаваў яе як раўнапраўную

мову, як лепшы сродак для распаўсюджвання ведаў сярод простага

457

народа. У сваіх шматлікіх трактатах і кнігах Будны паслядоўна вёў

барацьбу за вызваленне грамадскай думкі ад грузу сярэдневяковай

схаластыкі. У цяжкія часы, калі ў краінах Заходняй Еўропы гарэлі

кастры інквізіцыі, а ўсялякая праява крытычнай думкі і цвярозага

погляду на рэчаіснасць разглядалася як небяспечная ерась, С.Буд-

ны сеяў насенне разумнага, здравага, практычнага падыходу да

з'яў жыцця і рэлігіі. Ён заклікаў правяраць веру розумам. 3 гэтых

пазіцый пісьменнік крытыкаваў афіцыйную хрысціянскую царкву і

асабліва езуітаў, якія сваёй прапагандай каталіцызму і паказным

чалавекалюбствам распальвалі рэлігійны фанатызм, наносячы тым

самым шкоду грамадству і дзяржаве. С.Будны вёў барацьбу за асве-

ту і пашырэнне ведаў у грамадстве, выступаў змагаром за брацкую

дружбу і творчае супрацоўніцтва паміж славянскімі народамі. Вык-

ладаючы свае погляды на жыццё і рэлігію, ён пракладваў шлях да

секулярызацыі грамадскай думкі і вызвалення літаратуры ад уплы-

ву хрысціянскай ідэалогіі.

Распаўсюджванне публіцыстычнай літаратуры — адметная рыса

культурнага жыцця Беларусі XVI — першай паловы XVII ст. Вы-

датнымі публіцыстамі XVI ст. былі Васіль Цяпінскі (перакладчык

на беларускую мову, выдавец "Евангелля" і аўтар прадмовы да

яго), Андрэй Валан (аўтар трактата "Пра дзяржаўнага мужа і яго

дабрачыннасці"), Міхалон Ліцвін (яго пяру належыць трактат "Аб

норавах масквіцян, літоўцаў і татар", Леў Сапега (рэдактар і аўтар

прадмовы да Статута Вялікага княства Літоўскага 1588 г., які з'яў-

ляецца не толькі помнікам прававой думкі, але таксама літаратуры

і дзелавой пісьменнасці. Сапега пакінуў багатую эпісталярную

спадчыну).

Царкоўна-рэлігійная публіцыстыка

Адным з асноўных відаў, вызначыўшых характар літаратурнага

працэсу ў Беларусі канца XVI — першай паловы XVII ст., была

палемічная публіцыстыка, царкоўна-рэлігійная па форме і афар-

боўцы, але сацыяльна-палітычная па ідэйнаму зместу. Яна з'яўля-

ецца адказам на абвастрэнне рэлігійнай барацьбы ў канцы XVI ст.

Творы ідэолагаў уніяцка-каталіцкага лагера П. Скаргі, I. Пацея,

І.В. Руцкага і інш. і творы апалагетаў праваслаўя Г. і М. Смат-

458

рыцкіх, I. Вішэнскага, 3. Капысценскага і інш., ананімныя па-

літычныя сачыненні складаюць цэлы пласт беларускай літара-

туры.

Апазіцыя рашэнням Берасцейскага уніяцкага сабора вымусіла

яго натхніцеляў даваць тлумачэнні прычын прыняцця уніі, даказ-

ваць яе законны характар, апраўдваць свае дзеянні. Яны не за-

марудзілі выдаць у Вільні кнігі І.Пацея "Справедливое описанье

поступку и справы сынодовое, и оборона згоды и едности свершен-

ное, которая ся стала на сыноде Берестейском в року 1596",

П.Скаргі "Брэсцкі сінод" (1597, на польскай мове) і "Описанье и

оборона събору руского Берестейского" (1597, у перакладзе на бе-

ларускую мову І.Пацея). Яны абвінавачвалі праціўнікаў уніі ў

непадпарадкаванні дзяржаўнай уладзе, чым надалі рэлігійнай па-

леміцы палітычны характар і яшчэ болей распалілі спрэчку. Кніга

Пацея была куплена і знішчана праваслаўнымі.

3 аблічэннем уніі, яе ідэолагаў і дзеячаў у Вільні, Львове, Аст-

рогу, Афонскім манастыры выступілі абаронцы праваслаўя і нават

усходнія патрыярхі. Найбольш аргументаванай (па сведчанню су-

часнікаў) была выдадзеная ў 1597 г. у Вільні кніга Хрыстафора

Філалета (пад гэтым псеўданімам, мабыць, выступіў валынскі пра-

тэстант Марцін Бранеўскі) "Апокрисис, албо отповедь на книжкы

о сьборе Берестейском", якая стала адным з лепшых твораў саты-

рычнай літаратуры таго часу. "Апакрысіс" прынёс шмат непрыем-

насцей апалагетам уніі і каталіцызму. Яе аўтар не пакінуў без увагі

ніводнага сцвярджэння Скаргі. Усё тое, што езуіт выдаваў за ста-

ноўчае, Філалет паказаў у рэзка адмоўным плане, і ў сваёй эру-

дыцыі, логіцы, уменні пераканаць чытача значна пераўзышоў Скар-

гу. Таму, каб нейтралізаваць уздзеянне "Апакрысіса" на грамад-

ства, прыхільнікі уніі ўзяліся за скупку і знішчэнне гэтай кнігі. У

выніку такога ўзаемнага знішчэння кніг значная частка палемічнай

публіцыстыкі канца XVI — першай паловы XVII ст. нам вядома

толькі па назвах.

Аблічэнне царкоўнай уніі вымушала яе абаронцаў адбіваць уда-

ры сваіх праціўнікаў. Каб адказаць Філалету, за пяро ўзяўся кі-

раўнік уніяцкага епіскапату I. Пацей. У 1599 г. ён выдаў сатырыч-

ны твор "Антырызіс", у якім дыскрэдытаваў Хрыстафора, не пас-

459

купіўшыся на абразлівыя словы і мянушкі на яго кнігу і ўвесь

антыўніяцкі рух.

Першая чвэрць XVII ст. адзначылася далейшым развіццём па-

лемікі. На літаратурна-публіцыстычнай ніве ад імя праваслаўнага

лагера выступалі Мялецій Сматрыцкі, Лявонцій Карповіч, Іоў Ба-

рэцкі, Андрэй Мужылоўскі, Захарый Капысценскі, а ад уніятаў

дзейнічалі Іпацій Пацей, Іосіф Вельямін Руцкі, Іасафат Кунцэвіч,

Леў Крэўза, Анастасій Сялява, Ілля Марахоўскі і інш. Вядучая роля

ў гэты перыяд у палеміцы належала з праваслаўнага боку Мялецію

Сматрыцкаму, Іпацію Пацею, а потым Іосіфу Руцкаму, з уніяцкага.

У гэты час было напісана і часткова выдадзена шмат цікавых і

разнастайных па зместу і ідэйна-палітычнай накіраванасці твораў.

Жорсткія ўмовы барацьбы прывялі да таго, што многія з іх вы-

ходзілі ананімна.

Асаблівую руплівасць у палеміцы з праваслаўнымі публіцыстамі

праявіў уніяцкі мітрапаліт I. Пацей. Ён упарта імкнуўся адстаяць і

ўмацаваць царкоўную унію і на працягу апошніх дзесяці гадоў

жыцця напісаў шмат твораў у яе абарону: "Отпис на лист неякога

Кирика Острожского безъименного" (1599), "Защита св. синода

Флорентийского" (1603), "Розмова берестянина с братчиком"

(1603), "Воскресший Наливайко" (1607), "Гармония, албо согласие

веры..." (1608) і інш.

Творы палемічнай публіцыстыкі з'яўляюцца набыткам беларус-

кай і ўкраінскай літаратур таго часу. Яны ўпісалі яскравую старон-

ку ў грамадска-палітычную думку гэтых народаў.

Адно з вядучых месц у літаратурным працэсе Беларусі канца

XVI — першай паловы XVII ст. належыць Мялецію Сматрыцка-

му (1577—1633) буйнейшаму царкоўнаму дзеячу і пісьменніку, чыя

грамадская і літаратурная дзейнасць звязана з Беларуссю, Украінай

і Летувай. Нарадзіўся ён на Украіне. Яго бацька, Герасім Смат-

рыцкі, быў адным з першых пісьменнікаў-палемістаў. Першапачат-

ковую адукацыю Мялецій атрымаў у Астрожскай гімназіі. У пачат-

ку 90-х гадоў вучыўся на філасофскім факультэце Віленскай езу-

іцкай акадэміі, а пасля заканчэння займаўся педагагічнай дзейнас-

цю, працаваў хатнім настаўнікам. 3 1600 г. па запрашэнні князя

Б.Саламярэцкага вучыў яго сына, разам з выхаванцам паехаў у

460