Хоміцька З.М. Латинська мова

Подождите немного. Документ загружается.

DE VITA ROMAE ANTIQUAE

PERSONALIA

Quintus Mucius Scaev

ôô

ôla

Êâ³íò Ìóö³é Ñöåâîëà (áëèçüêî 140–82 ðð. äî í. å.). Áóâ ïðåä-

ñòàâíèêîì íàéâ³äîì³øî¿ äèíàñò³¿ ðèìñüêèõ ïðàâîçíàâö³â, êîíñóë

(95 ð.), âåëèêèé ïîíòèô³ê (ç 84 ð.), áëèñêó÷èé þðèñò, äåðæàâíèé

ä³ÿ÷ ³ îðàòîð. Éîãî Ius civile (Öèâ³ëüíå ïðàâî), ó ÿêîìó â³í óïåð-

øå çðîáèâ ñïðîáó ïîáóäóâàòè ä³àëåêòè÷íèì ìåòîäîì ïîâíó ñè-

ñòåìó öèâ³ëüíîãî ïðàâà, ñòàëî íå ëèøå íàéá³ëüøèì âèòâîðîì

ïðàâîçíàâñòâà, àëå é íàð³æíèì êàìåíåì óñ³º¿ çàõ³äíîºâðîïåéñüêî¿

íàóêè ïðàâà. Âîíî çàëèøèëî ãëèáîêèé ñë³ä ó òâîð÷îñò³ âñ³õ éîãî

ïîñë³äîâíèê³â, àëå êîìåíòóâàëè éîãî ò³ëüêè þðèñòè II ñò. (Ãàé,

Ïîìïîí³é). Ìóö³é âèãîëîñèâ ³ íàïèñàâ áåçë³÷ ñóäîâèõ ïðîìîâ,

áóâ ÷óäîâèì ïåäàãîãîì ³ ðåñïîíäåíòîì.

IUS ROMANUM

Barb

ââ

âri — ÷óæîçåìö³; â î÷àõ ðèìëÿí — óñ³ íåðèìëÿíè,

ï³çí³øå ïåðåâàæíî âîðîãè Ðèìó; ó ÷àñè ²ìïåð³¿ — ïðåäñòàâíè-

êè ³íøèõ íàðîäíîñòåé.

Peregrini («³ç-çà ïîëÿ» (per+ager), ÷óæîçåìö³) — â³ëüí³ ãðî-

ìàäÿíè ³íøî¿ äåðæàâè, ïðàâó ÿêî¿ âîíè ï³äêîðÿþòüñÿ (îñîáèñò³ñ-

íèé ïðèíöèï ³íøî¿ íàðîäíîñò³). Ó Ðèì³ ñïî÷àòêó áóëè ïîçáàâëåí³

ïðàâîâîãî çàõèñòó. Çãîäîì, ÿêùî ¿õíÿ äåðæàâà óêëàäàëà ì³æíà-

ðîäíèé äîãîâ³ð ç Ðèìîì, âîíè, ùîïðàâäà, áóëè âèêëþ÷åí³ ç

öèâ³ëüíîãî ïðàâà (ius civile), àëå ïðè êîíòàêòàõ ç ðèìëÿíàìè àáî

ïåðåãð³íàìè ç ³íøî¿ äåðæàâè íà íèõ ïîøèðþâàëîñÿ ì³æíàðîäíå

ïðàâî (ius gentium).

Piratae (ãðåö.) — ï³ðàòè, ìîðñüê³ ðîçá³éíèêè, ï³ñëÿ ï³éìàí-

íÿ íåãàéíî ñòðà÷óâàëèñÿ. Ó II-I ñò. äî í. å. ï³ðàòè ñòàëè ìîãóò-

íüîþ ñèëîþ, ùî ïàíóâàëà íà âñüîìó Ñåðåäçåìíîìó ìîð³, äîêè

Ïîìïåé íå ë³êâ³äóâàâ ¿õ çà äîïîìîãîþ åíåðã³éíèõ çàõîä³â.

ARS

Ïàíòåîí, II ñò. í. å. Ó

Ðèì³ çáåð³ãñÿ ÷óäîâèé ïàì’ÿò-

íèê åïîõè Àäð³àíà — õðàì

óñ³õ áîã³â Ïàíòåîí. Ãëÿäà÷,

ùî óâ³éøîâ äî õðàìó, âèÿâ-

ëÿºòüñÿ âñåðåäèí³ ãðàíä³îç-

íîãî ï³äêóïîëüíîãî ïðîñòî-

ðó. Ã³ãàíòñüê³ ðîçì³ðè ñïî-

ðóäè (âèñîòà õðàìó — 42,7 ì, âíóòð³øí³é ä³àìåòð êóïîëà —

43,5 ì) ó ïîºäíàíí³ ç ãàðìîí³éíèìè ïðîïîðö³ÿìè ³ øëÿõåòíîþ

êðàñîþ àðõ³òåêòóðíèõ ôîðì ñïðàâëÿþòü íåàáèêå âðàæåííÿ.

Âíóòð³øí³é ïðîñò³ð õðàìó íå ³çîëüîâàíî â³ä çîâí³øíüîãî ñâ³òó:

êð³çü âåëèêèé (ä³àìåòðîì ó 9 ì) êðóãëèé îòâ³ð ó öåíòð³ êóïîëà —

ºäèíå äæåðåëî îñâ³òëåííÿ õðàìó — âèäíî áëàêèòíå íåáî; ÷åðåç öåé

æå îòâ³ð äî õðàìó ïðîíèêàþòü ñîíÿ÷í³ ïðîìåí³, ùî óòâîðþþòü

ñí³ï ñâ³òëà, ÿêèé ïåðåì³ùóºòüñÿ â³äïîâ³äíî äî ðóõó ñîíöÿ. Òàêèì

÷èíîì, ãðàíä³îçíà êóïîëüíà ñïîðóäà, ÿêà â³äáèâàº ³äåþ íåáîñõè-

ëó, ùî ïàíóº íàä çåìëåþ, íåìîâ ïîâ’ÿçóºòüñÿ ç ðóõîì íåáåñíîãî

ñâ³òèëà.

LECTIO XIII (TERTIA DECIMA)

§ 36. PRONOMINA DEMONSTRATIVA

ÂÊÀÇ²ÂÍ² ÇÀÉÌÅÍÍÈÊÈ

Äî âêàç³âíèõ çàéìåííèê³â íàëåæàòü:

 hic, haec, hoc — öåé, öÿ, öå (âêàçóº íà íàéáëèæ÷èé ïðåä-

ìåò àáî îñîáó äî òîãî, õòî ãîâîðèòü);

 iste, ista, istud — öåé, öÿ, öå (âêàçóº íà ïðåäìåò àáî îñî-

áó, ÿêà íàëåæèòü äî àäðåñàòà ìîâè);

 ille, illa, illud — òîé, òà, òå (âêàçóº íà íàéá³ëüø â³ääàëå-

íèé ïðåäìåò â³ä òîãî, õòî ãîâîðèòü);

 is, ea, id — òîé, òà, òå, â³í, âîíà, âîíî.

Íà ñóäîâèõ ïðîöåñàõ àäâîêàò âæèâàº âêàç³âíèé çàéìåííèê

hic, ãîâîðÿ÷è ïðî ñâîãî ï³äçàõèñíîãî, ³ iste, ãîâîðÿ÷è ïðî ïðîòèâ-

íèêà (ÿêèé òàêîæ çíàõîäèòüñÿ â ñóä³).

Â³äì³íþâàííÿ âêàç³âíèõ çàéìåííèê³â

Çàéìåííèê ille, illa, illud â³äì³íþºòüñÿ ÿê çàéìåííèê iste, ista,

istud.

Singularis Pluralis

m f n m f n

Nom. hic haec hoc hi hae haec

Gen. huius horum harum horum

Dat. huic his

Acc. hunc hanc hoc hos has haec

Abl. hoc hac hoc his

Nom. iste ista istud isti istae ista

Gen. istius istorum istarum istorum

Dat. isti istis

Acc. istum istam istud istos istas ista

Abl. isto ista isto istis

Nom. is ea id ei (ii) eae ea

Gen. eius eorum earum eorum

Dat. ei eis (iis)

Acc. eum eam id eos eas ea

Abl. eo ea eo eis (iis)

§ 37. PRONOMINA DETERMINATIVA

ÎÇÍÀ×ÀËÜÍ² ÇÀÉÌÅÍÍÈÊÈ

Äî âêàç³âíèõ çàéìåííèê³â çà çíà÷åííÿì áëèçüê³ îçíà÷àëüí³,

äî ÿêèõ íàëåæàòü:

 ipse, ipsa, ipsum — ñàì, ñàìà, ñàìå;

 idem, e

ââ

âdem, idem — òîé ñàìèé, òà ñàìà, òå ñàìå.

Â³äì³íþâàííÿ îçíà÷àëüíèõ çàéìåííèê³â

§ 38. PRONOMEN RELATIVUM

Â²ÄÍÎÑÍÈÉ ÇÀÉÌÅÍÍÈÊ

Â³äíîñíèé çàéìåííèê qui, quae, quod — ÿêèé, ÿêà, ÿêå; êîò-

ðèé, êîòðà, êîòðå; õòî, ùî ç ïðèéìåííèêîì cum ó Ablativus ïè-

øåòüñÿ ðàçîì (ÿê ç îñîáîâèì, òàê ³ ç çâîðîòíèì çàéìåííèêîì),

íàïðèêëàä: quocum — ç ÿêèì, quacum — ç ÿêîþ, quibuscum — ç

ÿêèìè.

Â³äì³íþâàííÿ â³äíîñíîãî çàéìåííèêà

Singularis

Pluralis

m f n m f n

Nom. ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa

Gen. ipsius ipsorum ipsarum ipsorum

Dat. ipsi ipsis

Acc. ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa

Abl. ipso ipsa ipso ipsis

Nom. idem eÅdem idem eidem

(idem)

eaedem eÅdem

Gen. eiusdem eorundem earundem eorundem

Dat. eidem eisdem (iisdem)

Acc. eundem eandem idem eosdem easdem eÅdem

Abl. eodem eadem eodem eisdem (iisdem)

Singularis

Pluralis

m f n m f n

Nom. qui quae quod qui quae quae

Gen. cuius quorum quarum quorum

Dat. cui quibus

Acc. quem quam quod quos quas quae

Abl. quo qua quo quibus

§ 39. PRONOMINA INTERROGATIVA

ÏÈÒÀËÜÍ² ÇÀÉÌÅÍÍÈÊÈ

Çàéìåííèêè quis? quid? — õòî? ùî? âæèâàþòüñÿ ò³ëüêè â îäíèí³.

Â³äì³íþâàííÿ ïèòàëüíèõ çàéìåííèê³â

Ïèòàëüí³ çàéìåííèê³ â³äì³íþþòüñÿ òàê ñàìî, ÿê â³äíîñíèé.

§ 40. PRONOMINA INDEFINITA

ÍÅÎÇÍÀ×ÅÍ² ÇÀÉÌÅÍÍÈÊÈ

Íåîçíà÷åí³ çàéìåííèêè óòâîðþþòüñÿ øëÿõîì ïðèºäíàííÿ

ð³çíèõ ÷àñòîê äî â³äíîñíèõ òà ïèòàëüíèõ çàéìåííèê³â quis?,

quid?; qui, quae, quod. ×àñòêà ali- ïèøåòüñÿ ïåðåä çàéìåííèêîì,

³íø³ ï³ñëÿ (-dam, -que, -quam, -piam, -libet, -vis).

 al

îî

îquis, al

îî

îquid — õòî-íåáóäü, ùî-íåáóäü;

 al

îî

îqui, al

îî

îqua, al

îî

îquod — ÿêèé-íåáóäü, ÿêà-íåáóäü, ÿêå-íåáóäü;

 quidam, quaedam, quiddam — õòîñü, ùîñü;

 quidam, quaedam, quoddam — äåÿêèé, äåÿêà, äåÿêå;

ÿêèéñü, ÿêàñü, ÿêåñü;

 quidl

îî

î bet quael

îî

î bet, quidl

îî

î bet, quodl

îî

î bet — õòî-íåáóäü,

áóäü-õòî.

Ïðè â³äì³íþâàíí³ ÷àñòêè çàëèøàþòüñÿ áåç çì³íè, â³äì³íþ-

þòüñÿ ò³ëüêè çàéìåííèêè.

²íîä³ íåîçíà÷åí³ çàéìåííèêè óòâîðþþòüñÿ øëÿõîì ïîäâîºí-

íÿ ïèòàëüíèõ: quisquis, quidquid «õòî á í³, ùî á í³».

Â³äì³íþâàííÿ íåîçíà÷åíèõ çàéìåííèê³â

Singularis

Nom. quis õòî quid ùî

Gen. cuius

Dat. cui

Acc. quem quid

Abl. quo

Singularis

Pluralis

m f n m f n

Nom. alïquis

aliqui

alïqua alïquid

alïquod

alïqui alïquae alïquae

Gen. alicuius aliquorum aliquarum aliquorum

Dat. alicui aliquibus

Acc. alïquem alïquam alïquid

alïquod

alïquos alïquas alïquae

Abl. alïquo alïqua alïquo aliquibus

Nom. quidam quaedam quiddam

quoddam

quidam quaedam quaedam

Gen. cuiusdam quorundam quarundam quorundam

Dat. cuidam quibusdam

Acc. quendam quandam quiddam

quoddam

quosdam quasdam quaedam

Abl. quodam quadam quodam quibusdam

§ 41. PRONOMINA NEGATIVA

ÇÀÏÅÐÅ×Í² ÇÀÉÌÅÍÍÈÊÈ

Äî çàïåðå÷íèõ çàéìåííèê³â íàëåæàòü nemo — í³õòî, nihil —

í³ùî, ÿê³ âæèâàþòüñÿ ò³ëüêè â îäíèí³. Äëÿ óòâîðåííÿ íåïðÿìèõ

â³äì³íê³â çàéìåííèêà nihil âæèâàºòüñÿ ñïîëó÷åííÿ nulla res (í³ÿ-

êà ð³÷).

Â³äì³íþâàííÿ çàïåðå÷íèõ çàéìåííèê³â

§ 42. ADIECTIVA PRONOMINALIA

ÇÀÉÌÅÍÍÈÊÎÂ² ÏÐÈÊÌÅÒÍÈÊÈ

Äî çàéìåííèêîâèõ ïðèêìåòíèê³â íàëåæàòü:

 unus, a, um — îäèí (ç áàãàòüîõ);

 solus, a, um — ëèøå îäèí, ºäèíèé;

 totus, a, um — âåñü, ö³ëèé;

 alius, a, ud — ³íøèé (ç áàãàòüîõ);

 alter,

êê

êra,

êê

êrum — äðóãèé (³ç äâîõ);

 ullus, a, um — ÿêèé-íåáóäü;

 uter, utra, utrum — êîòðèé ³ç äâîõ;

 neuter, tra, trum — í³ òîé, í³ ³íøèé;

 nullus, a, um — í³ÿêèé.

Çàéìåííèêîâ³ ïðèêìåòíèêè â³äì³íþþòüñÿ çà I òà II â³äì³íîþ,

àëå â Genetivus singalaris âîíè ìàþòü çàê³í÷åííÿ -ius, Dativus

singularis -³.

Singularis

Nom. nemo nihil

Gen. nemïnis nullius rei

Dat. nemïni nulli rei

Acc. nemïnem nihil

Abl. nemïne nulla re

Singularis Pluralis

m f n m f n

Nom. ullus ulla ullum ulli ullae ulla

Gen. ullius ullorum ullarum ullorum

Dat. ulli ullis

Acc. ullum ullam ullum ullos ullas ulla

Abl. ullo ulla ullo ullis

Âïðàâà

Ïåðåêëàä³òü:

1. Lex nemîni operatur iniqua, nemîni facit iniuriam. 2. Ea,

quae dixisti, vera sunt. 3. Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia.

4. Quod non habet principium, non habet finem. 5. Iustitia

est constans et perpetua voluntas, ius suum cuique tribu

re.

6. Temp

ra mutantur et nos mutamur in illis. 7. Nosce te

ipsum. 8. Bonis nocet, qui malis parcit. 9. Quid est amicus?

Alter ego. 10. Saepe nihil inimicus est homîni, quam ipse

sibi (Cic.). 11. Legis virtus haec est: imperare, vetare,

promittêre. 12. Sapiens ipse fungit fortunam suam sibi.

(Plautus). 13. Qui pro quo. 14. Cui prodest? 15. Cui bono?

16. Ver

tas se ipsà defendit. 17. Quis, quid, ubi, quibus,

auxiliis, cur, quom

do, quando (Cic.). 18. Nemo est iudex

in propria causa. 19. Omnes nos in eis linguis, quas non

intellegîmus, quae sunt innumerabîles, surdi sumus.

20. Bene facîte, quod facîtis. 21. Quod hodie non est, id

cras ert. 22. Qui tacet, consentit. 23. Non est bonus is, qui

laborem fugit. 24. Sine amico homo, hoc est sine an

corpus. 25. Suam cuique sponsam, mihi meam, suum

cuique amorem, mihi meum. 26. Res loquîtur ipsa (Cic.).

27. Status quo (status in quo res est); status quo ante bellum

(res erat). 28. Condicio sine qua non. 29. Nemo nostrum

non pecat, homîni sumus, non Dei.

Ñëîâíèê

1. nemo,

îî

înis — subst. m, f — í³õòî; op

êê

êror, atus sum, ari —

ä³ÿòè, ðîáèòè; iniquus, a, um — øê³äëèâèé, íåäîáðîçè÷ëè-

âèé.

2. ea — äèâ. is; dixisti äèâ. dico.

3. ubi — äå; ibi — òàì.

5. constans, antis — ïîñò³éíèé; perpetuus, a, um — â³÷íèé;

voluntas, atis f — âîëÿ, áàæàííÿ; suum cuique — êîæíîìó

ñâîº; tribuo, bui, butum,

êê

êre — íàäàâàòè, íàä³ëÿòè.

6. illis, –, abl.pl. äî ille.

7. (cog)nosco, novi, notum,

êê

êre — ï³çíàâàòè, âèâ÷àòè; ipse, ipsa,

ipsum — ñàì.

8. noceo, cui, c

îî

îtum, ere — øêîäèòè; parco, peperci, – ,

êê

re —

ïîòóðàòè.

11. virtus, virtutis f — â³äì³íí³ âëàñòèâîñò³, äîñòî¿íñòâà; hic,

haec, hoc — öåé, íèæ÷åíàâåäåíèé, òàêèé.

12. fungor, functus sum, fungi — çä³éñíþâàòè, âèêîíóâàòè.

13. qui pro quo — îäíå çàì³ñòü äðóãîãî; õòîñü çàì³ñòü êîãîñü.

14. prodest — 3 îñîáà sing. praes. äî prosum, profui, prodesse —

áóòè êîðèñíèì, ïðèíîñèòè êîðèñòü.

19. innumerab

îî

îlis, e — íåçë³÷èìèé, ÷èñëåííèé; surdus, a, um —

ãëóõèé, íåñïðèéíÿòëèâèé.

21. hodie — ñüîãîäíÿ; cras — çàâòðà.

22. taceo, cui, c

îî

îtum, ere — ìîâ÷àòè; consentio, sensi, sensum,

ire — ïîãîäæóâàòèñÿ.

23. fugio, fugi, fugiturus,

êê

êre — á³ãòè, ò³êàòè.

24. corpus, oris n — ò³ëî.

25. sponsa, ae f — íàðå÷åíà; amor, oris m — ëþáîâ.

27. status quo — ³ñíóþ÷å ñòàíîâèùå.

28. sine qua non — íåîáõ³äíà óìîâà.

29. pecco, avi, atum, are — ãð³øèòè, ïîìèëÿòèñÿ.

CODICILLUS

Lucius Titius Seium et Maevium libertos suos aequis partîbus

heredes scripsit. Deinde codicillis ita cavit: Lucius Titius Seio

heredi suo salutem Maevium, libertum meum, quem in testamento

pro parte dimidia heredem institui, eam partem hereditatis veto

accipêre; in eius locum et partem Publium Sempronium heredem

esse iubeo.

codicillus,i m — êîäèöèë (äîäàòêîâå ðîçïîðÿäæåííÿ äî çàïîâ³òó);

libertus,i m — â³ëüíîâ³äïóùåíèê;

suus,a,um — ñâ³é;

aequus,a,um — ð³âíèé;

pars, partis f — ÷àñòèíà;

heres, heredis m — ñïàäêîºìåöü;

scribo, scripsi, scriptum,

êê

êre — ïèñàòè;

deinde — ïîò³ì;

ita — òàê;

caveo,cavi, cautum, ere — çàñòåð³ãàòè, ïåðåäáà÷àòè;

saluto, avi, atum, are — â³òàòè;

quem(acc. sing.) â³ä qui — ÿêèé, êîòðèé;

testamentum, i n — çàïîâ³ò;

dimidius, a, um (dis + medius) — ïîëîâèííèé;

instituo, stitui, stitutum,

êê

êre — âñòàíîâëþâàòè, ïðèçíà÷àòè;

eam (acc. sing.) â³ä ea — òà, âîíà;

veto, vetui, vetitum, are — çàáîðîíÿòè;

accipio, cepi, ceptum,

êê

êre — îäåðæóâàòè;

eius (gen. sing.) â³ä is — â³í;

locus, i m — ì³ñöå;

iubeo, iussi, iussum, ere — íàêàçóâàòè.

DE VITA ROMAE ANTIQUAE

PERSONALIA

Labeo Marcus Antistius

Ëàáåîí Ìàðêî Àíòèñò³é (áëèçüêî 45 ð. äî í. å. — 10/21 ð. í. å.)

Íàéâèäàòí³øèé þðèñò ÷àñ³â Àâãóñòà, ìàâ äîïèòëèâèé ðîçóì,

áóâ îðèã³íàëüíèì ìèñëèòåëåì ³ íîâàòîðîì. Êð³ì þðèñïðóäåíö³¿

âèâ÷àâ ëîã³êó, ô³ëîñîô³þ ³ ãðàìàòèêó. Ïåðåêîíàíèé ðåñïóáë³-

êàíåöü, â³í íå ïðèõîâóâàâ ñâîþ âîðîæ³ñòü äî ïðèíöèïàòó. ²ìïå-

ðàòîð Àâãóñò ïîâàæàâ éîãî îñîáèñòèé ³ íàóêîâèé àâòîðèòåò. Óñ³

âåëèê³ þðèñòè öèòóâàëè éîãî òâîðè, íà æàëü, äî íàñ ä³éøëè

ëèøå íåçíà÷í³ óðèâêè (óñüîãî íèì áóëî íàïèñàíî áëèçüêî 400

êíèã).

Ëàáåîí äîñÿã ïðåòóðè, àëå â³äìîâèâñÿ â³ä ïîë³òè÷íî¿ êàð’º-

ðè, â³í êîíñóëüòóâàâ, âèêëàäàâ ïðàâî ³ ïèñàâ êíèãè. Ï³âðîêó ìåø-

êàâ ó Ðèì³ ³ íàâ÷àâ ïðàâó, ï³âðîêó ïèñàâ ñâî¿ òâîðè ó ñåë³. Éîãî

ïåðó íàëåæàòü: êîìåíòàð³ Ad legem XII tabularum (Äî Çàêîíó XII

òàáëèöü), Ad edictum (Äî åäèêòó), De iure pontificio (Ïðî ïðàâî

ïîíòèô³êà), Epistûlae, Responsa òà ³íø³.

IUS ROMANUM

Senatus — çáîðè ðîäîâèõ ñòàð³éøèí, çãîäîì ïàòðèö³àíñüêèé

êîíñóëüòàòèâíèé îðãàí ïðè öàð³. Çà ÷àñ³â Ðåñïóáë³êè ñåíàò ÿê ºäè-

íèé êîíñòèòóö³éíèé îðãàí ïðèáðàâ íàäçâè÷àéíó âëàäó ³ ñòàâ îï-

ëîòîì ïîë³òè÷íî¿ ìîãóòíîñò³ ïàòðèö³¿â, à ï³çí³øå — íîá³ë³òåòó.

×èñëî ÷ëåí³â ñåíàòó (senatores), ùî ñïî÷àòêó ñêëàäàâñÿ ëèøå

ç ïàòðèö³¿â (patres), íå ïåðåâèùóâàëî 30 îñ³á, çà ÷àñ³â Ñóëè (ä³êòà-

òóðà Ñóëè 82–79 ðð. äî í. º.) — 600, çà Öåçàðÿ äîõîäèëî äî 1 000,

çà Àâãóñòà — çíîâó ò³ëüêè 600. ¯õ ïðèçíà÷àëè êîíñóëè, ïîò³ì

öåíçîðè, çã³äíî ç çàêîíîì Îâ³í³ÿ (lex Ovinia), ÿêèé, êð³ì òîãî,

â³äêðèâ äîñòóï äî ñåíàòó ïëåáåÿì. Çãîäîì ÷ëåíàìè ñåíàòó ïðàê-

òè÷íî ñòàâàëè êîëèøí³ ìàã³ñòðàòè.

Senatusconsultum — ïîðàäà, ñåíàòñüêà ïîñòàíîâà, â³äïîâ³äü

íà ïèòàííÿ ãîëîâóþ÷îãî ìàã³ñòðàòó; ¿¿ òåêñò â³ääàâàâñÿ äî õðà-

ìó Öåðåðè, à çãîäîì äî Õðàìó Ñàòóðíà (aerarium Saturni). Ç ê³íöÿ

II ñò. äî í. å. senatusconsultum ïî÷àëà ñòâîðþâàòè ó ö³é ôîðì³

þðèäè÷í³ ïðàâèëà ç á³ëüø øèðîêîþ ñôåðîþ ä³¿, ùî âò³ëþâàëè-

ñÿ â æèòòÿ ìàã³ñòðàòàìè.

Aerarium Saturni — äåðæàâíà ñêàðáíèöÿ ïðè õðàì³ Ñàòóð-

íà, äå çíàõîäèâñÿ òàêîæ äåðæàâíèé àðõ³â.

ARS

Ñòàòóÿ Êëàâä³ÿ, I ñò. í. å.

²ìïåðàòîðè ÷àñó ðîçêâ³òó ³ìïåð³¿

÷àñòî ñïîðóäæóâàëè ñîá³ ñòàòó¿

âåëè÷åçíèõ ðîçì³ð³â. Ïîçè, ó ÿêèõ

âîíè çîáðàæóþòüñÿ ñêóëüïòîðà-

ìè, âèð³çíÿþòüñÿ òåàòðàëüí³ñòþ

³ ï³äêðåñëåíîþ óðî÷èñò³ñòþ. Ó

ñòàòó¿ Êëàâä³ÿ (Ðèì, Âàòèêàí)

³ìïåðàòîð ç’ÿâëÿºòüñÿ ïåðåä íàðî-

äîì óæå íå ÿê Àâãóñò ó ñòàòó¿ ç Ïðè-

ìà Ïîðòà. Éîãî îáðàç íå âåëè÷íèé,

à ïðåòåíç³éíèé. Ó æåñò³ — â³äêðè-

òèé çàêëèê äî ïîêëîí³ííÿ. Êëàâ-

ä³é çîáðàæåíèé ïîä³áíèì äî áîãà

Þï³òåðà. Ïèøíà ì³øóðà âñ³ëÿêèõ

àòðèáóò³â ³ ïðèêðàñ íå ìîæå ñõî-

âàòè ëèõîâ³ñíîãî ïîãëÿäó Êëàâ-

ä³ÿ, ùî î÷³êóº ïî÷åñòåé.