Хоміцька З.М. Латинська мова

Подождите немного. Документ загружается.

ARS

Äî âèòâîð³â ðåñïóáë³êàíñüêîãî

ïåð³îäó íàëåæèòü áðîíçîâèé ïîðò-

ðåò òàê çâàíîãî ïåðøîãî êîíñóëà

ÁÐÓÒÀ II ñò. äî í. å. (Ðèì, ïàëàö

êîíñåðâàòîð³â). Ñïðàâæíº ³ì’ÿ çîá-

ðàæåíî¿ ëþäèíè íåâ³äîìå, àëå ñòâî-

ðåíèé îáðàç ñâ³ä÷èòü, ùî öå áóëà

íåàáèÿêà îñîáèñò³ñòü, ÿêà, ìîæëèâî,

â³ä³ãðàâàëà çíà÷íó ðîëü â ³ñòîð³¿

Ðèìó.

LECTIO X (DECIMA)

§ 27. PASSIVUM TEMPORUM SYSTEMATIS INFECTI

ÏÀÑÈÂÍÈÉ ÑÒÀÍ ×ÀÑ²Â ÑÈÑÒÅÌÈ ²ÍÔÅÊÒÀ

Ä³ºñëîâà â ïàñèâíîìó ñòàí³ â³äì³íþþòüñÿ òàê ñàìî, ÿê ³

ä³ºñëîâà â àêòèâíîìó ñòàí³.

Óòâîðåííÿ passivum (ïàñèâíèé ñòàí) â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä óòâî-

ðåííÿ activum (àêòèâíèé ñòàí) ò³ëüêè îñîáîâèìè çàê³í÷åííÿìè.

Îñîáîâ³ çàê³í÷åííÿ ïàñèâíîãî ñòàíó

Çàê³í÷åííÿ -r ó ïåðø³é îñîá³ îäíèíè ïðèºäíóºòüñÿ äî ä³ºñë³â

òèõ ÷àñ³â, ó ÿêèõ â àêòèâíîìó ñòàí³ ïåðøà îñîáà îäíèíè ìàº çà-

ê³í÷åííÿ -m.

Çðàçîê â³äì³íþâàííÿ ä³ºñë³â ó ïàñèâíîìó ñòàí³ ÷àñ³â ñèñòå-

ìè ³íôåêòà:

ƶǙǖǉǈ

Singularis Pluralis

1 -or(-r) -mur

2 -ris -mƱni

3 -tur -ntur

ƿǐǙǓǖ

ƶǙǖǉǈ

I ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

condemnare

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐ

II ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

docere

ǕǈǊǟǈǚǐ

III ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

defend×re

Ǐǈǝǐǡǈǚǐ

IV ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

punire

ǒǈǘǈǚǐ

condemnor

ǧ ǏǈǙǛǌǎǛǦǙǧ,

ǔǍǕǍ ǏǈǙǛǌǎǛǦǚǤ

doceor

ǧ ǕǈǊǟǈǦǙǧ,

ǔǍǕǍ ǕǈǊǟǈǦǚǤ

defendor

ǧ ǏǈǝǐǡǈǦǙǧ,

ǔǍǕǍ ǏǈǝǐǡǈǦǚǤ

punior

ǧ ǒǈǘǈǦǙǧ,

ǔǍǕǍ ǒǈǘǈǦǚǤ

condemnaris

doceris

defendƟris

puniris

Singularis

condemnatur

docetur

defendƱtur

punitur

condemnamur

ǔǐ ǏǈǙǛǌǎǛǫǔǖǙǧ,

ǕǈǙ ǏǈǙǛǌǎǛǦǚǤ

docemur

ǔǐ

ǕǈǊǟǈǫǔǖǙǧ,

ǕǈǙ ǕǈǊǟǈǦǚǤ

defendƱmur

ǔǐ ǏǈǝǐǡǈǫǔǖǙǧ,

ǕǈǙ ǏǈǝǐǡǈǦǚǤ

punimur

ǔǐ ǒǈǘǈǫǔǖǙǧ,

ǕǈǙ ǒǈǘǈǦǚǤ

condemnamƱni

docemƱni

defendimƱni

punimƱni

Pluralis

condemnantur

docentur

defenduntur

puniuntur

Praesens indicativi passivi

Ó äðóã³é îñîá³ îäíèíè â³äáóâàºòüñÿ çì³íà ñïîëó÷íî¿ ãîëîñíî¿ -i- íà

-e- ïåðåä çàê³í÷åííÿì -ris.

Imperfectum indicativi passivi

Futurum I indicativi passivi

§ 28. INFINITIVUS PRAESENTIS PASSIVI

ÍÅÎÇÍÀ×ÅÍÀ ÔÎÐÌÀ ÒÅÏÅÐ²ØÍÜÎÃÎ ×ÀÑÓ

ÏÀÑÈÂÍÎÃÎ ÑÒÀÍÓ

Infinitivus praesentis passivi óòâîðþºòüñÿ øëÿõîì ïðèºäíóâàí-

íÿ äî îñíîâè ³íôåêòà çàê³í÷åííÿ -ri ó ä³ºñëîâàõ I, II, IV ä³ºâ³äì³íè,

-³ ó ä³ºñëîâàõ III ä³ºâ³äì³íè, íàïðèêëàä:

ƿǐǙǓǖ

ƶǙǖǉǈ

I ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

condemnare

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐ

II ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

docere

ǕǈǊǟǈǚǐ

III ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

defend×re

Ǐǈǝǐǡǈǚǐ

IV ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

punire

ǒǈǘǈǚǐ

condemnabar

ǧ ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǊǙǧ, ǔǍǕǍ

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǓǐ

docebar

ǧ ǕǈǊǟǈǊǙǧ,

ǔǍǕǍ ǕǈǊǟǈǓǐ

defendebar

ǧ ǏǈǝǐǡǈǊǙǧ,

ǔǍǕǍ ǏǈǝǐǡǈǓǐ

puniebar

ǧ ǒǈǘǈǊǙǧ, ǔǍǕǍ

ǒǈǘǈǓǐ

condemnabaris

docebaris

defendebaris

puniebaris

Singularis

condemnabatur

docebatur

defendebatur

puniebatur

condemnabamur

ǔǐ ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǓǐǙǧ,

ǕǈǙ ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǓǐ

docebamur

ǔǐ ǕǈǊǟǈǓǐǙǧ,

ǕǈǙ ǕǈǊǟǈǓǐ

defendebamur

ǔǐ ǏǈǝǐǡǈǓǐǙǧ,

ǕǈǙ ǏǈǝǐǡǈǓǐ

pniebamur

ǔǐ ǒǈǘǈǓǐǙǧ,

ǕǈǙ ǒǈǘǈǓǐ

condemnabamƱni

docebamƱni

defendebamƱni

puniebamƱni

Pluralis

condemnabantur

docebantur

defendebantur

puniebantur

ƿǐǙǓǖ

ƶǙǖǉǈ

I ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

condemnare

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐ

II ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

docere

ǕǈǊǟǈǚǐ

III ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

defend×re

Ǐǈǝǐǡǈǚǐ

IV ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

punire

ǒǈǘǈǚǐ

condemnabor

ǧ ǉǛǌǛ ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐǙǧ,

ǔǍǕǍ

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐǔǛǚǤ

docebor

ǧ ǉǛǌǛ

ǕǈǊǟǈǚǐǙǧ,

ǔǍǕǍ ǕǈǊǟǈǚǤ

defendar

ǧ ǉǛǌǛ

ǏǈǝǐǡǈǚǐǙǧ,

ǔǍǕǍ ǏǈǝǐǙǚǧǚǤ

puniar

ǧ ǉǛǌǛ

ǒǈǘǈǚǐǙǧ, ǔǍǕǍ

ǗǖǒǈǘǈǦǚǤ

condemnabƟris docebƟris defenderis punieris

Singularis

condemnabƱtur docebƱtur defendetur punietur

condemnabƱmur

ǔǐ ǉǛǌǍǔǖ

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐǙǧ, ǕǈǙ

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐǔǛǚǤ

docebƱmur

ǔǐ ǉǛǌǍǔǖ

ǕǈǊǟǈǚǐǙǧ, ǕǈǙ

ǕǈǊǟǈǚǐǔǛǚǤ

defendemur

ǔǐ ǉǛǌǍǔǖ

ǏǈǝǐǡǈǚǐǙǧ, ǕǈǙ

ǏǈǝǐǡǈǚǐǔǛǚǤ

puniemur

ǔǐ ǉǛǌǍǔǖ

ǒǈǘǈǚǐǙǧ, ǕǈǙ

ǒǈǘǈǚǐǔǛǚǤ

condemnabimƱni docebimƱni defendemƱni puniemƱni

Pluralis

condemnabuntur docebuntur defendentur punientur

Âïðàâè

I. Çà çðàçêîì ïåðåðîáèòè àêòèâí³ çâîðîòè â ïàñèâí³:

Activum. Cicêro Catilinam accusat. — Öèöåðîí çâèíóâà-

÷óº Êàò³ë³íó.

Passivum. Catilina a Cicerone accusatur. — Êàò³ë³íà çâè-

íóâà÷óºòüñÿ Öèöåðîíîì.

1. Romani hostes vincunt. — Ðèìëÿíè ïåðåìàãàþòü âîðîã³â.

2. Advocatus reum defendit. — Àäâîêàò çàõèùàº ï³äñóä-

íîãî.

II. Â³ä ä³ºñë³â óòâîð³òü infinitivus praesentis passivi ³ ïåðåêëàä³òü:

veto, 1; deleo, 2; absolvo, 3; venio, 4.

III. Ïåðåêëàä³òü:

1. Contra factum non datur argumentum. 2. Patria in

pericûlis a viris defendi debet. 3. Ut salutas, ita salutab

ris.

4. Tertium non datur. 5. Nemo debet bis puniri pro uno

delicto. 6. Si necessarium erit pro patria nostra pugnare, ad

arma vocabîmur et nullum inimicum timebîmus. 7. Pet-

ronius a Romanis arbî ter elegantiarum nominabatur.

8. Servi pro nullis habentur. 9. Nunquam pericûlum sine

pericûlo vincîtur. 10. Discipûli a magistris docebantur.

11. De te fabûla narratur. 12. Clavus clavo pellîtur. 13. «Noli

me tangêre!» — sic nonnullae plantae nominantur.

14. Temp

ra mutantur et nos mutamur. 15. Dormiunt

quandoque leges, nunquam moriuntur. 16. Memento mori.

ƬǭǫǊǭǌǔǭǕa

Infinitivus

praesentis activi

Infinitivus praesentis

passivi

condemnare

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐ

condemnari

ǉǛǚǐ

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǕǐǔ,

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐǙǧ

docere

ǕǈǊǟǈǚǐ

doceri

ǉǛǚǐ ǚǐǔ, ǒǖǋǖ

ǕǈǊǟǈǦǚǤ,

ǕǈǊǟǈǚǐǙǧ

III

defendƟre

Ǐǈǝǐǡǈǚǐ

defendi

ǉǛǚǐ ǚǐǔ, ǒǖǋǖ

ǏǈǝǐǡǈǦǚǤ,

ǏǈǝǐǡǈǚǐǙǧ

punire

ǒǈǘǈǚǐ

puniri

ǉǛǚǐ ǗǖǒǈǘǈǕǐǔ,

ǒǈǘǈǚǐǙǧ

17. Actio a praetore datur. 18. Numerantur sententiae, non

ponderantur. 19. Fraus merîtur fraudem. 20. Fraus et dolus

nemîni patrocinari debent. 21. Furiosus furore solo punitur.

22. Imperitia pro culpa habetur. 23. Iudicium semper pro

veritate accipîtur 24. Quod non legîtur, non credîtur.

Ñëîâíèê

1. contra (ç acc.) — ïðîòè; datur — äèâ.: do; argumentum, i n

— äîêàç.

2. peric

ûû

ûlum (periclum), i n — íåáåçïåêà.

3. ut … ita — ÿê … òàê.

4. tertius, a, um — òðåò³é.

5. nemo — í³õòî; bis — äâ³÷³; unus, a, um — îäèí.

6. necessarius, a, um — íåîáõ³äíèé, çìóøåíèé; erit — äèâ.: sum,

fui, esse; pugno, avi, atum, are — áîðîòèñÿ; voco, avi, atum,

are — çâàòè; inim

îî

î cus, i m — âîðîã, ñóïðîòèâíèê; timeo,

mui, –, ere — áîÿòèñÿ.

7. Petronius, i m — Ïåòðîí³é, Petronius Arb

îî

îter — ñóääÿ Ïå-

òðîí³é, íàáëèæåíèé Íåðîíà, ïîìåð ó 66 ð. í. å.; Romanus, i

m — ðèìëÿíèí; elegantia, ae f — êðàñíîìîâñòâî.

9. nunquam — í³êîëè.

10. discip

ûû

ûlus, i m — ó÷åíü.

11. fab

ûû

ûla, ae f — ïîãîëîñêà, êàçêà, áàéêà; narro, avi, atum,

are — ãîâîðèòè, îïîâ³äàòè.

12. clavis, is f — êëþ÷; clavus, i m — öâÿõ; pello, pepuli, pulsum,

êê

êre — áèòè, âèãàíÿòè (â³äïîâ³ä. — êëèí êëèíîì âèáèâàºòüñÿ).

13. noli — imperativus praesentis â³ä ä³ºñëîâà nolo, nolui, –,

nolle; nonnulus, a, um — ÿêèéñü; planta, ae f — ðîñëèíà.

14. muto, avi, atum, are — çì³íþâàòè.

15. dormio, ivi, itum, ire — ñïàòè; quandoque — ³íîä³;

nunquam — í³êîëè.

16. mem

îî

îni, meminisse — ïàì’ÿòàòè (memento — imperativus

singularis); morior, mortuus sum, mori — óìèðàòè.

18. num

êê

êro, avi, atum, are — ââàæàòè; sententia, ae f — ñóäæåí-

íÿ, ð³øåííÿ; pond

êê

êro, avi, atum, are — çâàæóâàòè, ñóäèòè,

ðîçãëÿäàòè.

19. fraus, fraudis f — îáìàí, íåïðàâäà; mereo, rui, r

îî

îtum, ere —

çàñëóãîâóâàòè, òóò: ïîðîäæóâàòè.

20. dolus, i m — òóò: íåïðàâäà; patroc

îî

înor, atus sum, ari — çà-

õèùàòè.

21. furiosus, a, um — íåñàìîâèòèé; furor, oris m — áîæåâ³ëëÿ

(çì³ñò âèðàçó: ÷åðåç ñâîº áîæåâ³ëëÿ íå ï³äëÿãàº ïîêàðàííþ).

22. imperitia, ae f — íåçíàííÿ.

23. iudicium, i, n — ñóäîâå ð³øåííÿ; ver

îî

îtas, atis, f — ³ñòèíà,

ïðàâäèâ³ñòü, ñïðàâåäëèâ³ñòü; accipio, cepi, ceptum,

êê

êre —

ïðèéìàòè, ââàæàòè, ðîçóì³òè.

24. lego, lexi, lectum,

êê

êre — ÷èòàòè; credo, cred

îî

îdi, cred

îî

îtum,

êê

êre — â³ðèòè.

RES MANCIPI ET NEC MANCIPI

Omnes res aut mancipi sunt aut nec mancipi. Mancipi res sunt

omnia praedia in Italîco solo, tam rustîca — qualis est fundus, quam

urbana — qualis est domus, item iura praediorum rusticorum (ser-

vitutes), velut via, iter, actus, aquaeductus, item servi et quadrupêdes,

velut boves, muli, equi, asîni. Cetêrae res nec mancipi sunt (Ulp.).

Magna autem differentia est rerum mancipi et nec mancipi. Nam

res nec mancipi ipsa traditione pleno iure alterius fiunt, si corporales

sunt et ob id recipiunt traditionem. Itâque si tibi vestem vel aurum vel

argentum trado sive ex venditionis causa sive ex donationis sive alia

ex causa, statim tua fit ea res (Gai.).

omnis, e — âåñü;

aut — àáî;

praedium, i n — ìàºòîê, âîëîä³ííÿ;

solum, i n — ґðóíò, çåìëÿ;

tam ... quam — ÿê ... òàê;

rust

îî

îca, urbana — óçãîäæåíî ç³ ñëîâîì praedia;

fundus, i, m — çåìëÿ, ä³ëÿíêà;

qualis, e — ÿêèé, ÿêèéñü;

item — òàêîæ;

velut — ÿê, íàïðèêëàä;

bos, bovis m, f — áèê, êîðîâà;

ipse, ipsa, ipsum — ñàì, ñàìà, ñàìå;

nam — òîìó ùî; àäæå, áî;

traditio, onis f — ïåðåäà÷à;

ipsa traditione — abl. causae

;

plenus, a,um — ïîâíèé;

pleno iure — abl. modi;

alterius — gen. possessivus;

fio, factum sum, fi

êê

êri — ðîáèòèñÿ, ñòàâàòè, âèíèêàòè, â³äáóâàòèñÿ;

modus, i m — îáðàç, ñïîñ³á, ì³ðà;

corporalis, e — ìàòåð³àëüíèé, ò³ëåñíèé;

ob (ç acc.) — ïåðåä, âíàñë³äîê, â îáì³í íà, ó ðåçóëüòàò³;

is, ea, id — òîé, â³í;

recipio, cepi, ceptum,

êê

êre — çíîâó çíàõîäèòè; ïðèéìàòè;

ââ

âque — îòæå, ó òàêèé ñïîñ³á;

vestis, is f — îäÿã, ïëàòòÿ; sive — àáî, äîð³âíþº ÿêùî;

ex (ç abl.) — ç, íà ï³äñòàâ³, â³ä;

donatio, onis f — ïîäàðóíîê;

statim — íåãàéíî.

Äèâ.: Äîïîìîæí³ ãðàìàòè÷íè ìàòåð³àëè: I. Îñíîâí³ ôóíêö³¿ ëàòèí-

ñüêèõ â³äì³íê³â.

DE VITA ROMAE ANTIQUAE

PERSONALIA

Iulianus L Octavius Cornelius Aemilianus

Þë³àí Ëóö³é Îêòàâ³é Êîðíåë³é Åì³ë³àí (áëèçüêî 100 ð. í. å.–?)

Þë³àí áóâ îäíèì ç íàéâèäàòí³øèõ þðèñò³â çà âñþ ³ñòîð³þ

ðèìñüêîãî ïðàâà. Íàðîäèâñÿ ó Ï³âí³÷í³é Àôðèö³ â Ãàäðóìåò³.

Éîãî â÷èòåëåì áóâ ßâîëåí Ïðèñê, ï³ñëÿ ÿêîãî â³í ñòàâ îñòàíí³ì

ãîëîâîþ øêîëè ñàá³í³àíö³â. Þë³àí îá³éìàâ âèñîê³ äåðæàâí³ ïî-

ñàäè: íàì³ñíèê ó Í³ìå÷÷èí³, ²ñïàí³¿ é Àôðèö³, ó 148 ð. êîíñóë,

ðàäíèê ³ìïåðàòîð³â Àäð³àíà, Àíòîí³ÿ Ï³ÿ, Ìàðêà Àâðåë³ÿ ³ Ëó-

ö³ÿ Â³ðà.

Þë³àí ìàâ âèíÿòêîâ³ çä³áíîñò³ òà çíàííÿ â ãàëóç³ ïðàâà, àâ-

òîðèòåò ³ îñîáëèâó äîâ³ðó Àäð³àíà, çà äîðó÷åííÿì ÿêîãî ðîçðî-

áèâ Edictum perpetuum (åäèêò, êîòðèé ì³ñòèâ ïðîãðàìó ïðåòîðà

íà âåñü éîãî ñëóæáîâèé òåðì³í), äå ñèñòåìàòèçóâàëèñÿ é óí³ô³-

êóâàëèñÿ ïîëîæåííÿ ðèìñüêîãî ïðàâà.

Ãîëîâíèé éîãî òâ³ð Digesta ñêëàäàºòüñÿ ç 90 êíèã. Öå íàéç-

íà÷í³øèé òâ³ð êëàñè÷íîãî ïðàâîçíàâñòâà, ùî ì³ñòèòü éîãî

Responsa óñ³õ âèä³â ³ ç óñ³õ ãàëóçåé ðèìñüêîãî ïðàâà. Îñîáëèâà

óâàãà ïðèä³ëÿºòüñÿ ïðåòîðñüêîìó ïðàâó.

IUS ROMANUM

Magistratus — ïîñàäà, ïîñàäîâà îñîáà.

Magistratus pop

ûû

ûli Romani — ðåñïóáë³êàíñüê³ îðãàíè âèùî¿

äåðæàâíî¿ âëàäè ³ óïðàâë³ííÿ, ùî ïîðÿä ç íàðîäíèìè çáîðàìè

áóëè îñíîâàìè äåðæàâè.

Magistratus maiores — âèù³ ïîñàäîâ³ îñîáè, äî íèõ íàëåæà-

ëè:

quaestores — êâåñòîðè, ÿê³ â³äïîâ³äàëè çà äåðæàâíó ñêàðá-

íèöþ ³ çàéìàëèñÿ ô³íàíñîâèìè ñïðàâàìè;

aediles — åäèëè, ÿê³ ñòåæèëè çà ïîðÿäêîì ³ áåçïåêîþ â ì³ñò³,

à òàêîæ äîãëÿäàëè çà áóä³âíèöòâîì ³ ñàí³òàðíèì ñòàíîì ì³ñòà;

aedilis curulis — êóðóëüíèé åäèë, ïîñàäîâà îñîáà, ùî ìàëà

ïðàâî ðîçïîðÿäæåííÿ (ius edicendi), â³äàëà ïîñòà÷àííÿì ì³ñòà é

àðì³¿ ïðîäîâîëüñòâîì, íàãëÿäàëà çà ãðîìàäñüêèì ïîðÿäêîì ó

ì³ñò³, ó òîìó ÷èñë³ çà ïðîâåäåííÿì âèäîâèùíèõ çàõîä³â; òàêîæ â

îáîâ’ÿçîê êóðóëüíèõ åäèë³â âõîäèâ êîíòðîëü çà ïðîòèïîæåæíîþ

áåçïåêîþ ì³ñüêèõ áóä³âåëü ³ çà ñòàíîì äîð³ã;

tribuni plebis — íàðîäí³ òðèáóíè, ïðåäñòàâëÿëè ³íòåðåñè

ïëåáå¿â;

praetor — ïðåòîð, ñóäîâèé ÷èíîâíèê, ïåðâ³ñíèé òèòóë ðèì-

ñüêèõ êîíñóë³â ³ äèêòàòîð³â;

dictator — â ³ñòîðè÷í³ ÷àñè åêñòðàîðäèíàðíèé ìàã³ñòðàò, ÿêî-

ãî çà çãîäîþ ³ç ñåíàòîì ïðèçíà÷àâ íà òåðì³í íå á³ëüøå øåñòè

ì³ñÿö³â êîíñóë àáî êîíñóëÿðíèé òðèáóí (â³éñüêîâèé òðèáóí ç êîí-

ñóëüñüêîþ âëàäîþ) ó ðàç³ íàéá³ëüøî¿ íåáåçïåêè äëÿ äåðæàâè ÿê

çîâí³øíüî¿, òàê ³ âíóòð³øíüî¿.

ARS

Ïðîöåñ³ÿ. Ðåëüºô Â³â-

òàðÿ Ìèðó. 13–9 ðð. äî

í. å. Â³âòàð Ìèðó áóâ ñïî-

ðóäæåíèé íà ÷åñòü Àâãóñòà

ÿê ìèðîòâîðöÿ íà Ìàðñîâî-

ìó ïîë³.

LECTIO XI (UNDECIMA)

§ 29. TEMPORA SYSTEMATIS PERFECTI

×ÀÑÈ ÑÈÑÒÅÌÈ ÏÅÐÔÅÊÒÀ

Ñèñòåìó ïåðôåêòà ñêëàäàþòü òðè ÷àñîâ³ ôîðìè:

 perfectum — ìèíóëèé äîêîíàíîãî âèäó;

 plusquamperfectum — äàâíîìèíóëèé äîêîíàíîãî âèäó;

 futurum II (secundum) — ìàéáóòí³é äðóãèé äîêîíàíîãî

âèäó (âæèâàºòüñÿ ïåðåâàæíî ó ï³äðÿäíèõ ðå÷åííÿõ, êîëè ä³ÿ áóäå

â³äáóâàòèñÿ ðàí³øå ³íøî¿ ìàéáóòíüî¿ ä³¿, âèðàæåíî¿ ó ãîëîâíî-

ìó ðå÷åíí³, òîáòî futurum I).

Àêòèâíèé ñòàí öèõ ÷àñ³â ä³ºñëîâà óòâîðþºòüñÿ â³ä îñíîâè

ïåðôåêòà (äëÿ âèçíà÷åííÿ îñíîâè ïåðôåêòà íåîáõ³äíî â³ä äðóãî¿

ñëîâíèêîâî¿ ôîðìè ä³ºñëîâà â³äêèíóòè çàê³í÷åííÿ -i). Íàïðèêëàä:

accusav-i — ÿ çâèíóâàòèâ; respond-i — ÿ â³äïîâ³â; scrips-i — ÿ

íàïèñàâ; audiv-i — ÿ ïî÷óâ.

§ 30. PERFECTUM INDICATIVI ACTIVI

ÌÈÍÓËÈÉ ×ÀÑ ÄÎÊÎÍÀÍÎÃÎ ÂÈÄÓ Ä²ÉÑÍÎÃÎ

ÑÏÎÑÎÁÓ ÀÊÒÈÂÍÎÃÎ ÑÒÀÍÓ

Perfectum indicativi activi óòâîðþºòüñÿ øëÿõîì ïðèºäíóâàí-

íÿ äî îñíîâè ïåðôåêòà îñîáîâèõ çàê³í÷åíü:

Çðàçîê â³äì³íþâàííÿ ä³ºñë³â ó perfectum indicativi activi:

ƶǙǖǉǈ

Singularis Pluralis

1 -ɿ -Ʊmus

2 -isti -istis

3 -it -erunt

ƿǐǙǓǖ

ƶǙǖǉǈ

I ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

condemnare

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐ

II ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

docere

ǕǈǊǟǈǚǐ

III ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

defend×re

Ǐǈǝǐǡǈǚǐ

IV ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

punire

ǒǈǘǈǚǐ

condemnavi

ǧ ǏǈǙǛǌǐǊ

docui

ǧ ǕǈǊǟǐǊ

defendi

ǧ ǏǈǝǐǙǚǐǊ

punivi

ǧ ǗǖǒǈǘǈǊ

condemnavisti

docuisti

defendisti

punivisti

Singularis

condemnavit

docuit

defendit

punivit

condemnavƱmus

ǔǐ ǏǈǙǛǌǐǓǐ

docuƱmus

ǔǐ ǕǈǊǟǐǓǐ

defendƱmus

ǔǐ ǏǈǝǐǙǚǐǓǐ

punivƱmus

ǔǐ ǗǖǒǈǘǈǓǐ

condemnavistis

docuistis

defendistis

punivistis

Pluralis

condemnaverunt

docuerunt

defenderunt

puniverunt

§ 31. PLUSQUAMPERFECTUM

INDICATIVI ACTIVI

ÄÀÂÍÎÌÈÍÓËÈÉ ×ÀÑ Ä²ÉÑÍÎÃÎ ÑÏÎÑÎÁÓ

ÀÊÒÈÂÍÎÃÎ ÑÒÀÍÓ

Plusquamperfectum indicativi activi oçíà÷àº ä³þ, ùî â³äáóëà-

ñÿ ðàí³øå ³íøî¿ ä³¿ â ìèíóëîìó. Âæèâàºòüñÿ â îñíîâíîìó â

ï³äðÿäíèõ ðå÷åííÿõ. Óòâîðþºòüñÿ øëÿõîì ïðèºäíóâàííÿ äî îñ-

íîâè ïåðôåêòà ñóô³êñà -

êê

êra- ³ îñîáîâèõ çàê³í÷åíü àêòèâíîãî ñòà-

íó (âèíÿòîê: ïåðøà îñîáà îäíèíè ìàº çàê³í÷åííÿ -m): äëÿ sin-

gularis — -m, -s, -t; äëÿ pluralis — -mus, -tis, -nt.

Çðàçîê â³äì³íþâàííÿ ä³ºñë³â ó plusquamperfectum indicativi activi:

§ 32. FUTURUM II (SECUNDUM)

INDICATIVI ACTIVI

ÌÀÉÁÓÒÍ²É ×ÀÑ ÄÎÊÎÍÀÍÎÃÎ

ÂÈÄÓ Ä²ÉÑÍÎÃÎ ÑÏÎÑÎÁÓ

ÀÊÒÈÂÍÎÃÎ ÑÒÀÍÓ

Futurum II îçíà÷àº ä³þ, ùî â³äáóäåòüñÿ â ìàéáóòíüîìó ðàí³-

øå çà ³íøó, âèðàæåíó futurum I. Âæèâàºòüñÿ â îñíîâíîìó â ï³äðÿä-

íèõ ðå÷åííÿõ. Óòâîðþºòüñÿ øëÿõîì ïðèºäíóâàííÿ äî îñíîâè

ïåðôåêòà ñóô³êñà -er- äëÿ ïåðøî¿ îñîáè îäíèíè, -

êê

êr

îî

î- — äëÿ ³íøèõ

îñ³á ³ îñîáîâèõ çàê³í÷åíü àêòèâíîãî ñòàíó: äëÿ singularis — -o, -

s, -t; äëÿ pluralis — -mus, -tis, -nt.

ƿǐǙǓǖ

ƶǙǖǉǈ

I ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

condemnare

ǏǈǙǛǌǎǛǊǈǚǐ

II ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

docere

ǕǈǊǟǈǚǐ

III ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

defend×re

Ǐǈǝǐǡǈǚǐ

IV ǌǭǫǊǭǌǔǭǕǈ

punire

ǒǈǘǈǚǐ

condemnavƟram

ǧ ǏǈǙǛǌǐǊ ǘǈǕǭǠǍ

docuƟram

ǧ ǕǈǊǟǐǊ

ǘǈǕǭǠǍ

defendƟram

ǧ ǏǈǝǐǙǚǐǊ

ǘǈǕǭǠǍ

punivƟram

ǧ ǗǖǒǈǘǈǊ

ǘǈǕǭǠǍ

condemnavƟras

docuƟras

defendƟras

punivƟras

Singularis

condemnavƟrat

docuƟrat

defendƟrat

punivƟrat

condemnaveramus

ǔǐ ǏǈǙǛǌǐǓǐ ǘǈǕǭǠǍ

docueramus

ǔǐ ǕǈǊǟǐǓǐ

ǘǈǕǭǠǍ

defenderamus

ǔǐ ǏǈǝǐǙǚǐǓǐ

ǘǈǕǭǠǍ

puniveramus

ǔǐ ǗǖǒǈǘǈǓǐ

ǘǈǕǭǠǍ

condemnaveratis

docueratis

defenderatis

puniveratis

Pluralis

condemnavƟrant

docuƟrant

defendƟrant

punivƟrant