Бударагина О.В. и др. (сост.) Хрестоматия по латинскому языку

Подождите немного. Документ загружается.

"Cur,

— inquit, — turbulentam fecisti mihi

Aquam bibentl?" Laniger

contra timens:

"Qul

possum, quaeso

, facere, quod quereris, lupe?

A te decurrit ad meos haustus

liquor."

Repulsus

ille

veritatis viribus:

"Ant(e) hos sex menses mal(e), — ait, — dixisti mihi."

Respondit agnus: "Equidem natus non eram."

"Pater

hercle

tum tuus, — inquit, — maledixit mihi."

Atqu(e) ita correptum lacerat iniusta nece.

Haec

propter

illos

scripta (e)st homines fabula,

QuT

fictls

causls innocentes opprimunt.

(Phaedr.

I, 1)

^auccs, Лит f

{обычно

в PL); в

Sing.

только

«fauce»

— глотка; Maniger, -era, -erum —

покрытый

шерстью; зд. laniger, -eri m — ягненок;

=quomodo;

quaeso, -, -, ere — прошу,

зд. вводное слово — (скажи) пожалуйста;

haustus, -us m —зачерпывание, глоток;

herc(u)le —

клянусь

Геркулесом! право!

31.

ПРОЧИЕ

ВРЕМЕННЫЕ СОЮЗЫ

1. Dum haec in colloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites

Ariovisti

propius tumulum accedere.

(Caes.)

2. Dum mihi a te litterae veniant, in Italia

morabor.

(Cic.)

3. Caesar, dum reliquae naves eo convemrent, ad horam nonam

ancoris exspectavit.

(Caes.)

4. Mihi usque curae erit, quid agas, dum, quid

egeris, sciero.

(Cic.)

5. Thebae, quamdiu Epaminondas praefuit rei publicae, caput

fuit totlus Graeciae. (Nep.) 6. Massilienses, quoad licebat latiore uti spatio,

circumvenlre nostros contendebant.

(Caes.)

7. Fabius agrum Campanum ferro

ignique est depopulatus, donec coacti sunt Campani egredi portis et castra ante

urbem in aperto

communlre. (Liv.) 8. Postquam id animadvertit, copias suas

Caesar in proximum collem subducit.

(Caes.)

9. Hamilcar, posteaquam таге

transiit in Hispaniamque venit, magnas res secunda

gessit

fortuna. (Nep.)

10. Neque finem prius sequendi fecerunt, quam muro oppidi portisque

appropinquarunt.

(Caes.)

11. Non ante est edendum, quam fames imperat. (Sen.)

12. Quam multa fieri non posse, priusquam sunt facta, iudicantur.

{Plin.

Maior)

13.

Vercingetorix, priusquam munitiones a Romanis perficiantur, consilium capit

отпет a se equitatum dimittere.

(Caes.)

14. Caesar prius ad hostium castra

pervenit, quam, quid ageretur, Germani sentlre possent.

(Caes.)

15. Ut ventum

Romam

est, prius sociorum legati quam

regis

audlti sunt. (Liv.) 16. Hostes, ubi

primum nostros equites conspexerunt, impetu facto celeriter nostros perturba-

verunt.

(Caes.)

17. Pelopidas поп dubitavit, simulac conspexit hostem, con-

fligere

(Nep.)

Ad horam nonam — до трех часов

дня;

apertum, -\n — открытое место;

confllgo,

-flixi,

-flictum, -ere — сражаться.

VIRTUTE EPAMINONDAE

Epaminonda ad magnam corporis firmitatem plura etiam animi bona

accesserant. Erat enim modestus, prudens,

gravis,

temporibus sapienter utens,

perltus belli, fortis manu, animo maximo, adeo veritatis diligens, ut ne ioco quidem

mentiretur.

Idern erat clemens patiensque admirandum in modum; non solum

populi, sed etiam amicorum ferens iniurias, studiosus audiendi; ex hoc enim

facillime disci arbitrabatur. Itaque cum in circulum

venisset,

in quo aut de re

publica disputaretur aut de philosophia sermo haberetur, nunquam inde prius

discessit

quam ad fmem sermo

esset

adductus. Paupertatem adeo

facile

perpessus

est, ut de re publica nihil praeter gloriam ceperit.

(по Nep.

Vita

Epaminondae

3, 1)

ALEXANDRO MAGNO

Ubi

lux orta est, duces ad accipienda imperia convenerunt, insolito circa

praetorium silentio attoniti: non tamen quisquam ex custodibus corporis intrare

tabernaculum audebat; et iam tempus instabat, nec miles iniussu ducis aut arma

capere poterat aut in ordines ire. Parmenio, cum diu cunctatus

esset,

cibum ut

caperent

ipse

pronuntiat. lamque

exlre

necesse erat: tunc demum intrat tabernaculum,

saepiusve

nomine appellatum, quia

voce

nori potuit, tactu regem excitavit. "Multa

lux, — inquit, — est; instructam aciem hostis admovit; tuus miles adhuc inermis

exspectat imperium. Ubi est

vigor

animi tui?" Ad haec Alexander: "Credisne me

somnum capere potuisse, priusquam exonerarem animum sollicitudine, quae quietem

morabatur?" Signumque pugnae tuba dari

iussit.

(noCurt.IV,

13, 17-22)

Exegi

monument(um) aere perennius

Regallque situ pyramid(um) altius,

Quod non imber edax, non Aquil(o)

impotens

Possit dlruer(e) aut innumerabilis

Annorum

series

fuga

tempomm.

Non

omnis moriar, multaque pars mel

VTtabit

Libitm(am);

usqu(e) ego postera

Crescam laude recens, dum Capitolium

Scandet cum tacita

virgine

pontifex.

DTcar,

qua

violens

obstrepit

Aufidus

qua pauper aquae Daunus

agrestium

Regnavit populor(um), ex humill potens

Prmceps Aeolium

carmen ad Italos

Deduxisse modos. Sume superbiam

Quaesltam meritls et mihi Delphica

Lauro cinge volens, Melpomene

, comam.

(Hor.

Carmina

III,

30)

Aquilo, -onis m — Аквилон, северный ветер;

(Venus) Libitlna — Либитина, италийская

богиня

смерти и похорон; зд. метонимически 'похороны';

Aufldus, -\т — Ауфид, река в Апулии

(Гораций

— уроженец г. Венузии в Апулии);

Daunus, -i m — Давн, мифический царь Апулии;

Aeolius, -а, -um — эолийский (Aeolium carmen — греческая лирика Алкея и

Сапфо);

Italus,

-а, -шп — италийский;

Melpomene, -es/— Мельпомена, муза трагедии; зд. муза поэзии

вообще.

lamqu(e) opus

exegi,

quod пёс Iovis ira пес ignes

Nec

poterit ferrum пес edax abolere vetustas.

Cum

volet illa dies, quae nll nisi corporis huius

Ius

habet, incertl spatium mihi fmiat

aevl:

Parte

tamen meliore mei super alta perennis

Astra ferar, nomenqu(e) erit indelebile nostrum.

Quaque

patet domitls

Romana potentia terrls,

Ore legar popull, perqu(e) omnia saecula fama,

quid habent verT vatum

praesagia,

vlvam.

(Ov.

Metamorphoses

XV, 871-879)

= et qua — и <там>, где;

domo, -ui, -itum, -are — покорять;

vates, is с — пророк; поэт;

praesagium, -ii n — пророчество.

32. ПРИДАТОЧНЫЕ ПРИЧИНЫ

(CUM

CAUSALE;

QUOD

CAUSALE;

QUIA;

QUONIAM)

1. Aedui, cum se suaque ab eis (=Helvetiis) defendere non possent, legatos

ad Caesarem mittunt rogatum auxilium.

(Caes.)

2. In duobus malis cum fiigiendum

maius sit,

levius

est eligendum.

(Cic.)

3. Negant omnlno posse repenri, avesne

ante

an ova generata

sint, cum et ovum sine ave et

avis

sine ovo

gigni

non

possit.

(Cens.)

4. Cum solitudo et vita sine amlcis insidiarum et metus plena sit,

ratio ipsa monet amicitias comparare.

(Cic.)

5. Tantalus, rex Lydiae, cum

esset

opulentissimus, ipsos deos ad convivia

vocasse

dicitur. 6. Diu cum

esset

pugnatum,

impedimentis castrisque nostri potlti sunt.

(Caes.)

7. Hannibal superabatur navium

multitudine.

Dolo erat pugnandum, cum par non

esset

armis. (Nep.) 8. Maiores

nostri, cum regumpotestatem non tulissent, magistratus annuos creaverunt. (Liv.)

9. Suebi vinum ad se omnlno importari non sinunt, quod ea re remollescere

homines atque effeminari arbitrantur.

(Caes.)

10. Caesar cum omnibus copiis in

Morinos proficiscitur, quod inde erat brevissimus in Britanniam traiectus.

(Caes.)

11.

Ad multam noctem ac[ impedimenta pugnatum est, propterea quod pro

vallo

<Helvetii> carros obiecerant.

(Caes.)

12. Platoescam

malorumappellatvoluptatem,

quod eahomines capiantur, utpisces.

(Cic.)

13. Suo iure noster

ille

Ennius sanctos

appellat poetas, quod quasi deorum dono commendati nobis videantur.

(Cic.)

14.

Nunc

mea mater irata est mihi, quia non redierim domum ad se. (Pl.) 15. Ut

Plato

ait, nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur. (Sen.) 16. Vos,

Quintes, quoniam iam est nox, in

vestra

tecta discedite.

(Cic.)

17. Cum

sltis

similes

paresque

vita,

Uxor pessima, pessimus maritus,

Miror

non bene convenire

vobls.

(Mart. VIII, 35)

18. Barbaras hlc ego sum, quia non intellegor ulli.

rident stolidi

verba

Latma

Getae.

(Ov.)

19. Cum tua non edas, carpis mea carmina, LaelT.

Carpere vel noll nostra, vel ede tua. (Mart. I, 91)

'Genero,

1 — рождать;

esca, -ae/— приманка.

CAUSA BELLI TROIANI

Cum

ad nuptias Pelei dii plurimi convenissent et Discordiam secum non

admisissent, irata

illa

malum aureum iecit, in quo scriptum erat: "Нос est donum

deae pulcherrimae." Hinc iurgium ortum est inter Iunonem et Minervam et

Venerem, cum

sibi

quaeque malum postularet. Litigantes

illas

Iuppiter misit ad

Paridem, qui Venerem forma Iunoni Minervaeque praestare iudicavit. Haec fuit

causa

belli

Troiani multorumque malorum.

(Servius

Verg.

Aen. I, 27)

GALLI CONSILIUM

PROFUGIENDI

CAPIUNT

Omnia experti Galli, quod res nulla successerat, postero die consilium ceperunt

ex oppido profugere hortante et iubente VercingetorTge. Id silentio noctis conati

non

magna iactura suorum

sese

effecturos sperabant, propterea quod neque longe

ab oppido castra

Vercingetorlgis

aberant, et palus, perpetua quae intercedebat,

Romanos ad insequendum tardabat. Iamque hoc facere noctu apparabant, cum

matres familiae repente in publicum procurrerunt flentesque proiectae ad pedes

suorum omnibus precibus petiverunt, ne se et communes liberos hostibus ad

supplicium dederent, quos ad capiendam uigam naturae et virium infirmitas

impedlret. Ubi eos in sententia perstare viderunt, quod plerumque in summo

periculo timor misericordiam non recipit, conclamare et

significare

fuga

Romanis coeperunt. Quo timore perterriti Galli, ne ab equitatu Romanorum

viae

praeoccuparentur, consilio destiterunt.

(Caes.

Commentarii

bello

Gallico

VII, 26)

Vivamus,

mea Lesbi(a), atqu(e) amemus

Rumoresque senum severiorum

Omnes unius aestimemus

assis!

Soles occider(e) et redire possunt:

Nobls cum semel occidit

brevis

lux,

Nox

est perpetu(a) una dormienda.

ml basia mille, deinde centum,

Dein

mill(e) altera, dein secunda centum,

Deind(e)

usqu(e) altera mille, deinde centum.

Dein,

cum mllia multa fecerlmus,

Conturbabimus illa, ne sciamus

Aut ne" quis malus invidere possit,

Cum

tantum sciat

esse

basiorum.

(Catull.

33. ПРИДАТОЧНЫЕ

УСТУПИТЕЛЬНЫЕ

(CUM CONCESSIVUM;

QUAMQUAM,

ETSI,

ETIAMSI,

QUAMVIS)

Qui non vetatpeccare, cumpossit, iubet. (Sen.) 2. Litterae, cum sintpaucae,

innumerabilia verba efficiunt. (Lact.) 3. Нос toto proelio, cum ab hora septima

ad vesperum pugnatum sit, aversum hostem nemo videre potuit.

(Caes.)

4. Ipse

Cicero

cum tenuissima valetudine esset, ne nocturnum quidem

sibi

tempus ad

quietem relinquebat.

(Caes.)

5. Demosthenes, cum "rho" dicere neqlret,

exercitatione fecit, ut planissime diceret. 6. Moleste tuli te senatui gratias non

egisse,

cum

esses

ab eo ordine ornatus summis honoribus.

(Cic.)

7. Haec victor

hostis imperat. Haec, quamquam

gravia

atque acerba sunt, fortuna vestra

vobis

suadet. (Liv.) 8. Omnis loquendi elegantia, quamquam expolltur scientia litterarum,

tamen

augetur legendis oratoribus etpoetis.

(Cic.)

9. Ista veritas, etiamsi iucunda

non

est, mihi tamen grata est.

(Cic.)

10. Quamvis res mihi non placeat, tamen

contra

hominum auctoritatem pugnare non potero.

(Cic.)

I1.

Cum facias

versiis

nulla поп Шее

ducenos,

Vare,

nihil recitas: non sapis atque sapis. (Mart. VIII, 20)

Брат

Цицерона

Квинт;

nulla

non

luce

—

ежедневно.

PHOCION ATHENIENSIS

Phocion

Atheniensis

etsi

saepe

exercitibus

praefuit

summosque

magistratus

cepit,

tamen

multo

eius

notior

integritas

vitae,

quam

rei

militaris

labor.

Itaque

huius

memoria

est

nulla,

illlus

autem

magna

fama,

ex quo

cognomine

"Bonus"

est

appellatus.

Fuit

enim

perpetuo

pauper,

cum

divitissimus

esse

posset.

Hic cum

rege

Philippo

munera

magnae

pecuniae

repudiaret,

legatique

hortarentur

accipere

simulque

admonerent:

"Si

ipse

iis

facile

cares,

liberis

tamen

suis

prospice!",

his

ille: "Si mihi

similes

erunt, idem hic, — inquit, —

agellus

illos

alet, qui me ad

hanc

dignitatem perduxit; sin

dissimiles

sunt futuri, nolo meis impensis illorum

ali augerique luxuriam."

(по Мер.

Vita

Phocionis

I, 1-4)

Agellus,

-\m — небольшое поле.

POST CLADEM AD TRASUMENUM FACTAM

Romae ad primum nuntium cladis eius cum ingenti terrore ac tumultu concursus

forum populi est factus. Matronae

vagae

per

vias,

quae repens clades accidisset

quaeve fortuna exercitus

esset,

obvios

percontantur

. Cum turba magistratus

vocaret, tandem haud multo ante

solis

occasum M. Pomponius praetor: "Pugna, —

inquit, — magna victi sumus." Et, quamquam nihil certius ex eo audltum est,

tamen

domos referunt consulem cum magna parte copiarum caesum <esse>,

superesse paucos. Plenque ignorant, quae cuiusque suorum fortuna

esset,

nec

quisquam satis certum habet, quid speret aut timeat. Senatum praetores per dies

aliquot ab orto usque ad occidentem solem in curia retinent consultantes, quonam

duce aut quibus copiis resisti victoribus Poenis posset.

(no.Liv.

Urbe

conditaXXII,

Percontor, atus sum, ari — расспрашивать.

VERRIS

AVARITIA

Aedes

Minervae est in insula (=Sicilia), de qua ante dixi; quam Marcellus

non

attigit, quam plenam atque ornatam rellquit. Quae ab isto (=a

Verre)

sic spoliata

atque direpta est, non ut ab hoste aliquo, qui tamen in bello religionem et

consuetudinis iura retineret, sed ut a barbaris praedonibus vexata

esse

videatur.

Pugna erat equestris Agathocli

regis

in tabulis picta praeclare; iis autem tabulis

interiores templi parietes vestiebantur. Nihil erat ea pictura nobilius, nihil

Syracusis, quod magis visendum putaretur. Has tabulas M. Marcellus, cum omnia

illa

victoria sua profana

fecisset,

tamen religione impedltus non attigit; iste

(=Verres), cum

illa

iam propter diuturnam pacem fidelitatemque populi Syracusani

sacra religiosaque accepisset, omnes eas tabulas abstulit; parietes nudos rellquit.

(Cic. In

Verrem

IV, 122)

Verres,

-is m — Beppec, наместник Сицилии 73 г. до Р. X.;

М. Marcellus — Марцелл,

римский

полководец, захвативший Сиракузы в 211 г. до Р. X.;

Agathocles, -is (-i) m — Агафокл,

тиран

Сиракуз (317-289 гг. до Р. X.).

Donec

gratus eram tibi

Nec

quisquam potior bracchia candidae

CervTci iuvenis dabat,

Persarum

vigui

rege

beatior.

Donec

non alia magis

ArsistT

nequ(e) erat Lydia

post Chloen

Multl

Lydia nominis

Romana

vigul

clarior Ilia

nunc Thressa

Chloe regit,

Dulces docta modos et citharae

sciens,

Pro

qua поп metuam morl,

parcent animae fata superstitl

torret

face mutua

ThurTnT

Calais

fflius

Ornytl

Pro

quo bis patiar morl,

ST parcent puero fata superstitl.

Quid sl prisca redit Venus,

Dlductosque iugo cogit аёпеб?

flav(a)

excutitur Chloe,

Reiectaeque patet ianua Lydiae?

Quamquam sldere pulchrior

Ille (e)st, tu levior cortic(e) et improbo

Iracundior

Hadria

Tecum

vlver(e)

amem, tec(um) obeam libens.

(Hor.

Carmina

III, 9)

Lydia, -ac/; Chloc,

-csf(Acc.

Chloen) — Лидия, Хлоя (женские имена);

Ilia, -ae/—

Илия

(=троянка);

зд. Рея Сильвия, мать Ромула и Рема;

Thressa, -ае/—

фракиянка;

cithara,

-ае/—

кифара;

superstes, -itis — оставшийся в живых;

torreo, torrui, tostum, 2— жечь;

ThurTnus,

-i m — житель г. Фурии на юге Италии;

9> 10

Calais, -is m; Ornytus, -i m — Калаис,

Орнит

(мужские имена);

Hadria, -ае т — Адриатическое море.

34. УСЛОВНЫЕ ПЕРИОДЫ

1. Tuemini castra et defendite, si quid durius acciderit.

(Caes.)

2. Ridebis,

deinde indignaberis, deinde ridebis, si

legeris;

quod nisi

legeris,

non poteris

credere. (Plin. Minor) 3. Dies me deficiat, si

reges

imperatoresque temere in

hostium terram transgressos enumerare velim. (Liv.) 4. Si omnia facienda sint,

quae amlci velint, non amicitiae tales, sed coniurationes putandae sint.

(Cic.)

5. Si quaesltum ex sapiente sit, stellarum numerus par an impar sit, nesclre se

dicat.

(Cic.)

6. Si tacuisses, philosophus mansisses.

(prov.)

7. Socrates

servo

ait:

"Caederem te, nisi irascerer." (Sen.) 8. Cum Alexander DarTi condiciones

repudiasset, Parmenio: "Ego, — inquit, — si Alexander essem, pacis condiciones

acciperem." Cui ille: "Ego quoque acciperem, si Parmenio essem." 9. Plures

cecidissent, ni nox proelio intervenisset. (Liv.) 10. Nisi crebris

subsidiis

ac totlus

diei labore milites essent

defessi,

omnes hostium copiae deleri potuissent.

(Caes.)

11.

Legatus quidam Lacedaemoniorum, cum ex eo quaereretur, utrum privatim

publice loqui a

civibus

iussus

esset:

"Si adipiscar, quae cupio, — inquit, —

iussu

civium, si non, privatim vobiscum collocutus его." 12. Romulum regem

dicunt

ad cenam vocatum ibi non multum

bibisse,

quia postridie negotium haberet.

dicunt: "Romule, si istud omnes homines faciant, vinum

vilius

sit." His

respondit: "Immo vero carum, si, quantum quisque volet, bibat: nam ego bibi,

quantum

volui."

(Gell.)

13.

Hectora quis nosset, sT

fellx

Troia

fuisset?

Publica virtutl per mala facta via (e)st. (Ov.)

14. SI, quotiens peccant homines, sua fulmina mittat

Iuppiter,

exiguo

tempor(e) inermis erit. (Ov.)

ZEUXIDE

Aliquando Zeuxis pinxit puerum

uvas

ferentem. Ad quas cum advolasset

avis,

iratus operi: "Uvas, — inquit, — melius pinxi, quam puerum. Nam si et hanc

picturae partem consummassem

aves

timere debuerunt."

(по Plin.

Maior,

Naturalis

historia

XXXV,

36, 65)

Consummo, 1 — доводить до совершенства.

TULLIUS

TERENTIAE SUAE SAL.

vales,

bene est, ego valeo. Valetudinem tuam velim cures eliligentissime:

nam

mihi et scriptum et nuntiatum est te in ferbim subito incidisse. Quod celeriter

fecisti de Caesaris litteris certiorem, fecisti me gratum.

Item

posthac, si quid

opus erit, si quid acciderit novi, facies, ut sciam. Cura, ut valeas.

Vale!

(Cic.

Epistulae

adfamiliares

XIV, 7)

Salutem dicit.

CICERO

IN CATILlNAM ORATIONEM НАВЕТ

Dico

te, pri5re nocte

venisse

<...> in M. Laecae

domum, convenisse eodem

complures eiusdem amentiae scelerisque socios. Num negare audes? Quid taces?

Convincam, si negas!

Video

enim

esse

hic in senatu quosdam, qui tecum una

fuerunt. О di immortales, ubinam gentium sumus? Quam rem publicam habemus?

qua urbe

vivimus?

Hic, hic sunt, in nostro numero, patres conscripti, in hoc

orbis terrae sanctissimo gravissimoque consilio, qui de nostro omnium interitu,

qui de huius urbis atque adeo de orbis terrarum exitio cogitent. Hos ego video

consul et, <...> quos ferro trucidari oportebat, eos nondum voce vulnero.

(Cic. In

Catilinam

I, 4)

Orationem habere — произносить речь;

Марк Лека, один из сообщников Каталины.

Lesbia ml praesente viro mala plurima dicit:

Haec

illl

fatuo

maxima laetitia (e)st.

Mule

nihil sentls. SI nostr(i) obllta taceret,

San(a) esset; nunc quod gannit

et obloquitur

Non

solum meminit, sed, quae mult(o) acrior est res,

Irata

(e)st: hoc est, uritur et loquitur.

(Catull.

83)

Fatuus, -a, -um — глупый;

mulus, -i m — мул; дурак;

gannio, -, -, 4 — бранить;

obloquor, -locutus sum, -loqui — порицать.

Cenabis bene, mi Fabull(e)

, apud me

Paucls, sl tibi dl favent, diebus,

ST tec(um) attuleris bon(am) atque magnam

Cenam,

non sine candida puella

vln(o) et sal(e) et omnibus cachinnls

Haec

s(i), inqu(am), attuleris, venuste noster,

Cenabis bene: nam tul CatullT

Plenus sacculus

est aranearum

Sed contr(a) accipies meros amores

Seu quid

suavius

elegantiusve (e)st:

N(am)

unguentum dabo, quod meae puellae

Donarunt

Veneres CupTdinesque;

Quod tu c(um) olfacies

, deos rogabis,

Tot(um)

ut te faciant, Fabulle, nasum!

(Catull

13)

Fabullus, -i m — Фабулл, приятель Катулла;

cachinnus, -\m —

хохот;

sacculus, -i m —

мешочек, кошелек;

aranea, -ae/— паук;

olfacio, -feci, -factum, 3 — нюхать.

35.

ACCUSATlVUS

CUM

INFINITlVO

ПРИ

VERBA

DICENDI.

КОСВЕННАЯ

РЕЧЬ

1. Caesari cum id nuntiatum

esset

eos (=Helvetios) per provinciam nostram

iter facere conari, maturat ab Urbe proficisci.

(Caes.)

2. <Helvetii> legatos ad

eum

(=Caesarem) mittunt nobilissimos civitatis, <...> qui dicerent

sibi

esse

animo

sine ullo maleficio iter per provinciam facere.

(Caes.)

3. <Caesar> legatis

respondit diem se ad deliberandum sumpturum.

(Caes.)

4. Legatis die constituta

reversis

Caesar negat se posse iter ulli per provinciam Romanam concedere.

5. Pompeius existimat, qui таге teneat, eum necesse

esse

rerum potlri.

(Cic.)

6. Catilma docet se ad exercitum proficisci cupere, si Ciceronem prius oppres-

sisset:

eum

suis

consiliis multum officere. (Sall.) 7. Galli, pro vita hominis nisi

hominis

vita

reddatur, non

posse

aliter deorum immortalium numen placari

arbitrantur.

(Caes.)

8. Nisi eo ipso tempore quidam nuntii de Caesaris victoria

essent allati, existimabant plenque ftiturum

fuisse,

uti oppidum amitteretur.

(Caes.)

9. NullT se dicit mulier mea nubere malle

Quam mihi, non sT se Iuppiter

ipse

petat.

Dlcit:

sed mulier cupido quod dlcit amanti,

vent(o) et rapida scrlber(e) oportet aqua.

(Catull.70)

ARIOVISTUS CAESARI RESPONDET

Ad haec

Ariovistus

respondit ius

esse

belli, ut, qui

vicissent,

eis, quos

vicissent,

quemadmodum vellent imperarent: item populum Romanum

victis

non ad altenus

praescriptum, sed ad suum arbitrium imperare consuesse. Si

ipse

populo Romano

non

praescriberet quemadmodum suo iure uteretur, non oportere

sese

a populo

Romano

in suo iure impedlri. Aeduos

sibi,

quoniam

belli

fortunam tentassent et

armis congressi ac superati essent, stipendiarios

esse

factos. Magnam Caesarem

iniuriam facere, qui suo adventu

vectigalia

sibi

deteriora faceret.

Aeduis

se obsides

redditurum non

esse,

neque his neque eorum

sociis

iniuria bellum illaturum, si in

eo manerent, quod convenisset, stipendiumque quotannis penderent. Si id non

fecissent, longe eis fratemum nomen populi Romani afuturum. Quod

sibi

Caesar

denuntiaret,

se Aeduorum iniurias non neglecturum, neminem secum sine sua

pernicie contendisse. Cum

vellet,

congrederetur: intellecturu^i, quid invicti

Germani,

exercitatissimi in armis, qui inter annos XIV tectimi non subissent,

virtute possent.

(Caes.

Commentarii

bello

Gallico

I, 36)

Ответ Ариовиста, вождя германского племени свевов, на требования Цезаря.

RE FRUMENTARIA

re frumentaria Boios

atque Aeduos adhortari <Caesar> non destitit;

quorum

alteri, quod nullo studio agebant, non multum adiuvabant; alteri non

magnis facultatibus, quod civitas erat

exigua

et infirma, celeriter, quod habuerunt,

consumpserunt. Summa difflcultate rei frumentariae affecto exercitu, tenuitate

Boiorum, indiligentia Aeduorum, incendiis aedificiorum usque eo, ut complures

dies frumento milites caruerint et pecore ex longinquioribus

vicis

adacto

extremam famem sustentarent, nulla tamen ex iis vox est audlta populi Romani

maiestate et superioribus victoriis indigna. Quin etiam

Caesar cum in opere

singulas legiones appellaret, et, si acerbius inopiam ferrent, se dimissurum

oppugnationem

diceret, universi ab eo, ne id faceret, petebant: sic se complures

annos

illo imperante meruisse, ut nullam ignominiam

acciperent, numquam infecta