Бударагина О.В. и др. (сост.) Хрестоматия по латинскому языку

Подождите немного. Документ загружается.

re discederent; hoc se ignominiae laturos loco, si inceptam oppugnationem

reliquissent. <...> Haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant, ut

per eos ad Caesarem deferrentur. '

(Caes.

Commentani

bello

Gallico

VII, 17)

Boii, -orum — бойи (кельтское племя в Галлии и северной Италии);

tenuitas, -atis/—

бедность; Monginquus, -а, -um — отдаленный;

quin etiam — мало того;

ignominia, -ae/—

позор,

бесчестие.

SOMNIUM

MIRUM

Alterum ita traditum clarum admodum somnium: cum duo quidam Arcades

familiares iter una facerent et Megaram venissent, alterum ad cauponem

devertisse,

ad hospitem alterum. Qui ut cenati quiescerent, concubia nocte visum

esse

in somnis

ei, qui erat in hospitio, illum alterum orare, ut subvemret, quod

sibi

a caupone

interitus pararetur; eum primo perterritum somnio

surrexisse;

dein, cum se

collegisset

idque visum pro nihilo habendum

esse

duxisset, recubuisse

; tum ei dormienti

eundem illum visum

esse

rogare, ut, quoniam

sibi

vivo

non subvenisset, mortem

suam ne inultam

esse

pateretur; se interfectum in plaustrum

a caupone

esse

coniectum et supra stercus

iniectum; petere, ut mane ad portam adesset, priusquam

plaustrum ex oppido exlret. Нос

vero

eum somnio commotum mane bubulco

praesto

ad portam

fuisse,

quaesisse

ex eo, quid

esset

in plaustro; illum perterritum

fugisse,

mortuum erutum

esse,

cauponem re patefacta poenas dedisse

(Cic. De

divinatione

I, 27, 57)

Саиро,

-onis m — трактирщик;

recumbo, -cubui, -, 3 — вновь засыпать;

plaustrum,

-i n — повозка;

stercus, -oris n — навоз;

bubulcus, -\ m — погонщик волов;

в ожидании

(употр. с дативом);

eruo, -ui, -utum, 3 — откапывать, отыскивать;

poenas dare — подвер-

гаться наказанию.

Тй

пё quaesieris (scire nefas), quem mihi, quem tibi

Flnem

dl dederint, Leuconoe

, nec Babylonios

Temptaris numer5s. Ut melius, quidquid erit, patl:

Seu plures hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,

Quae nunc oppositls debilitat pumicibus таге

Tyrrhenum

. Sapias, vlna liques

et spatio

brevl

Spem longam reseces

. Dum loquimur,

fugerit

invida

Aetas: carpe diem, quam minimum credula postero.

(Hor.

Carminal,

11)

Leuconoe, -es/—Левконоя (женское имя);

Tyrrhenus, -a, -um — тирренский;

liquo, 1 •

цедить, делать чистым;

reseco, -secui, -ctum, 1 — ограничивать.

GAIUS

IULIUS

CAESAR

"=COMMENTARII DE

BELLO

GALLICO"

(Избранные

места)

ОПИСАНИЕ ГАЛЛИИ

1,1

Gallia est omnis

divisa

in partes tres, quarum unam incolunt

Belgae,

aliam

Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes

lingua, institutis,

legibus

inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen,

Belgis

Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt

Belgae,

propterea quod a cultu atque humanitate provinciae

longissime

absunt minimeque

ad eos mercatores saepe commeant atque ea, quae ad effeminandos animos

pertinent,

important proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt,

quibuscum continenter bellum gerunt. Qua de causa Helvetii quoque reliquos

Gallos virtute praecedunt, quod

fere

cotidianis proeliis cum Germanis contendunt,

cum

aut

suis

fmibus eos prohibent aut

ipsi

in eorum fmibus bellum gerunt. Eorum

una

pars, quam Gallos obtinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,

continetur

Garumna flumine, Oceano, finibus Belgarum, attingit etiam ab Sequanis

et Helvetiis flumen Rhenum,

vergit

ad septentriones.

Belgae

ab extremis Galliae

fmibus oriuntur, pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni, spectant in

septentrionem et orientem solem. Aquitania a Garumna flumine ad Pyrenaeos

montes et eam partem Oceani, quae est ad^Hispaniam, pertinet,,. spectat inter

occasum

solis

et septentriones. /"

НРАВАХ

ГАЛЛОВ

И ГЕРМАНЦЕВ

VI, 11-23

Quoniam ad hunc locum perventum est, non alienum

esse

videtur de Galliae

Germaniaeque

moribus et, quo differant hae nationes inter

sese,

proponere. In

Gallia non solum in omnibus civitatibus atque in omnibus

pagis

partibusque, sed

paene etiam in

singulis

domibus factiones sunt earumque factionum sunt principes,

qui summam auctoritatem eorum iudicio habere existimantur, quorum ad arbitrium

iudiciumque summa omnium rerum consiliorumque redeat. Idque eius rei causa

antiquitus institutum videtur, ne quis ex plebe contra potentiorem

auxilii

egeret.

Suos enim quisque opprimi et circumveniri non patitur neque, aliter si faciat,

ullam inter suos habet auctoritatem. Haec eadem ratio est in summa totius Galliae;

namque omnes civitates

divisae

sunt in duas partes.

Cum

Caesar in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius

Sequani. Hi cum per se minus valerent, quod summa auctoritas antiquitus erat in

Aeduis

magnaeque eorum erant clientelae, Germanos atque Ariovistum

sibi

adiunxerant eosque ad se magnis iacturis pollicitationibusque perduxerant. Proeliis

vero compluribus factis secundis atque omni nobilitate Aeduorum interfecta tantum

potentia

antecesserant, ut magnam partem clientium ab

Aeduis

ad se traducerent

obsidesque ab iis principum

filios

acciperent et publice iurare cogerent nihil se

contra

Sequanos consilii inituros, et partem fmitimi

agri

per vim occupatam

possiderent Galliaeque totius principatum obtinerent. Qua necessitate adductus

Divitiacus

auxilii

petendi causa Romam ad senatum profectus infecta re redierat.

Adventu Caesaris facta commutatione rerum, obsidibus

Aeduis

redditis, veteribus

clientelis restitutis, novis per Caesarem comparatis, quod ii, qui se ad eorum

amicitiam aggregarant, meliore condicione atque aequiore imperio se uti videbant,

reliquis rebus eorum gratia dignitateque amplificata Sequani principatum dimiserant.

eorum locum Remi successerant; quos quod adaequare apud Caesarem gratia

intellegebatur, ii, qui propter veteres inimicitias nullo modo cum

Aeduis

coniungi

poterant,

se Remis in clientelam dicabant. Hos

illi

diligenter tuebantur; ita novam

et repente collectam auctoritatem tenebant; et eo tum statu res erat, ut longe principes

haberentur

Aedui, secundum locum dignitatis Remi obtinerent.

omni Gallia eorum hominum, qui aliquo sunt numero

atque honore, genera

sunt duo. Nam plebes paene servorum habetur loco, quae nihil audet per se, nulli

adhibetur consilio. Plerique, cum aut aere alieno

aut magnitudine tributorum aut

iniuria potentiorum premuntur,

sese

in servitutem dicant. Nobilibus in hos eadem

omnia

sunt iura, quae dominis in

servos.

Sed de his duobus generibus alterum est

druidum, alterum equitum. Illi rebus

divinis

intersunt, sacrificia publica ac privata

procurant,

religiones interpretantur, ad hos magnus adulescentium numerus

disciplinae causa concurrit magnoque hi sunt apud eos honore. Nam

fere

de omnibus

controversiis publicis privatisque constituunt, et si quod est facinus admissum, si

caedes facta, si de heredidate, de fmibus controversia est, idem decemunt, praemia

poenasque constituunt. Si qui aut privatus aut populus eorum decreto non stetit

sacrificiis

interdicunt. Haec poena apud eos est

gravissima.

Quibus ita est

interdictum,

hi numero impiorum ac sceleratorum habentur, his omnes decedunt,

aditum

eorum sermonemque defugiunt, ne quid ex contagione incommodi accipiant,

neque his petentibus ius redditur neque honos ullus communicatur. His autem

omnibus druidibus praeest unus, qui summam inter eos habet auctoritatem. Нос

mortuo

aut, si qui ex reliquis

excellit

dignitate, succedit aut, si sunt plures pares,

suffragio

druidum allegitur; nonnumquam etiam armis de principatu contendunt.

certo anni tempore in finibus Carnutum, quae regio totius Galliae media habetur,

considunt in loco consecrato. Huc omnes undique, qui controversias habent,

conveniunt eorumque decretis iudiciisque parent. Disciplina in Britannia reperta

atque inde in Galliam translata existimatur, et nunc qui diligentius eam rem

cognoscere volunt, plerumque illo

discendi causa proficiscuntur.

Numerus, \m — зд. вес, значение, достоинство;

aes alienum — долги;

decreto stare —

подчиняться решению.

Druides a bello

abesse

consuerunt neque tributa una cum reliquis pendunt.

Militiae vacationem omniumque rerum habent immunitatem. Tantis excitati

praemiis et sua sponte multi in disciplinam conveniunt et a parentibus

propinquisque mittuntur. Magnum ibi numerum versuum ediscere dicuntur. Itaque

annos

nonnulli vicenos in disciplina permanent. Neque fas

esse

existimant ea

litteris mandare, cum in reliquis

fere

rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis

utantur

litteris. Id mihi duabus de causis instituisse videntuiy quod neque in

vulgus

disciplinam

efferri

velint neque eos, qui discunt, litteris confisos minus memoriae

studere, quod

fere

plerisque accidit, ut praesidio litterarum diligentiam in

perdiscendo ac memoriam remittant. In primis

hoc volunt persuadere non interire

animas, sed ab

aliis

post mortem transire ad alios, atque hoc maxime ad virtutem

excitari putant metu mortis neglecto. Multa praeterea de sideribus atque eorum

motu,

de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum natura, de deorum immortalium

vi ac potestate disputant et iuventuti tradunt.

Alterum genus est equitum. Hi, cum est usus atque aliquod bellum incidit

(quod ante Caesaris adventum quotannis

fere

accidere solebat, uti aut

ipsi

iniurias

inferrent aut illatas propulsarent), omnes in bello versantur, atque eorum ut

quisque est genere copiisque amplissimuSj ita plurimos circum se ambactos

clientesque habet. Hanc unam gratiam potentiamque noverunt.,

Natio

est omnis Gallorum admodum dedita religionibus, atque ob eam

causam, qui sunt affecti

gravioribus

morbis quique in proeliis periculisque

versantur, aut pro victimis homines immolant aut se immolaturos vovent,

administrisque ad ea sacrificia druidibus utuntur, quod, pro

vita

hominis nisi

hominis

vita

reddatur, non

posse

aliter deorum immortalium numen placari

arbitrantur, publiceque eiusdem generis habent instituta sacrificia.

Alii

immani

magnitudine simulacra habent, quorum contexta viminibus membra

vivis

hominibus complent; quibus succensis circumventi flamma exanimantur

homines. Supplicia eorum, qui in furto aut in latrocinio aut aliqua noxia sint

comprehensi, gratiora dis immortalibus

esse

arbitrantur. Sed cum eius generis

copia deficit, etiam ad innocentium supplicia descendunt.

Deorum

maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra, hunc

omnium

inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad

Туда;

in primis — в первую очередь;

ut.. .ita — зд. чем... тем.

quaestus pecuniae mercaturasque habere vim maximam arbitrantur. Post hunc

Apollinem et Martem et Iovem et Minervam. De his eandem fere, quam reliquae

gentes habent opinionem: Apollinem morbos depellere, Minervam operum atque

artificiorum initia tradere, Iovem imperium caelestium tenere, Martem bella regere.

Huic,

cum proelio dimicare constituerunt, ea quae bello ceperint, plerumque

devovent; cum superaverunt, animalia capta immolant reliquasque res in unum

locum conferunt. Multis in civitatibus harum rerum exstructos tumulos locis

consecratis conspicari licet; neque saepe accidit, ut neglecta quispiam religione

aut capta apud se occultare aut posita tollere auderet, gravissimumque ei rei

supplicium cum cruciatu constitutum est.

Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant idque ab druidibus proditum

dieunt. Ob eam causam spatia omnis temporis non numero dierum, sed noctium

flniunt; dies natales et mensum et annorum initia sic observant, ut noctem dies

subsequatur. In reliquis vitae institutis hoc fere ab reliquis differunt, quod suos

liberos, nisi cum adoleverunt, ut munus militiae sustinere possint, palam ad se

adire non patiuntur flliumque puerili aetate in publico in conspectu patris assistere

turpe ducunt.

Viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex suis

bonis aestimatione facta cum dotibus communicant. Huius omnis pecuniae

coniunctim ratio habetur fructusque servantur; uter eorum vita superaverit, ad

eum pars utriusque cum fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in uxores

sicuti in liberos vitae necisque habent potestatem, et cum pater familiae illustriore

loco natus decessit, eius propinqui conveniunt et de morte, si res in suspicionem

venit, de uxoribus in servilem modum quaestionem habent, et, si compertum est,

igni atque omnibus tormentis excruciatas interficiunt. Funera sunt pro cultu

Gallorum magnifica et sumptuosa; omniaque, quae vivis cordi fuisse arbitrantur,

in ignem inferunt, etiam animalia, ac paulo supra hanc memoriam servi et clientes,

quos ab iis dilectos esse constabat, iustis funeribus confectis una cremabantur.

Quae civitates commodius suam rem publicam administrare existimantur,

habent legibus sanctum, si quis quid de re publica a fmitimis rumore ac fama

acceperit, uti ad magistratum deferat neve cum quo alio communicet, quod saepe

homines temerarios atque imperitos falsis rumoribus terreri et ad facinus impelli

et de summis rebus consilium capere cognitum est. Magistratus, quae visa sunt,

occultant; quae esse ex usu iudicaverunt, multitudini produnt. De re publica nisi

per concilium loqui non conceditur.

Germani

multum ab hac consuetudine differunt. Nam neque druides habent,

qui

rebus

divinis

praesint, neque

sacrificiis

student. Deorum numero eos

solos

ducunt,

quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur, Solem et Vulcanum et

Lunam,

reliquos ne fama quidem acceperunt.

Vita

omnis in venationibus atque in

studiis rei militaris consistit; a

parvulis

labori ac duritiae student. Qui diutissime

impuberes permanserunt, maximam inter suos ferunt laudem; hoc ali staturam,

ali

vires

nervosque confirmari putant

Intra

annum vero vicesimum feminae

notitiam

habuisse in turpissimis habent геЬш. Cuius rei nulla est occultatio, quod

promiscue in fluminibus perluuntur et pelmms aut

parvis

renonum tegimentis

utuntur,

magna corporis parte nuda. \

22 \

Agri

culturae non student, maiorque pars eorum

victik

in lacte, caseo, carne

consistit. Neque quisquam

agri

modum certum aut fmes. habet proprios, sed

magistratus ac principes in annos

singulos

gentibus cognationibusque hominum

quique una coierunt, quantum et quo loco

visum

est agri, attribuunt atque anno

post alio transire cogunt. Eius rei multas afferunt causas: ne assioua consuetudine

capti

studium

belli

gerendi

agri

cultura commutent; ne latos fmes parare studeant

potentioresque humiliores possessionibus expellant; ne accuratius acNxigora atque

aestus vitandos aedificent; ne qua oriatur pecuniae cupiditas, qua ex r& factiones

dissensionesque nascuntur; ut animi aequitate plebem

contineant,

c^m sua\quisque

opes cum potentissimis aequari videat. '"' \

Civitatibus maxima laus est quam latissime circum se

vastatis

finibus \

solitudines habere. Нос proprium virtutis existimant

expulsos

agris

finitimos

cedere neque quemquam prope se audere consistere. Simul hoc se fore tutiores

arbitrantur

repentinae incursionis timore sublato. Cum bellum

civitas

aut illatum

defendit aut infert, magistratus, qui ei bello praesint et

vitae

necisque habeant

potestatem,

deliguntur. In расе nullus est communis magistratus, sed principes

regionum atque pagorum inter suos ius dicunt controversiasque minuunt.

Latrocinia

nullam habent infamiam, quae extra fmes cuiusque civitatis fiunt,

atque

ea iuventutis exercendae ac desidiae minuendae causa

fieri

praedicant.

Atque ubi quis ex principibus in concilio

dixit

se ducem fore, qui sequi velint,

profiteantur,

consurgunt ii, qui et causam et hominem probant, suumque auxilium

pollicentur atque a multitudine collaudantur; qui ex his secuti non sunt, in

desertorum ac proditorum numero ducuntur, omniumque his rerum postea

fides

derogatur. Hospitem

violare

fas non putant; qui quacumque de causa ad eos

venerunt, ab iniuria prohibent sanctosque habent, hisque omnium domus patent

victusque communicatur.

ГЕРМАНСКОМ

ПЛЕМЕНИ СВЕВОВ

IV, 1-3

<...> Sueborum gens est longe maxima et bellicosissima Germanorum

omnium.

Hi centum pagos habere dicuntur, ex quibus quotannis singula milia

armatorum

bellandi causa

suis

ex fmibus educunt. Reliqui, qui domi manserunt,

se atque

illos

alunt. Hi rursus invicem anno post in armis sunt,

illi

domi remanent.

Sic neque agri cultura nec ratio atque usus belli intermittitur. Sed privati ac separati

agri apud eos nihil est, neque longius anno remanere uno in loco colendi causa

licet. Neque multum frumento, sed maximam partem lacte atque pecore vivunt

multumque sunt in venationibus. Quae res et cibi genere et cotidiana exercitatione

et libertate vitae, quod a pueris nullo officio aut disciplina assuefacti nihil omnino

contra

voluntatem faciunt, et

vires

alit et immani corporum magnitudine homines

efficit.

Atque in eam se consuetudinem adduxerunt, ut locis

frigidissimis

neque

vestitus praeter pelles habeant quicquam, quarum propter exiguitatem magna est

corporis pars aperta, et laventur in fluminibus.

Mercatoribus est aditus magis eo, ut, quae bello ceperint, quibus vendant,

habeant, quam quo ullam rem ad se importari desiderent. Quin etiam

iumentis,

quibus maxime Galli delectantur quaeque impenso parant pretio, Germani

importatis non utuntur, sed quae sunt apud eos nata, parva atque deformia, haec

cotidiana exercitatione, summi ut sint laboris

, efficiunt. Equestribus proeliis saepe

ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur, equosque eodem remanere

vestigio

assuefaciunt, ad quos se celeriter, cum usus est, recipiunt. Neque eorum moribus

turpius quicquam aut inertius habetur quam ephippiis

uti. Itaque ad quemvis

numerum

ephippiatorum

equitum quamvis pauci

adire audent. Vinum ad se

omnino

importari non patiuntur, quod ea re ad laborem ferendum remollescere

homines atque effeminari arbitrantur.

Publice maximam putant

esse

laudem quam latissime a

suis

finibus vacare

agros. Нас re significari magnum numerum civitatum suam vim sustinere non

potuisse<...>

•Quin

etiam — мало того;

summi laboris

esse

— быть весьма трудолюбивым;

ephippium,

ii n — седло;

ephippiatus, a, um — пользующийся оседланной лошадью;

quamvis pauci —

как

бы ни было их мало.

3 Бударагина OJ

ОПИСАНИЕ БРИТАНИИ

V, 12-13

Britanniae pars interior ab iis incolitur, quos natos in insula

ipsi

memoria

proditum

dicunt; maritima pars ab iis, qui praedae ac

belli

inferendi causa ex

Belgio

transierunt — qui omnes

fere

iis nominibus civitatum appellantur, quibus

orti

ex civitatibus eo pervenerunt — etbello illato ibi remanserunt atque

agros

colere coeperunt. Нотщшп est infinita multitudo creberrimaque aedificia

fere

Gallicis consimilia, pecoris numerus ingens.

Utuntur

aut aere aut nummo aureo

aut

taleis ferreis

ad certum pondus examinatis pro nummo. Nascitur ibi plumbum

album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum, sed eius

exigua

est copia;

aere utuntur importato. Materia cuiusque generis, ut in Gallia est praeter fagum

atque abietem. Leporem et gallinam et anserem gustare fas non putant; haec tamen

alunt animi voluptatisque causa. Loca sunt temperatiora quam in Gallia

remissioribus

frigoribus.

Insula natura triquetra, cuius unum latus est contra Galliam. Huius lateris

alter angulus, qui est ad Cantium, quo

fere

omnes ex Gallia naves appelluntur, ad

orientem

solem, inferior ad meridiem spectat. Нос latus pertinet circiter milia

passuum quingenta. Alterum

vergit

ad Hispaniam atque occidentem solem. Qua

ex parte est Hibernia insula, dimidio minor, ut existimatur quam Britannia, sed

pari spatio transmissus atque ex Gallia est in Britanniam. In hoc medio cursu est

insula, quae appellatur Mona; complures praeterea minores obiectae insulae

existimantur; de quibus insulis nonnulli scripserunt dies continuos xxx sub brumam

essenoctem<...>

Авторство Цезаря в этих главах дискуссионно;

talea ferrea — железная полоска,

употреблявшаяся

британцами в качестве денег.

Список

цитируемых авторов

Anth. Lat.

—

Anthologia Latina

—

«Латинская антология», сборник разновременных

латинских эпиграмм, поэтических фрагментов

надписей (издавался П.

Бур-

маном,

А.

Ризе

др.).

Apul.

—

Apuleius

Madaurensis

—

Апулей

из Мадавры, ритор, философ, автор романа

«Метаморфозы» (И

в. от

Р.

X.).

Buchananus

—

George Buchanan

—

Джордж Бьюкенен, шотландский гуманист,

историк, поэт

политический деятель

(1506-1582

гг.).

Caes.

—

С. Iulius Caesar

—

Гай Юлий Цезарь, римский политический деятель, автор

«Записок о Галльской войне» и «Записок о гражданской войне»

(100-44

гг. до

Р.

X.).

Cartesius

—

Rene Descartes

—

Рене Декарт, французский философ

(1596-1650

гг.).

Catull.

— С.

Valerius

Catullus

— Гай

Валерий Катулл, римский лирический поэт

(ок.

87 -

ок.

54 гг. до

Р.

X.).

Cens.

—

Censorinus

—

Цензорин, римский грамматик (III

в. от

Р.

X.).

Cic.

—

М. Tullius Cicero

—

Марк Туллий Цицерон, римский политический деятель

оратор, автор речей, трактатов, писем

(106-43

гг. до

Р.

X.).

Curt.

—

Curtius Rufus

—

Квинт Курций Руф, римский историк

(I в. от

Р.

X.).

Digesta

—

«Дигесты»,

сборник выдержек

из

римских юридических сочинений,

составленный при Юстиниане

(VI в. от

Р.

X.).

Ennius

— Q.

Ennius

—

Квинт Энний, римский драматург

поэт, автор поэмы

«Анналы»

(239-169

гг. до

Р.

X.).

Erasm.

—

Desiderius Erasmus Roterodamensis

—

Эразм Роттердамский, голландский

гуманист

(1466-1536

гг.).

Flor.

—

Р.

Annius Florus

—

Публий Анний Флор, римский историк (1-Й вв.

от

Р.

X.).

Forcellini

—

Эджидио Форчеллини, итальянский филолог, составитель латинского

словаря Totius Latinitatis Lexicon

(1688-1768

гг.).

Frontin.

—

Sex.

Iulius Frontinus

—

Секст Юлий Фронтин, автор сборника рассказов

о военных хитростях (ок.

40—103

гг. от

Р.

X.).

Gell.

— А.

Gellius

— Авл

Геллий, автор сборника «Аттические ночи», пред-

ставляющих собой заметки

выписки

из

различных писателей (И

в. от

Р.

X.).

Ног.

—

Q. Horatius Flaccus

—

Квинт Гораций Флакк, римский поэт, автор од, эподов,

сатир

посланий

(65-8

гг. до

Р.

X.).

Hyg.

— С.

Iulius Hyginus

— Гай

Юлий Гигин, автор руководства

по

мифологии

(II

в. от

Р.

X.).

Iust.

—

М.

Iunianus Iustinus

—

Марк Юниан Юстин, римский историк (I-II вв.

от

Р.

X.).

Iuv.

—

D. Iunius Iuvenalis

—

Децим Юний Ювенал, римский поэт-сатирик (ок.

—

после

127 гг. от

Р.

X.).

Lact.

—

Caecilius Firmianus Lactantius

—

Цецилий Фирмиан Лактанций, хрис-

тианский богослов (III—IV

вв.

от

Р.

X.).

Liv.

—

Т.

Livius

—

Тит Ливии, автор истории Рима

«От

основания

города»

(59 г. до

Р.

X.-17 пот

Р.

X.).

Macrob.

—

Ambrosius

Macrobius Theodosius

—

Амвросий Макробий Феодосии,

римский ученый

писатель, автор «Сатурналий»

комментариев

«Сну

Сципиона» Цицерона

(IV-V

вв.

от

Р.

X.).

Mart.

-—

М.

Valerius

Martialis

—

Марк Валерий Марциал, римский поэт, автор

эпиграмм (ок.

42 -

ок.

102 г. от

Р.

X.).

Nep. — Cornelius Nepos — Корнелий Непот, римский историк (I в. до Р. X.).

Ov. — Р.

Ovidius

Naso — Публий Овидий Назон, римский поэт, автор элегий и поэм

(«Метаморфозы», «Фасты», «Наука любви») (43 г. до Р. X. - ок. 17 г. от Р. X.).

Phaedr.

— Phaedrus — Федр, римский баснописец (I в. от Р. X.).

PL — Т. Maccius Plautus — Тит Макций Плавт, римский комедиограф (ок. 254-

184 гг. до Р. X.).

Plin.

Maior

— С. Plinius Caecilius Secundus — Гай Плиний Цецилий Секунд

(Старший),

римский писатель-энциклопедист, автор «Естественной истории»

(23-79

гг. от Р. X.).

Plin.

Minor

— С. Plinius Caecilius Secundus — Гай Плиний Цецилий Секунд

(Младший), автор собрания писем

(62-114

гг. от Р. X.).

Ргор.

— Sex. Propertius — Секст Проперций, римский элегический поэт (ок. 49 —

после 15 г. до Р. X.).

prov.

— proverbium — пословица.

Quint.

— М. Fabius Quintilianus — Марк Фабий Квинтилиан, римский оратор, автор

трактата «О воспитании оратора» (ок.

39-95

гг. от Р. X.).

rh. Н. — Rhetorica ad Herennium — «Риторика к Гереннию» (I в. до Р. X.).

Sall.

— С.

Sallustius

Crispus — Гай Саллюстий Крисп, римский историк

(86-35

гг.

до Р. X.).

Sen. — L. Annaeus Seneca—Луций Анней Сенека, римский философ, автор трагедий

трактатов (ок. 4 г. до Р. X. - 65 г. от Р. X.).

Serv.

ad Aen. —

Servius

ad Aeneida — комментарии Сервия (ок. 400 г.) к «Энеиде»

Вергилия.

Suet.

— С. Suetonius Tranquillus — Гай Светоний Транквилл, римский историк

(ок.

75-160

гг. от Р. X.).

Symm. — Q.

Aurelius

Symmachus — Квинт Аврелий Симмах, римский оратор, автор

речей и посланий (ок.

345-405

гг. от Р. X.).

у/

Syr. — Publilius Syrus—Публилий Сир, римский мимограф; ему также приписывался

сборник сентенций (I в. до Р. X.).

Тас. — Cornelius Tacitus — Корнелий Тацит, римский историк, автор «Истории» и

«Анналов»

(ок. 55 - ок. 120 гг. от Р. X.).

Terentianus

Maurus

— Теренциан Мавр, грамматик из Мавритании (III или IV в.

от Р. X.).

Tib. —

Albius

Tibullus — Альбий Тибулл, римский элегический поэт (ок. 54-

19 гг. до Р. X.).

Val Мах. —

Valerius

Maximus, римский историк (I в. от Р. X.).

Varr.

— М. Terentius Varro—Марк Теренций Варрон, римский историк и грамматик

(116-27

гг. до Р. X.).

Veget.

— Flavius

Vegetius

Renatus — Флавий Вегеций Ренат, автор трактата о военном

искусстве (IV-V вв. от Р. X.).

VelL — С.

Velleius

Paterculus — Гай Веллей Патеркул, римский историк (I в.

от Р. X.).

Verg.

—

Р.

Vergilius

Maro — Публий Вергилий Марон, римский поэт, автор «Буколик»,

«Георгик», «Энеиды»

(70-19

гг. до Р. X.).

Vitr.

—

Vitruvius

— Витрувий, римский зодчий, автор трактата по архитектуре

в. до Р. X.).

Vulg.

—

Vulgata

—

Вульгата,

латинский перевод Библии, осуществленный Иеро-

нимом в IV в. от Р. X.