Бударагина О.В. и др. (сост.) Хрестоматия по латинскому языку

Подождите немного. Документ загружается.

1. Modus vivendi. 2. Onus probandi.

(Digesta)

3. Est dolendi modus, non est

timendi.

(Plin.) 4. Hominis mens discendo alitur et cogitando.

(Cic.)

5. Cupldo

dominandi

cunctis affectibus flagrantior est. (Tac.) 6. Cupiditate inimlcos

ulciscendi ardebant. (Liv.) 7. Caesar oppidum expugnavit et ad diripiendum

militibus concessit

(Caes.)

8. Quis ignorat maximam illecebram

esse

peccandi

impunitatis spem?

(Cic.)

9. Caesar hunc ad egrediendum nequaquam idoneum

locum arbitratus est

(Caes.)

10. Decemviros

legibus

scribendis intra decem hos

annos

et creavimus, et e re publica sustulimus. (Liv.) 11. Mihi semper Peri-

pateticorum Academiaeque consuetudo de omnibus rebus in contrarias partes

disserendi placuit.

(Cic.)

12. Romulum Remumque cupldo cepit in iis locis, ubi

expositi ubique educati erant, urbis condendae. (Liv.) 13. Grataemihi tuae litterae

fuerunt, ex quibus intellexi te summa cupiditate affectum

esse

videndi mei.

(Cic.)

14. Ut ad bella suscipienda Gallorum alacer ac promptus est animus, sic mollis

ac minime resistens ad calamitates perferendas mens eorum est.

(Caes.)

15. Galli

Transalpmi, transgressi in Venetiam, haud procul inde, ubi nunc Aquileia est,

locum oppido condendo ceperunt (Liv.) 16. Нас oratione habitamirum in modum

conversae sunt omnium mentes summaque alacritas et cupiditas belli gerendi

iniectaest.

(Caes.)

17. Null(um) ad nocendum tempus angustum (e)st malis. (Sen.)

18. Desine fata deum flectl sperare precando.

(Verg.)

19.

Gutta

cavat lapidem non vl, sed saepe cadendo.

THEMICTOCLE

Themistocles non minus in rebus gerendis promptus quam excogitandis erat,

quod et de instantibus

verissime

iudicabat et de futuris callidissime coniciebat.

Primus autem gradus fuit capessendae rei publicae bello Corcyraeo

; ad quod

gerendum praetor a populo factus, non solum praesenti bello, sed etiam reliquo

tempore ferociorem reddidit civitatem. Nam eius consilio pecuniam publicam

populus ad classem centum navium aedificandam praebuit. Qua celeriter effecta

Themistocles primum Corc^aeos

fregit,

deinde maritimos praedones consectando

таге tutum reddidit. Postea advenientibus Persis Athenienses Themistoclis usi

consilio urbem suam reliquerunt, arcem sacerdotibus paucisque maioribus natu

ac sacra procuranda tradiderunt, bellum autem navibus gerebant.

(по Nep.

Vita

Themistoclis,

1-2)

Corcyraeus, -a, -um — коркирский (Коркира — остров в

Ионийском

море, ныне Корфу);

Corcyraei, -orum m — коркирцы.

24.

CONIUGATIO

PERIPHRASTICA

PASSIVA.

DATIVUS

AUCTORIS

1. De gustibus non est disputandum. (prov.) 2. Ceterum censeo Carthaginem

delendam

esse. (Cato) 3. Suo culque iudicio utendum est (Cic.) 4. Commune

periculum concordia propulsandum est. (Tac.) 5. Non omnis error stultitia est

dicenda.

(Cic.)

6. Nunquam scelus scelere vincendum est. (Sen.) 7. Non de

possessione Siciliae ac Sardiniae, de quibus quondam agebatur, sed pro Italia

vobis

estpugnandum. (Liv.) 8. Nihil sine ratione faciendum est. (Sen.) 9. Maximae

culque fortunae minime credendum est. (Liv.) 10. Quanti ista civitas aestimanda

est, ex qua boni sapientesque pelluntur?

(Cic.)

11. Audendum atque agendum,

non

consultandum in tanto malo est (Liv.) 12. Cuius aures veritati clausae sunt,

huius salus desperanda est.

(Cic.)

13. Scientia, quae estremota ab iustitia, calliditas

potius quam sapientia est appellanda.

(Cic.)

14. Suum culque incommodum fe-

rendumestpotius, quam de altenus commodis detrahendum.

(Cic.)

15. Germanico

bello confecto multis de causis Caesar statuit

sibi

Rhenum

esse

transeun-

dum.

(Caes.)

16. Dulcibus est

verbis

mollis alendus amor. (Ov.)

17.

Nunc

est bibendum, nunc pede libero

Pulsanda tellus. (Hor.)

18. Noscenda (e)st mensura sui spectandaque rebus

summls minimlsque. (Iuv.)

25.

КОНЪЮНКТИВ

В НЕЗАВИСИМЫХ

ПРЕДЛОЖЕНИЯХ

Образование

конъюнктива

Praesens

ActTvi et

Passlvi

Imperfectum

ActTvi et

PassTvi

основа

инфекта +

спр.

-ё-

(гласный

основы

-а-

выпадает)

. и,

Ш,

спр.

-а-

-гё-

Perfectum

Actlvi

Plusquamperfectum

.;.' ActTvi

основа

перфекта +

-eri-

-isse-

личные окончания

surn,fui,

esse

Praesens

Sing.

1. sim

sls

sit

Coniunctlvi

simus

sitis

sint

sum^fui,

esse

Imperfectum

Coniunctivi

Sing.

1. essem essemus

esses

essetis

esset

essent

1. Cedant arma togae.

{Cic.)2.

Audiatur et alterapars. 3. Utinam modo conata

efficerepossim!

(Cic.)

4. Quis dicere audeat vera omnia

esse

somnia?

(Cic.)

5. Fiat

iustitia, et pereat mundus!

6. Utinam Indi.quoque deum me (=Alexandmm)

credant!

(Curt.)

7. Нос sine ulla dubitatione confirmaverim, eloquentiam rem

unam

esse

omnium difficillimam.

(Cic.)

8. Utinam populus Romanus unam

cervlcem haberet!

(Слова

Калигулы) (Suet.) 9. Moriamur, milites, et morte nostra

eripiamus ex obsidione circumventas legiones! (Liv.) 10. Quid ego de M. Marcello

loquar, qui Syracusas, urbem ornatissimam, cepit?

(Cic.)

11. Utinam me mortuum

prius

vidisses

aut audisses! Utinam te non solum vitae, sed etiam dignitatis meae

superstitemreliquissem!

(Cic.)

12. Sed quid faciamus?

Victi,

oppressi, capti plane

sumus.

(Cic.)

13. Quod dubitas, ne feceris. (Plin. Minor) 14. Ne sint in senectute

vires;

ne postulantur quidem

vires

a senectute.

(Cic.)

15. Ut non omnem frugem

neque arborem in omni agro reperlre possis, sic non omne facinus in omni vita

nascitur.

(Cic.)

16. QuT nil potest sperare, desperet nihil. (Sen.)

17. Sis

felix,

et sint candida fata tua! (77*.)

18. Omnia vincit amor, et nos cedamus amorl

(Verg.)

19. Quid faciant

leges,

ubi sola pecunia regnat? (Petr.)

20. Тп mihi sola places: placeam tibi, Cynthia, solus!

(Prop.)

21.

Omnia possideat, non possidet aera MTnos. (Ov.)

22. Quidquid

agis,

prudenter

agas

et respice finem. (Ov.)

23.

Fecl, quod potuT, faciant meliora potentes

Девиз германского императора Фердинанда I (XVI в.).

Стихотворная парафраза слов консулов, которыми они завершали отчетную речь,

передавая полномочия преемникам.

GAUDEAMUS

(средневековая

студенческая

песня)

Gaudeamus

igitur, l .

Iuvenes dum sumus! j

Post iucundam iuventutem,

Post molestam senectutem

Nos

habebit humus. bis

Ubi

sunt, qui ante nosj

mundo fuere? j

Transeas ad superos,

Transeas ad inferos,

Hos

si vis videre. bis

Vita

nostra

brevis

est,| ,

т->

•

r- •-.. Г blS

Brevi tmietur. j

Venit mors velociter,

Rapit nos atrociter,

Nemini

parcetur. bis

Vivat

Academia

, 1

Vivant

professoreslj

Vivat

membrum quodlibet,

Vivant

membra quaelibet,

Semper sint in flore! bis

Vivant

omnes virgines,!

Graciles, formosae! j

Vivant

et mulieres,

Tenerae,

amabiles,

Bonae, laboriosae! bis

Vivat

et res publica I

qui illam regunt! J

Vivat

nostra civitas,

Mecaenatum

caritas,

Qui nos hic protegunt! bis

Pereat

tristitia, I

Pereantdoloreslj

Pereat

diabolus,

Quivis antiburschius

Atque irrisores! bis

Зд. университет.

Слово состоит из греческой

приставки

anti-

('против'),

немецкого слова Bursch — 'бурш,

парень,

студент' и латинского конечного элемента -ius. Сочетание согласных «sch»

произ-

носится

как русское [ш].

§ 26. CONSECUTIO TEMPORUM.

КОСВЕННЫЙ ВОПРОС

1. Quaeritur, sitne in

humano

genere sapientia.

(Cic.)

2. Dubito, an idem nunc

tibi, quod tunc mihi, suadeam.

(Plin.

Minor)

3. Nec, quo fugiam, scio: hac lupi,

haccanes.

(Pl.)4l

Allobroges

diuinincertohabuere, quidnamconsilii caperent

(Sall.)

5. Ex me quidam quaeslvit, quo die Roma

exissem

et num quidnam

esset

novi.

(Cic.)

6. QuaesTvi a Catilma, in nocturno conventu apud M. Laecam

fuisset

necne.

(Cic.)

7. Tria videnda sunt oratori: quid dicat et quo quidque loco et quo

modo.

(Cic.)

8. Marcellus incertus fuit, utrum Agrigentum verteret bellum, an

obsidione Syracusas premeret. (Liv.) 1.1. Dubitatum est

, Quintes, utrum tribuni

plebis vestra, an sua causa seditionum semper auctores fuerint. (Liv.) 12. Consul

circa civitates misit percontatum, utrum se dedere Romanis an belli fortunam

expenri mallent. (Liv.) 13. Diumagnum inter mortales certamen fuit, vine corporis

virtute animi res militaris magis procederet. (Sall.) 14. In discrimine est nunc

humanum

omne genus, utrum vos an Carthaginienses principes orbis terrarum

videat. (Liv.) 15. Quid facturi simus, cogitamus et id raro; quid fecerimus, non

cogitamus. (Sen.) 16. Mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem

meam futura sit, quam qualis hodie sit

(Cic.)

3d. perfectum praesens — главное время.

LENTULUS

AD CATILlNAM SCRIBIT

(письмо

к Катилине от

одного

из участников

заговора)

Qui sim, ex eo, quem ad te misi, cognosces. Fac cogites

, in quanta calamitate

sis, et memineris te virum

esse.

Consideres, quid tuae rationes postulent. Auxilium

petas ab omnibus, etiam ab infumis (=inflmis)

(Sall.

Coniuratio

Catilinae

44, 5)

Lentulus, -i m — Лентул, консул 71 г. до Р. X., сторонник Каталины;

fac cogites —

перевести повелительным наклонением (fac — Imperat. Sing. от facio);

infimus, -a, -um —

gradus superlatlvus от inferus, -a, -um; зд. ничтожные люди, рабы.

Od(i) et amo. Quar(e) id faciam, fortasse requlris.

Nescio,

sed fierl senti(o) et excrucior.

(CatulL 85)

27. ПРИДАТОЧНЫЕ ЦЕЛИ (UT / NE FINALE);

СЛЕДСТВИЯ (UT CONSECUTlVUM).

ПРИДАТОЧНЫЕ

ОПРЕДЕЛИТЕЛЬНЫЕ

КОНЪЮНКТИВОМ

1. Date puero panem, ne ploret (Quint.) 2. Pylades Orestem se

esse

dixit, ut

pro illo necaretur.

(Cic.)

3*. "Sed tempus est, — inquit Socrates, — iam hinc ablre

me,

ut moriar, vos, ut vitam agatis".

(Cic.)

4" S.ocrates dicebat multos homines

propterea

velle

vivere,

ut ederent et biberent, se bibere atque

esse,

vive-

ret.

(Macrob.) 5. Quotiens te pater eius domo sua eiecit, quotiens custodes posuit,

limen intrares!

(Cic.)

6. Nos ideo magistratus legesque a maioribus nostris

accepimus, ne sui quisque doloris vindex sit. (Quint.) 7. Cives Romani, ne

cognoscerentur, involutis e carcere capitibus ad песет rapiebantur.

(Cic.)

8. Inventa sunt specula, ut homo ipse se nosset. (Sen.) 9. Nemo est tam senex,

qui se annum поп putet posse

vivere.

(Sen.) 10. Milites nihil adeo arduum

sibi

esse

existimaverunt, quod поп virtute consequi possent.

(Caes.)

11. Nec tibi amlco

opus est, de cuiusbenevolentia dubites.

(Curt.)

12. Relinquendum etiamrumoribus

tempus, quo senescant. (Tac.) 13. Campani legatos adHannibalemmiserunt, qui

nuntiarent

duos consules adBeneventum

esse.

(Liv.) 14. Maiores nostri, поп modo

liberi essent, sed etiam ut imperarent, arma capiebant; tu arma abicienda censes,

serviamus.

(Cic.)

15. Danus, ut Graeciam redigeret in suam potestatem, classem

quingentarum navium comparavit elque Datim praefecit et Artaphernem. (Nep.)

16. lugurtha legatos ad consulem mittit

, qui tantummodo ipsi liberisque vitam

peterent,

alia omnia dederent populo Romano. (Sall.) 17. Helvetii frumentum

omne,

praeterquam quod secum portaturi erant, comburunt, ut domum reditionis

spe sublata paratiores ad omnia pericula subeunda essent

(Caes.)

18. Inde datae

leges,

ne fortior omnia posset.

(Verg.)

19. Spectatum veniunt; veniunt, spectentur ut ipsae

. (Ov.)

20. Cur поп mitto meos tibi, Pontiliane,

libellos?

mihi

mittas, Pontiliane, tuos. (Mart. VII, 3)

21.

Ne laudet dignos, laudat Callistratus omnes.

Cui

malus est пето, quis bonus

esse

potest? (Mart. XII, 80)

22. Sit tibi terra

levis,

molllque tegaris harena,

tua поп possint eruer(e)

ossa

canes. (Mart. IX, 23, 11-12)

23.

Nec facil(e) invenias multls in mllibus unum,

Virtutem pretium qui putet

esse

sul. (Ov.)

3d. praesens historicum — историческое время;

имеются в виду женщины, посещающие

театральные зрелища;

здесь cui читается в один слог.

ЕХ CICERONIS IN VERREM ORATIONE

(наместник

Сицилии

Веррес

осудил

на

смерть

нескольких

военачальников,

потерпевших

поражение

по его вине)

Includuntur

in carcerem condemnati; supplicium constituitur in illos, sumitur

de miseris parentibus; prohibentur adlre ad

filios,

prohibentur liberis

suis

cibum

vestemque ferre. Patres iacebant in limine, matresque miserae pernoctabant ad

ostium carceris ab extremo conspectu liberum (=liberorum) exclusae. Aderat

ianitor carceris, carnifex praetoris, mors terrorque sociorum et civium Romanorum,

lictor Sextius, cui ex omni gemitu doloreque certa merces comparabatur.

adeas, tantum dabis; ut cibum tibi intro ferre liceat, tantum". Nemo recusabat.

"Quid? Ut uno ictu securis afferam mortem

filio

tuo, quid dabis? Ne diu crucietur,

saepius feriatur, ne cum sensu doloris aliquo spiritus aufetarur?". Etiam ob

hanc

causam pecunia lictori dabatur. О magnum atque intolerandum dolorem! О

gravem acerbamque fortunam! Non vitam liberum, sed mortis celeritatem pretio

redimere cogebantur parentes.

28. ПРИДАТОЧНЫЕ ДОПОЛНИТЕЛЬНЫЕ

(UT / NE

OBIECTlVUM;

QUIN).

UT, QUOD

EXPLICATIVUM

1. Operam dabo, te ut quam primum videam.

(Cic.)

2. Obsecro, ne me in

laetitiam frustra conicias. (Тек) 3. Videant consules, ne quid res publica detrimenti

capiat. 4. Facere nonpossum, quin in merita tua tibi gratias agam.

(Cic.)

5. Rerum

obscuritas, non verborum, facit, ut non intellegatur oratio.

(Cic.)

6. Est miserorum,

malevolentes sint atque invideant bonis. (Pl) 7. Thrasybulus legem tulit, ne

quis ante actarum rerum accusaretur neve multaretur. (Nep.) 8. Cavete, patres

conscripti, ne spepraesentis pacis perpetuampacem amittatis.

(Cic.)

9. Communi

fit vitio naturae, uti incognitis rebus magis confidamus vehementiusque

exterreamur.

(Caes.)

10. Postulatur ab omnibus, ut ab iis se abstineant maxime

vitiis,

in quibus alterum reprehenderint.

(Cic.)

11. Germani retineri nonpotuerunt,

quin in nostros tela conicerent.

(Caes.)

12. Accidit huic (= Cononi), quod ceteribus

mortalibus, ut inconsideratior in secunda, quam in adversa

esset

fortuna. (Nep.)

13.

Lex est, ut orbae, qui sintgenereproximi, eis nubant. (Тек) 14. Cura incesserat

patres, ne plebs tribunos militum ex plebe crearet. (Liv.) 15. Vereor, ne sic

cunctantibus nobis Hannibali ac Poenis totiens Romam servaverint maiores

nostri. (Liv.) 16. Periculum est, ne <mulieres> Sacrum montem, sicut quondam

irata plebs, aut Aventlnum capiant. (Liv.) 17. Hiemem credo adhuc prohibuisse,

quominus de te certum haberemus, quid ageres maximeque ubi

esses.

(Cic.)

18.

Hanno

neque intercludi ab Agrigento, nec, quin erumperet, ubi

vellet,

prohiberi

poterat.

(Liv.) 19. Ne deus quidem potest facere, ut, qui

vixit,

non

vixerit,

qui

honores

gessit,

non

gesserit,

ut bis dena viginti non sint (Plin. Маюк) 20. О

fellcem clementiam tuam, Caesar, quae

efficit,

ut quietiorem sub te agant vitarn

exsules,

quam nuper sub Gaio egere principes! (Sen.) 21. Hannibal, in extrernum

angulum agri Brutii compulsus, nihil iam maius precatur deos, quam ut incolumi

cedere atque ablre ex hostium terra liceat. (Liv.) 22. Nulla dubitatio fuit, quin

omnes tribus legem abrogarent. (Liv.) 23. Nec, mehercule, unquam mihi dubium

fuit, quin a te diligerer.

(Cic.)

24. Non fuerat mihi dubium, quin te Tarenti aut

Brundisii

visurus

essem.

(Cic.)

25. Mihi dubium non est, quin hoc tempore bono

viro Romae

esse

miserrimum sit. (Cic) 26. An dubitamus, quin nefario facinore

admisso Romani iam ad nos interficiendos concurrant?

(Caes.)

22. Orandum (e)st, ut sit mens san(a) in corpore sano. (luv.)

23.

Oppida coeperunt munlr(e) et ponere

leges,

quis fur esset, neu latro

, neu quis adulter. (Нок)

В данном случае сочетание muta cum liquida закрывает слог.

NON

HONESTUM ET NON UTILE EST

Athenienses, quod intellegebant se Persarum impetum sustinere non posse,

statuerunt, ut urbe relicta coniugibusque et liberis Troezene depositis naves

conscenderent libertatemque Graeciae

classe

defenderent. Cyrsilum

quendam

suadentem, ut in urbe manerent Xerxemque reciperent, lapidibus obruerunt,

quamquam

ille

utilitatem sequi videbatur. Themistocles post victoriam eius belli,

quod cum Persis fuit, dixit in contione se habere consilium rei publicae salutare,

sed id sciri non opus

esse;

postulavit, ut aliquem populus daret, quocum

communicaret.

Datus est Aristldes; huic

ille

dixit classem Lacedaemoniorum,

quae subducta

esset

ad Gytheum

, clam incendi posse, quo facto frangi Lace-

daemoniorum

opes necesse esset. Quibus

verbis

audltis

Aristldes

in contionem

venit dixitque perutile

esse

consilium, quod Themistocles afferret, sed minime

honestum.

Itaque Athenienses, quod honestum non esset, id ne utile quidem

putaverunt totamque eam rem, quam ne audierant quidem, auctore Aristlde

repudiaverunt.

(по Cic. De

officiis

III,

48-49)

Cyrsilus, -\ m — Кирсил, имя;

Gytheum, i n — Гифей, город на берегу Лаконского

залива.

29. ПРИДАТОЧНЫЕ ВРЕМЕНИ С ИНДИКАТИВОМ

(CUM

TEMPORALE,

COINCIDENS,

ITERATlVUM,

INVERSUM)

1. Mihi crede: nemo me vestrum, cum hinc excessero, consequetur.

(Cic.)

2. Sex libros de re publica tum scripsimus, cum gubernacula rei publicae

tenebamus.

(Cic.)

3. Cenabam apud Seium, cum utrlque nostrup redditae sunt а

litterae.

(Cic.)

4. Nondum profectus erat praetor, cum haec in Hispania

gerebantur. (Liv.) 5. Cumhaec accepta clades est, iam C. Horatius et T. Menenius

consules erant (Liv.) 6. Cum hae litterae allatae <sunt>, forte Nabdalsa

in lecto

quiescebat. (Sall.) 7. Sescentesimum et quadragesimum annumurbs nostra agebat,

cumprimum

Cimbrorum audlta sunt arma. (Tac.) 8. Non Herculi nocereDeianlra

voluit, cum ei tunicam sanguine Centauri tinctam dedit.

(Cic.)

9. Nulla est haec

amicitia, cum alter verum audlre non vult, alter admentiendumparatus est.

(Cic.)

10. In eodem terrore erimus, in quo nuper fuimus, cum Hasdrubal in Italiam

transcendit. (Liv.) 11. De te autem, Catilma, cum quiescunt, probant, cumpatiuntur,

decernunt,

cum tacent, clamant.

(Cic.)

12. Iam nox appetebat, cum proelio

excedunt Thraces, non

fuga

vulnerum aut mortis, sed quia satis praedae

habebant. (Liv.) 13. Perdicca ceterisque ducibus diversae partis occlsis finltum

certamen

inter successores Alexandri Magni videbatur, cum repente inter ipsos

victores nata discordia est. (lust.) 14. Poetarum libros delectationis causa, cum

est otium, legere soleo.

(Cic.)

15. Vix agmen novissimum extra munitiones

processerat, cum Galli, cohortati inter se, ne speratam praedam ex manibus

dimitterent,

flumen translre et inlquo loco committere proelium non dubi-

tant.

(Caes.)

16. Mulieres in India, cum est communis earum vir mortuus, in

certamen

veniunt, quam plurimum

ille

dilexerit.

(Cic.)

17. Iam steterant acies ferro mortique paratae,

Iam

lituus pugnae signa daturus erat,

Cum

raptae

veniunt inter patresque

virosque,

Inque

sinu natos, pignora cara, tenent. (<9v.

Fasti

III,

215-218)

Nabdalsa, -ae m — Набдалса (II в. до Р. X.), знатный нумидянин, военачальник Югурты;

имеются в виду

сабинянки,

похищенные Ромулом и его воинами;

в данном случае сочетание

muta

cum liquida закрывает слог.

30. ПРИДАТОЧНЫЕ ВРЕМЕНИ С КОНЪЮНКТИВОМ

(CUM HISTORICUM,

CHARACTERISTICUM,

ADVERSATIVUM)

1. Pridie Nonas Iunias, cum essem Brundisii, litteras tuas accepi.

(Cic.)

2. Zenonem, cum Athenis essem, audiebam frequenter.

(Cic.)

3. Crates, cum

indoctum

puerum

vidisset,

paedagogum eius percussit. (Quint.) 4. Aduatuci, cum

omnibus copiis auxilio Nerviis venirent, ex itinere domum reverterunt.

(Caes.)

5. Cum homo pravus ianuae domus suae inscripsisset: "Nihil mali ingrediatur,"

Diogenes: "Quomodo, — inquit, — dominus domum suam intrare potuerit?"

6. Cum Caesar ad oppidum

accessisset

castraque ibi poneret, pueri mulieresque

ex muro pacem a Romanis petiverunt.

(Caes.)

7. Fuit quondam, cum mihi quoque

initium requiescendi fore iustum arbitrarer.

(Cic.)

8. Cum deficere Alexandrum

amlci viderent, quaerunt, quem imperii faciat heredem. Respondit: "Dignissi-

mum."

(Iust.) 9. Fuit antea tempus, cum Germanos Galli virtute superarent.

(Caes.)

10. Thucydides libros suos tum

scripsisse

dicitur, cum a re publica remotus atque

exsilium pulsus esset.

(Cic.)

11. Cum hostium acies a sinistro cornupulsa atque

fugam conversa est, a dextro cornu vehementer multitudine suorum nostram

aciem <Germani> premebant.

(Caes.)

12. Quam multa passus est Ulixes in illo

errore diuturno, cum et mulieribus inservlret et in omni sermone omnibus

affabilem

esse

vellet.

(Cic.)

13. Fuittempus, cumruracolerent homines neque

urbem haberent. (Varr.) 14. Eo cum <Caesar> venisset, animadvertit ad alteram

fluminis ripam magnas

esse

copias hostium instructas.

(Caes.)

15. Scis profecto

fuisse

quoddam tempus, cum homines existimarent te nimis

servlre

tempo-

ribus. (dc.) 16. Habere dicimur febrim, cum illa nos habeat. (Sen.) 17. Qui

(=quomodo)

convenit in minore negotio <te> legem timere, cum eam in maiore

neglexeris?

(SalL)

18. Ergo, cum silices, cum dens patientis aratrl

Depereat

aevo, carmina morte carent. (Ov.)

НБ,

-e — приветливый, ласковый;

см.

перевод

регео.

ZEUXIDE ET PARRHASIO

Fuerunt

olim duo nobiles pictores, alter Zeuxis, alter Parrhasius appellatus.

aliquando de arte certaverunt. Zeuxis

uvas

pinxit atque sic imitatus est naturae

veritatem, ut

aves

ad tabulam advolarent. Tum Parrhasius tabulam attulit, in qua

linteum pinxerat. Zeuxis deceptus verum

esse

linteum putavit, sub quo pictura

occultaretur. Cum igitur diutius morari videretur Parrhasius, Zuexis flagitabat, ut

remoto

tandem linteo ostenderet picturam. Tum intellecto errore palmam Parrhasio

detulit ingenuo pudore, quoniam ipse

aves

tantum

fefellisset

Parrhasius autem

se artificem.

(по Plin.

Maior,

Naturalis

historia

XXXV,

36, 65)

В данном придаточном конъюнктив объясняется тем, что причина приводится не от

имени

автора

(Плиния),

а от другого лица.

АРТЕ

DICTUM

Apelles,

pictor

illius

temporis clarissimus, Alexandrum pinxerat vehentem

equo.

Quam imaginem

ille

contemplatus minus laudavit, quam par erat. Cum

autem

equus adductus picto equo adhinnlret

Apelles:

"Equus tuus, — inquit, —

rex, pingendi peritior, quam tu,

esse

videtur."

Adhinnio, 4 — ржать.

NASlCA ET

ENNIO

РОЁТА

NasTca, cum ad poetam Ennium

venisset

eique ab ostio quaerenti Ennium

ancilla

dixisset

domi non

esse,

sensit illam domini

iussu

dixisse

et illum intus

esse.

Paucis post diebus cum ad NasTcam

venisset

Ennius et eum ad ianuam

quaereret, exclamat NasTca se domi non

esse.

Tum Ennius ei: "Quid? Ego non

cognosco vocem tuam?" Hic NasTca: "Homo es impudens. Ego cum te quaererem,

ancillae tuae credidi te domi non

esse,

tu mihi non credis ipsi?"

(по Cic. De

oratorell,

68, 276)

PLINIUS

FABIO IUSTO SUO S.

Olim mihi nullas epistulas mittis. "Nihil est, — inquis, — quod scribam." At

hoc

ipsum scribe nihil

esse,

quod scribas, vel solum illud, unde incipere priores

solebant: "Si

vales,

bene est; ego valeo." Нос mihi

sufficit:

est enim maximum.

Ludere me putas? Serio peto. Fac, sciam

, quid agas, quod sine sollicitudine summa

nesclre non possum.

Vale.

(Plin.

Minor,

Epistulae

I, 11)

Salutem dicit;

fac, ut sciam.

Ad riv(um) eundem lupus et agnus venerant,

Siti compulsl; superior stabat lupus

Longequ(e) inferior agnus: tunc fauc(e)

improba

Latr(o) incitatus iurgii caus(am) intulit.