Беларуская мова. Прафесійная лексіка

Подождите немного. Документ загружается.

141

У адказ на Ваша пісьмо ад............................ паведамляем,

што затрымка пры.................. адбылася з прычыны ................

Прымаем усе меры для найхутчэйшай дастаўкі ............. і

мяркуем, што здолеем выканаць гэта ў тэрмін да ................;

Паважаны..................... !

Паведамляем Вам, што пасяджэнне па справе..............

адбудзецца................... 200......г. у......... гадзін у памяш-

канні............... па вул...........................

Камерцыйныя лісты маюць юрыдычную сілу, складаюцца

ад імя юрыдычнай асобы пры заключэнні і выкананні пагаднення.

Адрозніваюць тры віды камерцыйнай перапіскі: запыт – адказ

на запыт; прапанова – адказ на прапанову; прэтэнзія – адказ на прэ-

тэнзію.

Лісты, у якіх змяшчаюцца адказы-адмаўленні на запыт ці пра-

панову, звычайна будуюцца па схеме: 1) паўтарэнне запыту

(просьбы); 2) прычыны, на аснове якіх запыт (просьба) не можа

быць выкананы або прапанова не прымаецца; 3) канстатацыя ад-

маўлення ці непрыняцця прапановы. Напрыклад:

(Запыт)

Спасылаючыся на перагаворы з Вашым прадстаўніком у...

200... г., просім даслаць нам камерцыйныя прапановы

на............... з указаннем максімальнай колькасці пастаўкі па ўсіх

тыпах, якія прапаноўваюцца.

(Адказ на запыт)

Дзякуем за запыт ад...... на пастаўку...... (назва тавару).....

Зараз мы разглядаем пытанне аб магчымасці прадастаў-

лення Вам прапаноў на тавар, які Вас цікавіць.

Аб нашым рашэнні паведамім у самы бліжэйшы час.

З павагай.........................................

(Прапанова)

Мы можам прапанаваць Вам......................................

Колькасць.......................

Якасць..........................

Упакоўка.......................

Умовы пастаўкі....................

Цана................................

Тэрмін пастаўкі................................

Умовы плацяжу................................

З павагай.........................................................................

142

Заўвага. Нягледзячы на тое, што прыведзены ўзоры не ўсіх

справавых лістоў, можна заўважыць, што для большасці з іх харак-

тэрна паўтаральнасць адных і тых жа зваротаў, канструкцый, запом-

ніўшы якія можна навучыцца складаць тэксты на разнастайныя тэмы,

правільна афармляць справавую карэспандэнцыю. Ус е справавыя

лісты рэкамендуецца пісаць не больш чым на адной старонцы» [10].

Асабістае рэзюмэ як жанр справавой літаратуры ў апошні час

ва ўсіх на слыху ў сувязі з працаўладкаваннем. Рэзюмэ – кароткае

апісанне службовай кар’еры. Пры ўладкаванні на працу яно дасы-

лаецца па пошце ці Інтэрнэце, перадаецца па факсе ці прадстаўля-

ецца асабіста перад субяседаваннем.

Асноўныя патрабаванні да рэзюмэ: 1) кароткасць (на чытанне

рэзюмэ траціцца 1,5 – 2 хвіліны); 2) канкрэтнасць (паведамляйце

толькі звесткі пра сваю прафесійную дзейнасць); 3) выбіральнасць

(прыстасаванасць да ўмоў дадзенай фірмы); 4) накіраванасць (рэ-

зюмэ павінна ўпэўніць працанаймальніка ў вашай зацікаўленасці ў

атрыманні працы); 5) рэкламнасць (указвайце станоўчыя бакі ва-

шай асобы, падкрэслівайце свае добрыя якасці).

Існуе тры тыпы рэзюмэ: храналагічнае, функцыянальнае і кам-

бінаванае (функцыянальна-храналагічнае).

Храналагічнае рэзюмэ – гэта асабісты паслужны спіс і пра-

цоўныя дасягненні, пададзеныя ў храналагічнай паслядоўнасці.

У функцыянальным рэзюмэ ў большай ступені падаюцца пра-

фесійныя навыкі, вопыт і дасягненні і ў меншай ступені – канкрэт-

ны пералік работ на розных этапах службовай кар’еры.

Рэзюмэ камбінаванага тыпу валодае прыкметамі і храналагіч-

нага, і функцыянальнага. У такім рэзюмэ звычайна прысутнічаюць

сем асноўных раздзелаў:

1) аб’ектыўныя дадзеныя (прозвішча, імя, імя па бацьку; хатні

адрас, тэлефон);

2) прапанова (у якой якасці прэтэндэнт жадае супрацоўнічаць з

наймальнікам на работу);

3) дасягненні (абгрунтоўваецца прэтэнзія лічыцца кваліфікава-

ным спецыялістам);

4) адукацыя;

5) вопыт работы;

6) асабістыя якасці;

7) рэкамендацыі (наяўнасць рэкамендацыйных пісем, калі ў

вас іх запатрабуюць).

143

Афармленне рэзюмэ:

1) уся інфармацыя павінна змясціцца на адной старонцы;

2) тэкст павінен чытацца лёгка (памер шрыфта, палі, інтэрвалы);

3) тэкст павінен быць структураваны; загалоўкі выдзяляюцца, на-

біраюцца вялікім шрыфтам і размяшчаюцца ў цэнтры старонкі;

4) назвы вучэбных устаноў і фірмаў пішуцца поўнасцю; 5) у датах

дастаткова ўказаць толькі гады.

Візітная картка – адзін з важнейшых атрыбутаў дзелаво-

га этыкету. Візітная картка шырока выкарыстоўваецца пры дзе-

лавых зносінах, пры знаёмстве, а таксама ў час перагавораў, у

дыпламатычнай практыцы, дзелавой перапісцы. Ёю карыстаюц-

ца пры ўстанаўленні і падтрыманні кантактаў з урадавымі, дып-

ламатычнымі, дзелавымі і грамадскімі коламі краіны. Візітная

картка можа быць выкарыстана для завочнага прадстаўлення яе

ўладальніка.

Візітная картка выконвае інфармацыйную і рэкламную функ-

цыю. Дзелавыя зносіны, як правіла, пачынаюцца з абмену візітнымі

карткамі, таму візітка павінна быць зроблена так, каб у чалавека,

які яе атрымлівае, выклікаць станоўчыя эмоцыі.

Візітныя карткі ўяўляюць сабой прамавугольнікі не вельмі

шчыльнага картону невялікага фармату: 50х90 мм. Менеджэры

вышэйшага звяна выкарыстоўваюць візітныя карткі памерам

60х100 мм.

Як правіла, візітная картка павінна мець чорны тэкст на свет-

лым фоне без якіх-небудзь рамак. Нормы этыкету не рэкаменду-

юць выкарыстоўваюць шырокую колеравую гаму. Перавага ад-

даецца паперы высокага гатунку. Еўрапейская традыцыя падра-

зумявае выкарыстанне ружовага, блакітнага і белага фону, а

тэкст – цёмна-сіняга, цёмна-карычневага і чорнага колеру. На

візіткі дзяржаўных чыноўнікаў, згодна з пратаколам, наносяцца

герб і сцяг.

Шрыфт строга не рэгламентуецца, ён павінен зручна чытацца.

Імя, як правіла, выдзяляецца лёгка чытаемым паўтлустым шрыф-

там нязначна большага памеру.

Картка – важны элемент іміджу фірмы і асабістага іміджу яе

ўладальніка. Лепш, калі яна мае класічны выгляд: уверсе па цэнт-

ры – назва фірмы (прадпрыемства), дзе працуе ўладальнік карткі,

ніжэй па цэнтры – імя, імя па бацьку, прозвішча, яшчэ ніжэй – паса-

да, а ў правым верхнім вугле – тэлефон, факс, адрас электроннай

пошты.

144

Адрозніваюць асабістыя і дзелавыя візітныя карткі. У аса-

бістай візітнай картцы імя, імя па бацьку, прозвішча друкуюцца

прапіснымі літарамі, пасада – друкаванымі. Разнавіднасцю аса-

бістай карткі з’яўляецца сямейная. Неад’емны атрыбут сучас-

ных дзелавых зносін – дзелавая візітная картка. Асаблівае зна-

чэнне яна адыгрывае ў зносінах з іншаземцамі. Дзелавая візітная

картка можа ўтрымліваць званне ці тытул уладальніка, указанні

на сферу яго адказнасці ў арганізацыі, нумары тэлефонаў, тэле-

факсу, электроннай пошты. Калі тэлефон змяніўся, можна аку-

ратна закрэсліць і запісаць новы. Але закрэсліваць і запісваць

найменаванне новай пасады лічыцца адступленнем ад этыкету.

Дзелавая візітная картка без адраса таксама не адпавядае нор-

мам этыкету.

Такім чынам, афіцыйна-справавы стыль сучаснай беларускай

літаратурнай мовы характарызуецца высокай ступенню развітасці,

унармаванасцю моўных сродкаў, распрацаванасцю жанраў. Неаб-

ходнасць навучання моўным нормам справавых зносін абумоўлена

тым, што справавыя зносіны пранікаюць ва ўсе сферы жыцця. Умен-

не паспяхова весці перагаворы, працаваць з дакументамі – важней-

шы элемент культуры сучаснага адукаванага чалавека, які імкнец-

ца дасягнуць поспехаў у жыцці.

Авалодванне спецыфічнымі асаблівасцямі афіцыйна-справа-

вога стылю, разуменне паняццяў дакумент, бланк, рэквізіт, фар-

муляр, афармленне дакументаў рознага тыпу – неабходная ўмо-

ва падрыхтоўкі высокаадукаваных, граматных, культурных спе-

цыялістаў.

Праверачны тэст

1. Афіцыйна-справавы стыль пачаў фарміравацца:

1) у перыяд ВКЛ;

2) у XVIII–XIX ст.;

3) у 20-я гады XIX ст.;

4) у другой палове XX ст.;

5) у 90-я гады XX ст.

2. Устанавіце адпаведнасць

А. Лісты-просьбы

Б. Лісты-напаміны

В. Лісты-пацвярджэнні

Г. Гарантыйныя лісты

145

1. Маюць на мэце пацвердзіць пэўныя абяцанні ці ўмовы.

2. Выражаюць просьбу аб выкананні якога-небудзь дзеяння.

3. Напамінаюць пра выкананне пэўных дзеянняў.

4. Пацвярджаюць атрыманне дакументаў і матэрыялаў.

5. Пацвярджаюць факт адпраўкі пагадненняў.

3. Афіцыйна-справавому стылю ўласцівы функцыі:

1) эмацыйная;

2) інфармацыйная;

3) эстэтычная;

4) пабуджальная;

5) тлумачальная.

4. Афіцыйны дакумент з кароткімі звесткамі пра сваё

жыццё – гэта:

1) заява;

2) аўтабіяграфія;

3) аб’ява;

4) справаздача;

5) нарыс.

5. Устанавіце адпаведнасць

А. Асабістыя.

Б. Распарадчыя.

В. Адміністрацыйна-арганізацыйныя.

Г. Інфармацыйна-даведачныя.

1. Загад, пастанова, дэкрэт.

2. Справаздача, кантракт.

3. Распіска, заява.

4. Даведка, дакладная запіска.

5. Рэферат, анатацыя, водгук.

6. Самым пашыраным сярод працэсуальных дакументаў

з’яўляецца:

1) хадайніцтва;

2) іск;

3) скарга;

4) пратакол;

5) заява.

146

Лекцыя 10. КУЛЬТУРА МАЎЛЕННЯ

Мэта лекцыі – акрэсліць і вызначыць паняцце, абазначанае

тэрмінам «культура маўлення», даць неабходную сістэму тэарэтыч-

ных і практычных ведаў пра маўленчую культуру.

Задачы лекцыі:

– выявіць межы правільнасці маўлення як асноўнай камуніка-

тыўнай якасці;

– раскрыць сутнасць паняццяў «дакладнасць», «лагічнасць»,

«чыстата», «багацце», «дарэчнасць», «сцісласць маўлення».

Пытанні

1. Паняцце «культура маўлення». Правільнасць маўлення і нормы.

2. Дакладнасць, лагічнасць і чыстата маўлення.

3. Багацце, дарэчнасць, сцісласць маўлення.

Праблемныя пытанні

1. Ужыванне іншамоўных слоў у мове – гэта станоўчая ці ад-

моўная з’ява?

2. Ці заўсёды канцылярызмы варта разглядаць як лішнія моў-

ныя сродкі?

3. Ці можна больш або менш аб’ектыўна вызначыць меру

моўнага багацця або моўнай беднасці нашага маўлення?

Рэкамендаваная літаратура

1. Абабурка, М. Культура беларускай мовы / М. Абабурка. –

Мінск, 1994.

2. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: вучэб. дапам. /

У.В. Анічэнка, У.Д. Еўтухоў, В.А. Ляшчынская, Т.І. Тамашэвіч; пад

рэд. У.В. Анічэнкі. – Мінск, 1992.

3. Беларуская мова: энцыклапедыя. – Мінск, 1994.

4. Каўрус, А.А. Стылістыка беларускай мовы / А.А. Каўрус. –

Мінск, 1992.

5. Лепешаў, І.Я. Асновы культуры маўлення і стылістыкі /

І.Я. Лепешаў. – Мінск, 1989.

6. Тамашэвіч, Т.І. Культура і тэхніка маўлення / Т.І. Тамашэвіч. –

Гродна, 2003.

1. Паняцце «культура маўлення». Правільнасць маўлен-

ня і нормы

Мова – гэта адбітак жыцця чалавека, асобнага народа, яго гра-

мадскага і культурнага развіцця. З дапамогай мовы чалавецтва пазнае

147

акаляючы свет, захоўвае свае традыцыі, перадае нашчадкам уменні і

вопыт. І менавіта па тым, як людзі валодаюць мовай, як адносяцца да

яе, можна меркаваць аб іх культурным узроўні, інтэлекце, унутраным

свеце. Саламон Рысінскі адзначаў: «На мой погляд, ніякая рыса так не

выдзяляе чалавека, як вялікае і цудоўнае ўменне перадаваць звязным

маўленнем успрыняцце розумам і рабіць набыткам слухачоў думкі,

выражаныя ўзвышанымі словамі, злучанымі заканамерна, гарманічна

ўключанымі ў правілы размера. Такі прыём адлюстроўвае прыроджа-

ную ўласцівасць навакольнага свету. Наколькі, такім чынам, горача

люблю тых, хто шануе і паважае годнасць гэтага даравання, настолькі,

наадварот, тых, хто альбо не разумее, альбо пагарджае такім цудоў-

ным праяўленнем мастацтва, я адхіляю і ўпэўнены, што яны наўрад ці

варты называцца людзьмі» [1].

Культура маўлення прадугледжвае ўсебаковае, поўнае ведан-

не рэальнай сістэмы мовы ў яе гістарычным развіцці, валоданне

формамі і стылямі сучаснай літаратурнай мовы ў адпаведнасці з

мэтамі і задачамі зносін. Сучасны падыход да праблем маўленчай

культуры ўлічвае шырокі спектр пытанняў, звязаных з функцыяна-

ваннем і эвалюцыяй беларускай мовы і яе норм у структуры мовы

нацыі, узрастаннем сацыяльнай і літаратурна-эстэтычнай ролі мовы

ў сённяшнім жыцці народа. Практычныя і тэарэтычныя задачы маў-

ленчай культуры носьбітаў беларускай мовы сталі зараз актуаль-

нымі задачамі развіцця лінгвістычнай навукі.

Тэрмін «культура маўлення» мае два значэнні: 1) сістэма камуні-

катыўных якасцей маўлення (правільнасць, дакладнасць, лагічнасць,

выразнасць, багацце і разнастайнасць, дарэчнасць, чыстата і лаканіч-

насць); 2) вучэнне пра сістэму камунікатыўных якасцей маўлення [3].

Працэсы перадачы інфармацыі сродкамі мовы носяць назву

«камунікацыя». Задача камунікацыі заключаецца ў тым, каб у свя-

домасці слухача (чытача) узнікла такая ж інфармацыя, якую пера-

дае той, хто гаворыць (піша). Практычна выходзіць так, што паміж

інфармацыяй перададзенай (выражанай) і інфармацыяй, якая ўзнікла

ў свядомасці слухача ці чытача, усталёўваецца большае ці меншае

падабенства. І чым яно большае, тым лепш ажыццяўляюцца каму-

нікатыўныя задачы, тым большыя дасягненні нават пры элемен-

тарным камунікатыўным акце: аўтар (адрасант) – тэкст – адра-

сат. Пры адсутнасці любога з названых кампанентаў элементарна-

га акта камунікацыі не адбудзецца. У паляпшэнні камунікатыўнай

якасці маўлення актыўную ролю выконваюць камунікатыўныя

якасці маўлення – правільнасць, дакладнасць, лагічнасць, дарэч-

насць, багацце, выразнасць [1].

148

Правільнасць маўлення прадугледжвае захаванне носьбітамі

мовы літаратурнай нормы, што забяспечвае адзінства моўных срод-

каў і ўзаемаразуменне паміж тымі, хто вядзе гаворку. Вось чаму

адна з асноўных задач навучання ў школе заключаецца ў тым, каб

кожны авалодаў літаратурнымі нормамі беларускай мовы, а ў ВНУ

ўдасканальваў бы іх. Гэта прадвызначыла правільную яе галоў-

ную камунікатыўную якасць, пры адсутнасці якой, на думку

Б.М. Галавіна, «не могуць «спрацаваць» іншыя камунікатыўныя

якасці: дакладнасць, лагічнасць, дарэчнасць і г.д.».

Менавіта правільнасць маўлення забяспечвае яго адзінства,

«ахоўвае» адназначнасць, агульназразумеласць інфармацыі, якая

перадаецца і ўспрымаецца. Вядома, нормы мовы і маўлення мяняюц-

ца ў адпаведнасці з агульнай дынамікай лексіка-фразеалагічнага і

сінтаксічнага ўзроўняў мовы, яе граматычнага ладу. Усебаковае

сінхронна-нарматыўнае, дынамічнае апісанне мовы само па сабе

дае магчымасць убачыць яе блізкае мінулае і магчымае будучае.

Правільнасць маўлення, такім чынам, заключаецца ў адпаведнасці

яго матэрыяльнай структуры тым законам і правілам, якія дзейні-

чаюць у мове [6].

Іншымі словамі кажучы, правільнае маўленне – гэта маўлен-

не з захаваннем норм літаратурнай мовы. Моўныя нормы – гэта

замацаваныя ў маўленчай практыцы правілы вымаўлення, слова-

ўжывання, пабудовы сказаў і тэкстаў. Яны адлюстроўваюць гра-

мадска-эстэтычныя погляды на слова і ўнутраныя заканамернасці

моўнай сістэмы ў яе развіцці.

У сучаснай беларускай літаратурнай мове існуюць арфаэпіч-

ныя, акцэнталагічныя, словаўтваральныя, лексічныя, фразеалагіч-

ныя, марфалагічныя, сінтаксічныя і стылістычныя нормы. Правіль-

насць пісьмовага маўлення рэгулююць таксама арфаграфічныя і

пунктуацыйныя нормы [3].

Арфаэпічныя нормы «патрабуюць ад усіх носьбітаў мовы

адзінага вымаўлення гукаў, гуказлучэнняў у словах і спалучэннях

слоў. Правільнае літаратурнае вымаўленне – істотная адзнака куль-

туры маўлення і культуры чалавека ўвогуле. Парушэнне арфаэпіч-

ных нормаў тлумачыцца ўплывам дыялектных рысаў роднай га-

воркі, зблытаннем асаблівасцей беларускага і рускага літаратурна-

га маўлення і ўплывам арфаграфіі. Арфаэпічныя нормы прадугле-

джваюць: правільнае вымаўленне галосных, напрыклад: злучнік і

часціца і пасля слова на галосны вымаўляюцца як [й]; галосны [у]

не пад націскам вымаўляецца выразна; галосныя [о], [э], [а] не пад

націскам вымаўляюцца як гук [а] і г.д.; правільнае вымаўленне зыч-

149

ных, напрыклад: [р] у беларускай мове толькі цвёрды; гук [дж] –

цвёрдая афрыката, адзін непадзельны гук; гук [дз’] – мяккая аф-

рыката, адзін непадзельны гук і г.д.; правільнае вымаўленне спалу-

чэнняў зычных, напрыклад: спалучэнні [дч], [тч] вымаўляюцца як

падоўжаны гук [чч] і інш.; правільнае вымаўленне асобных грама-

тычных формаў, напрыклад: літаратурнае вымаўленне канчаткаў

-ага, -ога, -яга ў родным склоне адзіночнага ліку мужчынскага і

ніякага роду прыметнікаў, парадкавых лічэбнікаў, дзеепрыметнікаў

адпавядае напісанню; канчаткі -ы, -і ў назоўным склоне адзіноч-

нага ліку мужчынскага роду прыметнікаў, парадкавых лічэбнікаў,

займеннікаў і дзеепрыметнікаў вымаўляюцца выразна пад націскам

і не пад націскам» [3].

Акцэнталагічныя нормы «рэгулююць месца размяшчэння на-

ціску ў словах (напрыклад, трэба кварт'ал, нельга кв'артал). Цяж-

касці ў засваенні акцэнталагічных нормаў звязаны з тым, што ў

беларускай мове націск свабодны, ці разнамесны (св'етлы – свят-

л'ейшы). Побач з літаратурнай нормай сустракаюцца акцэнтныя

варыянты, якія існуюць паралельна з нарматыўнымі (над'алей –

надал'ей), і тыя, якія выходзяць за рамкі нормы (ж'ыхар – жых'ар),

што звязана з пранікненнем у літаратурную мову дыялектных слоў.

Націск маюць толькі паўназначныя словы, непаўназначныя ж у

якасці націскнога склада прымыкаюць да папярэдняга слова (энклі-

тыкі) або да наступнага (праклітыкі)» [3].

Арфаграфічныя нормы рэгулююць выбар аднаго з магчы-

мых варыянтаў напісання формы слова ці яго часткі, які адпавядае

прынцыпам беларускай арфаграфіі, а таксама замацаванай у моў-

най практыцы грамадства традыцыі.

Словаўтваральныя нормы «ахоўваюць найбольш трывалыя,

традыцыйныя ў беларускай літаратурнай мове словаўтваральныя

тыпы – схемы пабудовы слоў пэўнай часціны мовы, якія супада-

юць у словаўтваральных адносінах. Напрыклад, пры ўтварэнні ад-

дзеяслоўных назоўнікаў, што абазначаюць асоб па дзеянні, назва-

ным утваральным словам з’яўляецца суфікс -льнік (збіраць,

збіральнік), таму намінацыі тыпу збірацель, стварацель – адхі-

ленне ад нормы. Словаўтваральныя нормы рэгулююць выбар мар-

фем, іх размяшчэнне і спалучэнне ў складзе новага слова» [3].

Лексічныя нормы «выводзяць за рамкі ўжывання тыя адзінкі,

якія не прымае літаратурнамоўная практыка. У некаторых публі-

кацыях сцвярджаецца, што лексічныя нормы быццам бы рэгулю-

юць выбар слова, дыктуюць носьбітам мовы «свае ўмовы». Але

з гэтым пагадзіцца нельга. Пісьменніцкая праца над словам па-

150

казвае, што замена аднаго слова другім, пошукі найбольш дак-

ладнага і дарэчнага слова дыктуюцца не характарам нормы, а

прынцыпам мэтазгоднасці. Так, у аповесці Я. Коласа «Адшчапе-

нец» у першым варыянце было: Ён не бачыць плесені заскаруз-

лага ў сваёй архаічнасці вясковага жыцця. Рыхтуючы тэкст да

перавыдання, пісьменнік замяніў слова архаічнасць больш нату-

ральным – старадаўнасць: яно ў кантэксце твора найбольш сты-

лістычна апраўданае. Між тым слова архаічнасць не супярэчы-

ла прадпісанням тлумачальнага слоўніка. Гэта яшчэ раз пацвяр-

джае, што выбар слова рэгулюецца не нормай, а мэтазгоднасцю.

Лексічныя нормы ў шырокім плане – гэта правільнасць выбару

слова і дарэчнасць прымянення яго ў агульнавядомым значэнні і

ў агульнапрынятых спалучэннях» [3].

Фразеалагічныя нормы «рэгулююць традыцыйнае, замаца-

ванае вуснай і пісьмовай практыкай ужыванне фразеалагізмаў з ха-

рактэрнымі для іх структурна-граматычнымі, семантычнымі і спа-

лучальнымі асаблівасцямі. Часта сустракаюцца выпадкі нічым не

апраўданага парушэння формы або семантыкі фразеалагізма. Па-

раўнаем: Выступаў я з высокіх трыбун. Даказваў, прасіў, пера-

конваў, дык далі па карку: «На лёгкі хлеб захацеў?»; Мармы-

таў пад носам дзіцячыя песні. У першым сказе выкарыстаны

фразеалагізм біць па карку, аднак яго нарматыўнае значэнне

‘набіць, пакараць; вызваліць ад пасады’ з кантэксту не выяўляец-

ца. Выраз ужыты няправільна. У другім сказе фразеалагізм выка-

рыстаны няправільна і недарэчна. Звычайна выслоўе пад носам

ужываецца са значэннем ‘вельмі блізка, побач’; у прыведзеным

кантэксце яно выяўляе зусім іншую семантыку – ‘ціха, сам сабе,

нягучна’, якая характэрна для падобнага структураю фразеалагіз-

ма пад нос» [3].

Марфалагічныя нормы «замацоўваюць правільнае выкары-

станне моўных сродкаў паводле іх прыналежнасці да пэўных змен-

ных часцін мовы. Цяжкасці ў засваенні марфалагічных нормаў звя-

заны з наяўнасцю ў мове варыянтных формаў, многія з якіх набылі

функцыянальную нагрузку, сталі важным стылістычным рэсурсам

мовы. Няўстойлівасць марфалагічных нормаў тлумачыцца ўздзеян-

нем дыялектаў (напрыклад, выкарыстанне парнага ліку: дзве ба-

разне), асаблівасцю мовы-крыніцы, з якой запазычваюцца словы,

сітуацыяй двухмоўя. Адхіленні ад нормы назіраюцца практычна

сярод усіх зменных часцін мовы. Сярод назоўнікаў – ва ўжыванні

слоў з неўласцівымі формамі роду (няправільна: залатая медаль,

свойскі гусь), ліку (праменні, карэнні) і інш.; сярод прыметнікаў –