Беларуская мова. Прафесійная лексіка

Подождите немного. Документ загружается.

111

што; затым даследуецца; перш за ўсё адзначаецца, што; аў-

тарам разглядаецца; тэма 2 прысвечана; аўтар вылучае; аў-

тарам звяртаецца ўвага на тое, што (у прыватнасці, звярта-

ецца ўвага на тое, што); гэтаму прысвечана 3-я тэма дапа-

можніка; аўтар рэкамендуе; далей аўтар зазначае, што; тэма

4 прысвечана....... і г.д.

У заключнай частцы прыводзяцца вывады аўтара, паказваец-

ца значэнне і своечасовасць артыкула і інш.

Рэферат павінен быць аб’ектыўным, поўным, лагічным, адпа-

вядаць стылістычным нормам.

Класіфікацыя рэфератаў

Класіфікацыя па Назва Змест

Інфарматыўныя Перадаюць усе асноўныя палажэнні

першакрыніцы

Паўнаце

выкладу зместу

Індыкатыўныя Указваюць толькі на асноўную тэму

першакрыніцы

Манаграфічныя Пішуцца на аснове адной працы Колькасці

рэфераваных

першакрыніц

Аглядныя Пішуцца на аснове некалькіх прац

па адной тэме

Агульныя Разлічаны на шырокае кола чытачоў,

таму змест перадаецца ў цэлым

Чытацкім

прызначэнні

Спецыялізаваныя Пераказ зместу зарыентаваны на

спецыялістаў

Аўтарамі Аўтарэферат дысертацыі

Спецыялістамі Той галіны, да якой адносіцца

рэферат

Складанні

Прафесіяналамі-

рэферэнтамі

А l аксама

112

Анатацыя (ад лац. annotatіo – заўвага) – гэта кароткая ха-

рактарыстыка арыгінала, якая перадае змест у выглядзе пераліку

асноўных пытанняў, а часам дае і крытычную ацэнку.

Схема анатацыі:

1) прозвішча, імя, імя па бацьку аўтара;

2) назва твора;

3) месца выдання, выдавецтва, год;

4) аб

’

ём (колькасць старонак, малюнкаў, табліц);

5) кароткі змест (пералік асноўных пaлажэнняў тэксту-крыніцы);

6) пытанні, разгледжаныя ў заключэнні і вывадах;

7) выкарыстанне ў тэксце літаратуры;

8) чытацкае назначэнне.

Напрыклад: Лепешаў, І.Я. Слоўнік беларускіх прыказак /

І.Я. Лепешаў, М.А. Якалцэвіч. – Мінск: «Бел. асац. «Конкурс»,

2006. – 544 с.

Упершыню кніга апублікавана ў 1996 г. выдавецтвам «Бе-

ларуская Энцыклапедыя». Другое, значна дапоўненае, выдан-

не выйшла ў 2002 г. у выдавецтве «Беларуская навука».

У слоўніку апісваецца больш за 1600 найбольш ужываль-

ных прыказак, тлумачыцца іх сэнс, пры неабходнасці даецца іх

сітуацыйная і стылістычная характарыстыка. Выкарыстан-

не прыказак як моўных адзінак ілюструецца прыкладамі з мас-

тацкіх і публіцыстычных тэкстаў. Паказана, у якіх парэміяла-

гічных зборніках прыводзіцца пэўная прыказка ці яе разнавід-

насці. Пры некаторых прыказках ёсць даведкі пра іх паходжан-

не. У слоўніку адлюстравана варыянтнасць прыказак і сінані-

мічныя адносіны паміж імі.

Прызначаецца для шырокага круга чытачоў.

Змест у бібліяграфічнай картцы-анатацыі можа перадавацца

адным сказам: У слоўніку даецца апісанне больш за 1600 бела-

рускіх прыказак, адлюстроўваецца варыянтнасць прыказак і

сінанімічныя адносіны паміж імі.

Паміж рэфератам і анатацыяй існуюць пэўныя адрозненні:

1) у рэфераце інфармацыя выкладаецца з пазіцый аўтара ары-

гінала без ацэнкі рэферэнтам выкладаемага, у анатацыі – фарму-

лёўкамі рэферэнта;

2) рэферат знаёміць чытача з асноўнымі пытаннямі, праблемамі

і пад., дае адказ на пытанне, менавіта якая інфармацыя змяшчаецца

ў тэксце, анатацыя ж толькі павярхоўна дае ўяўленне, аб чым гаво-

рыцца ў арыгінале, аблягчае пошук неабходнай інфармацыі;

113

3) рэферат будуецца на аснове ключавых фрагментаў тэксту,

анатацыя ж пішацца сваімі словамі.

Студэнты ў ВНУ даволі часта пішуць рэфераты-даклады,

якія чытаюцца ў аўдыторыі. Тэмы для рэфератаў-дакладаў пад-

біраюцца індывідуальна, з улікам выбранай спецыяльнасці і схільнас-

цей студэнта.

Праца над рэфератам-дакладам пачынаецца з прагляду ана-

тацый літаратуры па выбранай тэме, у якіх змест работы даецца ў

асноўным. Беглы прагляд анатацый шматлікай літаратуры дазва-

ляе выбраць неабходныя працы, якія заслугоўваюць больш уважлі-

вага чытання і глыбокага вывучэння.

Адабраную літаратуру неабходна заканспектаваць у асобным

сшытку, абавязкова запісаўшы бібліяграфічныя дадзеныя канспек-

туемых прац. Пасля глыбокага асэнсавання заканспектаванага варта

прыступіць да складання плана свайго дакладу. План звычайна скла-

даецца з трох частак: уводзін, асноўнай часткі, заключэння.

Ва ўводзінах студэнт робіць абгрунтаванне актуaльнасці вы-

бранай тэмы, яе тэарэтычнай і практычнай значнасці. Таксама фар-

мулююцца асноўная мэта і задачы рэферата-даклада.

У асноўнай частцы раскрываецца сутнасць асноўных пытан-

няў плана, асноўных сучасных напрамкаў у разглядзе абранай тэмы.

Прычым студэнт павінен абавязкова (у адрозненне ад рэферата-

канспекта) у сваім дакладзе выказаць свае меркаванні наконт раз-

глядаемых пытанняў.

У заключэнні даюцца ў кароткай, яснай форме асноўныя вы-

вады па разглядаемай працы.

У канцы рэферата-даклада прыводзіцца спіс прачытанай або вы-

карыстанай літаратуры, які афармляецца ў адпаведнасці з ДАСТам.

Памер рэферата-даклада складае 10–15 старонак камп’ютар-

нага набору.

3. Афармленне цытат. Даведачна-бібліяграфічны апарат

навуковай літаратуры

Змест рэферата-даклада звычайна перадаецца сваімі словамі,

аднак асноўныя палажэнні тэмы можна падмацоўваць цытатамі.

Цытата (ням. zitat ад лац. cito – выклікаю, прыводжу) – да-

слоўная вытрымка з якога-небудзь тэксту ці літаральна перададзе-

ныя чые-небудзь словы; выкарыстоўваецца для пацвярджэння або

тлумачэння аўтарскай думкі.

Цытаты часта ўжываюцца ў навуковых працах, лекцыях, дак-

ладах, рэфератах, сачыненнях, у розных творах як эпіграф.

114

Цытата афармляецца як простая і як ускосная мовы. Калі

цытата ўключаецца ў тэкст як частка сказа, яна пачынаецца з

малой літары і бярэцца ў двукоссе: Якуб Колас справядліва ўказ-

ваў, што «роднае слова – гэта першая крыніца, праз якую

мы пазнаём жыццё і акаляючы нас свет» (ЛіМ). Калі цытата

суправаджаецца словамі аўтара, яна афармляецца так, як простая

мова. Адрозненне цытат ад канструкцый з простай мовай заклю-

чаецца ў тым, што цытаты бяруцца толькі ў двукоссе і маюць

дакладную спасылку на крыніцу цытавання. Спасылкі на цытату

афармляюцца паводле ўстаноўленага ДАСТу. Напрыклад: «Вы-

хаванне сваім краем, – пісаў Янка Сіпакоў, – выхаванне род-

наю зямлёю, выхаванне дарагімі краявідамі, выхаванне тра-

дыцыямі і добрымі (працоўнымі і ратнымі) справамі прод-

каў – ці не гэта з’яўляецца самым важным ва ўсёй сістэме

выхавання?» (Мой родны кут: вершы беларускіх паэтаў аб

роднай прыродзе / склад. У.А. Начэўны. – Мінск: Маст. літа-

ратура, 1987. – С. 7).

Цытаты-эпіграфы звычайна не бяруцца ў двукоссе:

О, край родны, край прыгожы!

Мілы кут маіх дзядоў!

Што мілей у свеце божым

Гэтых светлых берагоў...

Якуб Колас

Словы і словазлучэнні, якія ўключаюцца ў аўтарскі тэкст без спе-

цыяльных спасылак, бяруцца ў двукоссе: Вялікае дзіва – Купалава

песня! Усю гэтую работу прарабіла яна разам з народам на на-

шых вачах. І паказала ў новым абліччы чалавека, што горда і гор-

ка некалі назваў сябе «пан сахі і касы», а потым непахісна аб-

вясціў адзіна справядлівую дыктатуру, дыктатуру працы (Луж.).

Бібліяграфічны спіс (бібліяграфічныя апісанні выкарыстаных

крыніц) звычайна будуецца ў славянскім алфавітным парадку на

мове арыгінала (замежныя крыніцы размяшчаюцца адпаведна ла-

цінскаму алфавіту пасля крыніц, размешчаных адпаведна славян-

скаму алфавіту; пасля замежных крыніц ідуць адрасы сайтаў у

лацінскім алфавітным парадку).

Схема бібліяграфічнага апісання:

Прозвішча, ініцыялы аўтараў, загаловак.

2. Звесткі, якія раскрываюць тэматыку загалоўка, від, жанр,

прызначэнне і інш..

115

3. Звесткі аб адказнасці (інфармацыя аб складальніках, рэдак-

тарах, перакладчыках і пад.).

4. Звесткі аб выданні (паўторнасць выдання, яго перапрацоў-

ка і г.д.).

5. Месца і час выдання (горад, выдавецтва, год выдання).

6. Аб’ём (колькасць старонак, можна ўказаць колькасць табліц).

Напрыклад: Маршэўская, В.В. Прафесійная лексіка ў сінтак-

січным і стылістычным аспектах: вучэб. дапам. / В.В. Маршэў-

ская. – Гродна: ГрДУ, 2002. – 116 с.

Такім чынам, напісанне рэфератаў, анатацый і іншых жанраў

навуковай літаратуры садзейнічае развіццю навыкаў і ўменняў у

галіне пісьмовай літаратурнай мовы і развівае навыкі самастойнага

падбору, аналізу, правільнага тлумачэння і абагульнення навуковай

інфармацыі.

Праверачны тэст

1. Да жанраў навуковага стылю адносяцца:

1) рэферат;

2) рэцэнзія;

3) водгук;

4) нарыс;

5) канспект.

1. Устанавіце адпаведнасць

А. Тэзісы. 1. Кароткае паведамленне зместу на-

вуковай працы, артыкула, кнігі і пад.;

даклад, заснаваны на крытычным

аглядзе кніг, і пад.

Б. Анатацыя. 2. Сфармуляваныя палажэнні, якія ко-

ратка перадаюць асноўныя думкі лек-

цыі, даклада, артыкула і пад.

3. Лагічныя довады, якія служаць ас-

новай для доказу чаго-небудзь.

3. Па чытацкім прызначэнні рэфераты бываюць:

1) інфарматыўныя;

2) аглядныя;

3) агульныя;

4) спецыялізаваныя;

5) манаграфічныя.

116

Лекцыя 9. АФІЦЫЙНА-СПРАВАВЫ СТЫЛЬ

Мэта лекцыі – ахарактарызаваць асаблівасці афіцыйна-спра-

вавога стылю, сферу яго функцыянавання.

Задачы:

– сфарміраваць уяўленне аб гісторыі развіцця афіцыйна-спра-

вавога стылю;

– ахарактарызаваць моўныя сродкі афіцыйна-справавой даку-

ментацыі (лексічны, марфалагічны, сінтаксічны ўзровень);

– даць азначэнне паняцця «дакумент»;

– вызначыць дакументы ў залежнасці ад іх рэгламентаванасці;

– пералічыць асноўныя групы дакументаў у залежнасці ад іх

прызначэння;

– паказаць узоры афармлення некаторых дакументаў;

– раскрыць сутнасць паняццяў «бланк», «рэквізіт», «фармуляр»;

– адзначыць асаблівасці справавых лістоў, асабістага рэзюмэ,

візітнай карткі.

Пытанні

1. З гісторыі фарміравання афіцыйна-справавога стылю.

2. Афіцыйна-справавы стыль і яго функцыянальна-камуніка-

тыўныя характарыстыкі.

3. Паняцце «дакумент». Групы дакументаў.

4. Моўныя асаблівасці афіцыйна-справавога стылю.

5. Паняцці «бланк», «рэквізіт», «фармуляр».

6. Мова і кампазіцыя справавых лістоў. Прыватныя дзелавыя

паперы.

Праблемныя пытанні

1. Колькасць рэквізітаў строга зафіксавана ці можа быць роз-

най у залежнасці ад тыпу дакумента?

2. Ці падаюцца ў аўтабіяграфіі дэталі, падрабязнасці асабіста-

га жыцця?

3. Якія існуюць варыянты напісання назвы дакументаў?

4. Дзе пішацца загаловак у справавых лістах?

5. Рэкамендацыя – гэта абавязковы рэквізіт рэзюмэ ці факуль-

татыўны?

Рэкамендаваная літаратура

1. Асновы культуры маўлення і стылістыкі / пад рэд. У.В. Ані-

чэнкі. – Мінск, 1992.

117

2. Барышникова, Е.Н. Речевая культура молодого специалис-

та / Е.Н. Барышникова. – М., 2005.

3. Гіруцкая, Л.А. Беларуская мова (прафесійная лексіка) /

Л.А. Гіруцкая. – Мінск., 2005.

4. Каўрус, А.А. Дакумент па-беларуску: Справаводства. Бух-

галтэрыя. Рыначная эканоміка / А.А. Каўрус. – Мінск, 1994.

5. Каўрус, А.А. Стылістыка беларускай мовы / А.А. Каўрус. –

Мінск, 1992.

6. Культура устной и письменной речи делового человека. –

М., 2006.

7. Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы / пад

рэд. А.Я. Баханькова. – Мінск, 1994.

8. Лепешаў, І.Я. Практыкум па беларускай мове / І.Я. Лепе-

шаў, Г.М. Малажай, К.М. Панюціч. – Мінск, 2001.

9. Ляшчынская, В.А. Студэнту аб мове: прафесійная лексіка /

В.А. Ляшчынская. – Мінск, 2003.

10. Маршэўская, В.В. Беларуская мова. Прафесійная лексіка /

В.В. Маршэўская. – Гродна, 2003.

11. Рахманин, Л.В. Стилистика деловой речи и редактирова-

ние служебных документов / Л.В. Рахманин. – М., 1997.

12. Родионов, А.Г. Образцы исковых заявлений в гражданском

судопроизводстве / А.Г. Родионов. – Минск, 2000.

13. Смольская, Т.М. Беларуская мова. Юрыдычная лексіка /

Т.М. Смольская, Л.У. Хрышчановіч. – Мінск, 2006.

14. Сцяцко, П.У. Слоўнік лінгвістычных тэрмінаў / П.У. Сцяц-

ко [і інш.]. – Мінск, 1990.

15. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: у 5 т. – Мінск, 1977–1984.

1. З гісторыі фарміравання афіцыйна-справавога стылю

Афіцыйна-справавы стыль вылучыўся раней за іншыя стылі

дзякуючы таму, што абслугоўваў важнейшыя сферы дзяржаўнага

жыцця: знешнія адносіны, замацаванне прыватнай уласнасці і ган-

даль. Неабходнасць пісьмовага замацавання дагавароў, законаў,

афармлення спадчыны пачала фарміраваць асобую «мову», якая,

зведаўшы мноства змен, захоўвае свае асноўныя адметныя рысы.

Беларуская мова была дзяржаўнай у Вялікім Княстве Літоўскім

на працягу некалькіх стагоддзяў. На ёй створана багатая літарату-

ра розных стыляў і жанраў. Сапраўднага росту дасягнула таксама

беларускае справаводства і заканадаўства. Выдатнае месца ся-

род прававых актаў займае Літоўскі Статут (рэдакцыі 1529, 1566,

1588 гг.). Напэўна, усё гэта меў на ўвазе Я. Купала, калі пісаў, што

даўней беларуская мова «свае правы чужым дыктавала».

118

У афіцыйных дакументах Вялікага Княства Літоўскага зама-

цавалася тэрміналогія, устойлівыя юрыдычныя формулы, характэр-

ныя для справавой мовы ўсходнеславянскага перыяду (грамота,

миръ, правда, посолъ, договоръ чинити, а се я, а при том были

сведци). Узніклі і новыя моўна-стылёвыя сродкі, галоўным чынам

на аснове жывой гаворкі народа: доводъ, забойца, держава, вряд-

никъ, пригонъ, пригонные люди, властностъ, громада, пода-

токъ, звычай, позывный листъ, помста, позыченье і інш. Бела-

руская мова папаўнялася тэрмінамі з польскай, лацінскай і іншых

моў: рада, скарга, дэкрэт, канстытуцыя, мандат, апеляцыя,

аркуш, акт, рахунак і інш.

Перыяд з канца ХVІІ і да ХІХ ст. быў неспрыяльны для бела-

рускай мовы наогул і справаводства ў прыватнасці: яно было вы-

цеснена спярша польскім, потым – рускім. Таму калі на пачатку

ХХ ст. паўстала задача адраджэння беларускай мовы, то асноўная

апора была на жывую гаворку народа і на ўзнаўленне занядбаных

літаратурна-пісьмовых традыцый. Значны ўклад у развіццё грамад-

ска-палітычнай і афіцыйна-справавой лексікі зрабілі ўдзельнікі па-

літычных рухаў, культурна-асветніцкіх, дабрачынных і іншых аб’-

яднанняў і суполак. Пра гэта сведчыць, напрыклад, «Пратакол з’езду

беларускіх нацыянальных арганізацый у Мінску 25–27 сакавіка 1917 г.»,

у якім ужываюцца словы і звароты: арганізацыйная камісія, Бе-

ларускі камітэт помачы ахвярам вайны, грамадзянін, дэлегат,

даклад, па дакладзе прыняць рэзалюцыі, пастанавілі стварыць

камісію, сакратар, склікаць з’езд і інш.

У 20-я гады разгарнулася інтэнсіўная распрацоўка і ўпарадка-

ванне беларускай нацыянальнай тэрміналогіі. Тэрміналагічная камі-

сія Інстытута беларускае культуры падрыхтавала і выдала 24 галі-

новыя выпускі. Тэрміналогія права падаецца ў Х выпуску, грама-

дазнаўства – у ХІ. Наколькі грунтоўна рыхтаваліся тэрміны, па-

казвае невялічкая даведка-прадмова, змешчаная ў зборніку «Бе-

ларуская навуковая тэрміналогія. Выпуск 10». (Мінск, 1926): «Апра-

цаванне тэрміналогіі права навукова-тэрміналагічная камісія дару-

чыла ў верасні 1921 года члену камісіі Міколу Гуткоўскаму; апра-

цаваны ім праект тэрміналогіі быў першы раз разгледжаны і прыня-

ты ў Тэрміналагічнай камісіі гуманітарнае секцыі Інстытута бела-

рускае культуры ў ліпені 1924 года ў складзе Якуба Коласа, Янкі

Купалы, Язэпа Лёсіка, Сцяпана Некрашэвіча, Уладзіслава Чаржын-

скага і Міколы Гуткоўскага».

Пасля рэарганізацыі Інстытута беларускае культуры тэрміна-

логія права была другі раз перагледжана ў камісіі. У час перагляду

119

былі зроблены некаторыя папраўкі. Разам з тым камісія імкнулася,

каб тэрміналогія адпавядала жывой мове народа і была зразу-

мелая ўсім куткам Беларусі.

Пасля рэдакцыйнага перагляду тэрміналогіі ў правапісна-тэр-

міналагічнай камісіі Інстытута беларускае культуры тэрміналогія

яшчэ раз была перагледжана асобнай секцыяй, дапоўнена новымі

тэрмінамі, і гэтыя дапаўненні, а таксама спрэчныя пытанні былі

канчаткова ўзгоднены з правапісна-тэрміналагічнай камісіяй.

Пераважная большасць тэрмінаў права і грамадазнаўства за-

мацавалася ў моўнай практыцы. У прыватнасці, вытрымалі выпра-

баванне часам словы, звароты, ужытыя ў назвах дзяржаўных ус-

таноў, органаў улады. Напрыклад: выканаўчы камітэт, дзяржаў-

нае выдавецтва, замежныя справы, сацыяльнае выхаванне і інш.

У 20-я гады выйшлі з друку кнігі, прысвечаныя справавод-

ству. «Падручнік справаводства сельскіх і местачковых саветаў.

Выпуск першы» (Мінск, 1926), складзены на аснове падручніка

справаводства, «шырока ўжыванага ў РСФСР». Аналагічна рых-

таваўся «Падручнік справаводства раённых выканаўчых камітэ-

таў. Выпуск першы». У гэтыя кнігі ўвайшлі агульнае справавод-

ства, адміністрацыйнае, паштовае справаводства, узоры трафа-

рэтаў, штампаў і інш., паказаны парадак вядзення агульнага спра-

ваводства па адзінай сістэме, парадак «выдання дазваленняў, па-

сведчанняў і справак».

Такім чынам, узоры папер, дакументаў, распрацаваныя ў рускім

справаводстве, пераносіліся на беларускую глебу. Нацыянальная

спецыфіка канцылярскіх папер выяўлялася галоўным чынам у іх

лексічным напаўненні, у марфалогіі і сінтаксісе афіцыйных запісаў,

тэкстаў. Апрача агульных тэрмінаў справаводства, справавод

ужываюцца шматлікія больш прыватныя словы і выразы: уступ-

ныя і выходныя паперы; адрасаваць на ўстанову або на служ-

бовую асобу па яе пасадзе; мы, ніжэйпадпісаныя; давераная

асоба; хадайніцтва; выдаткі; абвестка; загад і інш.

Замацоўвалася беларуская тэрміналогія і ў кнізе Сяргея Се-

рады «Дзелавод. Узоры афіцыяльных папер, слоўнік тэхнічна-кан-

цылярскіх выразаў і іншыя патрэбныя ў дзелаводстве веды» (Мінск,

1926). Вось некалькі прыкладаў: даручэнне на атрыманне гро-

шай, пасведчанне асабовае, заява, запіс аб нараджэнні і інш.

Такім чынам, афіцыйна-справавы стыль – адзін са стыляў, які

пачаў развівацца яшчэ ў перыяд ВКЛ, а асновы сучаснай справа-

водчай тэрміналогіі пачалі вызначацца ў 20-я гады ХХ ст.

120

2. Афіцыйна-справавы стыль і яго функцыянальна-ка-

мунікатыўныя характарыстыкі

Мова дзяржаўных актаў, пастаноў, законаў, статутаў,

міжнародных пагадненняў, дакументацыя ўстаноў, аргані-

зацый, а таксама асабістых заяў, дакладных, даверанасцей

і г.д. мае агульныя рысы, якія абумоўлены функцыянаваннем

у адміністрацыйна-прававой дзейнасці. Тэксты, рэалізаваныя

ў сферы гэтай камунікатыўнай дзейнасці, адносяцца да афі-

цыйна-справавога стылю [7]. Моўныя асаблівасці гэтага сты-

лю знаходзяцца ў прамой залежнасці ад жанру і зместу дзелавога

дакумента, абумоўлены яго задачамі і патрабаваннямі – выразіць

волю заканадаўца, прадпісаць паводзіны, давесці што-небудзь да

ведама каго-небудзь.

У складзе афіцыйна-справавога стылю даследчыкі выдзяля-

юць наступныя падстылі: 1) уласна заканадаўчы (закон, указ, гра-

мадзянскія і крымінальныя акты, статуты); 2) дыпламатычны (нота,

мемарандум, камюніке, пагадненне, канвенцыя); 3) адміністрацый-

на-канцылярскі (акт, распараджэнне, загад, дзелавыя паперы, зая-

ва, характарыстыка, аўтабіяграфія, даверанасць, распіска).

У навуковай літаратуры прынята падраздзяляць жанры дзела-

вой мовы на вусныя і пісьмовыя. Афіцыйна-справавы стыль рэалі-

зуецца пераважна ў пісьмовай форме. Гэта віды дакументацыі, не

зарыентаваныя на вусную форму выкладу, напрыклад, указ, загад,

пастанова, інструкцыя, справавыя пісьмы, кодэксы і г.д. Для вуснай

формы справавых зносін характэрны такія жанры справавой мовы,

як дзелавая размова: кадравая, праблемная, арганізацыйная, твор-

чая, прыём наведвальнікаў і іншыя яе разнавіднасці (перагаворы,

прэзентацыі, справавая тэлефонная размова, прэсканферэнцыя, сход

акцыянераў і г.д.). Спецыфічным жанрам вусных справавых зносін

можна лічыць справавую спрэчку, дыскусію, палеміку, дэбаты,

інструктаж, выступленне на судовым працэсе і г.д. Некаторыя з іх

хоць і абапіраюцца на раней падрыхтаваны (часткова ці поўнасцю)

пісьмовы тэкст, аднак маюць прыкметныя адрозненні: аўтары

імкнуцца пазбягаць спецыфічных кніжных зваротаў афіцыйна-спра-

вавога стылю і выкарыстоўваюць элементы жывога размоўнага

стылю, таму што сухая канцылярская мова цяжкая для вуснага

ўспрыняцця (У.В. Анічэнка).

Для афіцыйна-справавога стылю характэрны дзве функцыі:

інфармацыйная (паведамленне) і пабуджальная (уздзеянне). Так,

даведка заключае ў сабе інфармацыю, загад – наказ (што трэба

зрабіць), а пратакол – адначасова і інфармацыю (Слухалі...), і загад