Терлак З., Сербеньска О. Украинский язык для начинающих

Подождите немного. Документ загружается.

8. ×îãî òàê ãîëîñíî ...?

9. Ñïðàâó òðåáà âèðiøèòè íåãàéíî, ... íå ìîæíà.

10. Ìîÿ ñiìÿ áóäå ... ó âëàñíîìó áóäèíêó.

Êëþ÷

1.  13), 2.  3), 3.  2), 4.  12), 5.  1), 6.  11),

7.  6), 8.  16), 9.  14), 10.  4).

Ïðàâèëüíî ñòàâüòå óäàðåíèå!

Åä. ÷. Ìí. ÷.

êëèì êèëèì, äâà êëèìè

ïðïîð ïðàïîð, äâà ïðïîðè

âòîð àâòîð, äâà âòîðè

ðåäêòîð ðåäàêòîð, äâà ðåäêòîðè

ïðîôñîð ïðîôåñîð, äâà ïðîôñîðè

ðiê ðêè i ðîê, äâà ðêè

ïòàõ ïòõè i ïòàõ, äâà ïòõè

● Ïåðåâåäèòå âûðàæåíèÿ ëåâîé êîëîíêè íà ðóññêèé ÿçûê, à ïðàâîé  íà

óêðàèíñêèé. Îáðàòèòå âíèìàíèå íà çíà÷åíèå ñõîäíûõ ïî çâó÷àíèþ ñëîâ.

Íà óçái÷÷i ðîñòå äèêà ðîæà. Íó, è ðîæà ó íåãî!

Öâiò ÿáëóíi. Áåëûé ïî öâåòó.

Ìè êóïèëè ïèñüìîâèé ñòië. Â êîìíàòó ïðèíåñëè

íîâûé ñòóë.

Ó íåäiëþ ìè ïî¿äåìî â ëiñ. Íà ïðîøëîé íåäåëå

çàíÿòèé íå áûëî.

Ñíiãîâà êiðêà. Â óãëó ñòîÿëà íîâàÿ êèðêà.

Ïîêàçóâàòè ÿçèê. Ó÷èòü ÿçûê.

● Ïåðåâåäèòå íà óêðàèíñêèé ÿçûê.

Íå ïëîäîðîäèåì íèâ, íå ðàçëè÷èåì îäåæäû, íå ïðèðîäíîé

êðàñîòîé ñòðàíû, íå êðåïîñòüþ ãîðîäîâ è çàìêîâ ïðîöâåòàþò

íàðîäû, à áîëüøå âñåãî òåì, ÷òî áåðåãóò è óïîòðåáëÿþò ñâîé

ÿçûê, êîòîðûé ñïëà÷èâàåò îáùåñòâî, êðåïèò äðóæáó è áðàò-

ñòâî. ßçûê  ýòî óçû âñåîáùåé ëþáâè, ìàòü åäèíñòâà, îòåö

îáùåñòâà, ñòðàæ ãîñóäàðñòâà. Óïðàçäíèòü ÿçûê  âñå ðàâíî

÷òî ïîãàñèòü ñîëíöå, íàðóøèòü ìèðîâîé ïîðÿäîê, ëèøèòü ìèð

æèçíè (Ì.Äàóêøè).

Ñëîâàðü

ïëîäîðîäèå  ðîäþ÷iñòü êðàñîòà  êðàñà

ðàçëè÷èå  âiäìiííiñòü êðåïîñòü  ìiöíiñòü

îäåæäà  îäÿã ãîðîä  ìiñòî

ñòðàíà  êðà¿íà áåðå÷ü  áåðåãòè

óïîòðåáëÿòü  êîðèñòóâàòèñÿ ñòðàæ  âàðòîâèé, ñòîðîæ

ÿçûê  ìîâà ãîñóäàðñòâî  äåðæàâà

ñïëà÷èâàòü  îáºäíóâàòè óïðàçäíÿòü  çíèùóâàòè

îáùåñòâî  ñóñïiëüñòâî âñå ðàâíî  âñå îäíî

êðåïèòü  çìiöíþâàòè íàðóøàòü  ïîðóøóâàòè

âñåîáùèé  çàãàëüíèé ìèðîâîé  ñâiòîâèé

åäèíñòâî  ºäíiñòü ëèøàòü  ïîçáàâëÿòè

îòåö  áàòüêî æèçíü  æèòòÿ

● Ñîïîñòàâëÿÿ âûðàæåíèÿ ïåðâîé è âòîðîé êîëîíîê, ñîñòàâüòå âîïðî-

ñû è îòâåòû íà ïðåäëîæåííóþ òåìó. Èñïîëüçóéòå ïðè ýòîì ñëîâà,

ñãðóïïèðîâàííûå â òðåòüåé êîëîíêå.

ÌÎª ÃÎÑÏÎÄÀÐÑÒÂÎ

I II

1. Âè æèâåòå â ñåëi ÷è

â ìiñòi? ß æèâó ...

2. ×è ìàº âàøà ñiìÿ

âëàñíèé áóäèíîê? Ìîÿ ñiìÿ ìàº ...

3. ×è º êîëî áóäèíêó ñàäîê? Êîëî õàòè º ...

4. ßêi êâiòè ...? Ó ãîðîäi ðîñòóòü ðiçíi

êâiòè: ...

5. ×è º ó âàñ ...? Ìàþ äóæå ãàðíi äåêîðà-

òèâíi êóùi.

6. ×è ìàºòå ñâîþ ñàäîâèíó? ..., öüîãî ðîêó ïëîäîíî-

ñèëè: ...

7. ßêi...? Âèðîùóþ òàêi ÿãîäè ...

8. ×è ìàºòå ... ? Ìàþ äóæå ãàðíi êðîëèêè,

à òàêîæ ...

III

1. Íåäàëåêî âiä ìiñòà, íà îêîëèöi ìiñòà, â öåíòði âåëèêîãî

ìiñòà.

2. Äâîêiìíàòíó (òðèêiìíàòíó) êâàðòèðó â áàãàòîïîâåðõî-

âîìó áóäèíêó, âëàñíèé áóäèíîê.

3. Ãîðîä, ñàäîê, êâiòíèê, ñêâåð.

4. Òðîÿíäè, ÷îðíîáðèâöi, àéñòðè, áàðâiíîê, ëiëå¿, êðó÷åíi

ïàíè÷i, ïiâîíi¿, ìàëüâè, íàãiäêè, âîëîøêè, ìàê, ðîìàøêà.

5. Áóçîê, æàñìèí.

6. ßáëóíi, ãðóøà, ãîðiõ, ñëèâè, ÷åðåøíi, âèøíi.

7. Àµðóñ, ìàëèíó, ïîði÷êè, ïîëóíèöi, ãîðîäíi ñóíèöi;

8. Êóðè, ãóñè, êà÷êè, iíäèêè, êîðîâó, áè÷êà.

● Ïðî÷èòàéòå è çàïîìíèòå âûðàæåíèÿ!

Íå áðàòè äî óâàãè Íå ïðèíèìàòü â ñ÷åò

Áóòè íà ðàõóíêó Áûòü íà ñ÷åòó

Çíàòè ëiê ãðîøàì Çíàòü ñ÷åò äåíüãàì

Íå ìîæíà ãàÿòè íi õâèëèíè Êàæäàÿ ìèíóòà íà ñ÷åòó

Ïîðâàòè ç óñiì Ïîêîí÷èòü ñ÷åòû

Æèòè ÷óæèì êîøòîì Æèòü íà ÷óæîé ñ÷åò

Ùîäî öüîãî Íà ýòîò ñ÷åò

Öå íå áåðåòüñÿ äî óâàãè Ýòî íå â ñ÷åò

Êiíåöü êiíöåì, âðåøòi-ðåøò, Â êîíå÷íîì ñ÷åòå

çðåøòîþ

Îïëàòèòè ðàõóíîê Çàïëàòèòü ïî ñ÷åòó

● Ïðî÷èòàéòå ñòèõîòâîðåíèå âñëóõ, âûïèøèòå ñóùåñòâèòåëüíûå è îï-

ðåäåëèòå èõ ÷èñëî. Âûó÷èòå ñòèõîòâîðåíèå íàèçóñòü.

ßáëóêà äîñïiëè, ÿáëóêà ÷åðâîíi!

Ìè ç òîáîþ éäåìî ñòåæêîþ â ñàäó.

Òè ìåíå, êîõàíà, ïðîâåäåø äî ïîëÿ,

ß ïiäó  i, ìîæå, áiëüøå íå ïðèéäó.

Âæå é ëþáîâ äîñïiëà ïiä ïðîìiííÿì òåïëèì,

I ¿¿ çiðâàëè ðàäiñíi óñòà, 

À òåïåð ó ñåðöi ùîñü òðåìòèòü i ãðàº,

ßê òðåìòèòü íà ñîíöi ãiëêà çîëîòà.

Ãåé, ïîëÿ æîâòiþòü, i ñèíiº íåáî,

Ïëóãàòàð ó ïîëi ëåäâå ìàÿ÷èòü...

Ïîöiëóé âîñòàííº, îáíiìè âîñòàííº:

Âìiº ðîçñòàâàòèñü òîé, õòî âìiâ ëþáèòü.

Ì.Ðèëüñüêèé.

Ìàêñèì Ðûëüñêèé (18951964)  èçâåñòíûé óêðàèíñêèé

ïîýò, ïåðåâîä÷èê, îáùåñòâåííûé äåÿòåëü. Íåïðåâçîéäåííûé

ìàñòåð ïåéçàæíîé ëèðèêè. Èñòèííûé ïàòðèîò ðîäíîé çåìëè.

Åãî ïîýòè÷åñêèå ñáîðíèêè «Òðîÿíäè é âèíîãðàä», «Äàëåêi íå-

áîñõèëè» èçëó÷àþò èñêðåííîñòü ÷óâñòâ, þíîñòü ñåðäöà è ìóä-

ðîñòü çðåëîãî ÷åëîâåêà-ãóìàíèñòà, êîòîðûé âîëíóåòñÿ çà ñóäüáó

ñâîåãî íàðîäà è âñåãî ÷åëîâå÷åñòâà.

● Ïðî÷èòàéòå äèàëîã â ëèöàõ.

¯ÄÓ ÍÀ ÀÂÒÎÁÓÑÍÓ ÑÒÀÍÖIÞ

 Ïåðåïðîøóþ âàñ. Ñêàæiòü, áóäü ëàñêà, ÿê ìåíi äî¿õàòè

äî àâòîáóñíî¿ ñòàíöi¿?

 Ó íàøîìó ìiñòi º êiëüêà òàêèõ ñòàíöié. ßêèé íàïðÿì âàñ

öiêàâèòü?

 Ìåíi òðåáà ¿õàòè äî ×èãèðèíà.

 Òîäi ¿äüòå íà ïðèâîêçàëüíó ïëîùó.

 À ÿê äîáðàòèñÿ òóäè?

 Ñiäàéòå íà òðîëåéáóñ íîìåð òðåòié, äî¿äåòå äî âóëèöi

Çåëåíî¿, à òàì ïåðåñÿäåòå íà øîñòèé àáî ïåðøèé òðàìâàé.

Âií âàñ äîâåçå äî ïðèâîêçàëüíî¿.

 Äÿêóþ äóæå, âèáà÷àéòå, ùî çàáðàâ ó âàñ ÷àñ.

 ß ðàäèé âàì äîïîìîãòè. Ùàñëèâî¿ äîðîãè! Íà âñå äîáðå!

 Ùå ðàç ùèðî äÿêóþ.

Îáðàòèòå âíèìàíèå! Óêðàèíñêèå ñëîâà äîðîãà, øëÿõ, ïóòü,

øîñå ÿâëÿþòñÿ ñèíîíèìàìè, íî îòëè÷àþòñÿ îòòåíêàìè â çíà-

÷åíèè è ñî÷åòàåìîñòüþ. Ñðàâíèòå âûðàæåíèÿ ëåâîé è ïðàâîé

êîëîíîê è ïîñòàðàéòåñü çàïîìíèòü èõ:

øëÿõ äî çíàííÿ äîðîãà ê çíàíèþ

ïiòè íå÷åñíèì øëÿõîì ïîéòè ïî äóðíîé äîðîãå

çàëiçíèöÿ æåëåçíàÿ äîðîãà

çàëiçíè÷íà êîëiÿ æåëåçíîäîðîæíûé ïóòü

øîñå øîññåéíàÿ äîðîãà

âçÿòè õàð÷iâ íà äîðîãó âçÿòü åäû íà äîðîãó

ó íàñ ðiçíi äîðîãè íàì ñ íèì íå ïî äîðîãå

çààñôàëüòîâàíà äîðîãà àñôàëüòèðîâàííàÿ äîðîãà

çààñôàëüòîâàíå øîñå àñôàëüòèðîâàííîå øîññå

îñòàííÿ ïóòü ïîñëåäíèé ïóòü (î ïîõîðîíàõ)

øëÿõè ñïîëó÷åííÿ ïóòè ñîîáùåíèÿ

ïðÿìóâàòè äåðæàòü ïóòü

äîðîãîþ íàçàä íà îáðàòíîì ïóòè

ìèðíèì øëÿõîì ìèðíûì ïóòåì

äèõàëüíi øëÿõè äûõàòåëüíûå ïóòè

ùàñëèâî¿ äîðîãè ñ÷àñòëèâîãî ïóòè

Ñêëîíåíèå èìåí ñóùåñòâèòåëüíûõ

Â óêðàèíñêîì ÿçûêå, êàê è â ðóññêîì, âñå èìåíà ñóùå-

ñòâèòåëüíûå ðàñïðåäåëÿþòñÿ ïî ñêëîíåíèÿì. Â óêðàèíñêîì

ÿçûêå ÷åòûðå ñêëîíåíèÿ (â³äì³íè), â ðóññêîì  òðè. Óêðàèíñ-

êèå èìåíà ñóùåñòâèòåëüíûå îáúåäèíÿþòñÿ â ñêëîíåíèÿ ñëåäó-

þùèì îáðàçîì:

Â îòäåëüíûå ãðóïïû âûäåëÿþòñÿ ñóùåñòâèòåëüíûå, êîòî-

ðûå ñêëîíÿþòñÿ ïî îáðàçöó ïðèëàãàòåëüíûõ (ïàëüíå, ëiñíè÷èé),

è ñóùåñòâèòåëüíûå, óïîòðåáëÿåìûå âî ìíîæåñòâåííîì ÷èñëå

(âîðîòà, øòàíè, äðiæäæi).

Âíå ñèñòåìû ñêëîíåíèé îñòàþòñÿ:

à) íåñêëîíÿåìûå ñóùåñòâèòåëüíûå èíîñòðàííîãî ïðîèñ-

õîæäåíèÿ (êàôå, äåïî, iíòåðâþ, òàêñi, êiíî);

á) æåíñêèå ôàìèëèè íà ñîãëàñíûé è -î (ðîçìîâëÿòè ç

Ñîôiºþ Ðèáàê, çîøèò Íiíè Êîâàëåíêî);

â) íåñêëîíÿåìûå ñëîæíîñîêðàùåííûå ñëîâà (ÄÀI (Äåð-

æàâíà àâòîiíñïåêöiÿ), ÎÎÍ (Îðãàíiçàöiÿ Îáºäíàíèõ Íàöié),

çàâêàôåäðè).

Çàïîìíèòå! Â óêðàèíñêîì ÿçûêå ñëîâî ïàëüòî èçìåíÿåò-

ñÿ ïî ïàäåæàì è ÷èñëàì (Ìè êóïèëè ãàðíi ïàëüòà. Ó öüîìó

ïàëüòi ÿ ïî÷óâàþ ñåáå çðó÷íî).

Ñêëîíåíèå

Èìåíà ñóùåñòâè-

òåëüíûå ìóæñêîãî

ðîäà

Èìåíà ñóùåñòâè-

òåëüíûå æåíñêîãî

ðîäà

Èìåíà ñóùåñòâèòåëü-

íûå ñðåäíåãî ðîäà

-à (-ÿ)

Ìèêîëà,

Õîìà, Iëëÿ

õàòà, çåìëÿ,

ìðiÿ

1. -î 

1. -î

Äíiïðî, áàòüêî

îçåðî, âiêíî

∅∅

∅



2. -å

ëiñ, ãíiâ, ìå÷

ñåðöå, ñîíöå 3. -ÿ

çiëëÿ, ëèñòÿ

III



∅∅

∅

ïi÷, íi÷, ðàäiñòü

2. ìàòè

-à (-ÿ) ïðè ñêëîíåíèè

ïîÿâëÿþòñÿ ñóô-

ôèêñû -àò- (-ÿò-),

-åí-

êóð÷à  êóð÷àòè

äèòÿ  äèòÿòè

iìÿ  iìåíi

● Ïðî÷èòàéòå ñòèõîòâîðåíèå âñëóõ, âûïèøèòå èìåíà ñóùåñòâèòåëü-

íûå è îïðåäåëèòå èõ ðîä è ñêëîíåíèå.

ÌIÆ IÍØÈÌ

Êîëè áóäó ÿ íàâiòü ñèâîþ

i æèòòÿ ìîº ïiäå ìðÿêîþ,

ÿ äëÿ òåáå áóäó êðàñèâîþ,

à äëÿ êîãîñü, ìîæå, é íiÿêîþ.

À äëÿ êîãîñü ëèõîþ, âïåðòîþ,

ùå äëÿ êîãîñü âiäüìîþ, êîáðîþ.

À ìiæ iíøèì, ÿêùî âiäâåðòî,

òî áóëà ÿ äóðíîþ i äîáðîþ.

Áåçáîðîííîþ, íåñèíõðîííîþ

íi ç òåîðiÿìè, íi ç ïðàêòèêàìè.

I áîëiëà â ìåíi iðîíiÿ

âñiìà ëiêòèêàìè é ãàëàêòèêàìè.

Ë. Êîñòåíêî.

Â óêðàèíñêîì ÿçûêå ñåìü ïàäåæåé (â ðóññêîì  øåñòü):

íàçèâíèé (èìåíèòåëüíûé)  õòî? ùî?

ðîäîâèé (ðîäèòåëüíûé)  êîãî? ÷îãî?

äàâàëüíèé (äàòåëüíûé)  êîìó? ÷îìó?

çíàõiäíèé (âèíèòåëüíûé)  êîãî? ùî?

îðóäíèé (òâîðèòåëüíûé)  êèì? ÷èì?

ìiñöåâèé (ïðåäëîæíûé)  íà êîìó? íà ÷îìó?

êëè÷íèé (çâàòåëüíûé)

● Ïðî÷èòàéòå òåêñò âñëóõ, îáðàùàÿ âíèìàíèå íà ïðîèçíîøåíèå îáî-

çíà÷åííûõ öèôðàìè ñëîâ; âûïèøèòå èìåíà ñóùåñòâèòåëüíûå, îáðà-

çóéòå ôîðìó èìåíèòåëüíîãî ïàäåæà, îïðåäåëèòå èõ ðîä è òèï ñêëîíå-

íèÿ. Èìåíà ñóùåñòâèòåëüíûå ïåðåâåäèòå íà ðóññêèé ÿçûê.

Çà òðàäèöiºþ, âåñiëëÿ

ïðèçíà÷àëè íà ãëèáîêó

îñiíü, êîëè

âïîðàþòüñÿ ç ïîëüîâèìè

ðîáîòàìè

, çàïàñóòüñÿ

ïðîäóêòà-

ìè

. Çà òèæäåíü äî éîãî ïî÷àòêó

ìîëîäà

ç äðóæêîþ, çîäÿã-

øèñü ó âåñiëüíèé îäÿã, ïî÷åðãîâî îáõîäèëè

îäíîñåëü÷àí

;

ïåðåä òèì, ÿê iòè çàïðîøóâàòè, çâåðòàëèñü äî ìàòåði: «Áëà-

ãîñëîâè

, ìàòè, âèéòè ç öå¿ õàòè, ñåëî

îáõîäèòè

, óñiõ îá-

ïðîñèòè!». Çàâiòàâøè

äî õàòè, âîíè íèçüêî êëàíÿëèñÿ ãîñïî-

äàðåâi, ïðèêàçóþ÷è: «Ïðîñèëè áàòüêî, ïðîñèëè ìàòè i ÿ âàñ

ïðîøó íà õëiá, íà ñiëü, íà âåñiëëÿ!». Õàòíi ùèðî äÿêóâàëè çà

óâàãó, áàæàëè ùàñëèâîãî i äîâãîãî

ïîäðóæíüîãî æèòòÿ.

Îäðóæåííÿ ç äàâíiõ-äàâåí áóëî âåëüìè âàæëèâîþ, óðî-

÷èñòîþ i õâèëþþ÷îþ ïîäiºþ â ëþäñüêîìó æèòòi

. Ñïëèâàëè

ñòîëiòòÿ, ïàäàëè iìïåði¿, íà çìiíó îäíèì

íàðîäàì ïðèõîäè-

ëè iíøi, âèíèêàëè íîâi äåðæàâè òà ñóñïiëüíi óñòðî¿, àëå çàâ-

I íå çíàëî ìiùàíñüêå êîäëî,

êîëè ÿ çàõëèíàëàñü ëèõîì,

ùî äóøà ìiæ ëþäè âèõîäèëà

çàáèíòîâàíà áiëèì ñìiõîì.

I â æèòòi, ÿê íà ïîëi ìiííîìó,

ÿ ïðîñèëà â öüîìó ñòîði÷÷i

õî÷ áè òîé ìàãàçèííèé ìiíiìóì:

 Ëþäè, áóäüòå âçàºìíî ââi÷ëèâi! 

I ÿêáè íà òå ìîÿ âîëÿ,

íàïèñàëà á ÿ ñêðiçü êóðñèâàìè:

 Òàê áàãàòî íà ñâiòi ãîðÿ,

ëþäè, áóäüòå âçàºìíî êðàñèâèìè!

æäè

æàðêèì ïîëóìÿì ïàëàõêîòiâ

ïîòÿã ìîëîäèõ ëþäåé äî

ºäíàííÿ

ó ìiöíó ñiìþ, ùîá ïðîäîâæèòè

íåïåðåðâíiñòü ðîäó

(Â. Ñêóðàò³âñüêèé).

Ñïðàâêà

1. Ñîãëàñíûå ïåðåä óêðàèíñêèìè [è], [e] ïðîèçíîñÿòñÿ òâåðäî.

2. Çâóê [o] ïðîèçíîñèòñÿ ÷åòêî.

3. Áóêâà â îáîçíà÷àåò çâóê [¢].

4. Áóêâîñî÷åòàíèå -òüñÿ ïðîèçíîñèòñÿ êàê [ö

:à].

5. Ïðîèçíîñèì äîëãèé çâóê [ë

:a], [ò

:a], [í

:a].

● Ïðî÷èòàéòå àôîðèçìû. Âûïèøèòå èìåíà ñóùåñòâèòåëüíûå, îïðåäå-

ëèòå òèï èõ ñêëîíåíèÿ è ïàäåæ.

1. Äëÿ ïîäðóææÿ âèáèðàé äðóæèíó, ÿêó á òè âèáðàâ ñîái

ÿê äðóãà, êîëè á âîíà áóëà ÷îëîâiêîì (Æ. Æóáåð). 2. Ñòî

÷îëîâiêiâ ìîæóòü ñòâîðèòè òàáið, àëå òiëüêè îäíà æiíêà ìîæå

ñòâîðèòè äiì (Ñëîâàöüêå ïðèñëiâÿ). 3. Æiíêó êðàùå âèáèðàòè

âóõàìè, íiæ î÷èìà (×åñüêå ïðèñëiâÿ).

Î÷åíü ìíîãî ïàðàìåòðîâ îïðåäåëÿþò áîãàòñòâî ÿçûêà (åãî ñëî-

âîîáðàçîâàòåëüíûå ðåñóðñû, ñïîñîáíîñòü ëåãêî è áûñòðî ïîïîë-

íÿòü ñâîé ñëîâàðíûé ñîñòàâ, âîçìîæíîñòü îáñëóæèâàòü âñå ñôå-

ðû æèçíè, ó÷àñòèå â ñîçäàíèè íàó÷íîé òåðìèíîëîãèè è ò. ä.).

Ïèñàòåëü Äìèòðî Ìóñèåíêî ðåøèë ïîêàçàòü ýòî áîãàòñòâî ïî-

ñâîåìó: îí íàïèñàë þìîðèñòè÷åñêèé ðàññêàç, â êîòîðîì âñå 370

ñëîâ íà÷èíàþòñÿ íà áóêâó Ï. Ïðî÷èòàéòå åãî â ñîêðàùåííîì

âèäå. Ïîïðîáóéòå, ìîæåò áûòü, è âàì óäàñòñÿ íàïèñàòü ïî-óêðà-

èíñêè õîòÿ áû îäíî-äâà ïðåäëîæåíèÿ òàêîãî òèïà.

ÏÎÊÎÕÀÂ ÏÅÒÐÎ ÏÀÑÒÓØÊÓ...

Ïiäòîïòàíèé ïàðóáiéêî Ïåòðî Ïðèòóëà ïîêîõàâ ïðåêðàñíó

ïîäîëÿíêó ïàñòóøêó Ïàëàæêó Ïàâëþê. Ïîëîíåíèé ïàëêèì

ïî÷óòòÿì, ïîäàâñÿ ïîãóëÿòè ïîïîëóäíi ïîáiëÿ ïîòi÷êà,

ïîíàäiÿâøèñü ïîïóòíî ïåðåñòðiòè ïðåêðàñíó ïåðåäîâè÷êó.

Ïðèñïiâóþ÷è ïîïóëÿðíó ïiñåíüêó, ïîìèíóâ ïðîñÿíå ïîëå, ïîòiì

ïåðåòíóâ ïîïåðåê ïðèâiëüíå ïàñîâèñüêî  ïðèìiòèâ: ïàñó÷è

ïîòîéái÷ ïîâíîâèäèõ ïiâði÷íèõ ïîðîñÿò, ïðàöüîâèòà Ïàëàæêà,

ïåâíå, ïðèõâàòêîì ïå÷å ïèðiæêè.

Ïåðåáðiâøè ïîâîëåíüêè ïîòi÷îê, ïi÷íèê Ïåòðî Ïðèòóëà

ïiäiéøîâ, ïðèñîðîìëåíî ïðîìèìðèâ:

 Ïîìàãàé-ái! Ïèðiæå÷êè ïå÷åø, Ïàëàæåíüêî?

 Ïèðiæå÷êè, ïèðiæå÷êè!  ïóñòîòëèâî ïîñìiõàºòüñÿ ïàñ-

òóøêà.

 Ïøåíè÷íi?  ïî÷åðâîíiâøè, ïîöiêàâèâñÿ ïiäòîïòàíèé

ïàðóáiéêî.

 Ïøåíè÷íi!  ïðèÿçíî ïiäòâåðäèëà Ïàëàæêà.

Ïåòðî ïî÷óõàâ ïîòèëèöþ, ïîíþõàâ ïîâiòðÿ, ïðîïàõëå

ïiäñìàæåíèìè ïèðiæêàìè, ïîòîìó, ïîõíþïèâøèñü, ïðîñèòü:

 Ïî÷àñòóé, Ïàëàæåíüêî!

Ñóùåñòâèòåëüíûå I ñêëîíåíèÿ

Èìåíà ñóùåñòâèòåëüíûå I ñêëîíåíèÿ èçìåíÿþòñÿ ïî òèïó

òâåðäîé, ìÿãêîé è ñìåøàííîé ãðóïï.

Ê òâåðäîé ãðóïïå ïðèíàäëåæàò ñóùåñòâèòåëüíûå ñ îñíî-

âîé íà òâåðäûé ñîãëàñíûé (êðîìå øèïÿùèõ): ìàìà, äî÷êà,

ïàðòà, õàòà, ðóêà.

Ê ìÿãêîé ãðóïïå îòíîñÿòñÿ ñóùåñòâèòåëüíûå ñ îñíîâîé

íà ìÿãêèé ñîãëàñíûé: ïiñíÿ, Ìàðóñÿ, íàäiÿ, êóçíÿ, ðiäíÿ.

Ê ñìåøàííîé ãðóïïå ïðèíàäëåæàò ñóùåñòâèòåëüíûå ñ

îñíîâîé íà øèïÿùèé: äóøà, ãðóøà, êðó÷à, ìèøà, ñóøà.

● Ðàñïðåäåëèòå èìåíà ñóùåñòâèòåëüíûå ïî ãðóïïàì.

Ñiâáà, ðèáà, êîíâàëiÿ, êðó÷à, áóëàâà, òèøà, ñóääÿ, Ìàðiÿ,

ôîòîãðàôiÿ, ãðèâà, áóêâà, ëèñòîíîøà, ïåðåäà÷à, îâàöiÿ,

ñèãíàëiçàöiÿ, ìîâà, òåìðÿâà, âiäëèãà, êàøà, äóøà, íîñòàëüãiÿ,

áiîëîãiÿ, Ìèêîëà, Iëëÿ, áåñiäà, òðîÿíäà, ìåðåæà, ìîíîãðàôiÿ,

âåæà, îãîðîæà, áëèñêàâêà, òðåìáiòà, êàëþæà, ùåäðiâêà, ãà¿-

âêà, âèøèâàíêà.

● Â ïðèâåäåííîì íèæå òåêñòå íå îòðàæåíà ðå÷ü âòîðîãî ñîó÷àñòíèêà

òåëåôîííîãî ðàçãîâîðà. Ïîñòðîéòå äèàëîã, èñïîëüçóÿ ñëåäóþùèå ñëî-

âà è âûðàæåíèÿ: ñëóõàþ âàñ; ïîãàíî âàñ ÷óòè; ïðîøó ãîâîðèòè ãîëîñíiøå;

ÿ ùå íå îäåðæàâ âàøî¿ ïîñèëêè; ìåíi òàê íåçðó÷íî; âèáà÷òå, ùî òóðáóþ

âàñ; äÿêóþ, ùî çàòåëåôîíóâàëè.

ÐÎÇÌÎÂËßÞ ÏÎ ÒÅËÅÔÎÍÓ

 Àëëî! ×è º Ñåðãié Ïåòðîâè÷?

 À-à! Òî âè, øàíîâíèé Ñåðãiþ Ïåòðîâè÷ó! ß äóæå òiøóñÿ,

ùî çìiã âèêîíàòè âàøå ïðîõàííÿ. ß ùå â÷îðà âèñëàâ êíèãó,

ÿêó âè ïðîñèëè.

 Òà íå ìó÷òå ñåáå. Âè ìåíi íå çàâäàëè íiÿêèõ êëîïîòiâ.

ß ðàäèé õî÷ ÷èì-íåáóäü âàì äîïîìîãòè.

 Äî ïîáà÷åííÿ! Ùèðî âiòàéòå óñiõ âàøèõ!

Îáðàçöû ñêëîíåíèÿ ñóùåñòâèòåëüíûõ

Îñîáåííîñòè ïàäåæíûõ îêîí÷àíèé I ñêëîíåíèÿ

1. Â äàòåëüíîì è ïðåäëîæíîì ïàäåæàõ åäèíñòâåííîãî ÷èñ-

ëà ñóùåñòâèòåëüíûå âñåõ ãðóïï èìåþò îêîí÷àíèå -i: âêëî-

íþñÿ ñòàðåíüêié ìàìi, æèâó íà ðiäíié çåìëi (ðóñ.  ìàìå, çåì-

ëå); îêîí÷àíèå -¿ èìåþò ñóùåñòâèòåëüíûå íà -ÿ ïîñëå ãëàñ-

íîé: Ìàði¿, Ñîôi¿ (ðóñ.  -èè).

Â ñóùåñòâèòåëüíûõ, îñíîâà êîòîðûõ îêàí÷èâàåòñÿ íà ã,ê,õ,

ïðîèñõîäèò ÷åðåäîâàíèå ã  ç, ê  ö, õ  ñ: íà íîçi (ðóñ. 

íà íîãå), íà ðóöi (íà ðóêå), ïðè äîðîçi (ïðè äîðîãå).

2. Â òâîðèòåëüíîì ïàäåæå ñóùåñòâèòåëüíûõ òâåðäîé ãðóï-

ïû âûñòóïàåò îêîí÷àíèå -îþ: íîãîþ, õàòîþ è -åþ, -ºþ â

ñóùåñòâèòåëüíûõ ñìåøàííîé è ìÿãêîé ãðóïïû: íàä çåìëåþ,

ç Îëåþ, ç Ìàðiºþ (ðóñ.  -îé, -åé).

3. Â çâàòåëüíîì ïàäåæå åäèíñòâííîãî ÷èñëà ñóùåñòâè-

òåëüíûå èìåþò îêîí÷àíèå -î: ñåñòðî, ìàòiíêî, ìàìî, øêî-

ëî; -å: çåìëå, äóøå; -þ: Ìàðóñþ, Êàòðóñþ, áàáóñþ.

4. Â ðîäèòåëüíîì ïàäåæå ìíîæåñòâåííîãî ÷èñëà áîëü-

øèíñòâî èìåí ñóùåñòâèòåëüíûõ èìååò ÷èñòóþ îñíîâó: ðóê,

áóêâ, õàò. Ïðè ýòîì çâóê [o] â çàêðûòîì ñëîãå ïåðåõîäèò â [i]:

ãîëîâà  ãîëiâ, êîðîâà  êîðiâ, êîçà  êiç.

Òâåðäàÿ

ãðóïïà

Ìÿãêàÿ

ãðóïïà

Ñìåøàííàÿ

ãðóïïà

Åäèíñòâåííîå ÷èñëî

È. âåñí-à êíèæê-à âèøí-ÿ iñòîði-ÿ ãðóø-à

Ð. âåñí-è êíèæê-è âèøí-i iñòîði-¿ ãðóø-i

Ä. âåñí-i êíèæö-i âèøí-i iñòîði-¿ ãðóø-i

Â. âåñí-ó êíèæê-ó âèøí-þ iñòîði-þ ãðóø-ó

Ò. âåñí-îþ êíèæê-îþ âèøí-åþ iñòîði-ºþ ãðóø-åþ

Ï. (íà) âåñí-i êíèæö-i (íà) âèøí-i (â) iñòîði-¿ (íà) ãðóø-i

Çâ. âåñí-î êíèæê-î âèøí-å iñòîði-º ãðóø-å

Ìíîæåñòâåííîå ÷èñëî

È. âåñí-è êíèæê-è âèøí-i iñòîði-¿ ãðóø-i

Ð. âåñåí êíèæîê âèøåíü iñòîðié ãðóø

Ä. âåñí-àì êíèæê-àì âèøí-ÿì iñòîði-ÿì ãðóø-àì

Â. âåñí-è êíèæê-è âèøí-i iñòîði-¿ ãðóø-i

Ò. âåñí-àìè êíèæê-àìè âèøí-ÿìè iñòîði-ÿìè ãðóø-àìè

Ï. (íà) âåñí-àõ êíèæê-àõ âèøí-ÿõ (â) iñòîði-ÿõ ãðóø-àõ

Çâ. âåñí-è êíèæê-è âèøí-i iñòîði-¿ ãðóø-i

Åñëè â êîíöå îñíîâû ñî÷åòàþòñÿ ñîãëàñíûå, òî ïîÿâëÿþòñÿ

áåãëûå ãëàñíûå [o] èëè [e]: ði÷êà  ði÷îê, êíèæêà  êíèæîê,

ñåñòðà  ñåñòåð, çåìëÿ  çåìåëü.

Íåêîòîðûå ñóùåñòâèòåëüíûå â ðîäèòåëüíîì ïàäåæå èìå-

þò îêîí÷àíèå -åé, -iâ: ñâèíåé, ñóääiâ.

5. Â ïðåäëîæíîì ïàäåæå ìíîæåñòâåííîãî ÷èñëà óêðàèí-

ñêèå èìåíà ñóùåñòâèòåëüíûå èìåþò îêîí÷àíèå -àõ (-ÿõ):

ïî êiìíàòàõ, íà çåìëÿõ.

Çàïîìíèòå! Íèêîãäà íå óïîòðåáëÿåì â ïðåäëîæíîì ïàäåæå

ìíîæåñòâåííîãî ÷èñëà îêîí÷àíèå -àì (-ÿì). Ñðàâíèòå: õîäæó

ïî êiìíàòàõ (óêð.)  õîæó ïî êîìíàòàì (ðóñ.).

6. Çâàòåëüíûé ïàäåæ ìíîæåñòâåííîãî ÷èñëà èìååò ôîð-

ìû, ñîâïàäàþùèå ñ èìåíèòåëüíûì: ñåñòðè!

● Ïðî÷èòàéòå òåêñò âñëóõ, ïðèäåðæèâàÿñü íîðì ïðîèçíîøåíèÿ. Âû-

ïèøèòå ñóùåñòâèòåëüíûå I ñêëîíåíèÿ, îïðåäåëèòå ãðóïïó è ïàäåæ.

Âûó÷èòå ñòèõîòâîðåíèå íàèçóñòü.

● Âûïèøèòå äâà ñóùåñòâèòåëüíûõ, êîòîðûå â òâîðèòåëüíîì ïàäåæå

åäèíñòâåííîãî ÷èñëà èìåþò îêîí÷àíèå -åþ, è äâà, èìåþùèõ îêîí÷à-

íèå -îþ, ñîñòàâüòå ñ íèìè ïðåäëîæåíèÿ.

● Âûïèøèòå ñëîâà ñ øèïÿùèìè. Ïðîâåðüòå, òâåðäûå ëè îíè â âàøåì

ïðîèçíîøåíèè.

ÁÀÒÜÊIÂÙÈÍÀ

«Ùî öå º Áàòüêiâùèíà?»  ðàç ïèòàëàñü Îëÿ,

à áàòüêî ðàäî âiäïîâiâ íà öå äèòèíi:

«Çíàé: Áàòüêiâùèíà  öå ðiêà, ùî ñåðåä ïîëÿ,

ïîçà ñåëîì, ãåí, ïîïiä ëiñîì, òèõî ïëèíå,

öå â ñàäi íàøîìó äåðåâà, çiëëÿ, êâiòè,

öå íà ëàíàõ ïøåíèöÿ çîëîòîêîñà,

öå òîé, ùî âiº ç ïiëü, ïàõó÷èé òåïëèé âiòåð,

öå íà ëåâàäàõ ñêîøåíà òðàâà â ïîêîñàõ,

öå íàøi âñi ïiñíi i ìîëèòâè ùîäåííi,

öå ðiäíà ìîâà  ñêàðá, ÿêîãî òè íå çãóáèø,

öå íåáî, ñèíº âäåíü, à ñåðåä íî÷i òåìíå,

öå, ìîÿ Îëþ, âñå, ùî òè òàê ùèðî ëþáèø».

Òàê ïðîíèêíîâåííî, ïî-÷åëîâå÷åñêè òåïëî ïèñàë òàëàíòëè-

âûé óêðàèíñêèé ïîýò Áîãäàí-Èãîðü Àíòîíû÷ (19091937), â

êîòîðîì êðèòèêà âèäåëà ïåâöà, «íîñèâøåãî ìîíåòû çâåçä, êàê

ïàðåíåê ïóãîâèöû â êàðìàíàõ, è ïîêóïàâøåãî çà íèõ ïî íî÷àì

ìèíóòû âäîõíîâåíüÿ...».