Терлак З., Сербеньска О. Украинский язык для начинающих

Подождите немного. Документ загружается.

221

 À îí âîíî ùî,  îäìîâëÿ ä³âêà: ñàëî  îäáóòíå, áî íèì

óñÿê³ çà÷³ïêè îäáóâàþòü; ä³éâî  ïðèáóòíå, áî íèì õî÷ ³

îäáóâàþòü óñÿê³ çà÷³ïêè, àëå æ ³ âîíî ïðèáóâàº â ãîñïîäàðñòâ³,

êîëè õòî êîðîâè ñâî¿ ä³éí³ ìàº; òå, ùî âãîðó äèâèòüñÿ,  öå

öèáóëÿ, áî êîëè âîíà ùå â ãðÿäêàõ âîñåíè ñòèð÷èòü, òî ìîâ

õòî ç çåìë³ óãîðó äèâèòüñÿ.

Ïîðåãîòàëèñü òà ïîäèâóâàëèñü ñòàðîñòè, ùî òàêî¿, í³áèòî

íåìóäðî¿, çàãàäêè íå çíàëè, ³ çàõîäèëèñü ðóõàòè äî ãîñïîäè.

Îò ÿê ïîâèëàçèëè ñòàðîñòè ç-çà ñòîëó, ä³âêà äî ¿õ òà é ïèòàº:

 Ñêàæ³òü æå ìåí³, ùî âè çà ëþäè ³ çâ³äê³ëü ðîäîì? À òî

ÿê ïðèéäóòü áàòüêî òà ìàòè, òî ÿ íå çíàòèìó, ÿê ³ ùî ¿ì ïðî

âàñ êàçàòè.

 Ìåíå,  êàæå ñòàðîñòà,  ïðîçèâàþòü Êóùåì, ï³äñòà-

ðîñòó  Ëîïóõîì, à ìîëîäîãî  Ëîìàêîþ, ñòàð³ âàø³, çäàºòü-

ñÿ, ÷óâàëè ïðî íàñ, çíàþòü.

 Å, êîëè òàê, òî é ÿ âàñ óñ³õ òðüîõ çíàþ,  êàæå ä³âêà, 

ï³ä êóùåì ÿ ñïàòè ëÿãàëà, ëîïóõîì â³ä ñîíöÿ ñåáå çàêðèâà-

ëà, à ëîìàêîþ ñâèí³ ç ÷åðåäè ïðîãàíÿëà: çíàþ âàñ óñ³õ, çíàþ!

Ìîâ ïðèñêîì ñòàðîñò³â òà ìîëîäîãî âðàæà ä³âêà îáñèïà-

ëà, ñòàëî ¿ì ³ ñîðîìíî, ³ ñåðäèòî íà ãàñïèäñüêó ä³âêó çà òàêó

îäïîâ³äü, àëå æ áîÿëèñü ¿¿ ùå çàéìàòè, ùîá ùå ÷èì êðà-

ùèì, áóâà, íå ïîâ³òàëà.

Â³ääàëà ä³âêà ñòàðîñòàì õë³á, ïîïðîùàëèñü âîíè ç íåþ ³

ï³øëè äî ñâîãî ñåëà, âñþ äîðîãó äèâóþ÷èñü ç á³äîâî¿ ä³âêè.

Ïðèéøîâ îòî ìîëîäèé äîäîìó òà é õâàëèòüñÿ áàòüêîâ³,

ÿê ³ ùî áóëî ó ñòàðîñò³â ç ä³âêîþ. Çàðåãîòàâ ñòàðèé òà é

êàæå:

 Áî òî, âèïàäà, âè óñ³ òðè áóëè äóðí³, à âîíà ðîçóìíà.

Êîëè õî÷åø, ñèíó, çíàòè, îòàê çàâæäè ðîçóìí³ ëþäè ðîçï³ç-

íàþòü äóðí³â.

 Í³, òàòó, ìè íå äóðí³, àëå æ ç íåþ ³ ñàì ä³äüêî áîëîò-

íèé íå çàáàëàêàº,  îäìîâèâ ñèí.

 ² ãàðàçä,  êàæå ñòàðèé,  êîëè òè é ñïðàâä³ ðîçóìíèé,

òî â³çüìè ñèâîãî áàðàíà, ïîæåíè íà ÿðìàðîê, ïðîäàé íå ïðî-

äàé, ñîë³ êóïè, âèïèé ³ çàêóñè òà äîäîìó ùå é áàðàíà ïðèâåäè.

Êîëè öå çðîáèø ÿê ñë³ä, òè, âèïàäà, ðîçóìíèé, ³ ä³âêà áóäå

òâîÿ, à ÿê æå í³  òè äóðåíü, ³ íå òîá³ âîíà ñóäèëàñü.

Æåíå îòî ïàðóáîê áàðàíà íà ÿðìàðîê ïðîäàâàòè òà âñå

ì³çêóº: ÿê áè éîãî ïðîäàòè òàê, ùîá óïàñòè ³ íå çàáèòèñü,

ùîá êîçè áóëè ñèò³ é ñ³íî áóëî ö³ëå, ÿê áàòüêîâ³ õî÷åòüñÿ.

Òðàïèëîñü éîìó ãíàòè ñâîãî áàðàíà ÿêðàç òèì ñåëîì, äå

æèëà á³äîâà ä³âêà. Çãàäàâ â³í ä³âêó òà é äóìàº: «Îò áè õòî

îäãàäàâ áàòüêîâó çàãàäêó».

222

Ò³ëüêè ïîäóìàâ öå, àæ ÷óº, ùîñü êàøëÿíóëî.

 Àõè, ÷îðíÿâèé, îçèðíèñü-áî, ëóêàâèé!

Îçèðíóâñÿ ïàðóáîê, äèâèòüñÿ, àæ öå òà á³äîâà ä³âêà, ñòî¿òü

ñîá³ êîëî êðèíèö³, âîäó áåðå.

 À ÷îãî öå òè, ïàðóá÷å, òàêèé ñìóòíèé?

 Åãå, ÷îãî!.. Òè á íå áóëà ñìóòíîþ, êîëè á òîá³ çàãàäàíî

òàêó çàãàäêó, ÿê îñü ìåí³: áàðàíà ïðîäàòè íå ïðîäàòè, âèïè-

òè, çàêóñèòè, ñîë³ êóïèòè òà ùå é ö³ëîãî áàðàíà äîäîìó ïðè-

ãíàòè,  à ÿ í³ÿê íå ä³éäó ñâî¿ì ðîçóìîì, ÿê öå çðîáèòè, 

êàæå ïàðóáîê.

À ä³âêà éîìó:

 Îñü ïîñëóõàé ìåíå, äóðíî¿, òî, ìîæå, òè ÷è íå ïîðî-

çóìí³øàºø! ßê ïðèæåíåø îòî áàðàíà íà ÿðìàðîê, ïîçè÷ ó

êîãî ãàðíåíüêî íîæèöü, îáñòðèæè âîâíó ç éîãî, ïðîäàé ¿¿, à

çà ò³ ãðîø³ âèïèé ñîá³, çàêóñè, ñîë³ êóïè, à îáñòðèæåíîãî

áàðàíà äîäîìó áàòüêîâ³ ïîæåíåø.

Çðàä³â ïàðóáîê, çàðåãîòàâñü ³ àæ ó äîëîí³ ñïëåñíóâ, íàâ³òü

ä³âö³ çà ïîðàäó íå ïîäÿêóâàâ òà ìåðù³é ïîãíàâ áàðàíà íà

ÿðìàðîê.

Ïðèãíàâ îòî â³í áàðàíà íà ÿðìàðîê, çðîáèâ óñå, ÿê ðà-

äæåíî, ³ ïîâåðíóâñü äîäîìó âåñåëèé, ùî áàðàíà ïðîäàâ íå

ïðîäàâ, âèïèâ, çàêóñèâ, ñîë³ êóïèâ, ùå é áàðàíà ö³ëîãî íà-

çàä ïðèãíàâ.

Óâ³õîäèòü ó õàòó, à áàòüêî é ïèòàº:

 Íó, ùî, ñèíêó, ÷è ïîÿðìàðêóâàâ ÿê ñë³ä?

 Ïîÿðìàðêóâàâ, òàòó, òà ùå é ÿê  óñå çðîáèâ, ÿê âåë³-

ëè,  îäêàçóº ñèí.

 À õòî æ öå íàâ÷èâ òåáå òàê çðîáèòè?  çàïèòàâ ñòàðèé.

 Õå! à õòî æ? ñàì! ãîëîâó ìàþ, íó é äîäóìàâñÿ, ÿê ³ ùî.

 Íó, àáè òàê,  êàæå áàòüêî,  ò³ëüêè æ ìåí³ çäàºòüñÿ,

ùî òóò é íå áåç ÷óæîãî ðîçóìó îá³éøëîñü, áî ÿ òåáå ãàð-

íåíüêî çíàþ!

Äðóãîãî äíÿ óâå÷åð³ çàõîäèòü äî áàòüêà ìîëîäîãî ¿õ ñóñ³ä,

ùî ï³äñòàðîñòîþ áóâ, òà é ïèòàº:

 À ùî, ÷è ïðîäàâ íàø êíÿçü áàðàíà?

 Í³, íå ïðîäàâ, òà é íå âåë³â éîãî ÿ ïðîäàâàòè, ÿ ò³ëüêè

çàãàäóâàâ éîìó íàçäîãàä, óìà âèâ³äóâàâ: ïðîäàòè íå ïðîäà-

òè, âèïèòè, çàêóñèòè, ñîë³ êóïèòè òà é áàðàíà íàçàä ïðèãíà-

òè, íó, â³í, í³âðîêó éîìó, òàê ³ çðîáèâ,  à õ³áà ùî? 

çàïèòóº ñòàðèé.

 Òà, áà÷òå, ñâàòå, òðàïèëîñü ìåí³, éäó÷è íà ÿðìàðîê,

îäïî÷èâàòè â îäí³ì ñåë³, ï³ä âåðáîþ êîëî êðèíèö³. Äèâ-

ëþñü, æåíå íàø êíÿçü áàðàíà íà ÿðìàðîê. «Îöå æ ³ ãàðàçä, ç

íèì ³ ÿ ïî¿äó, îõîòí³øå áóäå»,  ïîäóìàâ ÿ. Êîëè öå ä³âêà,

223

ùî áðàëà âîäó, êàøëÿíóëà íàøîìó-òàêè êíÿçåâ³ òà é ïèòàº 

÷îãî òàêèé ñóìíèé? À â³í ³ îäìîâëÿº ¿é: «Åãå, ÷îãî! Òè á,

êàæå, íå áóëà ñìóòíîþ, ÿêáè òîá³ çàãàäàíî òàêó çàãàäêó, ÿê

îñü ìåí³: áàðàíà ïðîäàòè ³ íå ïðîäàòè, ³ âèïèòè, ³ çàêóñèòè,

³ ñîë³ êóïèòè, òà ùå é ö³ëîãî áàðàíà äîäîìó ïðèãíàòè, à ÿ

í³ÿê íå ä³éäó ñâî¿ì ðîçóìîì, ÿê öå çðîáèòè». Îò ä³âêà é

ðàäèòü éîìó, ùîá â³í, ïðèãíàâøè áàðàíà íà ÿðìàðîê, îá-

ñòðèã éîãî ïîçè÷åíèìè íîæèöÿìè, âîâíó ïðîäàâ, çà ò³ ãðîø³

âèïèâ, çàêóñèâ, ñîë³ êóïèâ, à îáñòðèæåíîãî áàðàíà äîäîìó

ïðèãíàâ. Ïðèäèâëÿþñü ÿ äî ö³º¿ ä³âêè êðàùå, àæ öå òà ñàìà

ä³âêà, äî ÿêî¿ ìè ñâàòàòè âàøîãî-òàêè ïàðóáêà âîäèëè. Òàêå-

òî ìåí³ òðàïèëîñü áà÷èòè é ÷óòè, òèì ³ çàá³ã îöå ðîçïèòàòè 

ÿê ³ ùî òóò ó âàñ?

 Òàê îí âîíî ÿê! Ñèíó, ñèíó, à éäè ëèø ñþäè!  ãóêíóâ

ñòàðèé íà ïàðóáêà. Ââ³éøîâ ïàðóáîê â õàòó.

 Òàê îí âîíî ÿê, ñèíó! Öå ãàðíî, äóæå ãàðíî! À òè æ ìåí³

êàçàâ, ùî ñâî¿ì ðîçóìîì ä³éøîâ, äîäóìàâ! Äóðåíü æå òè, ñèíó,

äóðåíü, òà ùå é áðåõóí âåëèêèé. Õ³áà æ òè, ñèíó, çàáóâ, ùî

êàæóòü ëþäè: áðåõíåþ ñâ³ò ïðîéäåø, òà íàçàä íå âåðíåøñÿ.

Àëå æ ùîá òàêèì äóðíèì òà áðåõóíîì ³ íå çãèíóòè, òî áåðè

ìåðù³é çíîâ ñòàðîñò³â òà éäè äî ò³º¿ æ òàêè ä³âêè é äîáóâàéñü

â³ä íå¿ ñëîâà. Ä³âêà âîíà, áà÷ó, ðîçóìíà, êàæóòü, ³ ðîáîòÿùà 

áóäå òåáå íà ðîçóì íàñòàâëÿòè â ãîñïîäàðñòâ³, ³ âñå áóäå ãà-

ðàçä, â³êó äîæèâåø ïî-ëþäñüêîìó, à ÿê æå â³çüìåø òàêó, ÿê ³

ñàì, îâå÷êó, òî é êóðè òåáå, ÿê ÿ âìðó, çàãðåáóòü.

Çíîâ ñòàðèé çàñëàâ ñòàðîñò³â äî á³äîâî¿ ä³âêè, íàâ³òü ³

ñàì íå ïîë³íóâàâñÿ ï³òè òóäè, ùîá äîïîìîãòè çðîáèòè ä³ëî

ÿê ñë³ä. Òî é óçÿëè òó ä³âêó.

ÍÀÐÎÄÍÈÉ ÃÓÌÎÐ

ÏÀËÈÖß

Ïðèéøîâ îäèí ä³ä äî êîð÷ìè ³ ìàâ ç³ ñîáîþ ãàðíó ïàëèöþ.

À â êîð÷ì³ ñèä³ëî äâà ÷îëîâ³êè òà é äàâàé ÷³ïëÿòèñÿ í³ ñ³ëî í³

âïàëî äî ä³äà.

 Äèâèñü,  êàæóòü,  öå íàøîãî ñòàðøèíè ïàëèöÿ!

À äå öå òè ¿¿ âçÿâ, ä³äó? Óêðàâ, ãà? Ïðèçíàâàéñÿ!

Ä³ä ìîâ÷èòü, óæå é çëÿêàâñÿ, õî÷ ïàëèöÿ òà áóëà íå êðà-

äåíà, à éîãî âëàñíà. Êîëè ñàìå íà öå âõîäèòü ñòàðøèíà äî

êîð÷ìè. Ò³¿ ïðè÷åïè çàðàç äî éîãî:

 À ïðàâäà, òî âàøà ïàëèöÿ? ×è íå âêðàâ ¿¿ ä³ä ó âàñ?

224

Ñòàðøèíà ãëÿíóâ íà ïàëèöþ: òà é ãàðíà æ! ² çàêîðò³ëî

éîìó òó ïàëèöþ â³äíÿòè.

 À é ñïðàâä³ öå ìîÿ! Äå öå òè ¿¿ óçÿâ, ä³äó?

À ä³ä óæå îòÿìèâñü òà é ïèòàº:

 ×óºòå, ïàíå ñòàðøèíî, òî öå âàøà ïàëèöÿ? Â³çüì³òü,

ÿê âàøà!

Ñòàðøèíà áåðå.

 Òàê,  êàæå ä³ä,  äîáðå! Ó íàøîìó ñåë³ çëîä³¿ îá³êðà-

ëè öåðêâó ³ òóþ ïàëèöþ çàáóëè; à ëþäè äàëè ¿¿ ìåí³, ùîá ÿ

³øîâ ó ñâ³ò: õòî áóäå êàçàòè, ùî òî éîãî ïàëèöÿ,  òîé öåðêâó

îá³êðàâ.

Ñòàðøèíà òîä³ òóäè-ñþäè... Òà ùî ðîáèòè? Íå ò³ëüêè

ïàëèöþ â³ääàâ, à ùå é çàïëàòèâ ä³äîâ³, ùîá í³êîìó íå êàçàâ.

ÑÒÀÐØÈÍÀ

Ðàç îáðàëè ñîá³ ëþäè íîâîãî ñòàðøèíó. Îò íîâèé ñòàðøèíà

³ çàïèøàâñÿ, çðîáèâñÿ òàêèé ïàíîâèòèé, ùî é ï³äñòóïèòè äî

íüîãî ñòðàøíî. Ñèäèòü ÿêîñü íîâèé ñòàðøèíà íà µàíêó ³ áà-

÷èòü, ùî õòîñü ¿äå ñåëîì. Ïîêëèêàâ ñòàðøèíà ñâîãî íåáîæà òà

é êàæå:

 Á³æè ìåðù³é òà é ñïèòàéñÿ, ùî âîíî çà ïòèöÿ òàêà ¿äå

÷åðåç ìîº ñåëî?

Êèíóâñÿ õëîïåöü ìèòòþ äîãàíÿòè; á³æèòü òà é ãóêàº íà

ïðî¿æäæîãî, ùîá ï³äîæäàâ. Â³ç çóïèíèâñÿ. Õëîï÷èê ï³äá³ãàº.

 ×îãî òîá³ òðåáà?  ïèòàº ïðî¿æäæèé.

 Òà íàø íîâèé ïàí ñòàðøèíà çâåë³â ñïèòàòè, ùî âè çà

ïòèöÿ òàêà òóò ¿äåòå?

 Ñêàæè ñâîºìó íîâîìó ñòàðøèí³,  îçâàâñü ïðî¿æäæèé, 

ùî ³ òè äóðåíü, ³ ñòàðøèíà äóðåíü!

Âåðíóâñÿ õëîïåöü íàçàä, à ñòàðøèíà éîãî ïèòàº:

 À ùî?

 Òà òî ÿêèéñü çíàéîìèé.

 ßê?

 Òà òàê: â³í ³ âàñ, ³ ìåíå çíàº!

 ßê æå â³í çíàº?

 Òà êàçàâ, ùî é âè äóðåíü, ³ ÿ äóðåíü.

ÍÅ Ç ÏÅÐØÎÃÎ ÏÎÃËßÄÓ

 ²âàíî÷êî çàðó÷èâñÿ ç Êîâàëüñüêîþ. ×è òî áóëà ëþáîâ ç

ïåðøîãî ïîãëÿäó?

225

 Í³... ç äðóãîãî! Êîëè â³í ¿¿ ïåðøèé ðàç ïîáà÷èâ, òî ùå íå

çíàâ, ùî âîíà áàãàòà.

Ê²ÍÅÖÜ ÍÀÐ²ÊÀÍÍßÌ

Çÿòü íàð³êàº òåñòåâ³ íà ñâîþ æ³íêó: ñâàðëèâà, äîêó÷ëèâà,

íåãîñïîäàðíà, çàçäð³ñíà...

 Áóäü ñïîê³éíèé! ßê âîíà íå çì³íèòüñÿ ³ ÿ ùå ïî÷óþ â³ä

òåáå ïðî íå¿ ùîñü çëîãî, òî íå çàïèøó ¿é í³ ìà÷èíè ç îá³öÿ-

íîãî ìàºòêó.

Â³ä òîãî ÷àñó çÿòü óæå íå íàð³êàº.

ÏÎ×ÀÒÎÊ ÊÎÕÀÍÍß

 Ñêàæè, êîõàíà, ÿê òè ä³çíàëàñÿ, ùî ìåíå ëþáèø?

 Òîìó ùî ÿ ïî÷àëà çëîñòèòèñÿ, êîëè õòîñü êàçàâ, ùî òè

îñåë.

ÄÓÐÍÅ ÏÈÒÀÍÍß

 Ïðàâäà, êîõàíà, ùî ÿ ïåðøèé ìóæ÷èíà, ùî òåáå ïîö³ëó-

âàâ?

 Ïðàâäà, àëå íå ðîçóì³þ, ÷îìó êîæåí ç âàñ ñòàâèòü òàêå

äóðíå ïèòàííÿ?

* * *

×îëîâ³ê ïðîïîíóº äðóæèí³:

 Äàâàé äîìîâèìîñü: õòî ïåðøèé ç íàñ çàò³º ñâàðêó, òîé

áóäå ïëàòèòè øòðàô.

 Òè ùî  âèð³øèâ ìåíå îáäåðòè, ÿê ëèïêó?

* * *

Ðîçìîâëÿþòü ñóñ³äè:

 Ó÷îðà âñþ í³÷ ó âàñ ñâ³òèëèñÿ â³êíà. Áóëè ãîñò³?

 Í³. Çàâòðà ïîâåðòàºòüñÿ ç êóðîðòó äðóæèíà, ³ â íå¿

ìîæå âèíèêíóòè çàïèòàííÿ, ÷îìó òàê ìàëî íàãîð³ëî åëåêòðî-

åíåðã³¿.

226

* * *

 ×óëè? Ïðîôåñîð òàê çàõâîð³â, ùî âòðàòèâ ìîâó.

 Àëå êîòðó? Â³í ¿õ çíàâ àæ ï'ÿòü.

* * *

 Ùî òàêå øåï³ò?

 Öå îäèí ³ç ñïîñîá³â ñï³ëêóâàííÿ ëþäåé. ßêùî øåïî-

÷óòüñÿ äâîº, òî öå ïî÷àòîê êîõàííÿ. ßêùî øåïî÷óòüñÿ óñ³ 

òî öå éîãî ê³íåöü.

* * *

ßêèéñü ó÷åíèé, ïîäîðîæóþ÷è íà ïàðîïëàâ³, çàïèòàâ ìîðÿêà:

 ×è çíàºø òè ãðàìàòèêó?

 Í³,  â³äïîâ³â ìîðÿê.

 Òîä³ òè çãóáèâ ïîëîâèíó ñâîãî æèòòÿ.

Ðàïòîì ï³äíÿâñÿ â³òåð, ðîçáóðõàëîñÿ ìîðå ³ ïàðîïëàâ ðîç-

ãîéäàëî.

Ìàòðîñ çàïèòàâ ó÷åíîãî:

 ×è âì³ºø òè ïëàâàòè?

 Í³,  â³äïîâ³â â³í.

 Òîä³ òè çãóáèâ óñå ñâîº æèòòÿ.

* * *

 ßê âàì ïîäîáàºòüñÿ ò³ñòå÷êî, ÿêå ïðèãîòóâàëà ìîÿ ìàìà?

 Âîíî äóæå ñìà÷íå.

 Äèâíî, ìîÿ ìàìà çàâæäè ãîâîðèòü, ùî ó âàñ íåìàº ñìàêó...

* * *

Ïåðåä òèì, ÿê ðîçïî÷àòè äîïîâ³äü, â³í ïîòåð ïåíñíå, à

ïîò³ì ïî÷àâ çàìèëþâàòè î÷³.

* * *

Íàâ³òü âèñòóïàþ÷è íà çáîðàõ ïåðøèì, â³í ïðèºäíóâàâñÿ

äî ïîïåðåäíüîãî ïðîìîâöÿ.

227

* * *

Äîïîâ³äà÷ ùîõâèëèíè çàÿâëÿâ:

 ß õîò³â áè çóïèíèòèñÿ!..  ³ ãîâîðèâ, íå çóïèíÿþ÷èñü,

òðè ãîäèíè.

* * *

 Îòæå, Ìèêîëêî,  ïèòàº â÷èòåëüêà,  ÿêèé öå ÷àñ: "ß

ìèþñÿ, òè ìèºøñÿ, â³í ìèºòüñÿ?"

Òðîõè ïîäóìàâøè, õëîïåöü â³äïîâ³äàº:

 Ñóáîòà.

ÍÀÐÎÄÍÀ ÌÓÄÐ²ÑÒÜ

• Ëþäèíó ï³çíàòè íåëåãêî. Àëå òîé, êîãî ëåãêî ï³çíàòè, íå

âàðòèé òîãî, ùîá ç íèì çíàòèñÿ.

• ßêùî ëþäèíà ïðîòÿãîì äíÿ ïî÷óº îäíå äîáðå ñëîâî,

ïîáà÷èòü îäèí äîáðèé â÷èíîê ³ çðîáèòü îäíó äîáðó ñïðàâó, 

âîíà ïðîæèâå öåé äåíü íåäàðåìíî.

• Áåðåæè õë³á íà îá³ä, à ñëîâî ó â³äïîâ³äü.

• Óì³é â÷àñíî ñêàçàòè ³ â÷àñíî çàìîâêíóòè.

• Íå õî÷åø ïî÷óòè äóðíèõ ñë³â, íå êàæè ¿õ ñàì.

• Óì³ºø ãîâîðèòè, íàâ÷èñü ³ ñëóõàòè.

• Ãîâîðè ìàëî, ñëóõàé áàãàòî, à äóìàé ùå á³ëüøå.

• Êîëè ñàì äîáðå íå çíàºø, òî êðàùå çìîâ÷.

• Îñâ³òà ðîçóìíîìó ïîêàçóº, ùî â³í ìàëî çíàº, à â äóðíÿ

ïîðîäæóº ³ëþç³þ, ùî â³í çíàº áàãàòî.

• Íàéãîëîñí³øèé áàðàáàí ñòàº áåççâó÷íèì, ÿêùî â íüîãî

íå áèòè; íàéðîçóìí³øà ëþäèíà ñòàº íåóêîì, ÿêùî ¿¿ íå íà-

â÷àòè.

• Êîëè òè ç'ÿâèâñÿ íà ñâ³ò, òè ïëàêàâ, à âñ³ ðàä³ëè; çðîáè

æ òàê, ùîá, êîëè òè áóäåø ïîêèäàòè ñâ³ò, óñ³ ïëàêàëè, à òè

îäèí ïîñì³õàâñÿ.

• Êîëè õòîñü äàº òîá³ "äîáðó ïîðàäó", äàé éîìó îäðàçó äâ³

òàêèõ ïîðàäè, ³ â³í â³ä òåáå â³ä÷åïèòüñÿ.

• Êîëè ñóìí³âàºòåñÿ, êàæ³òü ïðàâäó.

• Ïîñèäü ñïîê³éíî, ³ òè çðîçóì³ºø, ÿêèìè ìàðíèìè º

ùîäåíí³ òóðáîòè. Ïîìîâ÷ òðîõè, ³ òè çðîçóì³ºø, íàñê³ëüêè

ïîðîæí³ìè º ïîâñÿêäåíí³ ðîçìîâè. Â³äìîâñÿ â³ä áóäåííèõ

êëîïîò³â, ³ òè çðîçóì³ºø, ÿê áàãàòî ñèë ëþäè òðàòÿòü äàðåì-

íî. Çà÷èíè ñâî¿ âîðîòà, ³ òè çðîçóì³ºø, ÿêèìè îáòÿæëèâèìè

228

º óçè çíàéîìñòâ. Ìàé ìàëî áàæàíü, ³ òè çðîçóì³ºø, ÷îìó òàê³

÷èñëåíí³ õâîðîáè ðîäó ëþäñüêîãî. Áóäü ëþäÿí³øèì, ³ òè çðî-

çóì³ºø, ÿê³ áåçäóøí³ íàâêîëî òåáå ëþäè.

• ª ÷îòèðè âèäè ëþäåé: 1) ò³, ùî íå çíàþòü, ùî íå çíàþòü;

öå äóðí³  îáõîäü ¿õ; 2) ò³, ùî íå çíàþòü, àëå çíàþòü, ùî íå

çíàþòü; öå ïðîñòîäóøí³  íàâ÷è ¿õ; 3) ò³, ùî çíàþòü, àëå íå

çíàþòü, ùî çíàþòü; öå ò³, ùî ñïëÿòü,  ðîçáóäè ¿õ; 4) ò³, ùî

çíàþòü, ³ çíàþòü, ùî çíàþòü; öå ìóäðåö³  éäè çà íèìè!

ÓÊÐÀ¯ÍÑÜÊÀ ÏÎÅÇ²ß

Ò. Øåâ÷åíêî

(18141861)

ßêáè çóñòð³ëèñÿ ìè çíîâó,

×è òè çëÿêàëàñÿ á, ÷è í³?

ßêåº òèõåº òè ñëîâî

Òîä³ á ïðîìîâèëà ìåí³?

Í³ÿêîãî. ² íå ï³çíàëà á.

À ìîæå á, ïîò³ì íàãàäàëà,

Ñêàçàâøè: "Ñíèëîñÿ äóðí³é".

À ÿ çðàä³â áè, ìîº äèâî!

Ìîÿ òè äîëå ÷îðíîáðèâà!

ßêáè ïîáà÷èâ, íàãàäàâ

Âåñåëåº òà ìîëîäåº

Êîëèøíº ëèøåíüêî ëèõåº,

ß çàðèäàâ áè, çàðèäàâ!

² ïîìîëèâñü, ùî íå ïðàâäèâèì,

À ñíîì ëóêàâèì ðîç³éøëîñü,

Ñë³çüìè-âîäîþ ðîçëèëîñü

Êîëèøíºº ñâÿòåº äèâî!

ÄÎËß

Òè íå ëóêàâèëà çî ìíîþ,

Òè äðóãîì, áðàòîì ³ ñåñòðîþ

Ñ³ðîì³ ñòàëà. Òè âçÿëà

Ìåíå, ìàëåíüêîãî, çà ðóêó

² â øêîëó õëîïöÿ îäâåëà

Äî ïÿíîãî äÿêà â íàóêó.

«Ó÷èñÿ, ñåðäåíüêî, êîëèñü

Ç íàñ áóäóòü ëþäè»,  òè ñêàçàëà.

À ÿ é ïîñëóõàâñü, ³ ó÷èâñü,

* * *

² âèâ÷èâñÿ. À òè çáðåõàëà.

ßê³ ç íàñ ëþäè? Òà äàðìà!

Ìè íå ëóêàâèëè ç òîáîþ,

Ìè ïðîñòî éøëè; ó íàñ íåìà

Çåðíà íåïðàâäè çà ñîáîþ.

Õîä³ìî æ, äîëåíüêî ìîÿ!

Ì³é äðóæå âáîãèé, íå ëóêàâèé!

Õîä³ìî äàëüøå, äàëüøå ñëàâà,

À ñëàâà  çàïîâ³äü ìîÿ.

Ñîíöå çàõîäèòü, ãîðè ÷îðí³þòü,

Ïòàøå÷êà òèõíå, ïîëå í³ì³º,

Ðàä³þòü ëþäè, ùî îäïî÷èíóòü,

À ÿ äèâëþñÿ... ³ ñåðöåì ëèíó

Â òåìíèé ñàäî÷îê íà Óêðà¿íó.

Ëèíó ÿ, ëèíó, äóìó ãàäàþ,

² í³áè ñåðöå îäïî÷èâàº.

×îðí³º ïîëå, ³ ãàé, ³ ãîðè,

229

²âàí Ôðàíêî

(18561916)

ßê ïî÷óºø âíî÷³ êðàé ñâîéîãî â³êíà,

Ùî ùîñü ïëà÷å ³ õëèïàº âàæêî,

Íå òðèâîæñÿ çîâñ³ì, íå çáàâëÿé ñîá³ ñíà,

Íå äèâèñÿ â òîé á³ê, ìîÿ ïòàøêî!

Ñå íå òîé ñèðîòà, ùî áåç ìàìè áëóêà,

Íå ãîëîäíèé æåáðàê, ìîÿ ç³ðêî;

Ñå ðîçïóêà ìîÿ, íåâòèøèìà òîñêà,

Ñå ëþáîâ ìîÿ ïëà÷å òàê ã³ðêî.

* * *

Îé òè ä³â÷èíî, ç ãîð³õà çåðíÿ,

×îì òâîº ñåðäåíüêî  êîëþ÷å òåðíÿ?

×îì òâî¿ óñòîíüêà  òèõà ìîëèòâà,

À òâîº ñëîâî ãîñòðå, ÿê áðèòâà?

×îì òâî¿ î÷³ ñÿþòü òèì ÷àðîì,

Ùî òî çàïàëþº ñåðöå ïîæàðîì?

Îõ, ò³¿ î÷³ òåìí³ø³ íî÷³,

Õòî â íèõ çàäèâèòüñÿ, é ñîíöÿ íå õî÷å!

² ÷îì òâ³é óñì³õ  äëÿ ìåíå ñêðóòà,

Ñåðöå áåíòåæèòü, ÿê áóðÿ ëþòà?

Îé òè, ä³â÷èíî, ÿñíàÿ çîðå!

Òè ìî¿ ðàäîù³, òè ìîº ãîðå!

Òåáå âèäàþ÷è, ëþáèòè ìóøó,

Òåáå êîõàþ÷è, çàãóáëþ äóøó.

***

Áåçìåæíåº ïîëå â ñí³æíîìó çàâîþ,

Îõ, äàé ìåí³ îáøèðó é âîë³!

ß ñàì ñåðåä òåáå, ëèø ê³íü ï³äî ìíîþ

² â ñåðö³ íåñòåðïí³¿ áîë³.

Íà ñèíº íåáî âèõîäèòü çðÿ.

Îé çîðå! çîðå!  ³ ñëüîçè êàíóòü.

×è òè ç³éøëà âæå ³ íà Óêðàéí³?

×è î÷³ êàð³ òåáå øóêàþòü

Íà íåá³ ñèí³ì? ×è çàáóâàþòü?

Êîëè çàáóëè, áîäàé çàñíóëè,

Ïðî ìîþ äîëåíüêó ùîá ³ íå ÷óëè.

230

Íåñè æ ìåíå, êîíþ, ïî ÷èñòîìó ïîëþ,

ßê âèõîð, ùî òóòêà ãóëÿº,

À÷åíü óòå÷ó ÿ â³ä ëþòîãî áîëþ,

Ùî ñåðöå ìîº ðîçðèâàº.

* * *

×îãî ÿâëÿºøñÿ ìåí³

Ó ñí³?

×îãî çâåðòàºø òè äî ìåíå

×óäîâ³ î÷³ ò³ ÿñí³,

Ñóìí³,

Íåìîâ êðèíèö³ äíî ñòóäåíå?

×îìó óñòà òâî¿ í³ì³?

ßêèé äîê³ð, ÿêå ñòðàæäàííÿ,

ßêå íåñïîâíåíå áàæàííÿ

Íà íèõ, ìîâ çàðåâî ÷åðâîíå,

Çàéìàºòüñÿ ³ çíîâó òîíå

Ó òüì³?

×îãî ÿâëÿºøñÿ ìåí³

Ó ñí³?

Â æèòò³ òè ìíîþ çãîðäóâàëà,

Ìîº òè ñåðöå íàä³ðâàëà

² ç íüîãî âèçâàëà îäí³

Îò³ ðèäàííÿ ãîëîñí³ 

Ï³ñí³.

Â æèòò³ ìåíå òè é çíàòü íå çíàºø,

²äåø ïî âóëèö³  ìèíàºø,

Âêëîíþñÿ  íàâ³òü íå çèðíåø

² ãîëîâîþ íå êèâíåø,

Õî÷ çíàºø, çíàºø, äîáðå çíàºø,

ßê ÿ ëþáëþ òåáå áåç òÿìè,

ßê ìó÷óñü äîâãèìè íî÷àìè

² ÿê ë³òà âæå çà ë³òàìè

Ñâ³é á³ëü, ñâ³é æàëü, ñâî¿ ï³ñí³

Ó ñåðö³ çäàâëþþ íà äí³.

Î, í³!

ßâëÿéñÿ, ç³ðîíüêî, ìåí³

Õî÷ â ñí³!

Â æèòò³ ìåí³ âåñü â³ê òóæèòè 

Íå æèòè.

Òàê õàé òå ñåðöå, ùî â òóðáîò³,

Íåíà÷å ïåðëà ó áîëîò³,

Ìàðí³º, âÿíå, çàñèõà, 

Õî÷ â ñí³ íà âèä òâ³é îæèâàº,

Õî÷ â æàëîùàõ æèâ³øå ãðàº,