Сабиров Р.А. Русско-татарский полный учебный словарь
Подождите немного. Документ загружается.
йөрешү ♦ Ребенку нужно больше гулять. – Балага күбрәк урамда йөрергә кирәк. ♦ Они
гуляли у Ильдара. – Алар Илдарда күңел ачканнар.
гуляш сущ гуляш
гулящий пр йөрүчән, күңел ачырга яратучы
гуманист сущ гуманчы
гуманитарий сущ гуманитария белгече
гуманность сущ инсаниятлек, кешелеклелек
гуманный пр кешелекле, шәфкатьле ♦ Гуманные цели. – Кешелекле максатлар.
гумно сущ ындыр, ындыр табагы
гундосить гл тыңкышлау
гундосый пр тыңкыш
гунны сущ һуннар, сүннәр
гурия сущ хур кыз
гурман сущ ашамсак, тәмле тамак
гурманство сущ ашамсаклык, тәмле тамаклык
гурт сущ көтү
гуртовщик сущ көтү йөртүче, көтү куучы
гуртом нар көтүе белән, җыйнаулашып, барысы бергә
гурьба сущ төркем, көтү (кешеләр турында)
гурьбой нар өелеп, җыелышып, барысы бергә, җыйнау
гусак сущ ата каз
гусем нар бер-бер артлы тезелешеп, аллы-артлы
гусеница сущ 1. (личинка бабочки) корт, күбәләк корты; 2. тех тәгәрмәч чылбыры
гусёнок сущ каз бәбкәсе
гусиная лапчатка сущ бот бәбкә үләне
гусиный пр каз ...
гусли сущ гөслә
гусляр сущ гөсләче
гуслярный пр гөслә ...
густеть гл куелану, куеру ♦ Туман густеет. – Томан куелана.
густить гл куелау, куерту
густо нар 1. куе, куе булып; 2. каты, каты итеп
густой пр 1. куе; 2. (не жидкий) куе, каты ♦ Густые волосу. – Куе чәч. ♦ Густые облака. –
Куе болытлар.
густопсовый пр (о борзых собаках) муены куе йонлы
густота сущ куелык; (голос) калынлык, (лес) ешлык
гусыня сущ ана каз
гусь сущ каз
гуськом нар бер-бер артлы тезелешеп, аллы-артлы ♦ Идти гуськом по тропинке. – Сукмак
буйлап аллы-артлы бару.
гусятина сущ каз ите
гусятница сущ 1. (помещение) казлар кетәге (абзары); 2. (ястреб) каз карчыгасы
гуторить сущ буш сөйләм алып бару
гуща сущ 1. (кофейная) куелык, куесы; 2. куелык, чытырманлык; 3. урта, ара, эч
гущина сущ куелык, чытырманлык
гюрза сущ зоол гөрзә
гяур сущ кәфер
Д
да 1 част 1. әйе, шулай; 2. вопр шулаймыни? алаймыни? әйеме?; 3. (вот еще, кстати) әй
да 2 союз 1. да, һәм; 2. присоед өстәвенә, тагын, шуның өстенә
да здравствует межд яшәсен
дабы част өчен; имеш ♦ Явился, дабы известить нас о важном событии. – Килгән, безне
мөһим вакыйга белән мәгълүм итәргә имеш.
давай межд әйдә ♦ Давайте дружить. – Әйдәгез дуслашыйк.
давай-ка межд әйдә, яле
давать гл 1. бирү, биреп тору; 2. (предоставить) бирү; 3. (поручить) бирү, кушу; 4.
(ударить) берне бирү, сугу, кундыру, тондыру, чылтырату; 5. (определить возраст) бирү;
6. (показывать, демонстрировать) бирү
давать аванс - аванслау
давать вдоволь - кинәндерү
давать затрещину - кундыру
давать нагоняй - пешерү
давать понять - сиздерү
давать почувствовать - сиздерү
давать пощёчину - яңаклау
давать тумака - тукмаклау
даваться гл 1. (поддаться) бирелү, тоттыру, мөмкинлек бирү; 2. (легко усвоиться) җиңел
бирелү, җиңел үзләштерү; 3. кирәге булу, табылу ♦ Завтра вечером дается представление.
– Иртәгә кич белән тамаша биреләчәк.
давеча нар бая, баягынак, күптән түгел генә
давешний нар баягы, әлеге
давить гл 1. басу, басым ясау; 2. (сжимать) кысу; 3. перен ирек бирмәү; 4. сыгу, сыту; 5.
(удавить) буу, буып үтерү; 6. (калечить, убивать) таптау, имгәтү, таптап үтерү; 7. перен
кысу, изү ♦ Снег давит на крышу. – Кар түбәгә баса. ♦ Давить на собеседника. –
Әңгәмәдәшкә басым ясау. ♦ Лиса давит кур. – Төлке тавыкларны буып үтерә.
давиться гл 1. төелү, тыгылу, кадалу, тамакка утыру; 2. перен буылу, изелү; 3. кысылу
давка сущ этешү, кысышу, этеш-төртеш, кысынкылык
давление сущ басым, басым ясау, кысу, кысым
давленый пр изелгән, сытылган, яньчелгән
давний пр 1. күптәнге, әллә кайчангы; 2. күптәнге, иске, кадим
давнишний пр күптәнге ♦ Давнишний долг. – Күптәнге бурыч.
давно нар күптән, әллә кайчан; күптәннән бирле, әүвәлдән, элек
давно минувший - иске
давнопрошедший пр күптән үтеп киткән, күптән булган, әллә кайчангы
даже 1. част хәтта …да; 2. союз хәтта ♦ Шум не смолкает даже ночью. – Хәтта тавыш
төнлә белән дә тукатамый.
далее нар 1. ераграк; 2. аннары, аннан (моннан) ары, аннан (шуннан) соң; 3. (продолжая
начатое) соңрак, түбәндәрәк
далекий пр 1. ерак; 2. ерактагы; 3. перен ят, чит; 4. перен акыллы, башлы
далеко нар прям, перен ерак; озак
даль сущ 1. ерак җир; 2. (далекое пространство) офык, ераклык ♦ Не поеду в такую даль.
– Андый ераклыкка бармыйм.
дальнейший пр алдагы, киләчәктәге, моннан соңгы
дальний пр 1. ерак, ерактагы, еракка … торган; 2. ерак, чыбык очы
дальнобойный пр ерактан ата торган, еракка ата торган
дальновидный пр алдан күрүчән
дальнозоркий пр ерактан яхшы күрүче, якыннан начар күрүче
дальность сущ ераклык
дальше нар 1. ераграк; 2. аннары, аннан (моннан) ары, аннан (шуннан) соң; 3.
(продолжая начатое) соңрак, түбәндәрәк ♦ Что же дальше будет? – Шуннан соң нәрсә
булыр?
дама сущ бикә, ханым, хатын
дамский пр хатын-кызлар ...
данность сущ чынбарлык, барлык
данные сущ мн ч 1. мәгълүматлар; 2. мөмкинлекләр, нигезләр
данный пр шушы, бу, хәзерге, әлеге
дань сущ 1. ясак, салым; 2. тиешле бәя, тиешле хөрмәт (ихтирам); 3. (уступка) саклау,
иярү ♦ Принести дань уважения. – Тиешле хрмәт күрсәтү.
дар сущ 1. (подарок) бүләк; 2. (талант) сәләт, сәләтлелек ♦ Принести в дар книгу. –
Китап бүләк итү. ♦ Литературный дар. – Әдәби сәләт.
дареный пр бүләк ителгән
даритель сущ бүләк итүче, бүләк итеп бирүче
дарить гл бүләкләү, бүләк итү, бүләк бирү
дармовщинка сущ бушлай, түләүсез
дармоед сущ әрәмтамак, бушка ашап ятучы, сорыкорт
дарование сущ сәләт, кабилият
даровать свободу – азат итү
даровать жизнь – үлем җәзасыннан коткару
даровитость сущ сәләтлелек, зирәклек
даровитый пр сәләтле, зирәк ♦ Он очень даровитый художник. – Ул бик сәләтле рәссам.
даровой пр бушлай алынган, бушлай бирелгән, түләүсез
даровщинка сущ бушлай, түләүсез
даром нар 1. (бесплатно) буш, бушка, түләүсез, акчасыз гына; 2. (очень дешево) бик
арзанга, бушка; 3. (зря) кирәкмәскә, файдасызга, әрәмгә, юкка, бушка ♦ Работать даром. –
Бушка эшләү. ♦ Даром потерять время. – Әрәмгә вакыт үткәрү.
дарственный пр бүләк ..., бүләклек ..., бүләк итү ...
дастан сущ дастан
дата сущ дата
дательный сущ грамм юнәлеш килеше
датировать гл датасын кую (күрсәтү)
датчане сущ датчаннар, даниялеләр, Дания кешесе
датчик сущ тех күрсәткеч, датчик
дать гл 1. бирү, биреп тору; 2. (предоставить) бирү; 3. (поручить) бирү, кушу; 4.
(ударить) берне бирү, сугу, кундыру, тондыру, чылтырату; 5. (определить возраст) бирү;
6. (показывать, демонстрировать) бирү ♦ Дать деньги. – Акча бирү. ♦ Сколько дашь за
шапку? – Бүрек өчен күпме бирәсең?
дать взбучку - өшкерү
дать взятку - майлау
дать взятку - төртү
дать имя - кушу
дать покурить - тарттыру
дать пощёчину - чабаклау
дать стрекача - сыздырту
дать щелчок - чиертү
даться гл 1. (поддаться) бирелү, тоттыру, мөмкинлек бирү; 2. (легко
усвоиться) җиңел бирелү, җиңел үзләштерү; 3. кирәге булу, табылу ♦ Не даваться в руки.
– Кулга бирелмәү.
дача сущ шәһәр читендәге йорт, ял итү йорты
дачевладелец сущ дача хуҗасы
дачник cущ дачада торучы
два числ 1. ике; 2. (оценка) икеле, ике
двадцатилетие сущ 1. (срок) егерме ел; 2. ( о возрасте) егерме еллык
двадцатилетний пр 1. (срок) егерме еллык ...; 2. (о возрасте) егерме яшьлек
двадцатый числ егерменче
двадцать числ егерме
дважды нар 1. ике тапкыр, ике мәртәбә, ике кат; 2. (при умножении) ике тапкыр, ике
җирдә
двенадцатиперстная кишка – унике илле эчәк
двенадцатый числ уникенче
двенадцать числ унике
дверка сущ капкач, ишек
дверной пр ишек ...
дверца сущ капкач, ишек
дверь сущ ишек
двести сущ ике йөз
двигатель сущ 1. йөрткеч; 2. перен этәргеч, этәрүче, алга җибәрүче, үстерүче ♦ Реклама –
двигатель торговли. – Реклам – сәүдә этәргече.
двигательный пр хәрәкәт ..., хәрәкәнләндерүче
двигать гл 1. этү, шудыру, күчерү, йөртү; 2. (руками) кыймылдату, селкетү; 3. (войска)
алып бару, юнәлдерү; 4. перен (науку) алга җибәрү, алга этәрү, үстерү; 5. (механизм)
хәрәкәтләндерү, хәрәкәткә китерү, йөртү; 6. перен илһамландыру, рухландыру; 7.
(отправляться) кузгалу, бара башлау ♦ Двигать стол. – Өстәлне күчерү (шудыру). ♦
Двигать пальцами. – Бармакларны селкетү.
двигаться гл 1. бару, хәрәкәт итү, йөрү; 2. ( в путь) кузгалу, кузгалып китү, чыгып китү;
3. кыймылдау, селкенү, кузгалу; 4. перен үсү, күтәрелү, алга үрләү ♦ Двигаться по дороге.
– Юлдан бару. ♦ Дело не двигается с места. – Эш урыныннан селкенми.
движенец сущ юл хәрәкәте хезмәткәре
движение сущ 1. бару, хәрәкәт, йөрү; 2. (автобус) йөреш, хәрәкәт; 3. (уличное) йөрү,
хәрәкәт, хәрәкәт итү; 4. (общественное) хәрәкәт ♦ Нет материи без движения. –
Хәрәкәтсез матдә була алмый. ♦ Движение автобусов. – Автобуслар йөреше.
движимость сущ юрид күчмә милек
движимый пр рухланган, дәртләнгән
движитель сущ йөртүче (әсбаплар, җиһазлар)
движок сущ күчмә йөрткеч, шудырма
движущий пр 1. хәрәкәт итүче; 2. этәргеч, этәрүче, әйдәүче
движущийся пр йөри торган; күчмә
двинуть гл 1. этеп җибәрү, шудыру, күчерү, йөртү; 2. (руками) кыймылдату, селкетү; 3.
(войска) алып бару, юнәлдерү; 4. перен (науку) алга җибәрү, алга этәрү, үстерү; 5.
(отправляться) кузгалу, бара башлау; 6. (стукнуть) сугып җибәрү, тоңдыру, бәреп
җибәрү ♦ Двинуть стол. – Өстәлне этеп кую. ♦ Двинуть по спине. – Аркага шапылдату.
двинуться гл 1. бару, хәрәкәт итү, йөрү; 2. ( в путь) кузгалу, кузгалып китү, чыгып китү;
3. кыймылдау, селкенү, кузгалу; 4. перен үсү, күтәрелү, алга үрләү
движущий пр хәрәкәтләндерүче
двое числ 1. ике, икәү; 2. (сапог) ике пар
двоеборец сущ ике төр сопртчы
двоеборье сущ ике төр ярыш
двоевластие сущ ике хакимиятлелек
двоедушный сущ икейөзлелек, монафыйклыйк
двоеженец сущ ике хатынлы кеше
двоеженство сущ ике хатын белән тору, ике хатынлы булу
двоеточие сущ ике нокта
двоечник сущ икелегә укучы
двоить гл икеләтү, икегә бүлү
двоиться гл 1. (раздваиваться) икегә бүленү, икегә аерылу; 2. ике булып күренү ♦ Дорога
раздваивается. – Юл икегә бүленә.
двоичный пр икегә нигезләнгән
двойка сущ 1. (цифра) ике, икеле; 2. (отметка) икеле, икеле билгесе; 3. спорт ике
ишкәкле көймә
двойник сущ 1. охшаш кеше; 2. (об орехе, о злаковых) куш (чикләвек, башак һ.б.)
двойной пр 1. (заработок) икеләтә; 2. (рамы) ике катлы
двойня сущ игез балалар, игезәкләр
двойняшка сущ игез бала, игезәк
двойственность сущ 1. (противоречивость) ике төрлелек, икелелек; 2. (двуличность)
аумакайлык, икеле-микеле булу
двойственный пр 1. (противоречивый) ике төрле, икеле; 2. (двуличный) аумакай, икеле-
микеле ♦ Двойственное решение. – Ике төрле карар.
двойчатка сущ (об орехе, о злаковых) куш (чикләвек, башак һ.б.)
двор 1 сущ 1. ишегалды; 2. йорт, хуҗалык, ихата
двор 2 сущ (королевский) сарай, сарай даирәсе
дворец сущ сарай
дворецкий сущ сарай хезмәтчесе, баш лакей
дворник сущ урам себерүче
дворницкая сущ урам себерүче бүлмәсе
дворня сущ ист йорт (сарай, ихата) хезмәтчеләре
дворняга сущ йорт эте, нәселсез эт, гади эт, әнчек
дворняжка сущ йорт эте, нәселсез эт, гади эт, әнчек
дворовый пр 1. йорт ...; 2. (прислуга) хезмәтче, асрау
дворцовый пр сарай ...
дворянин сущ мирза, морза, дворян
дворянство сущ морзалык
двоюродный пр ике туган
двоякий пр ике төрле, ике яклы, ике яклап, икеле
двояко нар ике төрле, ике төрле юл белән, ике яклы
двоякодышащие пр мн ч зоол ике төрле сулаучылар
двуглавый пр ике башлы
двугорбый пр ике өркәчле
двугривенный сущ ист егерме тиен, егерме тиенлек акча
двудольный пр 1. (о стихотворном размере) ике өлештән торган; 2. бот ике орлык
өлешле
двудомные сущ бот ике өйлеләр
двуединый пр икелекле, куш
двузначный пр ике урынлы
двуколка сущ ике тәгәрмәчле арба
двукратный пр ике кат, ике тапкыр, икеләтә
двукрылые сущ зоол икеканатлылар
двуликий пр икейөзле, монафыйк, җаһил
двуличие сущ икейөзлелек, рия, риялылык
двуличничать гл икейөзләнү, риялану
двуличный пр икейөзле, монафыйк, җаһил
двуногий пр ике аяклы
двуокись сущ хим икеләтә оксид
двупланный пр ике планда урнашкан, ике планда күрсәтелү торган
двуполый пр 1. биол ике җенесле, кызтәкә, хонса; 2. бот ике җенесле
двуполье сущ ике басулы чәчү әйләнеше
двуручный пр ике тоткалы
двурушник сущ икейөзле кеше, монафыйк
двурушничать гл икейөзлеләнү, монафыйк булу
двурушнический пр икейөзле, монафыйкларча
двурушничество сущ җаһиллек, икейөзлелек, монафыйклык
двусветный пр ике як тәрәзәле, аслы-өсле тәрәзәле
двусложный пр ике иҗекле
двусмысленность сущ 1. ике мәгънәлелек, ике төрле аңлашыла торган; 2. ике мәгънәле
сүз, киная
двусмысленный пр 1. ике мәгънәле, ике төрле аңларлык ...; 2. кинаяле ♦ Двусмысленный
ответ. – Ике мәгънәле җавап.
двусмыслица сущ төрле аңларлык тәгъбир
двуспальный пр ике кеше йокларлык
двустволка сущ ике көпшәле мылтык
двуствольный пр ике көпшәле, күп көпшәле
двустворчатые сущ зоол ике капкачлылар
двустворчатый пр ике якка ачылмалы (тәрәзә, ишек, шкаф)
двустишие сущ ике юллы шигырь
двусторонний пр 1. ике яклы; 2. (договор) ике яклы, һәр ике як өчен мәҗбүри
двутавровый пр ике өрлекле (“Н” хәрефе сыман)
двухверстный пр 1. (путь) ике чакрымлы; 2. (карта) бер дюймга ике чакрым масштаблы
двухгодичный пр ике еллык
двухгодовалый пр ике яшьлек, ике яшь тулган
двухдневный пр ике көнлек
двухквартирный пр ике фатирлы ♦ Двухквартирный дом. – Ике фатирлы йорт.
двухкилометровый пр ике километрлы
двухколесный пр ике тәгәрмәчле
двухлетие сущ ике еллылык
двухлетний пр (ребенок) ике яшьлек; (животное, здание) ике еллык
двухлеток сущ (о животном) ике еллык
двухлитровый пр ике литрлы
двухместный пр ике урынлы, ике кешелек ...
двухнедельный пр 1. ике атналык ...; 2. (периодический) ике атнага бер чыга торган
двухразовый пр ике тапкыр ..., ике тапкыр эшләнә торган
двухсветный пр кушъяктылы
двухсменка сущ ике сменалы
двухсотлетие сущ 1. (срок) ике йөз ел; 2. (годовщина) ике йөзьеллык
двухсотлетний пр 1. (о сроке) ике йөз ел барган; 2. (о годовщине) ике йөзьеллык ... ♦
Двухсотлетний дуб. – Ике йөзьеллык имән.
двухсотый числ ике йөзенче
двухтактный пр ике тактлы
двухтомник сущ ике томлылык
двухтомный пр ике томлы
двухтысячный числ ике меңенче
двухцветный пр ике төсле, ике төрле төстәге
двухчасовой пр 1. ике сәгатьлек ...; 2. (поезд) ике сәгатьтә китә торган
двухэтажный пр ике катлы, аслы-өсле
двучлен сущ мат ике буын
двучленный пр мат ике буынлы
двушка сущ ике тиенлек
двуязычие сущ икетеллелек ♦ В Татарстане русско-татарское двуязычие. – Татарстанда
русча-татарча икетеллелек.
двуязычный пр 1. (человек) ике тел белән торган; 2. (словарь, пособие) ике телле, ике
телдә төзелгән
дебаркадер сущ 1. (причал) күчмә су тукталышы; 2. (крытая платформа) тимер-юлның
җайланган тукталышы
дебатировать гл алып бару, фикер алышу
дебаты сущ фикер алышулар, бәхәсләр
дебелый пр юан, симез
дебет сущ бухг дебет
дебит сущ агым микъдары
дебитор сущ бухг бурычлы (кеше, оешма)
дебош сущ җәнҗал, тавыш, гауга, орыш-талаш
дебошир сущ җәнҗалчы, гаугачы, орыш-талашчы
дебоширить гл тавыш-гауга күтәрү, җәнҗал чыгару, тавышлану
дебри сущ мн ч 1. чытырманлык, ешлык, куелык; 2. перен чытырманлык, кыенлыклар
дебютировать гл беренче тапкыр чыгыш ясау
девать гл кую
деваться гл 1. югалу, китү; 2. (от стыда) бару, керү ♦ Куда деваются деньги? – Кая акча
югала?
деверь сущ (старший брат мужа) каенага, биага; (младший брат мужа) каене
девиз сущ шигарь, девиз
девица сущ кыз, кызыкай
девичество сущ кызлык, кыз вакыт, кызлык чоры
девичий пр кыз ..., кызлар ...
девичник сущ кыз озату кичәсе
девичья пр кызлар бүлмәсе
девка сущ кыз, кызыкай
девочка сущ кыз бала
девочка-сирота сущ ятимә
девственник сущ гыйффәтле егет
девственность сущ 1. гыйффәт, гыйффәтлелек, сафлык; кызлык 2. перен табигыйлек,
кеше кулы-аягы тимәгәнлек
девственный пр 1. гыйффәтле, саф; 2. табигый, кеше кулы-аягы тимәгән, эшкәртелмәгән
♦ Девственная почва. – Эшкәртелмәгән туфрак.
девушка сущ 1. кыз, туташ; 2. ист (служанка) асрау, асрау кыз
девчата сущ кызлар
девчоночий пр кызларныкы (кебек), кызларча ♦ У него девчоночьи руки. – Куллары,
кызларныкы кебек.
девяносто числ туксан
девяностолетие сущ 1. (срок) туксан ел; 2. (годовщина) туксан еллык
девяностолетний пр 1. (о сроке) туксан еллык ...; 2. (о годовщине) туксан яшьлек ...
девяностый числ туксанынчы
девятеро числ тугыз, тугызау
девятиклассник сущ тугызынчы сыйныфта укучы
девятикратный пр тугыз тапкырлы
девятилетие сущ тугыз яшьлек
девятилетний пр тугыз еллы; (о человеке) тугыз яшьле
девятисотлетие сущ тугыз йөз еллык
девятисотлетний пр тугыз йөз еллы
девятитысячный пр тугыз меңенче
девятичасовой пр тугыз сәгатьле
девятка сущ 1. тугызлык, тугызлы цифр; 2. простореч тугызынчы, тугызынчы номер
девятнадцать числ унтугыз
девятый числ тугызынчы
девять числ тугыз
девятьсот числ тугыз йөз
девятью нар тугыз тапкыр, тугыз җирдә
деготь сущ дегет ♦ В бочке меда ложка дегтя. – Бер мичкә балда бер кашык дегет.
деградировать гл бетүгә йөз тоту, начарлану, начарланып бару
дегтевой пр дегет ...
дегтярник сущ дегетче
дегтярный пр дегет …, дегетле
дегустатор сущ татып караучы (азык-эчемлекләрнең)
дегустировать гл татып карау (азык-эчемлекләрнең)
дед сущ 1. (отец отца или матери) бабай, дәү әти; 2. бабай, карт ♦ Наши деды (предки) . –
Бабайларыбыз, ата-бабаларыбыз.
дедовский пр бабай ..., карт ...
дедушка сущ 1. (отец отца или матери) бабай, дәү әти; 2. бабай, карт
деепричастие сущ грамм хәл фигыль
деепричастный пр хәл фигыль ...
дееспособный пр 1. эшкә яраклы, эшкә сәләтле; 2. юрид юридик хокуклы, хокукка сәләтле
дежа сущ (чан для перемешивания теста) ипи савыты
дежурить гл 1. кизү тору; 2. перен саклап тору
дежурный пр кизү ♦ Быть дежурным по классу. – Сыйныф буенча кизү тору.
дежурство сущ кизүлек
дезавуировать гл ризасызлыкны белдерү
дезактивация гл дезактивлаштыру
дезертир сущ качкын
дезертировать гл качу, качып йөрү
дезертирство сущ качкынлык
дезинсекция сущ дезинсекция
дезинфекция сущ йогышсызлау, дезинфекция
дезинфицировать гл йогышсызландыру
дезинформация сущ ялган мәгълүмат
дезинформировать гл ялган мәгълүмат бирү
дезорганизатор сущ таркатучы, таркаулык кертүче
дезорганизация сущ таркаулык, тәртипсезлек
дезорганизовать гл таркату, таркаулык кертү ♦ Дезорганизовать работу. – Эшкә
таркаулык кертү.
дезориентация сущ ялгыш юлга кертү
дезориентировать гл ялгыш юлдан җибәрү, бутау
деизм сущ филос деизм
деист сущ филос деизм тарафдары
действенность сущ тәэсир итүчәнлек, нәтиҗәлелек, көчлелек
действенный пр тәэсирле, нәтиҗәле, көчле, йогынтылы ♦ Действенное средство. –
Нәтиҗәле чара.
действие сущ 1. (деятельность, работа) эш, хәрәкәт; 2. юрид көч; 3. тәэсир, йогынты; 4.
обычно мн ч эш итү, эш, үзен тоту; 5. (события) вакыйга; 6. театр пәрдә, бүлек, акт; 7.
гамәл ♦ Продлить действие договора. – Килешүнең көчен дәвам иттерү. ♦ Действие
происходит в девятом веке. – Вакыйга тугызынчы гасырда карый. ♦ Комедия в трех
действиях. – Өч пәрдәле комедия.
действительно нар 1. чыннан, чынлап, чыннан да; 2. в знач вводн сл чынлап та, чыннан да
действительность сущ чынбарлык, чынлык ♦ Это произведение отражает
действительность. – Бу әсәр чынбарлыкны чагылдыра.
действительный пр 1. чын, дөрес, булган, хакыйкый; 2. яраклы, көчендә, гамәлдә
действо сущ (деятельность, работа) эш, хәрәкәт
действовать гл 1. эш итү; 2. эшләү; 3. (одной рукой) хәрәкәт итү, эшләү; 4. тәэсир итү,
йогынты ясау; 5. (применяться, иметь силу) көчендә булу, гамәлдә булу ♦ Лекарство на
него действует хорошо. – Дару аңа яхшы йогынты ясый.
действующее лицо сущ катнашучы
действующий пр гамәлдәге
декабрь сущ декабрь
декада сущ ункөнлек
декларативный пр рәсми, канунлаштырылган
декларация сущ рәсми белдерү
декларировать гл игълан итү
деклассированный сущ сыйнфый йөзен югалткан
деклассироваться гл сыйнфый йөзен югалту
декольте сущ декольте
декольтированный пр декольтеле күлмәк
декоративный пр 1. (растение) бизәү ...; 2. (вид) матур
декоратор сущ бизәүче
декорация сущ сәхнә җиһазы
декорировать гл бизәү
декретировать гл канунлаштыру, декретлаштыру
деланно нар ясалма, табигый булмау
деланный пр ясалма, табигый булмау
делать гл 1. эшләү; 2. (мебель) ясау; 3. (расстояние) бару, үтү, йөрү; 4. (пальто в ателье)
тектерү
делаться гл 1. ... бару; 2. (появиться) барлыкка килү, килеп чыгу, хасил булу
делегат сущ вәкил, делегат ♦ Делегат татарского конгресса. – Татар конгрессы делегаты.
делегация сущ вәкилләр, делегатлар
делегировать гл вәкилләштерү
дележ сущ бүлү, бүлеш, бүлешү
деление сущ 1. бүлү, аеру; 2. (между собой) бүлү, бүлешү; 3. перен бүлешү, уртаклашу; 4.
өлеш чыгару; 5. бүлем; 6. мат бүлү гамәле; 7. биол бүленеш, үрчү; 8. (единица градации)
бүлем
делец сущ малкуар, эшкуар ♦ Теневые дельцы. – Кара малкуарлар.
деликатес сущ затлы ризык
деликатничать гл артык нечкәләнү, артык әдәплелек күрсәтү, нәзакәтләнү
деликатно нар әдәпле, нәзакәтле ♦ Деликатный характер. – Нәзаккәтле холык.
деликатность сущ әдәплелек, нәзакәтлелек
деликатный пр 1. әдәпле, нәзакәтле; 2. (щекотливый) четерекле
делимое сущ мат бүленүче
делимость сущ бүленүчәнлек
делитель сущ бүлүче
делить гл 1. бүлү, аеру; 2. (между собой) бүлү, бүлешү; 3. перен бүлешү, уртаклашу; 4.
өлеш чыгару ♦ Делить учеников на группы. – Укучыларны төркемнәргә бүлү. ♦ Делить
хлеб с товарищем. – Икмәкне иптәш белән бүлү. ♦ Делить горе. – Бәланы уртаклашу.
делить на части (порции) - өлешләү
делить по трое - өчәрләү
делиться гл 1. (разделиться) бүленү, аерылу; 2. (производить раздел имущества) бүленеп
(аерылып) чыгу; 3. ( с кем) бүлешү; 4. (чем) уртаклашу ♦ Разделиться на две группы. –
Ике тркемгә бүленү.
дело сущ 1. эш; 2. (долг) эш, бурыч; 3. (бизнес) эш, шөгыль, йомыш; 4. (событие) вакыйга,
хәл, эш; 5. (проблема) мәсьәлә, эш; 6. хәл, эш; 7. (уголовное) эш, дело ♦ Привычное дело. –
гадәти эш. ♦ У нас процветающее дело. – Безнең чәчәк ата торган шөгыль. ♦ Вот такие
дела! – Менә шундый хәлләр. ♦ Прийти по делу. – Эш буенча килү. ♦ Как дела? – Хәлләр
ничек?
деловитость сущ булдыклылык, уңганлык, эшчәнлек
деловитый пр эшлекле, булдыклы, тырыш, уңган
деловой пр 1. эш ...; 2. эшлекле, булдыклы; 3. (пригодный для обработки) эшкә яраклы,
эшкә китә торган
делопроизводитель сущ эш башкаручы
делопроизводство сущ эш башкару
дельность сущ уңганлык, эшлеклелек
дельный пр 1. эшлекле, булдыклы; 2. (мысль) мөһим, әһәмиятле, акыллы, төпле ♦
Дельный работник. – Эшлекле хезмәткәр.
дельта сущ геогр дельта; (буква греческого алфавита) дельта
деляна сущ урман бүлеме
делянка сущ урман бүлеме (эшкәртү өчен)
делячество сущ эшкуарлык
демарш сущ рөхсәт ителгән чыгыш
демилитаризовать гл коралсызландыру
демисезонный пр яз-көз кия торган; язгы-көзге
демобилизация сущ хәрби хезмәттән чыгару
демобилизованный пр хәрби хезмәттән кайткан
демобилизовать гл хәрби хезмәттән чыгару
демобилизоваться гл хәрби хезмәттән чыгу
демография сущ демография
демократический пр демократик, халыкчан
демократичность сущ халыкчанлык ♦ Поэзию Тукая отличает демократичность. – Тукай
шигъриятен халыкчанлык аерып тора.
демократичный пр демократик, халыкчан
демон сущ иблис
демонический пр 1. иблис ...; 2. перен мәкерле, явыз, усал
демонтаж сущ тех сүтү
демонтировать гл тех сүтү
деморализация сущ әхлак таркалу
деморализовать гл әхлак таркату
денационализация сущ дәүләт милегеннән чыгару
денационализировать гл дәүләт милегеннән чыгару
денежный пр акча ...; акчалата ♦ Денежный приз. – Акчалата бүләк.
дензнаки сущ кәгазь акча
денник сущ (одно место в стойле) аран
денница сущ устар таң
денно и нощно нар көне-төне, өзлексез, туктаусыз
денной пр көн ...
денонсировать гл гамәлдән чыккан дип белдерү
дентин сущ мед дентин
денщик сущ денщик
день сущ 1. көн; 2. обычно мн ч көннәр, вакыт, чак
деньга сущ ист ярты тиен
деньгами нар акчалата ♦ Оплата деньгами. – Акчалата түләү.
деньги сущ мн ч акча
деньжата сущ акча
депеша сущ ашагыч хәбәр
депрессивный пр торгынлык ...
депрессия сущ торгынлык