Сабиров Р.А. Русско-татарский полный учебный словарь

Подождите немного. Документ загружается.

аншлаг сущ тулы зал, тулы тамаша бүлмәсе

анютины глазки сущ бот ала миләүшә, елан күзе

аорта сущ төп кан тамыры

апартаменты сущ мн ч зиннәтле бүлмә

апатичный пр рухсыз, дәртсез

апатия сущ дәртсезлек, рухсызлык, сүлпәнлек, күңел төшенкелеге

апеллировать пр мөрәҗәгать итү

апелляция сущ югары судка шикаять; шикаять

апельсин сущ әфлисун

апельсиновый пр әфлисун ...

аплодировать гл алкышлау, кул чабу

аплодисменты сущ мн ч кул чабулар, алкышлар

апогей сущ иң югары дәрәҗә, иң югары нокта

апокалипсис сущ ахырзаман ♦ Люди всегда любили предсказыват аплокалипсис. – Кеше

һәрвакыт ахырзаман турында фал ачырга яраталар.

апокриф сущ канунлаштырылып Тәүратка кермәгән дини текстлар

аполитичный пр сәясәт белән кызыксынмаучан, иҗтимагый тормыш белән

кызыксынмаучан ♦ Аполитичный человек. – Сәясәт белән кызыксынмаучан кеше.

апоплексия сущ паралич сугу

апостериори нар тәҗрибәгә таянып

апостроф сущ өстәге өтер

апофеоз сущ соңгы тантаналы тамаша

аппарат сущ җайланма, җиһаз

аппаратура сущ җайланмалар, җиһазлар

аппендицит сущ сукыр эчәге шешүе

аппетит сущ ашыйсы килү; яхшы ашау ♦ Проснулся волчий аппетит. – Бик ашыйсы килү.

♦ У него хороший аппетит. – Аның ашавы яхшы.

аппетитный пр ашыйсы килүне ача торган; тәмле

априори нар тәҗрибәгә таянмыйча

априорный пр тәҗрибәгә таянмаган

апробировать гл санып карау, тикшереп карау

аптека сущ даруханә ♦ Лесная аптека. – Урман даруханәсе.

аптекарь сущ даруханәче

арапник сущ бот эт чыбыркысы

арахис сущ бот җир чикләвеге ♦ Арахис богат белками. – Җир чикләвеке аксымга бай.

арбалет сущ ук җибәрү җайланмасы

арбуз сущ карбыз

арбузный пр карбыз ...

аргамак сущ аргамак, чабышкы ат

аргумент сущ дәлил, нигез

аргументация сущ исбатлау, дәлилләр китерү, нигезләү

аргументированность сущ нигезлелек

аргументированный пр дәлилле (пр: аргументированный – нигезле) ♦

Аргументированная мысль. – Дәлилле фикер

аргументировать гл аргументлау, дәлилләү, нигезләү

ареал сущ 1. төбәк, киңлек; 2. таралган төбәк, таралган урын

арена сущ мәйдан ♦ Арена войны. – Сугыш мәйданы.

аренда сущ вакытлы түләп яшәү

ареопаг сущ хакимнәр, башлыклар

арест сущ 1. кулга алу; 2. тыю

арестант сущ тоткын, кулга алынган

арестовать гл 1. кулга алу; 2. тыю ♦ Преступника арестовали. – Җинаятьчене кулга

алдылар.

аристократ сущ аксөяк, асыл зат

аристократизм сущ аксөяклек

аристократичный пр аксөякле ♦ Аристократичный вид. – Аксөякле кыяфәт.

арифметика сущ хисап

аркан сущ юан бау, аркан

арканить гл аркан белән тоту, арканлау

арлекин сущ шамакай

армеец сущ гаскәри, армиядә хезмәт итүче

армия сущ гаскәр ♦ Служба в армии – священный долг. – Гаскәри хезмәт – изге бурыч.

армяк сущ чикмән, әрмәк

аромат сущ хуш ис ♦ Аромат полей. – Кырларның хуш исе.

ароматный пр хуш, хуш исле

арсенал сущ 1. сугыш кораллары; 2. перен бер олау, хәзинә

артачиться гл кырышу, киреләнү, тискәреләнү; чыгымчылау, кәҗәләнү

артель сущ әртил, төркем

артельно нар артельләп артельләшеп

артерия сущ 1. кан тамыры; 2. төп юл

артикуляция сущ әйтелеш ♦ Правильная артикуляция. – Дөрес әйтелеш.

артист сущ уенчы, артист

артрит сущ буын авыруы ♦ Артрит – болезнь старости. – Буын авыруы – картлык

авыруы.

архаизировать гл борынгылаштыру (борынгылаштырырга)

архаизм сущ линг искергән сүз

архаика сущ борынгылык, искелек

архаический пр 1. искергән, борынгы; 2. кулланудан чыккан

архангел сущ җәбраил (фәрештә)

архар сущ тау тәкәсе

архипелаг сущ утраулар төркеме

архитектура сущ мигъмарият, архитектура ♦ Архитектурное искусство. – Мигъмарият

сәнгате.

аршин сущ аршын (0,71 м)

аршинный пр бер аршынлы, бер аршын буе

арык сущ арык

ас сущ оста очучы

асимметричный пр симметрик булмаган

аскет сущ дәрвиш, суфый

аскетизм сущ аскетлык, суфыйлык; ялгызлыкны ярату, дәрвишлек

аскетический пр суфилык

аспект сущ караш, юнәлеш ♦ В аспекте новых данных. – Яңа мәгълүматлар юнәлешендә.

аспид сущ агулы елан

ассамблея сущ ассамблея

ассенизатор сущ бәдрәф чистартучы

ассигновать гл акча билгеләү, акча бүлү

ассимилировать гл 1. охшашлату, яраштыру; 2. биол үзләштерү, йоту

ассимилироваться гл охшашлану

ассоциативный пр охшашлы

ассоциация сущ берләшмә, берләштерү, ширкәт ♦ Ассоциация предпринимателей. –

Эшмәкәрләр берләшмәсе.

ассоциировать гл охшату

ассоциироваться гл охшашлык табылу

астма сущ күкрәк кысу, тын бетү

астра сущ бот кашкарый ♦ Астра – цветок осени. – Кашкарый – көз чәчәге.

астральный пр йолдызлы

ась межд ә, нәрсә

атака сущ һөҗүм ♦ Войско бросилось в атаку. – Гаскәр һөҗүмгә ташланды.

атаковать гл һөҗүм итү, атакалау

атеизм сущ алласызлык, динсезлек, дәһрилек

атеист сущ дингә ышанмаучы, динсез

атмосфера сущ 1. һава; 2. перен чолганыш, мөхит, даирә ♦ Солнечная атмосфера. –

Кояшлы һава. ♦ Атмосфера доверия. – Ышанычлык даирәсе.

атолл сущ атолл, балдакка охшаш мәрҗән утравы ♦ Атоллы – это коралловые острова. –

Атоллар – ул мәрҗән утраулары.

атрибут сущ предметның төп билгесе

атрофированный пр зәгыйфьләнгән

атрофироваться гл зәгыйфьләнү

атрофия сущ зәгыйфьләнү

аттестовать гл 1. хезмәткәр буларак билгеләү; 2. (укучыга) билгеләр чыгару

ату межд его! сөй! тот аны!

ау межд әй (урманда бер-береңне югалтмас өчен кычкырыла)

аукать гл әй дип кычкыру

аукцион сущ ачык сату

аул сущ авыл

аутентичный пр дөрес (төп нөсхәгә туры килә торган)

аутсайдер сущ артта калучы

афганцы сущ мн ч әфганнар ♦ Афганцы учатся в Казани. – Әфганнар Казанда укыйлар.

афера сущ алдаулы эш, хәйләле эш

афиша сущ белдерү, игълан

афишировать гл ачып салу, фаш булу

афоризм сущ хикмәтле сүз ♦ Афоризм – сгусток народной мудрости. – Хикмәтле сүз –

халык хәкимлегенең тозы.

аффект сущ кызып китү, ярсылу хәл, үз-үзен белештермәү

аффектация сущ ясалмалык, ясалма кыланыш

аффективный пр күтәренке эмоциональ

ах межд әй, ай, ах, аһ

аханье сущ һай-һулану

ахать 1 гл . ах-вах итү, их-вах килү, ахылдау; 2. перен ах итү, таңга калу, ис китү,

гаҗәпләнү

ахать и охать гл ай-вайлау

ахинея сущ сафсата, буш сүз, ләчтит ♦ Нести ахинею. – Сафсата сату.

ахнуть гл 1. ах итү, аһ итү, ах дип кую 2. бах итү, гөрселдәү

ахрысы вводн сл әчү (см)

ахти межд әй, ай, ах, аһ

ба межд бәй, абау, ба!, һай

баба сущ простореч авыл хатыны, хатын, хатын кеше

бабахать гл дөселдәү

бабахнуть гл дөселдәү, дөселдәп алу

баба-яга сущ убырлы карчык ♦ Она выглядет как баба-яга. – Ул убырлы карчыкка охшаш.

бабка сущ 1. әби, дәү әни 2. әби, әбекәй

бабник сущ өстерәлчек, сөйрәлчек ♦ Он всю жизнь был бабником. – Ул гомере буе

сөйрәлчек булды.

бабочка сущ күбәләк

бабуленька сущ әбекәй

бабуля сущ әбекәй

бабуся сущ әбекәй

бабушка сущ әби, дәү әни, әбекәй ♦ Моя бабушка любит татарские народные песни. –

Әбием татар халык җырларын ярата.

бабушка и дедушка сущ әби-бабай

бабушкин пр әбинеке

багор сущ ыргак ♦ Большой и надежный багор. – Зур һәм ышанычлы ыргак.

багроветь гл кызару, кызарыну-бүртенү, кызыллану, кызыл төскә керү, куе кызыл, кансу

кызыл

багрянец сущ куе кызыл, кансу кызыл төс

багульник сущ сазанак

бадья сущ агач чиләк, кое чиләге ♦ Родниковая вода из бадьи вкуснее. – Чишмәле су агач

чиләктән тәмлерәк.

база сущ 1. корылма нигезе; 2. җирлек, нигез ♦ Школа – это база знаний. – Мәктәп –

белемнең нигезе.

базальт сущ вулканик тау токымы

базар сущ 1. базар; 2. перен тәртипсез кычкырыш, ыгы-зыгы, шау-шу ♦ Сегодня базарный

день. – Бүген базар көне. ♦ Не устраивайте здесь базар. – Монда шау-шу чыгармагыз.

базарный пр базар ...

базилик сущ бот рәйхан

базиликовый пр бот рәйхан

базировать гл нигезләү

базироваться гл 1. нигезләнү, таяну; 2. урнашу

базис сущ нигез

баиньки межд бәү-бәү

баит (жанр устного народного творчества) сущ бәет

бай-бай межд бәй-бәй, бәү-бәү,

байбак сущ зоол байбак

байховый пр бөртек

бак сущ сыекчалар өчен тимер савыт

бакенбарды, протореч баки сущ мн ч чигә сакалы ♦ Сейчас многие любят носить баки.

– Бүген күпләре чигә сакалы җибәрергә ярата.

баклан сущ зоол диңгез козгыны

баклуши: бить баклуши – тырай тибү, сөрән сугу, эт сугару, эшсез йөрү

бал сущ биюле кичә ♦ Сегодня во дворце бал. – Бүген сарайда бию кичәге. ♦ Школьный

бал. – Мәктәп бию кичәсе.

балабол, балаболка сущ такылдык, ләчтит сатучы, сыбызгы

балаган сущ балаган, кәмит уены

балагур сущ мәзәкче, шаян, мәзәкчән кеше, такылдык

балагурить гл җорлану, мәзәк сөйләү, такылдау

баламут сущ дөнья болгатучы, дөнья бозучы

баланс сущ тигезлек ♦ Во всем важен баланс. – Бөтен әйбердә тигезлек мөһим.

балансировать гл 1. тигезлек саклау; 2. тех тигез эшләтү; 3. үзара дөрес бәйләнешкә

китерү

балахон сущ киң озын халат

балбес сущ сөрхәнтәй, аңгыра, тинтәк, күсәк

балдеть гл исәнгерү исәнкерү

балка 1 сущ өрлек, матча, аркылы агач

балка 2 сущ озын чокыр, сыза, коры үзән

балкарец сущ балкар

балкарка сущ балкар хатыны (кызы)

балкарский пр балкар

балласт сущ 1. авырлык, йөк; 2. артык авырлык, йөк ♦ Становиться балансом в команде. –

Төркемдә йөккә әверелү.

баллотировать гл тавышка кую, сайлау

баллотироваться гл 1. сайлану, тавышка куелу, тавыш бирелү; 2. тавышка кую, сайлау

балованный пр иркәләп бозылган, артык иркәләнгән, узындырылган

баловать гл аркаландыру, иркәләү, түтелдәтү, узу, артык иркәләү, иркәләп бозу,

узындыру; шаяру, шуклану

баловаться гл 1. шаяру, шуклану, азу; 2. шаяру, шаярып эшләү

баловень сущ иркә, назлы, шаян, шук ♦ Он был баловнем судьбы. – Ул язмыш иркәсе

булды.

баловник сущ шаян, шук

баловство сущ 1. артык иркәләү, узындыру; 2. шаянлык, шуклык

балык сущ кызыл балык

бальзам сущ бәлзәм ♦ Это радостная весть – бальзам для души. – Бу шатлыклы хәбәр –

җанга бәлзәм.

бальзамин сущ бот бохар кынасы, кына гөле

бальзамировать гл бәлзәмләү

балясничать гл буш сүз сөйләү

бамбук сущ һинд камышы ♦ Бамбук очень быстро растет. – Һинд камышы бик тиз үсә.

банальность сущ 1. күп чәйләнгәнлек, искергәнлек, күп акбатланганлык; 2. күп чәйнәлгән

фикер

банальный пр күп кабатланган, искергән

бандит сущ кораллы талаучы, юл кисүче

бандитизм сущ бандитлык, талау, юл кисү

банка 1 сущ банка (пыяла) ♦ Жестяная банка. – Калай банка.

банка 2 сущ сай урын, сайлык ♦ Он знал все банки в этом заливе. – Ул бу култыктагы

бөтен сайлыкларны белгән.

банка 3 сущ ишкәкче эскәмиясе ♦ У него в лодке была неудобная банка. – Аның

көймәсендә ишкәкче эскәмиясе уңайсыз иде.

банкет сущ мәҗлес, тантаналы мәҗлес ♦ После заседания обычно бывает банкет. –

Утырыштан соң гадәттә мәҗлес була.

банкротство сущ 1. бөлү, шартлау; 2. перен банкротлык

банный пр мунча

бант сущ бизәнү тамгасы

банщик сущ мунчачы, мунча хезмәтчесе

баня сущ мунча ♦ Он любил мыться в бане. – Мин мунчада юынырга яратам.

баобаб сущ маймыл агачы

барабанить гл даңгырдату, кыйнау, такылдау такылдату - кыйнау ; 2. (о дожде) -

шабырдау

баран сущ сарык, тәкә, сарык тәкәсе, кучкар

баранина сущ сарык ите, куй ите

барахлить гл начар эшләү

барахло сущ алама, чүпрәк-чапрак, иске-москы, яраксыз әйберләр

барахтаться гл 1. әүмәкләшү; 2. (в жизни) - тыпырчыну, 3. (в сетях) - тырпылдау ♦ В

сетях барахталась рыба. – Ятьмәдә балыкта тырпылдады.

барашек сущ 1. сарык бәрәне; 2. илтер, бәрән тиресе; 3. күбекле дулкыннар; 4. бөдрә

болытлар ♦ На Волге появились барашки. – Иделдә күбек дулкыннар барлыкка килде.

барашка (у вербы) сущ песи

барашковый пр бәрән …

барда сущ куерык

барда сущ түп

барин сущ 1. алпавыт; 2. хуҗа; 3. әфәнде (в обращении); 4. перен барин ♦ Поместье

барина. – Алпавыт утары. ♦ Сидеть барином. – Барин сыман утыру

баритональный пр баритональ тавыш

барич сущ байбәтчә

баркас сущ күп ишкәкле көймә

барограф сущ үзе яза торган барометр

барс сущ каплан, чуар юлбарыс

барсовый пр каплан

барство сущ 1. түрәлек; 2. назлылык, иркәлек

барсук сущ зоол бурсык

барсуковый, барсучий пр зоол бурсык … ♦ Барсучий (барсуковый) жир. – Бурсык мае.

бархан сущ ком калкуы

бархат сущ бәрхет, хәтфә

бархатистый пр бәрхетсыман, хәтфәсыман; 2. перен ягымлы, йомшак

бархатный пр бәрхет, хәтфә, бәрхеттән (хәтфәдән) тегелгән

барыня сущ 1. бикә, байбикә; 2. барыня (рус халык җыры)

барыш сущ табыш, файда ♦ Хороший барыш. – Яхшы табыш.

барышник сущ кәсепче, чумарачы, алып-сатар

барышничать гл алып-сатып йөрү ♦ Оставшись без работы, он начал барышничать. –

Эшсез калгач, ул алып-сатып йөри башлады.

барьер сущ в разн знач киртә ♦ Языковой барьер. – Тел киртәсе.

басенный пр мәсәл …

басистый (голос) пр юан (тавыш), калын тавышлы

басить гл калын тавыш белән сөйләү (җырлау)

басмач сущ басмачы

басмачество сущ басмачылык

баснописец сущ мәсәлче, мәсәл язучы

баснословный пр кеше ышанмаслык, акылга сыймаслык, чиктән тыш

басня сущ 1. мәсәл; 2. уйдырма, әкият ♦ Мы с детства читаем басни. – Без балачактан ук

мәсәлләр укыйбыз.

баста межд җитәр, җитте, булды, бетте, вәссалам

баста (кончено! шабаш! всё!) межд бетте ♦ Я больше на тебя не работаю, баста! – Мин

сиңа башка эшләмим, бетте!

бастион сущ бишпочмаклы ныгытма

бастовать гл эш ташлау

бастрык сущ бастырык

баталия сущ 1. сугыш; 2. ызгыш, талаш; кычкырыш ♦ Здесь была большая баталия. –

Монда зур сугыш булды. ♦ У соседей опять баталия. – Күршеләрдә яңадан кычкырыш

(талаш).

батарейка сущ батарий

батенька сущ атакай

батог сущ 1. таяк, таяну таягы; 2. җәза таягы

батон сущ күмәч

батрак сущ ялчы, ялланып эшләүче

батрачество сущ батраклык, ялчылык, ялчылар

батрачить гл ялчы булып эшләү

батыр (победитель в борбе на сабантуе) сущ батыр ♦ Батыру сабантуя, как правило,

дают барана. – Сабан туенда батырга, гадәти буларак, тәкә бирәләр.

батюшка сущ әти

батя сущ әти, әткәй

баул сущ баул, юл сандыгы

баурсак (национальное блюдо) сущ бавырсак

бах межд шап, донк, гөрс

бахвал сущ ярпач, бахвал, мактанчык, шапырынучанлык ♦ Не будь таким бахвалом. –

Андый ук ярпач булма инде.

бахвалиться гл ярпаю, мактану, шапырыну

бахвальство сущ мактанчыклык

бахнуть гл 1. гөрселдәп кую, шарт итү, гөрс итү, доңк итү; 2. шапи итеп бәрү, бәреп вату

бахрома сущ чачак, чук

бахромный пр чачак …

бахромчатый пр суклы …, чачаклы

бахча сущ кавынлык, карбыз, кавын бакчасы

бахчевод сущ бакчачылык, бакчачылык белгече

бахчеводство сущ карбызчылык ♦ Бахчеводство развито в Астраханской области. –

Әстәрхан өлкәсендә карбызчылык зур үсеш алган.

бахчевые (культуры) сущ кавын-карбыз

бац межд доңк, шалт, шарт, шык

бацнуть гл чалтырау

баш на баш нар башма-баш, бергә-бер ♦ Меняться баш на баш. – Башма-баш алышу.

башенка сущ каланча

башка сущ баш

башкир сущ башкорт

башкирка сущ башкорт хатыны (кызы)

башкирский пр башкорт ♦ Башкирский мед. – Башкорт балы.

башковитый пр башлы

башлык сущ башлык

башмак (обувь) сущ башмак

башмачник сущ башмакчы, башмак тегүче

башня сущ манара, каланча ♦ Это была высоченная башня. – Бу бик биек каланча иде.

баю-байбаю-баюшки-баю межд әлли-бәлли-бәү

баюкать гл йоклату, тирбәтү, бәү-бәү иттерү, көйли-көйли тирбәтү

баюшки-баю межд әлли-бәлли

баянист сущ баянчы

бдеть гл 1. уяу булу, йокламау, вакытны йокламыйча үткәрү; 2. нык күзәтү, күзәтеп тору

бдительно нар уяу

бдительность сущ сизгерлек

бдительный пр уяу, сизгер, сак ♦ Бдительный сторож. – Сизгер сакчы.

бег сущ 1. йөгерү (в разных направлениях), чабу; 2. кызу хәрәкәт

бега сущ мн ч бәйге, йөгереш, узыш, чабыш, чабушылар (атлар турында) ♦ В Казани ныне

любят устраивать бега. – Хәзер Казанда ат чабышлары оештырырга яраталар.

бегать гл 1. йөгерү (в разных направлениях), чабу; 2. качып йөрү; 3. перен ялт-йолт итү,

уйнаклап тору

бегать наперегонки гл узышу

бегать туда-сюда гл йөгеренү

бегемот сущ су үгезе

беглец сущ качак, качкын

бегло нар йөгерек, йөгертеп, өстән-өстән

беглость сущ йөгереклек

беглый пр 1. качкан, качып киткән; 2. качкын, качкан кеше; 3. йөгерек, тиз; 4. өстән-өстән

генә, игътибарсыз гына ♦ Беглый раб. – Качкын кол. ♦ Беглое чтение. – Йөгерек уку. ♦

Беглый огонь. – Өстен-өстен генә ату.

беговой пр 1. чабыш, чабышкы; 2. узыш

бегом нар йөгереп, тиз генә, бик тиз ♦ Он примчался бегом. – Ул тиз генә йөгереп килде.

бегония сущ бот карабодай гөле

беготня сущ 1. арлы-бирле йөгереп йөрү, йөгереш; 2. ыгы-зыгы

бегство сущ 1. качу, качып китү; 2. тәртипсез чигенү

бегун сущ йөгерешче, йөгерүче ♦ Бегун на короткие дистанции. – Кыска арага йөгерүче.

бегучий пр йөгерек

беда сущ 1. афәт, бәкәл, бәла, бәла-каза, хәвеф-хәтәр; 2. җәфа, имгәк, каза; 3. аптыраш! ♦

Беда одна не приходит. – Бәла бер үзе генә килми.

бедлам сущ искиткеч тәртипсезлек, чуалчылык, ыгы-зыгы, шау-шу

беднеть гл коргаксу, фәкыйрьләнү, хәлсезләнү, ярлылану

бедно нар мескен, фәкыйрь, фәкыйрьләрчә, ярлы

бедность сущ 1. ярлылык, фәкыйрьлек; 2. перен сайлык ♦ Бедность – не порок. – Ярлылык

– гөнаһ түгел.

беднота сущ фәкыйрь-фөкарә, ярлылар, ярлы-ябагай

бедные сущ мн ч фәкыйрь-фөкарә

бедный пр 1. ярлы, фәкыйрь, мохтаҗ, юклы-барлы; 2. перен ярлы

бедняга сущ байгыш, бичара, мескен, факыр

бедняжка сущ байгыш, бичара ♦ Вы, наверное, устали, бедняжка. – Сез арыгансыз

ахырысы, бичара.

бедняк сущ гидай, фәкыйрь, юксыл, ярлы

бедняки сущ мн ч фөкарә

бедовый пр 1. кыю, базымчан, үткен; 2. елгыр, җитез

бедокур сущ шаталак

бедокурить гл шаяру, ыгы-зыгы, тәртипсезлек ясау (ясарга)

бедолага сущ имгәк

бедро сущ бот

бедственный пр афәтле

бедствие сущ афәт, бәкәл, бәла-каза, дәһшәт, йотлык, кирәмәт, һәлакәт, шомлык, зур

бәхетсезлек, аптырау ♦ В городе произошло бедствие. – Шәһәрдә афәт булган.

бедствовать гл мохтаҗлыкта яшәү, фәкыйрьлектә яшәү, авыр көн күрү (күрергә)

бедуин сущ бәдәви ♦ Бедуины живут в пустыне. – Бәдәвиләр чүлдә яшиләр.

беж пр аксыл көрән

бежать гл 1. йөгерү (йөгерергә) (вообще), чабу; 2. агу (елга, болытлар һ.б. турында); 3. узу

(узарга) (вакыт, көннәр турында)

бежать во весь опор гл томырылу

бежать иноходью гл юргалау

бежать наперегонки гл йөгерешү, куышу ♦ Дети бегали наперегонки. – Балалар

йөгерешеп йөриләр.

беженец сущ качак

без предлог югында

без- (бес-) приставка …сыз, …сызлык

без верхней одежды - яланөс ♦ В такой холод вы без верхней одежды. – Шул салкында

сез яланөс.

без вести - эзсез, эзсез-хәбәрсез

без вины - гаепсез

без горя - кайгысыз

без груза - йөксез

без движения - тик

без дела - йомышлы-йомышсыз

без забот и тревог - азапсыз

без запинки - тотлыксыз ♦ Он читал без запинки. – Ул тотлыксыз укыды.

без затруднений - авырлыксыз

без защиты - таянычсыз ♦ Жить в этом мире защиты нелегко. – Бу дөньяда таянычсыз

яшәргә җиңел түгел.

без колебаний - икеләнмичә икеләнмәстән - очсыз-кырыйсыз

без косточек (о рыбе) - кылчыксыз ♦ Щука – рыба без косточек. – Чуртан – кылчыксыз

балык.

без меры - үлчәүсез

без надобности - урынлы-урынсыз ♦ Не говори без надобности. – Урынлы-урынсыз

сөйләшмә.

без него (неё) - ансыз

без ничего - корылата ♦ Не пейте чай без ничего, возьмите что-нибудь. – Корылата чәй

эчмәгез, алыгыз ни булса да.

без нужды - йомышлы-йомышсыз

без обиняков - турыдан

без обмана - алдаусыз

без опоры - таянычсыз

без отметки - билгесез

без отрыва - аерылмыйча ♦ Без отрыва от производства. – Эштән аерылмыйча.

без печали - кайгысыз

без племени - илсез-йортсыз, нәсел-нәсәпсез

без преувеличения - арттырусыз

без причины - сәбәпсез, урынсызга

без разбора - тикшермичә

без разрешения - сорамыйча ♦ Зайти в класс без разрешения. – Сыйныфка сорамыйча

керү.

без родителей - атасыз-анасыз

без рукавиц - яланкул ♦ Не ходи в зимний холод без рукавиц. – Кыш салкыннарында

яланкул йөрмә.

без сна - йокысыз

без сомнения - һичшиксез, шөбһәсез (вводн сл), шиксез ♦ Без сомнения, он прав. –

Һичшиксез, ул хаклы.

без стеснения - тартынусыз

без страданий - азапсыз

без сучка - ул-бусыз

без толку - мәгънәсезгә ♦ Я устал, работая без толку. – Мин мәгънәсезгә эшли-эшли

ардым.

без умолку - һичтуктаусыз

без умысла - аңламыйча

без устали - армый-талмый, ару-талуны белмичә

без утайки - ачыктан-ачык, турыдан-туры

без цели - кирәкле-кирәксезгә

без шума - шыпырт ♦ Он сделал это без шума. – Ул моны шыпырт кына эшләде.

безадресный пр адрессыз

безалаберно нар рәтсез

безалаберность сущ тәртипсезлек, юньсезлек

безалаберный пр рәтсез, юньсез, (о работе) ырык-шырык, тәртипсез, җыйнаксыз

безалкогольный пр исерткечсез ♦ Безалкогольное пиво. – Исерткечсез сыра.

безапелляционный пр катгый, каршы килә алмаслык

безбедный пр иркен, җитешлекле, мохтаҗсызлык ♦ Не беспокойся, это безбедные люди. –

Борчылма, бу җитешлекле кешеләр.

безбожие сущ алласызлык, динсезлек, дәһрилек

безбожник сущ алласыз, дингә ышанмаучы, динсез, дәһри

безбожность сущ фасикълык

безбожный пр фасикъ, безбожный алласызлы, динсез, инсафсыз, вөҗдансыз, намуссыз

безболезненный пр 1. авыртусыз; 2. перен зыянсыз, зарарсыз

безбородый пр сакалсыз ♦ Он был безбородым юнцом. – Ул сакалсыз малай иде.

безбоязненный пр кыю, куркусыз

безбрачие сущ буйдаклык; өйләнмәү (мужчины); кияүгә чыкмау (женщины)

безбрежность сущ иксез-чиксезлек

безбрежный пр очсыз-кырыйсыз, иксез-чиксез; бик зур, бик киң ♦ Безбрежная волжская

вода. – Очсыз-кырыйсыз Идел суы.

безвестный пр билгесез, билгеле булмаган

безветренный пр тымызык, тын, (о погоде) җилсез, ышык ♦ Сегодня безветренная

погода. – Бүген җилсез көн.

безветрие сущ җилсезлек, тынлык, ышыклык

безвинно нар гаепсезгә

безвинность сущ гаепсезлек, гөнаһсызлык

безвинный пр гаепсез, гөнаһсыз

безвкусица сущ зәвыксызлык, татымсызлык, матурлыкны аера белмәү

безвкусно нар зәвыксыз

безвкусный пр 1. тәмсез (о еде); 2. зәвыксыз, ямьсез, ятышсыз

безвластие сущ хакимиятсезлек ♦ В ту эпоху было безвластие. – Ул чорда хакимиятсезлек

иде.

безводный пр сусыз

безводье сущ сусызлык

безвозвратный пр кайтармаслык

безвоздушный пр һавасыз

безвозмездный пр түләүсез, бушка, акча түләмичә ♦ Это был безвозмездный дар городу. –

Бу шәһәргә түләүсез бүләк иде.

безволие сущ йомшаклык, ихтыярсызлык, җебегәнлек

безволосый пр йонсыз; чәчсез (пеләш)

безвольный пр ихтыярсызлы, җебегән

безвредный пр зарарсыз, зыянсыз

безвременно нар вакытсыз

безвременный пр 1. вакытсыз, вакыттан тыш; 2. вакытыннан элек, иртә ♦ Безвременная

кончина. – Вакытсыз вафат булу.

безвыездный пр читкә чыкмыйча, беркая да китмичә

безвыходно нар чарасыз

безвыходность сущ аптыраганлык, котылгысызлык

безвыходный пр 1. беркая да чыкмыйча; 2. перен котылгысыз, чарасыз ♦ Он оказался в

безвыходном положении. – Ул чарасыз хәлдә калды.

безглазый пр күзсез

безгласный пр юаш, кыюсыз, тавышы да чыкмый торган

безголовый пр 1. башсыз; 2. перен башсыз, аңгырау, миңгерәү

безголосый пр тавышсыз, начар тавышлы ♦ Ученик оказался безголосым. – Укучы

тавышсыз булып чыкты.

безграмотность сущ наданлык

безграмотный пр 1. укый-яза белмәүче, надан; 2. хаталы, күп хаталы ♦ Он работал в

управлении, хотя был безграмотным. – Ул, надан булуына карамастан, идарәдә эшли иде.

безгранично нар чиксез

безграничный пр 1. чиксез, очсыз-кырыйсыз, чиге булмаган; 2. перен чиктән тыш

безгрешность сущ гөнаһсызлык

безгрешный пр гөнаһсыз ♦ Безгрешные мысли. – Гөнаһсыз фикерләр.