Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія
Подождите немного. Документ загружается.
Äìóòü, ðîçäèìàþòü âîãîíü, áðÿçêîòÿòü òóï³ÿìè; îë³þ
² ðóøíèêè äëÿ ìèòòÿ âæå ãîòóþòü, õàïàþòüñÿ ñëóãè...
Òàê! Ãîñïîäàð òèì ÷àñîì íà áåðåç³ Ñò³êñó, ñàìîòí³é,
Ñóìíî ñèäèòü, ïåðåâ³çíèêà ëþòî ñòðàøèòüñÿ, áî íàâ³òü
² ì³äÿêîì íå çàïàññÿ çà ñâ³é ïåðåâ³ç çàïëàòèòè.
Ùå æ íà ³íø³ ïîãëÿíüìî í³÷í³ íåáåçïåêè. Ïîãëÿíüìî,
×è íå íàä íàìè äàõè âèñî÷åíí³, ùî êîæíî¿ õâèë³
Ìîæóòü íà òîé ñâ³ò ïîñëàòè?.. À â³êíà, ç ÿêèõ âèêèäàþòü
Ïîñóä ïîáèòèé – âàæê³ ÷åðåïêè, ùî ñë³ä çàëèøàþòü
Íàâ³òü íà áðóêó... Òè ñïðàâä³, ì³é äðóæå, ÿêèéñü íåðîçâàæíèé,
Íåïåðåäáà÷ëèâèé òè, ùî éäåø íà áåíêåò òîâàðèñüêèé
Áåç çàïîâ³òó â êèøåí³. Áî æ ñê³ëüêè òîá³ ïî äîðîç³
Ñâ³òèòüñÿ â³êîí áåçñîííèõ, òî âñå òâîÿ ñìåðòü âèãëÿäàº.
Òîæ ïåðåõîäü ïî çàâóëêàõ ç îïàñêîþ, ðåâíî ìîëèñÿ,
Ùîá îêîøèëîñÿ âñå íà âèëèòèõ ç â³êîí ïîìèÿõ.
Ùå íå çàáóäü ³ òîãî, ùî ãóëüòÿé, ÿê êîãî íå çà÷åïèòü
Òà íå íàá’º óíî÷³, ñìóòêóº íåçã³ðø â³ä Àõ³ëëà;
Òî â³í íèöüìà íà ë³æêó âïàäå, òî ïîâåðíåòüñÿ íàá³ê...
Ùî æ òî íå ñïèòüñÿ éîìó?.. Âèäíî, ³íøîìó ñîí íàâ³âàþòü
Ò³ëüêè áåøêåòè í³÷í³. Àëå íàâ³òü ãóëüâ³ñà çóõâàëèé,
Âêðàé ïåðåïèâøèñü, ìèíຠòîãî, ùî ³äå â áàãðÿíèö³,
Ùå é ïðîâîæàòèõ âåäå çà ñîáîþ çàã³í äîâæåëåçíèé –
Àðì³þ áðîíçîâèõ ëàìï, ë³õòàð³â òà ÷àäíèõ ñìîëîñêèï³â...
³í ïîïàäຠíà ìåíå, à ÿ ëèø íåäîãàðîê ìàþ
² ðàç ó ðàç êîðèñòóþñÿ ì³ñÿ÷íèì, çîðÿíèì ñâ³òëîì,
Áåðåæíî òðàòÿ÷è ãí³ò... Ïî÷èíàºòüñÿ ñâàðêà, – ÿê ò³ëüêè
Ñâàðêîþ çâåòüñÿ, ÿê êðèâäÿòü ìåíå, à ÿ áåçíåâèííî
Êðèâäó òåðïëþ, á³äîëàõà... Îò õòîñü ïðîòè ìåíå ñïèíèâñÿ...
Êàæå ñòàâàòè. Ñòàþ. Ùî ìàþ ðîáèòè? Òàì ñèëà...
Äîñâ³ä äî òîãî ³ õèñò... “Òè çâ³äêè? – ïèòàº.– ßêèì òè
Îöòîì ìåðçåííèì íàïèâñÿ, ÿêèìè áîáàìè íàæåðñÿ,
Äå ³ â ÿêîãî øåâöÿ áàðàíÿ÷ó ãîëîâó ¿â òè?
Ùî æ òè ìîâ÷èø, ÿê ïèòàþòü? ×è, ìîæå, ñõîò³â ïðî÷óõàíà?..
Äå òè æèâåø? ß áà÷ó: òè, ïåâíå, ç ñèð³éñüêîãî êîäëà?”
×è òè íàâàæèøñÿ ùî â³äïîâ³ñòè, ÷è áóäåø ò³êàòè, –
Áèòèìóòü, çíàé, âñå îäíî. À ïîò³ì ïî÷íóòü ïîçèâàòè,
Ãí³âàòèñü áóäóòü... Ùîïðàâäà, ³ á³äíèé ó íàñ íå áåç ïðàâà:
Ìîæå, íàïðèêëàä, áëàãàòè, ùîá çóáè éîìó ïîëèøèëè.
Òà ÷è ñàìèõ æå áîÿòèñü çóõâàëüö³â?.. ª äîñèòü ³ ³íøèõ,
Ùî ïîãðàáóþòü òåáå óíî÷³, ÿê çàìêíóòî äâåð³
² íà ïðîãîíè÷³ âçÿòî êðàìíèö³ óñ³ ³ òàâåðíè.
Ö³ òåáå ìîæóòü çóñòð³òè ³ ãîñòðèì íîæåì ðîçáèøàöüêèì.
Òîæ, ÿê íàøëþòü âîÿê³â ó Ïîíò³íè, íà á³ð Ãàëë³íàðñüêèé, –
Âñå ðîçáèøàöòâî ó Ðèì³ çáèðàºòüñÿ – ïîâíèì çâ³ðèíöåì...
921
Децім Юній Ювенал
Äå ó íàñ ãîðíî, êîâàäëî òàêå, ùî íå ðîáëÿòü êàéäàí³â?
Ñò³ëüêè çàë³çà ³äå íà çëî÷èíö³â, ùî ñêîðî – áîþñÿ –
Ñàïêè íå çíàòèìåì, ïëóãà íå ìàòèìåì ç ÷îãî çðîáèòè...
ßê òóò íå ñêàæåø: ùàñëèâ³ áóëè ò³ ïðàä³äí³ ðîêè,
Ùî çà òðèáóí³â â³éñüêîâèõ ìèíàëè áåçïå÷íî, ³ äîñèòü
Äëÿ ñåìèãîðáîãî Ðèìà áóëî îäí³º¿ â’ÿçíèö³.
Ìîæíà á äîäàòè áóëî ùå áàãàòî ñþäè ì³ðêóâàíí³â,
Òà îñü... ï³äâîäà íå æäå, ³ ñîíöå çàõîäèòü... Ðóøàþ.
Âæå ³ ïîãîíè÷ íå ðàç áàò³æêîì ïîäàâàâ ìåí³ ãàñëî.
Íó, ïðîùàâàé! Òà, ãëÿäè, íå çàáóäü. Íà¿æäæàþ÷è ç Ðèìà
Äî áëàãîäàòíîãî òîãî Àêâ³íó íà òèõèé ñïî÷èíîê,
 Êóìè ìåí³ íàïèøè. Äî âàøèõ ijàíè é Öåðåðè
Ïî çàõîëîëèõ ëàíàõ ÿ â âèñîêèõ ïðèéäó ÷åðåâèêàõ...
Ùå ³ ïîæèâè ÿêî¿ñü òîá³ ïðèíåñó äëÿ ñàòèðè...
Ïåð. Â.Âîëîùóêà
ÏÐÈ̲ÒÊÈ
Àëàáàíäà – ì³ñòî â Êà𳿠(Ìàëà Àç³ÿ).
Àì³äîí – ì³ñòî â Ìàêåäîí³¿.
Àðòåð³é ³ Êàòóë – ðèìñüê³ øàõðà¿, ï³äëåñíèêè ÷àñ³â Þâåíàëà.
Àñòóð³ê, Ïåðñ³ê – ðèìñüê³ áàãàò³¿, ñó÷àñíèêè Þâåíàëà.
Âàððîí. Ïóáë³é Òåðåíö³é Âàððîí Àòàöèíñüêèé (116-27 ðð.äî í.å.) – ðèìñüêèé ³ñòîðèê ³ ãðàìà-
òèê, àâòîð ïðàöü: “Ïðî ñ³ëüñüêå ãîñïîäàðñòâî”, “Ïðî ëàòèíñüêó ìîâó”, ³í. Ïåðåêëàâ ëàòèíñüêîþ ìîâîþ
ïîåìó Àïîëëîí³ÿ Ðîäîñüêîãî “Àðãîíàâòèêà”.
Äðóç. Òèáåð³é Êëàâä³é Äðóç Íåðîí Ãåðìàí³ê – ðèìñüêèé ³ìïåðàòîð (41-54).
Ñòðàòîêë, Äåìåòð³é, Ãåì – â³äîì³ ðèìñüê³ òåàòðàëüí³ àêòîðè.
Ñóëëà Ëóö³é Êîðíåë³é (138–78 ðð. äî í.å.) – ïðîâ³äíèê àðèñòîêðàòè÷íî¿ ïàðò³¿, äèêòàòîð ó 82–79
ðð. äî í.å.
Òðàÿí – ðèìñüêèé ³ìïåðàòîð 98–117 ðð., çàâîéîâíèê Äà곿, Íàáàò³éñüêîãî öàðñòâà â Àðà⳿ òà
Ïàðô³¿.
Âèêëàäåíî çà âèäàííÿì: Äàâíÿ ðèìñüêà ïîåç³ÿ â óêðà¿íñüêèõ
ïåðåêëàäàõ ³ ïåðåñï³âàõ: Õðåñòîìàò³ÿ. – Ëüâ³â, 2000. – 326 ñ.
922
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
ЛУЦІЙ АПУЛЕЙ
(áë. 125 – áë. 180 ð.)
Îäèí ç íàéâ³äîì³øèõ ðèìñüêèõ ïèñüìåííèê³â, àäâîêàò, ô³ëîñîô. Ëþäèíà âèñîêî¿ îñâ³òè,
ùî â³ëüíî ñï³ëêóâàëàñü ãðåöüêîþ ³ ëàòèíñüêîþ ìîâàìè, Àïóëåé âèêëèêàâ çàõîïëåííÿ
ñó÷àñíèê³â, ÿê³ íàçèâàëè éîãî ìàãîì. Çíà÷íèé òâîð÷èé äîðîáîê Àïóëåÿ ñêëàäàþòü ã³ìíè
³ ïàíåã³ðèêè, ô³ëîñîôñüê³ òðàêòàòè ³ íàóêîâ³ ïðàö³ ç ìåäèöèíè, ìàòåìàòèêè,
àñòðîíî쳿, ìóçèêè òîùî. Ñëàâó Àïóëåºâ³ ïðèí³ñ ðîìàí "Ìåòàìîðôîçè", â³äîìèé òàêîæ
ï³ä íàçâîþ "Çîëîòèé îñåë". 11 êíèã ðîìàíó îïèñóþòü ïðèãîäè Ëóö³ÿ, ÿêèé ÷åðåç ñâîþ
ö³êàâ³ñòü ³ ñëàñòîëþáñòâî çà äîïîìîãîþ ÷àêëóíñòâà ïåðåòâîðèâñÿ íà îñëà, àëå çóì³â
ïîâåðíóòè ñîá³ ëþäñüêèé âèãëÿä, ïðîéøîâøè ÷åðåç ñòðàæäàííÿ ³ äîëó÷èâøèñü äî
êóëüòó áîãèí³ ²ç³äè. Ïðèìõëèâà ðîìàííà êîìïîçèö³ÿ âêëþ÷ຠâñòàâí³ åï³çîäè, 12 îêðåìèõ
îïîâ³äåé-íîâåë, ñåðåä ÿêèõ ºäèíà àíòè÷íà êàçêà "Àìóð ³ Ïñ³õåÿ". Çà äîáè Ñåðåäíüîâ³÷÷ÿ ³
â åïîõó Ðåíåñàíñó ðîìàí Àïóëåÿ âèêîðèñòîâóâàâñÿ ÿê ë³òåðàòóðíå äæåðåëî, à ³ñòîð³ÿ
êîõàííÿ Àìóðà òà Ïñ³õå¿ âèêëèêàëà íèçêó íàñë³äóâàíü ("Äåêàìåðîí" Äæ.Áîêà÷÷î).
Óêðà¿íñüêîþ öþ ³ñòîð³þ âèêëàâ ².Ôðàíêî
ÀÌÓÐ ² ÏѲÕÅß
Êíèãà IV
28. Áóëè â îäí³ì êðàþ öàð ³ öàðèöÿ. Áóëî â íèõ òðè äî÷êè äèâíî¿ êðàñè. Ïðîòå äâ³
ñòàðø³, õî÷ ÿê³ ïðèºìí³ íà âèãëÿä, âñå æ òàêè çäàâàëèñü ã³äíèìè ïîõâàë ñàìå â ìåæàõ
ëþäñüêî¿ ñëàâè, à êðàñà íàéìåíøî¿ ä³â÷èíè áóëà òàêà ïðåñâ³òëà é ïðåñëàâíà, ùî íå áóëî
ò³º¿ ñèëè â ëþäñüê³é ìîâ³, ùîá îïèñàòè àáî íàâ³òü äîñòàòíüî âèõâàëèòè ¿¿. Îòîæ áàãàòî ãî-
ðîäÿí ³ ÷èñëåíí³ çàõîæ³, ÿêèõ áåç ë³êó ïðèòÿãàëà ö³êàâ³ñòü äî öüîãî íàäçâè÷àéíîãî âèäîâè-
ùà, ñòîâï³ëè â³ä ïîäèâó ïåðåä íåäîñÿæíîþ êðàñîþ ³, ïðèêëàäàþ÷è ïðàâó ðóêó äî óñò òà ïî-
êëàâøè âêàç³âíèé ïàëåöü íà âèïðîñòóâàíèé âåëèêèé, â³ääàâàëè ¿é ðåë³ã³éí³ ïî÷åñò³, ÿê
ñàì³é áîãèí³ Âåíåð³. ² âæå ïî áëèæ÷èõ ì³ñòàõ ³ ñóì³æíèõ êðàÿõ ï³øëà ñëàâà, ùî áîãèíÿ, ÿêó
ïîðîäèëà ñèíÿ ãëèáèíà ìîðÿ, à âèêîõàëà ðîñà ñï³íåíèõ õâèëü, ïåðåáóâຠòåïåð ó ÿâëåí³é
âñ³ì áîæåñòâåííîñò³ ñâî¿é ïîì³æ çáîðèù ëþäñüêèõ; àáî æ ç íîâèõ êðàïåëü íåáåñíîãî ñ³ì’ÿ
âæå íå ìîðå, à çåìëÿ íàðîäèëà äðóãó Âåíåðó, â ïèøí³ì ðîçêâ³ò³ ä³âî÷î¿ êðàñè.
29. Îòàê äåíü êð³çü äåíü áåçì³ðíî øèðèòüñÿ ÷óòêà, ñëàâà âæå äîõîäèòü äî áëèçüêèõ
îñòðîâ³â ³ äàë³ – äî ñóõîäîëó òà äî ÷èñëåííèõ îêðóã. Áàãàòî ëþäåé íå çâàæàëî íà äîâãó äî-
ðîãó é íàéãëèáø³ ìîðñüê³ ïóò³, ïîñï³øàþ÷è äî íàéñëàâí³øîãî âèäîâèùà ñâ äîáè. ͳõòî
âæå íå ïëèâ í³ äî Ïàôîñà, í³ äî Êí³äîñà, í³ íàâ³òü äî ʳôåðè, äèâèòèñü íà áîãèíþ Âåíåðó,
¿¿ ñâÿòà – çàíåäáàíî, õðàìè – â çàíåïàä³, ë³æíèö³ – çàëèøåí³, â³äïðàâè – çíåâàæåí³; ñòàòó¿
áîãèí³ ñòîÿòü íå óâ³í÷àí³, à îâäîâ³ë³ æåðòîâíèêè çáåç÷åùåí³ õîëîäíèì ïîïåëîì. Âñ³ ìîëÿòü-
ñÿ ä³â÷èí³, â ¿¿ ëþäñüê³é ïîñòàò³ øàíóþòü âåëèêó áîãèíþ; êîëè âîíà âðàíö³ âèõîäèòü ³ç äî-
923
Луцій Апулей
ìó, æåðòâàìè é áåíêåòàìè âëàñêàâëþþòü âëàäó â³äñóòíüî¿ Âåíåðè; êîëè æ âîíà éäå âóëè-
öåþ, êóïè íàðîäó ïîêëîíÿþòüñÿ ¿é, êèäàþ÷è ïåðåä íåþ â³íêè é êâ³òêè. Òàêå íàäì³ðíå ïåðå-
íåñåííÿ íåáåñíèõ ïî÷åñòåé íà ñìåðòíó ä³â÷èíó ëþòî ðîçïàëþº ñåðöå ñïðàâæíüî¿ Âåíåðè;
íå ñòåðï³âøè îáóðåííÿ, âñÿ òðåìòÿ÷è ³ ïîòðÿñàþ÷è ãîëîâîþ, âîíà ìîâèòü ñàìà äî ñåáå:
30. – Îöå æ ÿ, äàâíÿ ðîäèòåëüêà âñ³º¿ ïðèðîäè, ÿ, ñòèõ³é ïåðâîïî÷èí, äëÿ ö³ëîãî ñâ³òó
æèâëþùà Âåíåðà, ìàþ ä³ëèòèñÿ âåëè÷÷ÿì ³ ÷åñòþ ³ç ñìåðòíîþ ä³â÷èíîþ! Îöåé çåìíèé áðóä
ìຠïîãàíèòè ìîº ³ì’ÿ, îñâÿ÷åíå â íåá³! Òîæ çíîñèòèìó ïðè æåðòâàõ çëî÷èí öüîãî çàãàëüíî-
ãî óáîæåñòâëåííÿ ³ ïåðåíåñåíîãî íà íå¿ ïî÷èòàííÿ! Ñìåðòíà ä³â÷èíà íîñèòèìå ì³é îáðàç!
Äàðåìíî òîé ïàñòóõ, ÷èþ ñïðàâåäëèâ³ñòü ³ â³ðíèé ñóä óõâàëèâ ñàì âåëèêèé Þï³òåð, âèçíàâ
çà ìíîþ ïåðø³ñòü êðàñè ïåðåä ³íøèìè âåëèêèìè áîãèíÿìè! Òà õòî á âîíà ñîá³ íå áóëà, – íå
äóæå âîíà áóäå ò³øèòèñü ïðèñâîºíèìè ñîá³ ìî¿ìè ïî÷åñòÿìè. Âæå íåçàáàðîì áóäå âîíà ñà-
ìà íàð³êàòè íà öþ ñâîþ áåççàêîííó êðàñó!
² çàðàç êëè÷å âîíà ñâîãî êðèëàòîãî é äîñèòü òàêè çóõâàëîãî ñèíêà, ùî, ÷åðåç ïîãàí³
ñâî¿ çâè÷êè, íåõòóþ÷è ãðîìàäñüêèì ïîðÿäêîì, îçáðîºíèé ïîëóì’ÿì ³ ñòð³ëàìè, á³ãຠâíî÷³
ïî ÷óæèõ äîìàõ ³, ðîçáèâàþ÷è âñ³ ïîäðóææÿ, áåçêàðíî ÷èíèòü ñò³ëüêè ãàíåáíîãî, à íå ðî-
áèòü àæ í³÷îãî äîáðîãî. Îò éîãî, âæå ïðèðîäæåíèì ñâàâ³ëüñòâîì ç³ïñîâàíîãî õëîïöÿ,
ï³äìîâëÿº âîíà ùå é ñëîâàìè ³ âåäå äî òîãî ì³ñòà, ³ ïîêàçóº éîìó ïðè âñ³õ Ïñ³õåþ (áî òà-
êèì ³ì’ÿì íàçèâàëàñü òà ä³â÷èíà).
31. Ðîçïîâ³âøè éîìó âñþ ³ñòîð³þ ïðî çìàãàííÿ â êðàñ³, ç³òõàþ÷è é òðÿñó÷èñü ç îáó-
ðåííÿ, âîíà ìîâèòü:
– Ïðîøó òåáå, ðàäè çàïîðóê ì ìàòåðíüî¿ ëþáîâ³, ðàäè ñîëîäêèõ ðàí â³ä òâî¿õ
ñòð³ë, ðàäè ìåäîâèõ îï³ê³â â³ä òâî¿õ âîãí³â, äàé ìàòåð³ òâî¿é ïîìñòó, íàéïîâí³øó é ñóâîðó
ïîìñòó íàä îö³ºþ çóõâàëîþ êðàñîþ! Ñàìå ò³ëüêè öå ³ öå ºäèíå çðîáè ìåí³: õàé öÿ ä³â÷èíà
çàïàëຠíàéçàâçÿò³øîþ ëþáîâ’þ äî ÷îëîâ³êà íàéíèæ÷îãî, ñàìîþ äîëåþ ïîçáàâëåíîãî âñÿ-
êî¿ ÷åñò³, ìàºòêó ³ íàâ³òü áåçïå÷íîñò³, äî òàêîãî, ùîá íå çíàéøîâñÿ éîìó íà âñ³ì ñâ³ò³ äðó-
ãèé òàêèé æå íóæäåííèé!
Ñêàçàâøè öå, âîíà ãàðÿ÷èìè ïîö³ëóíêàìè äîâãî é ïðèñòðàñíî ïåñòèòü ñâîãî ñèíà, à
ïîò³ì ïîäàºòüñÿ äî áëèçüêîãî ìîðñüêîãî áåðåãà, ³ ëåäâå íàñòóïèëà ñâî¿ìè ðîæåâèìè ï³äî-
øâàìè íà ìîðñüê³ õâèë³, ÿê îñü óæå ñèäèòü íà âîãêîìó ãðåáåí³ ãëèáîêîãî ìîðÿ; ³ íà îäíå ¿¿
áàæàííÿ â³äðàçó ñï³øèòü äî íå¿ ìîðñüêèé ¿¿ ïî÷åò, íåìîâáè âîíà ïåðåä òèì óæå íàêàçàëà
öå. Òàì ³ äî÷êè Íåðåÿ, ùî ñï³âàþòü õîðîì, ³ Ïîðòóí ç ðîçêóéîâäæåíîþ ñèíüîþ áîðîäîþ, ³
Ñàëàö³ÿ ç ïåëåíîþ, ïîâíîþ ðèá, ³ ìàëåíüêèé Ïàëåìîí, ùî ¿çäèòü íà äåëüô³í³. Òóò ³ òàì ³ç
ìîðñüêèõ õâèëü ï³äñêàêóþòü ëàâè Òð³òîí³â, îäèí ³ç íèõ ëåãåíüêî òðóáèòü ó äçâ³íêó ÷åðåïàø-
êó, äðóãèé çàñëîíÿº ¿¿ øîâêîâèì ïîêðèâàëîì â³ä ïàëàþ÷îãî ïðîì³ííÿ âîðîæîãî ñîíöÿ,
òðåò³é ï³äñòàâëÿº ¿é ïåðåä î÷³ äçåðêàëî, à ùå ³íø³ ïîðèíàþòü, ïëàâàþ÷è, ï³ä ¿¿ äâîóïðÿæíó
êîë³ñíèöþ. Îò òàêèé ïî÷åò ñóïðîâîäèòü Âåíåðó â ¿¿ ïëàâá³ äî Îêåàíó.
32. Òèì ÷àñîì Ïñ³õåÿ ç óñ³ºþ ñâîºþ ïèøíîþ êðàñîþ íå ìຠñîá³ í³ÿêî¿ âò³õè ç âëàñ-
íî¿ âðîäè. Âñ³ íà íå¿ äèâëÿòüñÿ, âñ³ ¿¿ õâàëÿòü òà íå ç’ÿâëÿºòüñÿ í³õòî – í³ öàð, í³ öàðåäâî-
ðåöü, í³ íàâ³òü ïðîñòà ëþäèíà, õòî á õîò³â îäðóæèòèñÿ ç íåþ. Âñ³ çàõîïëþþòüñÿ áîæåñòâåí-
íîþ âðîäîþ, àëå çàõîïëþþòüñÿ òàê, ÿê ñòàòóºþ ìàéñòåðíîãî âèðîáó. Äâ³ ñòàðø³ ñåñòðè,
÷躿 ïîì³ðíî¿ êðàñè íå ðîçñëàâëÿëè íàðîäè, äàâíî ïîâèõîäèëè çàì³æ çà öàð³â ³ âæå áóëè
ùàñëèâèìè æ³íêàìè; Ïñ³õåÿ æ, íå òî âäîâà, íå òî ä³â÷èíà, ñèäÿ÷è äîìà, îïëàêóº ñâîþ áåç-
ëþäíó ñàìîòí³ñòü, õâîð³º, íóäüãóº ³ ñàìà íåíàâèäèòü ñâîþ êðàñó, õî÷ âîíà é äî âïîäîáè
ö³ëèì ïëåìåíàì. Òèì-òî áàòüêî ¿¿, íåùàñëèâèé íåùàñòÿì ñâ äî÷êè, âáà÷àþ÷è â íüîìó
çíàê íåáåñíîãî ãí³âó é áîÿ÷èñü áîæî¿ íåëàñêè, çâåðòàºòüñÿ äî ñòàðîäàâíüîãî îðàêóëà
924
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
ì³ëåòñüêîãî áîãà ³, óìèëîñòèâèâøè öå âåëèêå áîæåñòâî ìîëèòâàìè òà æåðòâàìè, áëàãàº
äëÿ áåçäîëüíî¿ ä³â÷èíè âåñ³ëëÿ é ÷îëîâ³êà. À Àïîëëîí, õî÷ ñàì ãðåê ³ ³îí³ºöü, çàðàäè çà-
ñíîâíèêà ̳ëåòà, â³äïîâ³â ïî-ëàòèíñüêîìó òàê:
33. ijâ÷èíó, öàðþ, ïîñòàâ íà âåðõó âèñî÷åçíî¿ ñêåë³,
 ïèøí³é îäåæ³, íåìîâ íà ïîõîðîííèé ñâ³é øëþá,
² íå íàä³éñÿ íà çÿòÿ, ùî âèéøîâ ³ç ñìåðòíîãî ðîäó, –
Ò³ëüêè íà çëîãî, ìîâ çì³é, ³ íà ëèõîãî, ìîâ çâ³ð.
³í ó ïîâ³òð³, íà êðèëàõ ë³òàþ÷è, êîæíîãî ìó÷èòü,
Ïîëóì’ÿì íàäòî é âîãíåì ñëàá³ñòü íàâîäèòü íà âñ³õ;
Ñàì ïåðåä íèì ³ Þï³òåð òðåìòèòü, ³ áîãè âñ³ òðÿñóòüñÿ,
Ñòðàõ ³ ï³äçåìíèõ áåðå, Ñò³êñó æàõàºòüñÿ òüìà.
Öàð, êîëèñü ùàñëèâèé, ïî÷óâøè âèñë³â ñâÿùåííîãî îðàêóëà, ç âàæêèì ñìóòêîì ïî-
äàºòüñÿ äîäîìó ³ â³äêðèâຠñâî¿é äðóæí³ íàêàçè çëîâ³ñíîãî â³ùóâàííÿ. ²äóòü äîâã³ äí³ ñêîð-
áîòè, ïëà÷ó é ãîëîñ³ííÿ. Òà âæå ïîñï³øຠñóìíå âèêîíàííÿ æàõíîãî ïðîðîöòâà; ñêëèêàíî
âæå ïî÷åò íåùàñíî¿ ä³â÷èíè íà ¿¿ ïîõîðîííå âåñ³ëëÿ; âæå òüìÿíèòüñÿ â ïîïåë³ ÷îðíî¿ ñàæ³
ñâ³òëî ôàêåëà, à ãîëîñ øëþáíî¿ ôëåéòè ïåðåõîäèòü ó æàëîáíó ë³ä³éñüêó ìåëîä³þ; ï³ñíÿ âå-
ñåëîãî óìåíåÿ ê³í÷àºòüñÿ ïîõìóðèì çàâèâàííÿì, ³ ìîëîäà îáòèðຠâëàñí³ ñëüîçè ñâî¿ì
÷åðâîíèì ïîêðèâàëîì. Óñå ì³ñòî îïëàêóâàëî ñóìíó äîëþ áåçùàñíîãî äîìó, ³ âñ³ ãðîìàäñüê³
ñïðàâè â³äðàçó ïðèïèíÿº ñóñï³ëüíà æàëîáà.
34. Ïðîòå äîêîíå÷íèé ïîñëóõ íåáåñíîìó íàêàçîâ³ ãíàâ íåùàñíó Ïñ³õåþ íà ïðèçíà-
÷åíå ¿é ì³ñöå êàðè. Îòîæ, â³äïðàâèâøè ç íàéá³ëüøèì ñìóòêîì îáðÿä ïîãðåáíîãî øëþáó,
âåñü íàðîä â óðî÷èñòîìó ïîõîä³ ïðîâîäèòü ¿¿ æèâöåì íà ïîõîðîí, ³ çàïëàêàíà Ïñ³õåÿ éäå íå
äî âåñ³ëëÿ, à äî âëàñíî¿ ìîãèëè. Êîëè ñóìí³ áàòüêè, çíåñèëåí³ òàêèì íåùàñòÿì, âàãàþòüñÿ
âèêîíàòè öå íå÷åñòèâå ä³ëî, ñàìà äî÷êà ïðîìîâëÿº äî íèõ:
– ×îãî æ ìó÷èòå âè âëàñíó ñòàð³ñòü äîâãèì ïëà÷åì? ×îãî ñòîìëþºòå ñâ³é, à âëàñíå
ì³é, – ïîäèõ ÷àñòèì ðèäàííÿì? ×îãî çíåâàæàºòå ïî÷åñí³ äëÿ ìåíå îáëè÷÷ÿ âàø³ ìàðíèìè
ñë³çüìè? ×îãî òåìíèòå, âêóï³ ç ñâî¿ìè î÷èìà, ³ ì³é ç³ð? ×îãî âèðèâàºòå ñîá³ ñèâå âîëîññÿ?
×îãî á’ºòå ñîá³ ãðóäè é ñâÿò³ äëÿ ìåíå ïåðñè? Öå æ äëÿ âàñ âåëèêà íàãîðîäà çà ìîþ ïðå-
ñëàâíó êðàñó! Çàï³çíî ïî÷óâàºòå âè ñìåðòåëüíó ðàíó ëèõî¿ çàçäðîñò³! Êîëè ïëåìåíà é íà-
ðîäè âåëè÷àëè ìåíå áîæåñòâåííèìè ïî÷åñòÿìè, êîëè îäíîäóøíî íàçèâàëè ìåíå íîâîþ
Âåíåðîþ, – òîä³ áóëî á âàì áîë³òè, òîä³ ïëàêàòè, òîä³ ðèäàòè çà ìíîþ, ÿê çà ïîìåðëîþ. Òå-
ïåð ÿ ÷óþ, òåïåð áà÷ó, ùî ÿ çàãèíóëà çà ñàìå ëèøå ³ì’ÿ Âåíåðè! Âåä³òü ìåíå ³ ïîñòàâòå íà
ò³é ñêåë³, ÿêó ïðèçíà÷èëà ìåí³ äîëÿ! Ïîñï³øàþ äî öüîãî ùàñëèâîãî øëþáó, ïîñï³øàþ ïîáà-
÷èòè öþ ðîäîâèòó äðóæèíó ìîþ! ×îãî æ ÿ ãàþñü, ÷îãî æ âàãàþñü ïåðåä éîãî ïðèõîäîì, êî-
ëè â³í óðîäèâñÿ íà çãóáó ö³ëîìó ñâ³òîâ³?
35. Îòàê ïðîìîâèâøè, ä³â÷èíà çàìîâêëà ³ âñòóïèëà âæå òâåðäîþ õîäîþ â ñåðåäèíó
âñåíàðîäíèõ ïðîâîä³â. ²äóòü âîíè äî íàçíà÷åíîãî âåðõó êðóòî¿ ãîðè; ïîñòàâèâøè ä³â÷èíó íà
¿¿ íàéâèùîìó øïèë³, çàëèøàþòü ¿¿ òàì, ïîãàñèâøè âëàñíèìè ñë³çüìè âåñ³ëüí³ ôàêåëè, ÿêè-
ìè âîíè îñâ³÷óâàëè ñîá³ äîðîãó ³, ïîêèäàâøè ¿õ êîëî íå¿, ðîçõîäÿòüñÿ ç ïîõèëåíèìè ãîëî-
âàìè äîäîìó. À íåùàñí³ ¿¿ áàòüêè, ïðèãí³÷åí³ òàêèì ãîðåì, çàìêíóëèñÿ â ñâîºìó äîì³ â íå-
ïðîãëÿäíó òåìðÿâó. Ïñ³õåÿ æ ñòîÿëà, áîÿ÷èñü, òðåìòÿ÷è é ïëà÷ó÷è ç ñòðàõó, íà ñàìîìó
øïèë³ ãîðè, êîëè òèõèé ïîäèõ ëàã³äíîãî Çåô³ðà, ðîçäóâàþ÷è ñþäè é òóäè ¿¿ ïîëè ³ íàäèìà-
þ÷è ïåëåíó, ëåãåñåíüêî ï³äíÿâ ¿¿ íà ñâî¿õ ñïîê³éíèõ êðèëàõ, çâ³ëüíà ïîí³ñ ¿¿ íàä óðâèùåì
âèñîêî¿ ñêåë³ äî ïðîñòåðòî¿ âíèçó äîëèíè ³ ëàã³äíî ïîêëàâ ¿¿ íà âêðèòó êâ³òêàìè ìóðàâó.
925
Луцій Апулей
Êíèãà V
1. ͳæíî ïîêëàäåíà íà ì’ÿê³é ìóðàâ³, ñàìå íà ëîæ³ ç ðîñèñòî¿ òðàâè, Ïñ³õåÿ, â³äðàçó
ïîçáóâøèñü óñ³º¿ òÿæêî¿ òóðáîòè, çàñíóëà ñîëîäêî. ϳäêð³ïèâøèñü äîñòàòí³ì ñíîì, âîíà
ïðîêèíóëàñü óæå â ñïîê³éíîìó íàñòðî¿. Âîíà áà÷èòü ñåáå â ãàþ âèñîêèõ ³ ðîçëîãèõ äåðåâ,
áà÷èòü äæåðåëî, ùî âèáëèñêóº ñêëÿíèì äçåðêàëîì. Ñàìå ïîñåðåäèí³ ãàþ, â çàòèøíîìó
ïðèòóëêó, íåäàëåêî â³ä äæåðåëà, ñòî¿òü ïàëàö, çáóäîâàíèé íå ëþäñüêèìè ðóêàìè, à áîæåñü-
êèìè ìèñòåöòâàìè. Òàê ³ âèäíî âæå â³ä ïåðøîãî âõîäó, ùî öå ÿêîãîñü áîãà ÿñíèé ³ ïðèºìíèé
çàòèøîê. Âèñîêå-áî ñêëåï³ííÿ ñòàðàííî îçäîáëåíå ð³çüáàìè ç êåäðà é ñëîíîâî¿ ê³ñòêè,
ï³äïåðòå çîëîòèìè êîëîíàìè; âñ³ ñò³íè âêðèò³ ñð³áíèì êàðáîì, íà ÿêîìó çâ³ð³ òà âåëè÷åçí³
òâàðèíè, ìîâ æèâ³, íàáëèæàþòüñÿ äî î÷åé ïðèõîæîãî. Ñïðàâä³, ÿêèéñü äèâíèé ÷óäîä³é, ìî-
æå, ï³âáîã, çóì³â ç íàéòîíøèì ìèñòåöòâîì ïåðåòâîðèòè ñò³ëüêè ñð³áëà â çâ³ðà! Ñàìà ï³äëî-
ãà äðîáèòüñÿ íà ðîçìà¿ò³ ìàëþíêè, âèêîíàí³ ç äîðîãèõ, äð³áíî ïîâèêðîþâàíèõ êàì³íö³â. ßê³
äâ³÷³ ùàñëèâ³ é ïðåùàñëèâ³ ò³, õòî õîäèòü ïî ñàìîöâ³òàõ ³ êîøòîâíîñòÿõ! Òà é ³íø³ ÷àñòèíè
ïðîñòîðî é øèðîêî ðîçòàøîâàíîãî ïàëàöó – íåîö³íåííî äîðîãîö³íí³, ³ âñ³ ñò³íè ãîðÿòü âëà-
ñíèì ñâ³òëîì â³ä ìàñè ùèðîãî çîëîòà, íåìîâáè ä³ì öåé, íåõòóþ÷è ñîíöåì, ñàì ñîá³ òâîðèâ
äåíü. Òàê³ æ ³ ïîêî¿, òàê³ æ ³ ãàëåðå¿, òàê³ æ ñàì³ é áëèñêó÷³ êóïàëüí³; íå ìåíø ³ âñÿ ³íøà îç-
äîáà â³äïîâ³äຠïèøíîñò³ ö³ëîãî äîìó, òàê ùî îò-îò çäàºòüñÿ, ùî öå âåëèêèé Þï³òåð çáóäó-
âàâ íåáåñíèé ïàëàö äëÿ ñâî¿õ çíîñèí ç ëþäüìè.
2. Çâàáëåíà òàêîþ ðîçê³øøþ öüîãî ì³ñöÿ, Ïñ³õåÿ ï³ä³éøëà áëèæ÷å ³, òðîõè ïîñì³-
ë³âøè, âæå ïåðåñòóïຠïîð³ã. Îñü âîíà ïèëüíî ³ ç íàñîëîäîþ â³ääàºòüñÿ ïðåãàðíîìó âèäî-
âèùó ³ ïðèäèâëÿºòüñÿ äî ïîîäèíîêèõ ïðåäìåò³â, à ïîçà áóäèíêîì áà÷èòü ÿêíàéìàéñòåðí³øå
çáóäîâàíå êàçíîñõîâèùå, ïîâíå âåëèêèõ ñêàðá³â ³ íåìຠí³÷îãî â ñâ³ò³, ÷îãî òàì íå áóëî á!
Ïðîòå ïîíàä óâåñü ïîäèâ ïåðåä òàêèì âåëèêèì áàãàòñòâîì, íàéäèâí³øå áóëî òå, ùî öÿ
âñåñâ³òíÿ ñêàðáíèöÿ íå ìàëà í³ÿêîãî çàìêà, í³ÿêîãî çàñóâà, í³ÿêîãî ñòîðîæà. Êîëè âîíà îòàê
ç íàéâèùîþ âò³õîþ ïðèäèâëÿºòüñÿ äî âñüîãî, äîë³òຠäî íå¿ ÿêèéñü áåçò³ëåñíèé ãîëîñ ³ êà-
æå:
– ×îãî, âëàäàðêî, äèâóºøñÿ òè öèì ïèøíîòàì? Âñå öå – òâîº! ²äè æ äî ïîêîþ ³ ñïî-
÷èíü íà ë³æêó â³ä óòîìè, à ÿê ò³ëüêè òîá³ ñõî÷åòüñÿ, íàêàæè ïðèãîòîâèòè êóïàííÿ. Ìè, ÷è¿ ãî-
ëîñè òè ÷óºø, òâî¿ ñëóæíèö³, ³ áóäåìî òîá³ ïèëüíî ïðèñëóãîâóâàòè; à ï³ñëÿ òóàëåòó ÷åêàòè-
ìå òåáå öàðñüêèé ñò³ë,
3. Ïñ³õåÿ, ïî÷óâøè, ùî ÿêåñü áîæåñòâî äáຠïðî íå¿, ³, îùàñëèâëåíà òèìè âêàç³âêà-
ìè â³ä áåçôîðìíèõ ãîëîñ³â, íàñàìïåðåä çàñèïàº, à ïîò³ì êóïàííÿì çìèâຠç ñåáå âòîìó; à
ïîáà÷èâøè á³ëÿ ñåáå ï³âêðóãëèé ñò³ë, ðîçó쳺, ùî ïîñóä íà íüîìó ïîñòàâëåíî ñàìå äëÿ íå¿,
³ îõî÷å ñ³äຠîá³äàòè. ² â³äðàçó æ ç’ÿâëÿþòüñÿ ñîëîäê³ âèíà é ÷èñëåíí³ áëþäà ç ð³çíèìè ñòðà-
âàìè; í³õòî íå ïðèñëóæóº, à âñå ïîäàºòüñÿ íåìîâ ÿêèìñü ïîäèõîì. ² í³êîãî íå ìîãëà âîíà
áà÷èòè, à ò³ëüêè ÷óëà ñëîâà â ïîâ³òð³, ñàì³ ëèøå ãîëîñè áóëè ¿¿ ñëóæíèöÿìè. Ïî ïèøíîìó
îá³ä³ ââ³éøîâ õòîñü íåâèäèìèé ³ çàñï³âàâ, à äðóãèé áðÿçêàâ íà ê³ôàð³, òàêîæ íåçðèìî. Ïîò³ì
äî ¿¿ ñëóõó äîíîñèòüñÿ ñï³ëüíèé ñï³â ÷èñëåííèõ ãîëîñ³â, ³ õî÷ í³õòî íå ç’ÿâëÿºòüñÿ, âèðàçíî
÷óòè ö³ëèé õîð.
4. Íàäâå÷³ð çàê³í÷èëàñü öÿ âò³õà, ³ Ïñ³õåÿ ï³øëà äî ë³æêà. Âæå áóëà ï³çíÿ í³÷, êîëè äî
¿¿ ñëóõó ä³éøîâ ÿêèéñü ëàã³äíèé çâóê. Ïîáîþþ÷èñü ó òàê³é ñàìîò³ çà ñâîþ íåâèíí³ñòü, âîíà
ñòðàøèòüñÿ é æàõàºòüñÿ, ³ âñÿêîãî ëèõà áî¿òüñÿ òèì á³ëüøå, ùî ñàìà íå çíàº, ÷îãî áî¿òüñÿ.
Òà âæå íàáëèçèëàñü íåï³çíàííà äðóæèíà ³ ç³éøëà íà ë³æêî, ³ çðîáèëà Ïñ³õåþ ñâîºþ æ³íêîþ,
à ïåðåä ñõîäîì ñîíöÿ çíèêëà ïîñï³øíî. Çàðàç ïîò³ì ãîëîñè, ïðèñòàâëåí³ äî ïîêîþ, ïî÷èíà-
926
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
þòü ï³êëóâàòèñü ïðî âòðà÷åíó íåâèíí³ñòü ìîëîäî¿. Îòàê âîíî ïîâåëîñü ³ íàäàë³; ³, ÿê öå âå-
ëèòü ïðèðîäà, íîâèçíà íàáðàëà äëÿ íå¿ ïðèºìíîñò³ ÷åðåç ïîñò³éíó çâè÷êó, à çâóê íåâ³äîìî-
ãî ãîëîñó âò³øàâ ¿¿ â ö³é ñàìîò³. Òèì ÷àñîì áàòüêè ¿¿ ñòàð³ëèñÿ â íåâ³äñòóïí³é òóç³ é æóðá³, à
÷óòêà ïðî öþ ïîä³þ ðîç³éøëàñü øèðîêî. Ñòàðø³ ¿¿ ñåñòðè, ïî÷óâøè âñå öå, ïîñï³øíî ïîêè-
íóëè, ñóìí³ é çàïëàêàí³, ñâî¿ ïåíàòè ³ ïîäàëèñü îäíà çà îäíîþ äî ñâî¿õ áàòüê³â, ùîá ïîáà-
÷èòèñü ³ ïîãîâîðèòè ç íèìè.
5. Ò³º¿ íî÷³ ç’ÿâèëàñü äî Ïñ³õå¿ ¿¿ äðóæèíà (áî, íåçàëåæíî â³ä çîðó, âîíà â³ä÷óâàëà ¿¿
é ðóêàìè é óøèìà). Âîíà ïðîìîâèëà äî Ïñ³õå¿:
– Ïñ³õåº, íàéñîëîäøà é äîðîãà ìîÿ æ³íêî, ëèõà äîëÿ ãðîçèòü òîá³ íàéñòðàøí³øîþ
íåáåçïåêîþ, ïðî ÿêó ìåí³ ñë³ä ïîïåðåäèòè òåáå ÿêíàéïèëüí³øå. Òâî¿ ñåñòðè, ñòóðáîâàí³
çâ³ñòêîþ ïðî òâîþ ñìåðòü, áóäóòü øóêàòè òâîãî ñë³äó ³ íåçàáàðîì âèéäóòü íà òó ñêåëþ. Êî-
ëè ïî÷óºø, ìîæå, ¿õ ãîëîñ³ííÿ, – íå â³äïîâ³äàé í³÷îãî ³ íàâ³òü íå äèâèñü ó òîé á³ê, áî ³íàêøå
çàâäàñè ìåí³ íàéòÿæ÷îãî áîëþ, à ñîá³ íàéïðèêð³øî¿ çãóáè.
Ïñ³õåÿ îá³öÿëà é ïîêëÿëàñü, ùî çðîáèòü òàê, ÿê ¿é íàêàçàëà äðóæèíà. Òà êîëè ìèíó-
ëà í³÷, ³ äðóæèíà äî ñõ³ä ñîíöÿ çíèêëà, âîíà, íåùàñíà, ïëàêàëà é ðèäàëà âåñü äåíü, ïîâòî-
ðþþ÷è ðàç ó ðàç, ùî òåïåð ïðîïàëà îñòàòî÷íî, áî, â îö³é áàãàò³é â’ÿçíèö³ çàìêíåíà ³ ëþäñü-
êîãî òîâàðèñòâà òà ðîçìîâè ïîçáàâëåíà, íå ìîæå í³ ñâî¿ì ñåñòðàì, ùî ïëà÷óòü çà íåþ, ïî-
äàòè í³ÿêî¿ äîïîìîãè, í³ íàâ³òü ïîáà÷èòè ¿õ. ² âæå íå ïðèéìàëà âîíà í³ êóïàííÿ, í³ ñòðàâè ³
íå ìàëà ñïîêîþ âåñü äåíü, ³, ïëà÷ó÷è ðåâíî, ïîêëàëàñü äî ñíó.
6. Íåçàáàðîì, òðîõè ðàí³øå, í³æ çâè÷àéíî, ç’ÿâèëàñü ¿¿ äðóæèíà ³, ïðèë³ãøè á³ëÿ
Ïñ³õå¿ íà ë³æêó, îáíÿëà ¿¿, âñå ùå çàïëàêàíó, ³ ñõâèëüîâàíî ïðîìîâèëà äî íå¿:
– Õ³áà æ òè íå îá³öÿëà ìåí³, ìîÿ Ïñ³õåº? ×îãî æ ìåí³, òâîºìó ÷îëîâ³êîâ³, ñïîä³âàòèñü
â³ä òåáå, ÷îãî íàä³ÿòèñü? Àäæå òè é äåíü ³ í³÷ îòàê, íàâ³òü â îá³éìàõ ñâîãî ÷îëîâ³êà, íå êè-
äàºø ìó÷èòè ñåáå! Òà ðîáè âæå, ÿê õî÷åø, ³ éäè çà ñâîºþ äóìêîþ, ùî ìຠâèéòè òîá³ æ íà
øêîäó! Çãàäàé ëèøå ïðî ìîþ ïèëüíó ïîðàäó, êîëè ïî÷óºø çàï³çí³é æàëü!
Òîä³ âîíà ïðîñüáàìè ³ íàâ³òü ïîãðîçîþ, ùî ïîìðå, âèìàãຠâ³ä ÷îëîâ³êà çãîäè íà ¿¿
áàæàííÿ ïîáà÷èòèñÿ ç ñâî¿ìè ñåñòðàìè, âò³øèòè é ïîö³ëóâàòè ¿õ. Îòîæ â³í ïðèñòàâ íà
ïðîñüáè ñâ ìîëîäî¿ ³ äîçâîëèâ ¿é íàâ³òü îáäàðóâàòè ¿õ ÿêèìè ñõî÷å çîëîòèìè ðå÷àìè ÷è
êîøòîâíîñòÿìè; ëèø îäíîãî íå âåë³â ¿é ³ íàâ³òü ïîâòîðíî ïðèãðîçèâ, – ùîá íå ï³ääàâàëàñü
âîíà çãóáí³é ðàä³ ñåñòåð ³ íå ïèòàëàñü ïðî âèãëÿä ñâîãî ÷îëîâ³êà, ùîá çà òàêó íå÷åñòèâó
ö³êàâ³ñòü íå âïàñòè ç âåðøèíè òåïåð³øíüîãî ùàñòÿ ó âåëèêå íåùàñòÿ ³ íå ïîçáàâèòèñü íà-
äàë³ éîãî îá³éì³â. Âîíà æ ïîäÿêóâàëà äðóæèí³ ³ âæå é ïîâåñåë³ëà.
– Òà ÿ, – ìîâèòü âîíà, – ñòî ðàç âîë³ëà âìåðòè, í³æ ïîçáàâèòè ñåáå òâîãî ïðåñîëîä-
êîãî ïîäðóææÿ. Ëþáëþ áî òåáå ³, õî÷ íå çíàþ, õòî òè, ïàëêî êîõàþ òåáå, ÿê ñâîþ äóøó, ³ êðà-
ùèé òè äëÿ ìåíå çà ñàìîãî Êóï³äîíà. Îäíî ùå ò³ëüêè ïðîøó òåáå: íàêàæè îòîìó òâîºìó
ñëóæíèêîâ³ Çåô³ðó, ùîá â³í ò³ºþ ñàìîþ äîðîãîþ ïðèñòàâèâ ìåí³ ñþäè ìî¿õ ñåñòåð.
² ïîêðèâàþ÷è éîãî óñòà ïåðåêîíëèâèìè ïîö³ëóíêàìè, ³ äîäàþ÷è íàéëàñêàâ³øèõ ñë³â,
³ ïðèëÿãàþ÷è äî íüîãî âñ³ìà ñâî¿ìè ïðèñòðàñíèìè ÷ëåíàìè, äî öèõ ïåñòîù³â äîäຠâîíà ùå
òàê³ ñëîâà:
– ̳é ìåäî÷êó, ì³é äðóæî÷êó, ñîëîäåíüêà äóøêî òâ Ïñ³õå¿!
Ñåðåä òàêèõ ëþáîâíèõ ïåñòîù³â ³ ñîëîäêîãî øåïòàííÿ ïîñòóïèâñÿ ¿é ÷îëîâ³ê, îá³öÿâ-
øè âèêîíàòè âñå, ³ àæ óäîñâ³òà çíèê ³ç îá³éì³â ñâ æ³íêè.
7. Ñåñòðè ¿¿, ðîçâ³äàâøè âñå, ïîñï³øèëè âèéòè íà òó ñêåëþ, äå áóëî ïîêèíåíî Ïñ³õåþ,
³ òàì ïî÷àëè ïëàêàòè é áèòè ñåáå â ãðóäè, òàê ùî â³ä ¿õ áåçíàñòàííîãî ãîëîñ³ííÿ àæ ëóíà
éøëà ïî ñêåëÿõ ³ êðó÷àõ. Êëèêàëè âîíè íà éìåííÿ ñâîþ íåùàñíó ñåñòðó, äîêè âîíà, çâîðó-
927
Луцій Апулей
øåíà òèìè æàë³áíèìè é óðàçëèâèìè ãîëîñàìè, ùî äîõîäèëè àæ äîíèçó, áåç ïàì’ÿò³ é òðåì-
òÿ÷è, âèá³ãëà ç äîìó ³ êðèêíóëà:
– ×îãî æ âè òàê ïîáèâàºòåñü äàðåìíî ðèäàííÿìè? Îñü ÿ – òà, çà ÿêîþ âè ïëà÷åòå!
Ãîä³ âæå òîãî òóæ³ííÿ, îñóø³òü íàðåøò³ ïîâ³êè, ïîëèâàí³ äîâãî÷àñíèìè ñë³çüìè, áî âæå ìîæ-
íà âàì îáíÿòèñÿ ç ò³ºþ, çà ÿêîþ âè òàê ãîëîñèëè!
², ïîêëèêàâøè Çåô³ðà, âîíà ïåðåäຠéîìó íàêàç ñâîãî ÷îëîâ³êà. ² íåçàáàðîì â³í, ïî-
ñëóøíèé âåë³ííþ, ïðèíîñèòü ¿õ íàéëàã³äí³øèì øëÿõîì íà ñâîºìó ëåãåíüêîìó ïîäèõó. Îñü
óæå âîíè îá³éìàþòüñÿ é ò³øàòüñÿ ïîñï³øíèìè ïîö³ëóíêàìè, à ¿õ âèñõë³ ñëüîçè çíîâó íàâåð-
òàþòüñÿ ç íàäçâè÷àéíî¿ ðàäîñò³.
– Õîä³òü óæå âåñåëåíüêî äîäîìó, – ïðîìîâèëà Ïñ³õåÿ, – äî íàøèõ ïåíàò³â ³ ïîò³øòå
çî ìíîþ ñâî¿ çàñìó÷åí³ äóø³!
8. Ïðîìîâèâøè öå, ïîêàçóº âîíà ¿ì óñ³ áàãàòñòâà ñâîãî çîëîòîãî äîìó ³ âñþ ÷èñëåí-
íó ÷åëÿäü ïðèñëóæëèâèõ ãîëîñ³â, ³ ïðåêðàñíèì êóïàííÿì òà íàäëþäñüêîãî ñòîëó ðîçêîøà-
ìè ÷àñòóº ¿õ ïèøíî, òàê ùî âîíè, âæå ïåðåñè÷åí³ íàäì³ðîì öüîãî áîæåñòâåííîãî áàãàòñòâà,
ïî÷àëè â³ä÷óâàòè â ãëèáèí³ ñåðöÿ çàçäð³ñòü. Íàðåøò³ îäíà ç íèõ ïî÷èíຠñòàðàííî é ö³êàâî
ðîçïèòóâàòè, õòî æ ãîñïîäàð îöèõ íåáåñíèõ ðå÷åé, õòî ³ ÿêèé ¿¿ ÷îëîâ³ê. Òà Ïñ³õåÿ í³ÿêèì
ñïîñîáîì íå íàâàæóºòüñÿ ïåðåñòóïèòè íàêàç ñâîãî ÷îëîâ³êà ³ íå âèäຠòàºìíèö³ ñâîãî ñåð-
öÿ, à òàê ñîá³, íàâãàä, êàæå, ùî öå ÿêèéñü ïðåêðàñíèé ìîëîäèé þíàê, â ÿêîãî ëèöå ò³ëüêè
ùî ïîêðèâàºòüñÿ âîâíèñòîþ áîð³äêîþ, à çàéìàºòüñÿ â³í çäåá³ëüøîãî ïîëþâàííÿì ïî ïîëÿõ
òà ãîðàõ. Òà áîÿ÷èñü, ùîá íå çðàäèòè ñåáå äå÷èì ó äàëüø³é ðîçìîâ³, âîíà îáäàðîâóº ¿õ çî-
ëîòîì ³ êîøòîâíîñòÿìè ³, çàðàç ïîêëèêàâøè Çåô³ðà, äîðó÷ຠéîìó â³äíåñòè ¿õ íàçàä.
9. Öå áóëî âèêîíàíî øâèäêî. Òà ÷åñí³ ñåñòðèö³, âåðòàþ÷è äîäîìó, âæå ðîçïàëåí³
çàçäð³ñòþ, ÷èìàëî òîðîõò³ëè ì³æ ñîáîþ. Îäíà, íàðåøò³, ïî÷àëà òàê:
– Îò ³ùå ñë³ïå, íåìèëîñåðäíå é íåñïðàâåäëèâå ùàñòÿ! Íåâæå éîìó âïîäîáàëîñü,
ùîá ìè, çðîäæåí³ â³ä òèõ ñàìèõ áàòüê³â, ìàëè òàêó íåîäíàêîâó äîëþ? Òà ìè æ, ùî ñòàðø³,
ó ñâî¿õ ³íîçåìíèõ ÷îëîâ³ê³â, ÿê ñëóãè, ³ òåïåð, âèãíàí³ ç äîìó ³ ç âëàñíî¿ â³ò÷èçíè, ÿê çà-
ñëàíö³, æèâåìî äàëåêî â³ä áàòüê³â, À öÿ, íàéìîëîäøà, öåé âèñêðåáîê ïåðåñè÷åíî¿ ðîä³ííÿì
ïðèðîäè, äîñêî÷èëà òàêîãî áàãàòñòâà, òàêîãî áîæåñòâåííîãî ÷îëîâ³êà ³ íàâ³òü íå â쳺 êîðè-
ñòóâàòèñü ÿê ñë³ä òàêèì äîáðîì! ×è æ íå áà÷èëà òè, ñåñòðî, ñê³ëüêè òàì ó äîì³ äîðîãîö³ííî-
ñòåé, òà ÿêèõ, ùî çà ïðåïèøí³ âáðàííÿ, ÿê³ áëèñêó÷³ ñàìîöâ³òè ³ ñê³ëüêè ñêð³çü ïîðîçêèäàíî
çîëîòà! À êîëè ùå ¿¿ ÷îëîâ³ê òàêèé ãàðíèé, ÿê âîíà êàæå, òî íåìà â ñâ³ò³ ùàñëèâ³øî¿ æ³íêè!
Òà õòî çíàº, ÷è, çæèâøèñÿ ç íåþ ³ ùå á³ëüøå çàêîõàâøèñü ó í³é, ¿¿ áîæåñòâåííèé ÷îëîâ³ê íå
çðîáèòü ¿¿ òåæ áîãèíåþ? Êëÿíóñü Ãåðêóëåñîì – òàê âîíî ³ º, ³ âæå é òåïåð âîíà îòàê ïîâî-
äèëàñü! Âæå é òåïåð ïðèäèâëÿºòüñÿ äî íåáà é ñêèäàºòüñÿ íà áîãèíþ, öÿ æ³íêà, ùî ìຠãî-
ëîñè çà ñëóã ³ ñàìèì â³òðîì ïîâåë³âàº! À ÿ, íåùàñíà, ä³ñòàëà ìóæà, ïî-ïåðøå, ñòàð³øîãî â³ä
ìîãî áàòüêà, äàë³ – ëèñ³øîãî çà ãàðáóç ³ ñëàáøîãî çà âñÿêîãî õëîï÷èêà, à â äîì³ éîãî âñå ïî-
çà÷èíÿíî é ïîçàìèêàíî íà çàìêè!
10. – À ÿ, – ìîâèëà äðóãà, – ä³ñòàëà äðóæèíó õâîðó íà ïîäàãðó, ñêàðëþ÷åíîãî, ³ ÷å-
ðåç öå ìàëî êîëè ìîæó ïîò³øàòèñü ëþáîâíèìè ðàäîùàìè, à çàòå ÷àñòî ìóøó íàòèðàòè éî-
ãî ïîêðó÷åí³ ³, ìîâ êàì³íö³, çàòâåðäë³ ïàëüö³ òà ïîãàíèòè îö³ í³æí³ ðóêè ñìåðäþ÷èìè ïðèïàð-
êàìè, áðóäíèìè ãàí÷³ðêàìè é âîíþ÷èìè êîìïðåñàìè. Íå äðóæèíà ÿ äëÿ íüîãî ïîñëóæëèâà,
à ñèä³ëêà ÿêàñü òåðïëÿ÷à! À òè, ñåñòðî, íåâæå æ òè çìîæåø òàê òåðïëÿ÷å, ÷è ðàäøå – òàê
ïî-ðàáñüêîìó, êàæó÷è òîá³ îäâåðòî, çíîñèòè ñâîþ äîëþ? Ùîäî ìåíå, òî ÿ íå ìîæó äîâøå
òåðï³òè, ùîá òàêå ùàñòÿ çâàëèëîñü íà íåã³äíó. Ïðèãàäàé ò³ëüêè, ÿê ãîðäî ³ ÿê çóõâàëî âîíà
íàì âñå ïîêàçóâàëà, ñàì³ õâàñòîù³ ¿¿ äîâîäèëè öå ¿¿ ÷âàíñòâî.
928
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì
²ç òàêèõ âåëèêèõ ñêàðá³â íåðàäî ÿêîñü êèíóëà âîíà íàì íåâåëè÷ê³ øìàòî÷êè ³ çàðàç æå,
âòîìèâøèñü â³ä íàøî¿ ïðèñóòíîñò³, âåë³ëà íàñ âèãíàòè, âèäìóõàòè, âèäóòè! Òà íå áóäó æ ÿ
í³ÿêà æ³íêà, ³ íå äàé ìåí³ áîæå äèõàòè, êîëè íå ñêèíó ¿¿ äîäîëó ç òîãî áàãàòñòâà! À êîëè é òîá³,
ÿê ³ ñë³ä áóëî á, äîêó÷èëà öÿ çíåâàãà, – ñêëàä³ìîñü îáèäâ³ íà ÿêóñü ð³øó÷ó äóìêó! À òîãî, ùî
ìè ä³ñòàëè, íå ïîêàæåìî í³ áàòüêàì íàøèì, í³ êîìó ³íøîìó, òà é ïîãîò³â íå ñêàæåìî í³÷îãî ïðî
¿¿ ïîðÿòóíîê. Äîñèòü òîãî, ùî ìè ñàì³ áà÷èëè òàêå, ùî áà÷èòè áóëî íåïðèºìíî; îòîæ í³ áàòü-
êàì, í³ âñ³ì íàðîäàì íå áëàãîâ³ñòèìî ïðî òàê³ ¿¿ ðîçêîø³! Òà é íåùàñëèâ³ ò³, ÷è¿õ áàãàòñòâ í³õòî
íå çíàº! Íåõàé âîíà çíàº, ùî ìè ¿é íå ñëóæíèö³, à ñòàðø³ ñåñòðè! À òåïåð õîä³ì äî ñâî¿õ ÷î-
ëîâ³ê³â ³ âåðòàéìîñü äî íàøèõ óáîãèõ, ïðîòå ñêðîìíèõ ïåíàò³â, à ïîò³ì, íàáðàâøèñü çà äîâ-
ãèé ÷àñ ð³øó÷³øèõ çàìèñë³â, ïîâåðíåìîñü çíîâó äî íå¿, ùîá ïîêàðàòè ¿¿ ãîðäîù³.
11. Ñïîäîáàëàñü ëèõà ðàäà öèì äâîì çëþêàì ³, ïîõîâàâøè âñ³ ò³ äîðîãîö³íí³ ïîäà-
ðóíêè, ðîçïàòëàâøè âîëîññÿ òà äðÿïàþ÷è ñîá³ ùîêè (íåìîâáè ïî çàñëóç³), âîíè ðîçëèâà-
þòüñÿ çíîâó óäàâàíèì ïëà÷åì. Ïîò³ì, ïîêèíóâøè â³äðàçó áàòüê³â ³ ðîç’ÿòðèâøè çíîâó ¿õ
á³ëü, ïîâí³ îòðóéíèõ íàì³ð³â, ³äóòü âîíè äî ñâî¿õ äîì³â, îáì³ðêîâóþ÷è çëî÷èííèé ï³äñòóï, à
ïî ñóò³ – ñìåðòîâáèâñòâî íåâèííî¿ ñåñòðè. Òèì ÷àñîì Ïñ³õåþ íåçíàíèé ¿¿ ÷îëîâ³ê â í³÷íèõ
òèõ ðîçìîâàõ òàê óìîâëÿº:
– ×è íå áà÷èø, ÿêîþ íåáåçïåêîþ ãðîçèòü òîá³ çäàëåêà âîðîæà Ôîðòóíà? À êîëè íå
áóäåø çàçäàëåã³äü ïèëüíî áåðåãòè ñåáå, òî âîíà øâèäêî çàñòóêຠòåáå â³÷-íà-â³÷. Çðàäëèâ³
ò³ âîâ÷èö³ ç âåëèêèì çóñèëëÿì ãîòóþòü òîá³ çëî÷èíí³ ï³äñòóïè, ³ öå çâîäèòüñÿ äî òîãî, ùîá
íàìîâèòè òåáå âèÿâèòè ìîº îáëè÷÷ÿ; à ÿêùî òè éîãî ïîáà÷èø, òî, ÿê ÿ òîá³ íå ðàç êàçàâ,
âæå á³ëüøå íå áà÷èòèìåø. Îòîæ, êîëè ö³ ïîãàí³ â³äüìè ïðèéäóòü äî òåáå, îçáðî¿âøèñü
øê³äíèöüêèìè äóìêàìè (à çíàþ, ùî ïðèéäóòü), òî íå ãîâîðè äî íèõ çîâñ³ì í³÷îãî, à ÿêùî,
÷åðåç ïðèðîäæåíó òîá³ ïðîñòîäóøí³ñòü ³ í³æí³ñòü òâ äóø³, íå çìîæåø ìîâ÷àòè, òî ïðè-
íàéìí³ ïðî ÷îëîâ³êà ñâîãî íå ñëóõàé ³ íå â³äïîâ³äàé í³÷îãî. Àäæå é ðîäèíà íàøà ñêîðî
çá³ëüøèòüñÿ, ³ îöå äîñ³ äèòÿ÷å ÷åðåâî ì³ñòèòü óæå ³íøó äèòèíó – áîæåñòâåííó, êîëè ìîâ÷à-
òèìåø, ïðîòå ñìåðòíó, êîëè ïðîãîâîðèøñÿ.
12. Ðàäà ö³é íîâèí³, Ïñ³õåÿ ò³øèëàñü íà䳺þ íà áîæåñòâåííå ïîòîìñòâî ³ ïèøàëàñü
ñëàâîþ ìàéáóòíüîãî ïëîäó, ³ âåëè÷àëàñü ã³äí³ñòþ ìàòåðèíñòâà. Òðèâîæíî ë³÷èòü âîíà äí³
çà äíÿìè é ì³ñÿö³ çà ì³ñÿöÿìè ³, íåäîñâ³ä÷åíà, ç ïîäèâîì ñòåæèòü çà çðîñòàííÿì ìàëåñåíü-
êîãî ïàðîñòêà, ùî ç äð³áíî¿ òî÷êè ÷èìðàç á³ëüøàº, çàïîâíþþ÷è ¿¿ ïë³äíå ÷åðåâî. Òà âæå
îáèäâ³ ò³ ïðåïîãàí³ ôóð³¿, äèõàþ÷è ãàäþ÷îþ îòðóòîþ ³ ãíàí³ íå÷åñòèâèì ïîñï³õîì, ïëèëè äî
íå¿ íà êîðàáëÿõ. Òîä³ ñêîðîìèíóùà äðóæèíà òà îòàê íàïó÷óº ñâîþ Ïñ³õåþ:
– Îñòàíí³é äåíü ³ êðàéíÿ íåáåçïåêà! Âîðîæ³ ò³ æ³íêè é íåïðèÿçíà êðîâ óæå îçáðî¿ëèñü
³ ðóøèëè â ïîõ³ä, ðÿäè âèñòðî¿ëè ³ çàòðóáèëè äî áîþ. Âæå òâî¿ çëî÷èíí³ ñåñòðè ïîâèéìàëè ç
ï³õîâ íîæ³ ³ íàö³ëèëèñü íà òâîþ øèþ! Íàéñîëîäøà ìîÿ Ïñ³õåº, ÿêà ñòðàøíà çàãèáåëü çàãðî-
æóº íàì! Çìèëóéñÿ ñàìà íàä ñîáîþ ³ íàäî ìíîþ ³ íàéñâÿò³øèì ìîâ÷àííÿì çâ³ëüíè íàø ä³ì,
ñâîþ äðóæèíó ³ ñåáå, ³ îöå íàøå ìàëåíüêå â³ä íåìèíó÷îãî çàãèíó! Íå áàæàé í³ áà÷èòè, í³ ñëó-
õàòè òèõ çëî÷èííèõ æ³íîê, ÿêèõ, ÷åðåç óáèâ÷ó ¿õ íåíàâèñòü ³ ïîòîïòàíèé íèìè êðåâíèé çâ’ÿçîê,
òîá³ âæå íå â³ëüíî íàâ³òü íàçèâàòè ñåñòðàìè; àäæå âîíè, íåìîâ ò³ ѳðåíè, ñòèð÷àòèìóòü íà
øïèë³ ñêåë³ ³ çëîâ³ñíèìè ãîëîñàìè ñï³âàòèìóòü ïîíàä öèìè êðó÷àìè.
13. Ïñ³õåÿ, ïåðåðèâàþ÷è ñâîþ ïðîìîâó ñóäîðîæíèì õëèïàííÿì, â³äïîâ³äàº:
– Ñê³ëüêè çíàþ, òè âæå ìàâ äîñèòü äîêàç³â ì â³ðíîñò³ é ìîâ÷àçíîñò³, ³ íå ìåíøå òî-
ãî ðó÷óñü òîá³ é òåïåð çà ñâîþ ì³öíó âäà÷ó. Ò³ëüêè òè çíîâ íàêàæè Çåô³ðîâ³, ùîá â³í âèêîíàâ
ñâ³é îáîâ’ÿçîê ³, çàì³ñòü çàáîðîíåíîãî ìåí³ ñâÿùåííîãî òâîãî îáëè÷÷ÿ, äîçâîëü ìåí³ ïðè-
íàéìí³ áà÷èòè ñâî¿õ ñåñòåð! Çàêëèíàþ òåáå öèìè òâî¿ìè àðîìàòíèìè êó÷åðÿìè, ùî ñïàäàþòü
929
Луцій Апулей
ç óñ³õ áîê³â, òâî¿ìè í³æíèìè, îêðóãëèìè ³ äî ìî¿õ òàêèìè ïîä³áíèìè ùîêàìè, òâî¿ìè ãðóäüìè,
êèïó÷èìè íå çíàòè ÿêîþ æàãîþ, – ùîá ÿ õî÷ ó öüîìó íåìîâëÿò³ ï³çíàëà òâîº îáëè÷÷ÿ! Ïðèõè-
ëèñü äî ñêðîìíîãî áëàãàííÿ ïåðåëÿêàíî¿ ïðîñèòåëüêè, äîçâîëü ìåí³ îáíÿòè òèõ ìî¿õ ð³äíèõ ³
íàï³é ðàäîùàìè äóøó ùèðî â³ääàíî¿ òîá³ Ïñ³õå¿. Íå áóäó âæå øóêàòè í³÷îãî á³ëüøå â òâîºìó
îáëè÷÷³, íå çàïî䳺 ìåí³ í³÷îãî é í³÷íà òåìðÿâà, êîëè ìàþ òåáå, ìîº ñâ³òëî!
Çà÷àðîâàíèé öèìè ñëîâàìè òà í³æíèìè îá³éìàìè, ÷îëîâ³ê âèòåð ¿¿ ñëüîçè ñâî¿ìè êó-
÷åðÿìè, çãîäèâñÿ â÷èíèòè ¿¿ âîëþ ³ çíèê, ÿê ò³ëüêè ïî÷àëî çîð³òè.
14. Îáèäâ³ ñåñòðè, çìîâèâøèñü ³ íàâ³òü íå îäâ³äàâøè áàòüê³â, ïðîñòî ç êîðàáë³â ïî-
äàþòüñÿ ç íàéá³ëüøèì ïîñï³õîì äî ò³º¿ ñêåë³ ³, íå ÷åêàþ÷è òîãî, ùîá ç’ÿâèâñÿ é ïåðåí³ñ ¿õ
â³òåð, ç çóõâàëîþ â³äâàãîþ ñòðèáàþòü óíèç. Òà Çåô³ð, ïàì’ÿòàþ÷è íàêàç ñâîãî âîëîäàðÿ,
õî÷ ³ íåðàäî, ï³äõîïèâ ¿õ íà ëîí³ ïîâ³òðÿíîãî ïîäèõó ³ ïîñòàâèâ íà çåìëþ. À âîíè íåãàéíî,
â³äðàçó æ, ïðèñï³øåíèìè êðîêàìè ââ³õîäÿòü ó ä³ì, îá³éìàþòü ñâîþ æåðòâó, îáëóäíî íàçèâà-
þòü ¿¿ ëþáîþ ñåñòðè÷êîþ, ³ õîâàþ÷è âñåðåäèí³, ï³ä ðàä³ñíèì îáëè÷÷ÿì, íåìîâ ÿêèéñü ñêàðá
óêðèòîãî ï³äñòóïó, òàê ï³äëåùóþòüñÿ.
– Ïñ³õåº, òà ÿê æå òè âèðîñëà çà öåé ÷àñ! ² òè ñàìà âæå – ìàòè! ×è çíàºø òè, ñê³ëüêè
äîáðà îá³öÿº íàì îöÿ òâîÿ òîðáèíî÷êà? ßêà æ òî âò³õà áóäå äëÿ âñüîãî íàøîãî ðîäó! ßê³ æ
ìè ùàñëèâ³ ³ ÿêà íàì áóäå ðàä³ñòü ïëåêàòè òâîº çîëîòå äèòÿòêî! Òà êîëè âîíî, ÿê ñë³ä
ñïîä³âàòèñü, äîð³âíÿº êðàñîþ âëàñíèì áàòüêàì, òî öå íàðîäèòüñÿ ñàì Êóï³äîí!
15. Îòàê óäàâàíîþ ïðèõèëüí³ñòþ ïîìàëåíüêó çàïîëîíÿþòü âîíè ñåðöå Ïñ³õå¿. ³äïî-
÷èâøè â³ä óòîìè ñâ ïîäîðîæ³ ³ îñâ³æèâøèñü ó ïàðîâèõ äæåðåëàõ ëàçí³, âîíè çàïðîøåí³
Ïñ³õåºþ ï³äæèâèòèñü ó ïðåãàðí³é ¿äàëüí³ äèâíèìè òèìè é ðîçê³øíèìè çàêóñêàìè òà ñòðàâà-
ìè. Ç ¿õ íàêàçó ïðîìîâëÿº ê³ôàðà, çâó÷àòü ôëåéòè, ñï³âàþòü õîðè. Âñå öå ïðè ïîâí³é â³äñóò-
íîñò³ îñ³á óëàñêàâëþâàëî ñëóõ íàéñîëîäøèìè ÷àðàìè. Òà íàâ³òü ö³ ìåäîâ³ ñï³âè íå çì’ÿê-
øèëè ³ íå âò³øèëè ñîëîäîùàìè çëîáó çëî÷èííèõ æ³íîê; ïîâåðòàþ÷è ðîçìîâó íà ïðèçíà÷å-
íó ï³äñòóïíó ïàñòêó, ïî÷èíàþòü âîíè íåïîì³òíî âèâ³äóâàòè â³ä íå¿, õòî æ òàêèé ¿¿ ÷îëîâ³ê,
çâ³äêè â³í ðîäîì ³ ç ÿêîãî êîëà. Âîíà, ç íàäçâè÷àéíî¿ ïðîñòîäóøíîñò³, çàáóâøè ïîïåðåäí³
ñâî¿ îïîâ³äàííÿ, âèãàäóº íîâó áðåõíþ ³ êàæå, ùî ¿¿ äðóæèíà – ç áëèçüêî¿ îêðóãè, ùî â³í –
ïðåáàãàòèé êóïåöü, óæå ñåðåäí³õ ë³ò, ç âîëîññÿì, ïðèïîðîøåíèì ñèâèíîþ. Íà öüîìó âîíà
é óðâàëà â³äðàçó ðîçìîâó, çíîâ îáäàðóâàëà ñåñòåð ðîçê³øíèìè ïîäàðóíêàìè ³ âèðÿäèëà ¿õ
â³òðîâèìè øëÿõàìè.
16. ϳäíåñåí³ ëàã³äíèì ïîäóâîì Çåô³ðà ³ âåðòàþ÷èñü äîäîìó, âîíè ïî÷àëè ðîçìîâ-
ëÿòè ì³æ ñîáîþ:
– Ùî ñêàçàòè, ñåñòðî, ïðî òàêó ñòðàøåííó áðåõíþ ö³º¿ äóðêè? Òî öå áóâ ìîëîäèé ïà-
ðóáîê, â ÿêîãî ò³ëüêè ùî çàñ³âàëàñü áîðîäà êâ³òó÷èì ïóõîì, à òåïåð öå âæå ìóæ ó ë³òàõ, ç
áëèñêó÷îþ ñèâèíîþ! Ùî æ öå çà ÷îëîâ³ê, ùî òàê øâèäêî ì³ã ïîñòàð³òè çà êîðîòêèé ÷àñ? Íå
ùî ³íøå, ñåñòðèöå, ÿê òå, ùî öÿ íåã³äíà æ³íêà àáî áðåøå, àáî æ çîâñ³ì íå çíàº, ÿêà ¿¿ äðó-
æèíà. ×è ñÿê, ÷è òàê – òðåáà ÿêíàéøâèäøå âèãíàòè ¿¿ ç òèõ ðîçêîø³â. Êîëè âîíà íå çíຠîá-
ëè÷÷ÿ ñâîãî ÷îëîâ³êà, òî âèäíî, ùî öå ÿêèéñü áîã, ³ ùî áîãà íîñèòü âîíà ï³ä ñåðöåì. Òà êî-
ëè á – íå äàé áîæå! – ñòàëà âîíà çâàòèñü ìàò³ð’þ òîãî áîæåñòâåííîãî õëîï÷èêà, òî ÿ ëàä-
íà çàðàç æå ïîâ³ñèòèñü ó ïåòë³. Îòæå, âåðòàéìîñü ïîêè ùî äî áàòüê³â ³ âèãàäàéìî ÿêíàéñ-
ïðèòí³ø³ ï³äñòóïè äëÿ ïî÷àòêó íàñòóïíî¿ ðîçìîâè.
17. Òàê ðîçïàëèâøèñü, âîíè ëèøå íåäáàëî ðîçìîâëÿþòü ³ç ñâî¿ìè áàòüêàìè ³ ïåðå-
áóâàþòü í³÷ áåç ñíó, à âðàíö³ ùîäóõó íåñóòüñÿ äî ñêåë³; çâ³äñè âîíè, ç çâè÷íîþ äîïîìîãîþ
â³òðó, ðàïòîâî çë³òàþòü óíèç ³, âèòèñêàþ÷è ñëüîçè ç-ï³ä íàòåðòèõ ïîâ³ê, õèòðî ïðîìîâëÿþòü
äî ä³â÷èíè:
930
Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì