Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Äî Ë³ãóð³íà (III, 50)

Îñü ÿêà òóò, Ë³ãóð³íå, ïðè÷èíà – é íå ³íøà – ùî â ãîñò³

Êëè÷åø ìåíå; ùîá ìåí³ â³ðø³ ÷èòàòè ñâî¿.

Ç í³ã ëèø ñàíäàë³ ÿ çíÿâ, ÿê òóò æå ç ñàëàòîì ³ ñîóñîì

Êíèãó òîâñòåííó ÿêóñü ïðÿìî äî ñòîëó íåñóòü.

Ïåðøèõ ùå ñòðàâ íå ïðèáðàëè, à êíèãó âæå äðóãó ïðèíîñÿòü,

Òðåòþ ùå... äðóãèõ æå ñòðàâ ÿê íå áóëî, òàê íåìà.

Âæå òè ÷åòâåðòó ÷èòàºø ³ ï’ÿòó íàðåøò³ ùå “ñòðàâó”...

Íàâ³òü ïñóºòüñÿ êàáàí, ïîäàíèé ñò³ëüêè ðàç³â.

Ñêóìáð³ÿì âñ³ ö³ ïîåìè òðèêëÿò³ ÿêùî òè íå êèíåø,

Ñâ³é, Ë³ãóð³íå, îá³ä ¿ñòèìåø äîìà îäèí.

Ïåð. Ä.Ãàíäç³ÿ

Íà Ë³êîð³äó (IV, 24)

Ïîäðóã óñ³õ ïîãðåáëà, Ôàá³àíå, òâîÿ Ë³êîð³äà:

Îò ÿêáè æ³íêó ìîþ ç íåþ çäðóæèòè òåïåð!

Íà Ãàðã³ë³àíà (IV, 56)

Õî÷åø òè, Ãàðã³ë³àíå, ùîá ÿ íàçèâàâ òåáå ùåäðèì

Çà ïîäàðóíêè, ÿê³ âäîâàì äàºø ³ ä³äàì?

Âàæêî ùîñü ã³ðøå çíàéòè ³ â³ä òåáå ã³ðøèìè çâàòè

Òèõ, õòî ñ³ò³ ñâî¿ õèòðî äàðóíêàìè çâå.

Òàê îñü ï³äñòóïíèé ãà÷îê îáäóðþº æàä³áíó ðèáó,

Òàê íåðîçóìíèõ òâàðèí âàáèòü ïðèíàäà ñìà÷íà.

ßê áóòè ùåäðèì, òåáå, ÿê íå çíàºø, íàâ÷ó ÿ îõî÷å:

Ùåäðèì òè ñòàíåø òîä³, ÿê îáäàðóºø ìåíå!

Íà Êâ³íòà (IV, 72)

Òè âèìàãàºø, î Êâ³íòå, â³ä ìåíå êíèæîê â ïîäàðóíîê.

¯õ âæå ó ìåíå íåìà – êíèãè Òðèôîí ïðîäàº.

“Ãðîø³, – òè êàæåø, – íà â³òåð ïóñêàòè? Õ³áà ÿ áåçóìåöü?

Äóðíåì íå ñòàâ ÿ ³ùå!” Òàêîæ íå äóðåíü ³ ÿ.

(IV, 76)

Ø³ñòü ëèøå òèñÿ÷ ïðèñëàâ òè, à ÿ æ ïîïðîñèâ ¿õ äâàíàäöÿòü.

Ùîá òè äâàíàäöÿòü ïðèñëàâ, äâàäöÿòü ÷îòèðè ïðîøó.

Ïåð. Ì.Áîðåöüêîãî

Äî Ðåãóëà (V, 10)

Â ÷îìó ïðè÷èíà, ñêàæè, ùî æèâèì â³äìîâëÿþòü ó ñëàâ³,

² íåîõî÷å ÷èòà÷ õâàëèòü ñó÷àñíèõ ìèòö³â?

Öå, áåçïåðå÷íî, Ðåãóëå, â³ä çàçäðîù³â çâè÷àé òàêèé â íàñ,

901

Марк Валерій Марціал

Ùîá ïåðåâàãó â³ääàòü äàâí³ì, ìèíóëèì ÷àñàì.

Âàáèòü íåâäÿ÷íèõ íàñ òèøà ñàä³â ñòàðîâèííèõ Ïîìïåÿ,

Êàòóëà õðàìè âàæê³ çâèêëè ìè âñ³ âèõâàëÿòü,

Åíí³ÿ ò³ëüêè ÷èòàþòü ó Ðèì³, äå º âæå Âåðã³ë³é,

Íàâ³òü Ãîìåðà êîëèñü ñì³õîì ñó÷àñíèê çóñòð³â.

Äóæå íå÷àñòî â òåàòð³ àïëîäóâàëè Ìåíàíäðó,

Òà é Íàçîíà í³õòî, îïð³÷ Êîð³ííè, íå çíàâ.

Îòæå, ìî¿ êíèæå÷êè, óïîâ³ëüí³òü õîäó, ïîñòðèâàéòå:

ßê ï³ñëÿ ñìåðò³ ìîÿ ñëàâà, òî ÿ íå ñï³øó.

Ïåð. Ô.Ëóöüêî¿

Äî Þë³ÿ Ìàðö³àëà (V, 20)

Àõ, êîëè á æå òî íàì, Ìàðö³àëå ëþáèé,

Äîâåëîñÿ ä³æäàòü õî÷ íà ñòàð³ñòü ùàñòÿ:

Ïî âïîäîá³ ñâî¿é óêëàäàòü äîçâ³ëëÿ.

Ó ïðàâäèâèõ òîíóòü æèòòºâèõ âèãîäàõ, –

Ìè á íå çíàëè òîä³ í³ âåëüìîæíèõ ´àíê³â,

Í³ ðîçïðàâ ñóäîâèõ, í³ øóìëèâèõ ðèíê³â,

Í³ òåæ ñòàòóé ïðåïèøíèõ â äîìàõ áàãàòèõ.

Íàøå ä³ëî áóëî á: ïðîãóëÿíêè, êíèãè,

Ïîëå, òåðìè, ãà¿ òà äæåðåëà äàëüí³.

Îòî á ðàä³ñòü áóëà, áåçòóðáîòíà âò³õà...

Òà í³õòî íå æèâå â íàø³ äí³ äëÿ ñåáå:

Âñ³ ìàðíóºì ìè ÷àñ, à ãîäèíè ïëèíóòü,

Ïëèíóòü êðàù³ ë³òà ³ íàçàä íå ïðèéäóòü...

Õòî – óì³þ÷è æèòü – íå ñõîò³â áè æèòè?

(Ïåð. Ì.Çåðîâà)

Äðóç³ – âåëèêèé ñêàðá (V, 42)

Ñêðèíþ çëàìàâøè, ïîöóïèòü çëîäþãà âñ³ ãðîø³ ó òåáå,

Çíèùèòü áåçáîæíèé âîãîíü áàòüê³âñüêó õàòó òîá³,

² çàïåðå÷èòü áîðæíèê âñ³ ïðîöåíòè ³ ïîçèêó ðàçîì,

Íèâà ï³ñíà íå â³ääàñòü òèõ, ùî ïîñ³ÿâ, çåðíèí.

Ñïðèòíà â áðåõí³ ïîãðàáóº ïîäðóæêà òîá³ åêîíîìà,

Õâèëÿ ïîòîïèòü òâî¿ ïîâí³ äîáðà êîðàáë³.

Â ïîâí³é áåçïåö³ áóâàº ëèø òå, ùî äàºø ñâî¿ì äðóçÿì,

Ò³ ëèø áàãàòñòâà, ùî òè äðóçÿì äàñè, çáåðåæåø.

Ïåð. Ì.Áîðåöüêîãî

Äî Ïîñòóìà (V, 58)

Ïîñòóìå, çàâæäè òè êàæåø, ùî æèòè ïî÷íåø ò³ëüêè çàâòðà.

Òîæ ïîÿñíè íàì, êîëè “çàâòðà” íàñòàíå îöå.

ßê æå äàëåêî âîíî ³ çâ³äêè éîãî âèãëÿäàòè?

Â Ïàðô³¿ ÷è ó â³ðìåí “çàâòðà” ñõîâàëîñü òâîº?

902

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ìàáóòü, âîíî âæå ñòàð³øå â³ä Íåñòîðà ³ â³ä Ïð³àìà, –

Îòæå, ÿêà ìîæå áóòü “çàâòðà” òàêîìó ö³íà?

Æèòèìåø çàâòðà? Äèâàê! Ñüîãîäí³, áà÷, æèòè âæå ï³çíî.

Òîé ëèøå ñïðàâæí³é ìóäðåöü, â÷îðà õòî âò³øèâñü æèòòÿì!

Ïåð.Ô.Ëóöüêî¿

Ïðî þíèõ Ïîìïå¿â (V, 74)

Þíèõ Ïîìïå¿â ªâðîïà ³ Àç³ÿ ïîõîðîíèëà,

Ñàì â³í â Ë³â³éñüê³é çåìë³, ò³ëüêè ÿêùî òàì ëåæèòü.

Òîæ íå äèâóéñÿ, ùî ïðàõ ¿õ ðîçñ³ÿíèé âñþäè ïî ñâ³òó:

Ïðàõó òàêîãî âì³ñòèòü ì³ñöå îäíå íå çìîãëî á.

Ïåð. Â.Ìàñëþêà

Íà Ö³ííó (V, 76)

×àñòî îòðóòó ï’þ÷è, Ì³òð³äàò ñîá³ êîðèñòü ïðèíîñèòü:

Ëþòà îòðóòà éîìó øêîäè çàâäàòü íå ìîãëà.

Òè æ áî ñåáå áåðåæåø ïðåïîãàíèìè ñòðàâàìè, Ö³ííî,

Îòæå, â³ä ãîëîäó òè, äðóæå, í³êîëè íå âìðåø!

Íà Åì³ë³àíà (V, 81)

Åì³ë³àíå, òè á³äíèé ³ çàâæäè çàëèøèøñÿ á³äíèì:

Ãðîø³ ñüîãîäí³ ³äóòü ëèø äî áàãàòèõ ëþäåé.

Íà Àíäðàãîðà (VI, 53)

Â ëàçíþ â³í ç íàìè õîäèâ, âåñåëèâñÿ, îá³äàâ ³ç íàìè –

Ìåðòâèì ðàíåíüêî ïðèòüìîì ìè Àíäðàãîðà çíàéøëè.

Ïðîñèø, Ôàâñòèíå, â³äêðèòè ïðè÷èíó íàãàëüíî¿ ñìåðò³:

Ë³êàð éîìó Ãåðìîêðàò íèí³ ïðèñíèâñÿ âíî÷³!

Ïåð. Ì.Áîðåöüêîãî

Íà Ìàðêà (VI, 11)

Ìàðêó, äèâóºøñÿ òè, ùî íåìàº Ï³ëàäà ç Îðåñòîì

Â íàø³ ÷àñè, òà Ï³ëàä ïèâ çàâæäè òå, ùî é Îðåñò.

Êðàùîãî õë³áà é äðîçä³â íå äàâàëè í³êîëè Îðåñòó,

À íàêðèâàëè äëÿ íèõ çàâæäè îäíàêîâèé ñò³ë.

Âóñòðèöü ëóêðèíñüêèõ æåðåø òè, ÿ æ ðàâëèê³â ¿ì âîäÿíèñòèõ,

Õî÷ ³ ãîðëÿíêà ìîÿ, ìîæå, øëÿõåòíà íå ìåíø.

Êàäì³â òåïåð îäÿãàº îñü Òèð, ìåíå æ Ãàëë³ÿ äèêà,

Õî÷åø, ùîá â á³äí³ì ïëàù³ ïóðïóð ÿ òâ³é ïîëþáèâ?

Ùîá ÿ Ï³ëàäîì çðîáèâñü, íåõàé õòîñü ìî¿ì ñòàíå Îðåñòîì,

² íå ëèøå íà ñëîâàõ; ùîá áóòü ëþáèìèì, ëþáè!

903

Марк Валерій Марціал

Ïðî ñâî¿ êíèæêè (VI, 61)

Ëþáèòü êíèæêè ìî¿ Ðèì, äåêëàìóº, öèòóº ³ õâàëèòü,

Íîñèòü ó ïàçóñ³ ¿õ, íå âèïóñêàº ³ç ðóê.

Îñü ÷åðâîí³º îäèí, äðóãèé çáë³ä, õòîñü ðîçñåðäèâñü, òîé ëàº, –

Öüîãî é õîò³â ÿ: òåïåð ëþá³ ö³ â³ðø³ é ìåí³!

Ïåð. Ô.Ëóöüêî¿

Äî Ðåãóëà (VII, 16)

Âæå í³ êîï³éêè ó ìåíå, õ³áà ùî òâî¿ ïîäàðóíêè

Ìîæó, Ðåãóëå, ïðîäàòü. ×è íå êóïèâ áè òè ¿õ?

Ïåð. Ì.Áîðåöüêîãî

Óëàìîê â³ä “Àðãî” (VII, 19)

Íå íàçèâàé æå éîãî áåçóæèòíèì, í³ê÷åìíèì óëàìêîì:

Ïåðøèé òî áóâ êîðàáåëü ó íåâ³äîìèõ ìîðÿõ.

Íå ïîäîëàëè éîãî í³ õèæàöòâî ñòðàøíå Ñ³ìïëåãàä³â,

Í³ òåæ ï³âí³÷íèõ ìîð³â ñï³íåíèé ÷îðíèé áóðóí.

Ðîêè éîãî çðóéíóâàëè. Òà â³í ³ îñòàíêàìè ñëàâåí:

Äîøêà ºäèíà éîãî ö³ëîãî âàðò êîðàáëÿ.

Äî Ìóçè (VIII, Ç)

Äîñèòü áóëî á ³ ï’ÿòè: ø³ñòü êíèæîê ÷è òàì ñ³ì – çàáàãàòî.

Ìóçî! Íåâæå æ öå òîá³ ùå íå îñòèëî ñï³âàòü?

Ãîä³! Âñòèäàéìîñü, ìîâ÷³ì! Ïðî ñëàâó òó ëþäñüêó íå äáàéìî:

Äîñèòü òîãî, ùî ³ òàê ñêð³çü ïåðå÷èòóþòü íàñ.

Îí â³ä íàãðîáêó Ìåññàëè ðîçêèäàíèé êàì³íü ëèøèòüñÿ,

Ïîðîõîì ñòàíå ñèïêèì Ìàðìóð Ë³ö³íà òâåðäèé,

À íåçðàäëèâèé ÷èòà÷ íå çàáóäå ìåíå, ³ ìàíäð³âíèê,

¯äó÷è ç Ðèìà, ìåíå â³çüìå â ñâ³é ð³äíèé êóòîê.

Òàê ÿ ïðîìîâèâ, ìîâ÷ó. À, â îäåæ³ ñõèëèâøèñü ïàõó÷³é,

Ç ñåñòåð äåâ’ÿòà, ïî÷óâ, â³äïîâ³äàº ìåí³:

“Òàê? Òè ïîêèíåø, íåâäÿ÷íèé, ñêëàäàòü ñâî¿ â³ðø³ âåñåë³?

Áóäåø áåç ä³ëà ñèä³òü, ñâ³ò ³ ëþäåé ïðîêëèíàòü?

×è òè âîë³ºø íà ñöåíó – ç âèñîêèõ êîòóðí³â â³ùàòè,

×è â ãåðî¿÷íèõ ðÿäêàõ ñëàâèòè â³éíè òà êðîâ,

Ùîá âåëåìîâíèé ó÷èòåëü âèñï³âóâàâ òâ³ð òâ³é ó øêîë³

É ãîëîñîì õðèïëèì äóøèâ õëîïö³â ³ ÷åìíèõ ä³â÷àò?

Í³! Õàé ïðî â³éíè ãðèìëÿòü ò³ ïîâàæí³ òà ñëàâí³ ïèñàêè,

Ùî äî ï³âíî÷³ ñèäÿòü òà ïåðåâîäÿòü ñâ³÷êè,

Òè æ ñâî¿ æàðòè ñêëàäàé òà ðèìñüêîþ ñ³ëëþ ïðèñîëþé,

Õàé â îòèõ æàðòàõ æèòòÿ âäà÷ó ï³çíàº ñâîþ.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

904

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Äî Ãàðã³ë³àíà (VIII, 13)

Äóðíåì ââàæàëè éîãî. Òîæ êóïèâ ÿ çà äâàäöÿòü àæ òèñÿ÷;

Ãàðã³ë³àíå, â³ääàé ãðîø³, áî ìàº â³í óì.

Ïåð. Ì.Áîðåöüêîãî

Äî äðóãà (VIII, 14)

Ùîá ê³ë³ê³éñüêèé òâ³é ñàä íå áîÿâñÿ çèìè é íå çàâ’ÿíóâ,

Ëþòèé ìîðîç ùîá íå áèâ ïàðîñò³ í³æí³ äåðåâ,

Âçèìêó â³ä â³õîëè ¿õ çàõèùàºø òè ñêëîì, ùî âïóñêàº

×èñòå ëèø ñâ³òëî òóäè é ñîíöÿ ïðîì³ííÿ ÿñíå.

ß æ ó õàëóï³ æèâó, äå ç³ÿþòü ù³ëèíàìè â³êíà,

Íàâ³òü Áîðåé-õóãîâ³é æèòè á ó í³é íå õîò³â.

Òàê îòî, íåëþäå, æèòè ïðèìóñèâ òè äàâíüîãî äðóãà?

Òà ó êóùàõ ÿ òâî¿õ êðàùèé ïðèòóëîê çíàéäó!

Ïðî Ôàá³ÿ ³ Õðåñò³ëëó (VIII, 43)

Ôàá³é õîðîíèòü äðóæèíè, à Õðåñò³ëëà – ñâî¿õ ÷îëîâ³ê³â,

² ç ïîõîðîííèì âîãíåì â øëþáè âñòóïàþòü âîíè.

Òè âæå, Âåíåðî, ç’ºäíàé ïåðåìîæö³â, íåõàé Ë³á³ò³íà

Äàñòü ¿ì òîé ñàìèé ê³íåöü, ùî âæå ÷åêàº íà íèõ.

Ïåð. Ä.Ãàíäç³ÿ

Åï³òàô³ÿ Ô³ëåí³ (IX, 29)

Íåñòîðà øëÿõ æèòòºâèé ïåðåì³ðÿëà òè î, Ô³ëåíî,

Ïîêè äî òåìðÿâèõ õâèëü â öàðñòâî Ïëóòîíà ç³éøëà, –

À íå çð³âíÿëàñü, ïðîòå, ç ïðàñòàðîþ Ñ³á³ëëîþ â³êîì:

Ì³ñÿö³â çî òðè âîíà äîâøå òîïòàëà ñâ³é ðÿñò.

Â áîç³ ÿçèê ñïî÷èâà, òîé ÿçèê, ùî éîãî íå çäîëàëè á

Í³ ÿðìàðêîâà þðáà, í³ Ñåðàï³ñà æåðö³,

Í³ æóðàâëèí³ êëþ÷³, íàä Ñòð³ìîíîì êóðëè÷ó÷è äàëüí³ì,

Í³ ãîëîñíà ä³òâîðà, âðàíö³ äî øê³ë ³äó÷è.

Õòî æ òåïåð çìîæå, ÿê òè, äî çåìë³ ïðè÷àðîâóâàòü ì³ñÿöü?

Õòî æ òåïåð çìîæå, ÿê òè, çâîäíèöòâîì ñëàâó çäîáóòü?

Áóäå õàé ïóõîì çåìëÿ, íå òóæàâ³º ãðóíò íàä òîáîþ,

Ùîáè íå òÿæêî áóëî ïñàì îäêîïàòè òåáå.

Ñàá³íîâ³, ïîñèëàþ÷è â³íîê ç òðîÿíä (IX, 60)

Çâ³äêè á âè íå áóëè: ÷è çðîñòàëè â ðîçê³øí³ì Ò³áóð³,

×è ÷åðâîí³ëè, ÿê êðîâ, â ïåñòóìñüêèõ âè êâ³òíèêàõ,

×è â ïðåíåñò³éñüêèõ ñàäàõ ñàä³âíèöÿ âàñ ïîçð³çàëà,

À ÷è êðàñîþ áóÿâ âàø ïî Êàìïàí³¿ öâ³ò, –

Ñêàæåì: “Òðîÿíäè îö³ çàâ³òàëè ç ìîãî Íîìåíòàíó...”.

Äðóãó Ñàá³íó òîä³ âèäàñòüñÿ êðàùèì â³íîê.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

905

Марк Валерій Марціал

Íà â÷èòåëÿ (IX, 68)

Ùî òîá³ òðåáà â³ä íàñ, íå÷åñòèâèé ó÷èòåëþ øêîëè,

Çëèé, îñîðóæíèé ãëàâî õëîïö³â óñ³õ ³ ä³â÷àò?

Íå ïåðåðâàëè ùå ï³âí³ ÷óáàò³ íàäðàí³øíþ òèøó, –

Òè âæå ñåðäèòî êðè÷èø, ñâèùóòü æîðñòîê³ ð³çêè.

Òàê íà êóâàäë³ äçâåíèòü áðÿçêîòëèâî ãàðÿ÷å çàë³çî

Â ÷àñ, ÿê ï³äêîâóº ìóæ äëÿ àäâîêàòà êîíÿ.

Íàâ³òü ó àìô³òåàòð³ á³ëüø ñòðèìàíî êðèêè ëóíàþòü,

Ùèò ïåðåìîæöÿ êîëè ðàäî â³òàº þðáà.

Ñíó ìè, ñóñ³äè òâî¿, ñíó áëàãàºì – óæå íå íà âñþ í³÷:

Ëåãêî ùå º íåäîñïàòü, âàæêî æ íå ñïàòè âñþ í³÷.

Òîæ â³äïóñòè øêîëÿð³â. ×è îòðèìàòè õî÷åø, áàç³êî,

Ñò³ëüêè, ùîá çìîâêíóòè ì³ã, ñê³ëüêè áåðåø òè çà êðèê?

Íà Ãàëëó (IX, 78)

Ñ³ì ÷îëîâ³ê³â âæå Ãàëëà ïîñëàëà â À¿ä, Ï³öåíò³íå,

É âèéøëà çà òåáå: ìàáóòü, õî÷å ó ãîñò³ äî íèõ!

Ïåð. Ì.Áîðåöüêîãî

Àâëîâ³ (IX, 31)

Àâëå, òè çíàºø: ÷èòà÷ ìåíå õâàëèòü, ñëóõà÷ ïîâàæàº,

Ãóäÿòü ïîåòè ëèøå: íåîïðàöüîâàíèé â³ðø!

ß íå çâàæàþ íà òå. ßê ñïðàâëÿþ áåíêåò, òî âîë³þ,

Ùîá äîãîäèòè ãîñòÿì. Ùî ìåí³ ñìàê êóõàð³â?

Ïåð. Ì.Çåðîâà

Äî Þë³ÿ (IX, 97)

Çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå, ì³é Þë³þ ìèëèé, ùî â Ðèì³

Â³ðø³ ÷èòàþòü ìî¿, – çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå!

Çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå, ùî ïîêàçóþòü çàâæäè íà ìåíå

Ïàëüöåì ó êîæí³ì ãóðò³, – çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå!

Çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå, ùî Öåçàð³ äâà äàðóâàëè

Ïðàâî ìåí³ òðüîõ ñèí³â, – çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå!

Çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå, ùî ìèëèé ÿ ìàþ ï³ä Ðèìîì

Õóò³ð ³ â Ðèì³ ùå ä³ì, – çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå!

Çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå, ùî ëþáèé ÿ äðóçÿì ³ ÷àñòî

Êëè÷óòü ó ãîñò³ ìåíå, – çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå!

Çàçäð³ñòü êîãîñü òàê ãðèçå, ùî ëþáëÿòü ìåíå ³ øàíóþòü;

Õàé æå ³ ëóñíå îòîé, çàçäð³ñòü êîãî òàê ãðèçå!

Ïåð. Ä.Ãàíäç³ÿ

906

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Äî Ìàìóððà (X, 4)

Îñü òè ÷èòàºø ïðî Ëàÿ é ñëàáîãî íà î÷³ Ò³ºñòà,

Ñê³ëëó, Ìåäåþ, – õ³áà ã³ðøå ïîòâîðè ñàì³?

Ùî òîá³ âòîïëèé Ã³ëàñ, ùî Àòò³ñ ³ç Ïàðôåíîïåºì,

Ùî òîá³ Åíä³ì³îí ñïëÿ÷èé êîðèñíîãî äàñòü,

×è òî ïîçáàâëåíèé ï³ð’ÿ þíàê, ñèí Äåäàëà, ÷è, ìîæå,

Ãîðäèé íåíàâèñíèê í³ìô ïðèñòðàñò³ – Ãåðìàôðîä³ò?

Ùî òåáå âàáëÿòü í³ê÷åìí³ çëîùàñíî¿ õàðò³¿ Ôðàøêè?

Îñü ïðî÷èòàé-íî, ïðî ùî ñêàæå æèòòÿ: “Öå ìîº!”

Âæå íå ñï³òêàºø êåíòàâð³â îòóò, í³ ãîðãîí àáî ãàðï³é:

Òõíå-áî ëþäèíîþ ñêð³çü êîæíà ñòîð³íêà ó íàñ.

Òà íå áàæàºø, Ìàìóððî, ÷èòàòè ïðî âëàñíó íàòóðó, –

Çíàòè íå õî÷åø ñåáå; òîæ Êàëë³ìàõà ÷èòàé!

Ïåð. Â.Äåðæàâ³íà

Äî Àíòîí³ÿ (X, 23)

Ïð³ì Àíòîí³é ïðîéøîâ áåç òóðáîòè ñâ³é øëÿõ ìíîãîäåííèé

Ñ³ìäåñÿò ðîê³â ïðîæèâ, âîñüìèé äåñÿòîê ïî÷àâ.

Â ðîêàõ ìèíóëèõ, ó äíÿõ ïåðåæèòèõ â³í äóìîþ òîíå,

² – íåäàëåêà óæå! – Ëåòà éîìó íå ñòðàøíà;

Òîíå â ìèíóëîìó â³í ³ ïðîïàùîãî äíÿ íå çíàõîäèòü,

Ïðèêðèõ íå çíàº ãîäèí... Âñå á â³í õîò³â ïðèãàäàòü.

Ïðàâåäíà, ÷èñòà äóøà ³ñíóâàííÿ ïîøèðþº ãðàí³:

Âò³õó ç ìèíóëîãî ï’º – âäâîº æèâå íà çåìë³.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

Íà Êàëë³îäîðà (X, 31)

Êàëë³îäîðå, çà òèñÿ÷ó äâ³ñò³ ñåñòåðö³é ïðîäàâ òè

Â÷îðà ðàáà, áî õîò³â ñïðàâèòè äîáðèé îá³ä!

Áóâ òâ³é ïîãàíèì îá³ä: ò³ëüêè ðèáó êóïèâ òè âàãîþ

Ôóíòè â ÷îòèðè, âîíà òâ³é ïðèêðàøàëà îá³ä.

Õî÷åòüñÿ êðèêíóòü: “Íå ðèáà îöå, à ëþäèíà, ïîãàíöþ;

Êàëë³îäîðå, à òè ñàì ¿¿ ç’¿â – ëþäî¿ä!

Ïåð. Ì.Áîðåöüêîãî

Ïðî Ñêîðïà (X, 53)

Òóò ÿ ïîêîþñÿ – Ñêîðï, ãîì³íëèâîãî öèðêó îêðàñà,

Îïëåñêè, Ðèìå, òâî¿, çàõâàò íå÷óâàíèé òâ³é.

Ðàíî òêàíèíó ìîþ îáòÿëà çàâèäëèâà Ïàðêà:

ßê ïî÷èñëèëà â³íêè, âèäàâñÿ ÿ ¿é ñòàðèì.

907

Марк Валерій Марціал

Ðèìîâ³ (X, 74)

Î Ðèìå, â³äïî÷èòü õî÷ íà õâèëèíó äàé!

Êë³ºíò óòðóäæåíèé â³òàííÿìè óêðàé.

Çà ñîòíþ ì³äÿê³â âåñü äåíü â ïåðåäïîêîþ

Ì³æ òîãîíîñíîþ âèñòîþâàòü þðáîþ

(À ïåðåìîæåöü Ñêîðï ³ç öèðêîâèõ ðÿä³â

Òÿãàº çîëîòî äåñÿòêàìè ì³øê³â) –

ßê ã³ðêî òå ìåí³! Êîëè á ÿ ì³ã çàïðàâèòü

Ùîñü çà ñâî¿ êíèæêè, ÿ íå õîò³â áè íàâ³òü

Ñòåï³â Àïóë³¿, í³ ñèöèë³éñüêèõ áäæ³ë,

Í³ çîëîòèõ ëàí³â, ùî çàëèâàº Í³ë,

Í³ Ñåò³é, äå âèíîì êðàñóº ä³ë áàãàòèé...

ß á îäíîãî õîò³â – óäîñâ³òà ïîñïàòè.

Íà Õåðåìîíà (XI, 56)

Ùî, ì³é Õåðåìîíå-ñòî¿êó, ñìåðòü âèõâàëÿºø íàäì³ðó?

Õî÷åø ìåí³ ïîêàçàòü âäà÷ó ³ äóõ ìóäðåöÿ?

Çíàþ, ÷åñíîòó òâîþ ïîðîäèëè – òâ³é êóõîëü íàäáèòèé,

Òà áåçíàä³éíå òâîº îãíèùå ìåðçëå é ñìóòíå,

Òà ïðîä³ðÿâëåíà êîâäðà, òà ë³æêî òâåðäå, òà áëîùèö³,

Òàêîæ îäíàêà é ëåãêà òîãà óäåíü ³ âíî÷³.

Ñïðàâä³, òè äóõîì âåëèêèé: â³ä ÷îðíîãî õë³áà, ñîëîìè

Òà â³ä òåðïêîãî âèíà õî÷åø íàâ³ê îä³éòè!

Í³, õàé ïåðèíó òîá³ ïîêëàäóòü ³ç ëåâêîíîñíî¿ âîâíè,

Êîâäðà áàãðÿíà íåõàé ëîæå óêðèº òâîº,

Õàé ïðè òîá³ çàëèøèòüñÿ òîé õëîï÷èê, ùî âèíà äîá³ðí³

Â ÷àø³ íåäàâíî ì³øàâ ³ íåïîêî¿â ãîñòåé, –

Áóâ áè òè ðàäèé ïîòðî¿òè Íåñòîðà äàâíüîãî ðîêè

Òà é í³ ºäèíîãî äíÿ íå çìàðíóâàòü äëÿ ðîçâàã.

Ëåãêî æèòòÿ çíåâàæàòè ó á³äíîñò³, â òóç³ çëèäåíí³é.

Ìóæí³ñòü ïîêàçóº òîé, õòî ³ â íåñòàòêàõ æèâå.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

(XII, 46)

Òè æ ³ âàæêèé, ³ ëåãêèé, ³ ïðèºìíèé, ³ òàêîæ íåñòåðïíèé.

Âàæêî ç òîáîþ ìåí³, âàæêî é áåç òåáå òåæ æèòü.

Ïåð. Â.Ìàñëþêà

Äî Òóêêè (XII, 94)

Åïîñ ñêëàäàâ ÿ; ³ òè âæå íàä åïîñîì ñîõíåø: ÿ êèíóâ,

Ùîáè íàòõíåííÿì ñâî¿ì â òåáå õâàëè íå â³äáèòü.

Îò íà êîòóðíè òðàã³÷í³ ìîÿ ïåðåíîñèòüñÿ ìóçà,

Òà ó òðàã³÷í³ì ïëàù³ âæå ïîõîäæàºø ³ òè.

908

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ë³ðíó ñòðóíó êîëèõíóâ ÿ, êàìåíàì Àïóë³¿ ëþáó, –

Çíîâó õâèëþºøñÿ òè, ïëåêòð ïåðåõîïëþºø ì³é.

Ñàòóðè ñïðîáóâàâ ÿ, îñü ³ òè âæå íàä íèìè ïðàöþºø,

Äèñòèõ³â ñïðîáóâàâ ÿ, òè âæå é åëåã³êîì ñòàâ.

Ùî º íàéìåíøîãî, âçÿâ ÿ – ïî÷àâ åï³ãðàìè ñêëàäàòè,

Òà îñü ³ òóò ì³é ïî÷èí äèõàòü òîá³ íå äàº.

Çðåøòîþ, Òóêêî, ñêàæè, ÷îãî òè íå õî÷åø ïèñàòè

² ùî íåìèëå òîá³, òå õî÷ äëÿ ìåíå çîñòàâ.

Ïåð. Ì.Çåðîâà

Íà Þíîíó Ïîë³êëåòà (X, 890)

Öå, Ïîë³êëåòå, Þíîíà òâîÿ, òâîÿ ïðàöÿ ³ ñëàâà;

Íàâ³òü ñàì Ô³ä³é-ìèòåöü ì³ã áè ïîçàçäðèòè ¿é.

Ïåðåìîãëà á ³ íà ²ä³ áîãèíü ³ êðàñîþ, ³ ÷àðîì,

Ïåðøîñò³ ïàëüìó ñóääÿ ¿é áè â³ääàâ áåç âàãàíü,

² êîëè á ñàì áðàò Þï³òåð ñâîþ íå êîõàâ òàê Þíîíó,

Òî, Ïîë³êëåòå, òîä³ â³í çàêîõàâñÿ á â òâîþ!

Ïåð. Â.Ìàñëþêà

Ëèñòîâèé ïàï³ð (XIV, 11)

Ùèðîìó äðóãîâ³ ïèøåø, ÷è òðîõè çíàéîìîìó ïèøåø –

Òî äîðîãèìè óñ³õ öåé íàçèâàº ïàï³ð.

Ã³ìíàñòè÷í³ ãèð³ (XIV, 49)

Ñèëè ÷îìó áåç ìåòè íà äóðí³ âèòðà÷àºø òè ãèð³?

Êðàùå â ñàäó ïðîêîïàé îá³÷ äåðåâ ð³â÷à÷îê.

Ñð³áíà Ì³íåðâà (XIV, 179)

ª â òåáå ñïèñ ³ øîëîì, âîéîâíè÷à áîãèíå, îäíà÷å

Â òåáå íåìàº ùèòà.– “Â³í çàòå â Öåçàðÿ º”.

Ãîìåð ó ìàëîìó ñóâî¿ (XIV, 184)

Îñü “²ë³àäà” ³ç âîðîãîì öàðñòâà Ïð³àìà Óë³ññîì

Ðàçîì ñõîâàëèñÿ òóò, â öüîìó ñóâî¿ ìàë³ì.

Âåðã³ë³é ó ñóâî¿ (XIV, 186)

Âåñü íåîñÿæíèé Ìàðîí ó ìàëåíüêîìó öüîìó ñóâî¿,

Äèâèòüñÿ ñïåðåäó íàì â î÷³ îáëè÷÷ÿ éîãî.

Ö³öåðîí ó ñóâî¿ (XIV, 188)

Âçÿâøè ñîá³ öåé ñóâ³é çà ñóïóòíèêà, ìîæåø ââàæàòè,

Ùî ç Ö³öåðîíîì ñàìèì äîâãèé âåðñòàºø òè øëÿõ.

909

Марк Валерій Марціал

Ïðî Ïðîïåðö³ÿ (XIV, 189)

Ê³íò³ÿ – öÿ êðàñíîìîâíà Ïðîïåðö³ÿ ï³ñíÿ þíà÷à –

Ñëàâó éîìó ïðèíåñëà, â³í æå íå ìåíøó ³ ¿é.

Ò³ò Ë³â³é ó ñóâî¿, XIV, 190

Ãåòü ó ìàëåíüêèé ïåðãàìåíò âåëèêîãî Ë³â³ÿ âáãàíî,

Òîãî, ùî âë³çòè íå ì³ã â á³áë³îòåêó ìîþ.

Ãàé Ñàëëþñò³é Êð³ñï (XIV, 191)

Â÷åí³ ìóæ³ â³ä÷óâàþòü, ùî çàâæäè â ³ñòîð³¿ Ðèìó

Ïåðøèì çãàäàþòü ³ì’ÿ öüîãî ³ñòîðèêà – Êð³ñï.

Ëóêàí (XIV, 194)

Öå – íå ïîåò, òàê ïðî ìåíå õòîñü êàæå, îäíàê ÿ ñïîê³éíèé:

Òàê íå ââàæàº êíèãàð – òîé, ùî ìåíå ïðîäàº.

Ïåð. Ò.Ëó÷óêà

Ïðî Âåðã³ë³ÿ (XIV, 1950

Ñê³ëüêè Êàòóëë äàâ Âåðîí³, âåëèêîìó ì³ñòó ñâîºìó,

Ñò³ëüêè Âåðã³ë³é ñâî¿é Ìàíòó¿ ð³äí³é, ìàë³é!

Ïåð. Â.Ìàñëþêà

Âèêëàäåíî çà âèäàííÿì: Äàâíÿ ðèìñüêà ïîåç³ÿ â óêðà¿íñüêèõ

ïåðåêëàäàõ ³ ïåðåñï³âàõ: Õðåñòîìàò³ÿ. – Ëüâ³â, 2000. – 326 ñ.

910

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì