Львів. Leopolis. Lwow. Lemberg. Genius Loci

Подождите немного. Документ загружается.

!

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Þë³ÿí Ðîìàí÷óê ñèìâîë³çóâàâ òèõ, ïðî

êîãî Ì. Øëåìêåâè÷ ñêàçàâ: Ìè, ãàëè÷àíè, öå íå

ïëåìÿ ãåí³¿â ³ ãåðî¿â, àëå ïëåìÿ îðãàí³çîâàíî¿

ïåðåñ³÷³. ² â öüîìó íàøà ñèëà. Ï³âñîííèé ìàº-

ñòàò  òàê íàçâå Þ. Ðîìàí÷óêà â¿äëèâèé Ôåäü

Ôåäîðö³â.

Òîæ ÿêùî ïîëüñüêèé Ëüâ³â äðóãî¿ ïîëîâè-

íè XIX ñò. îòîòîæíþþòü çäåá³ëüøîãî ç³ Ñ. Ñìî-

ëüêîþ, òî óêðà¿íñüêèé  ç Þ. Ðîìàí÷óêîì. Ïðîòå

ñòèëü ðàö³îíàëüíîãî é çàâæäè âð³âíîâàæåíîãî

Þ. Ðîìàí÷óêà áóâ ö³ëêîâèòîþ ïðîòèëåæí³ñòþ íå-

âãàìîâí³é ðîìàíòèö³ Ñ. Ñìîëüêè.

Þ. Ðîìàí÷óê íàâ÷àâñÿ íà ô³ëîñîôñüêîìó

ôàêóëüòåò³ Ëüâ³âñüêîãî óí³âåðñèòåòó. Çãîäîì 

ïåäàãîã, ë³òåðàòîð, âèäàâåöü. Ç 1863 ð.  çàñòóï-

íèê ó÷èòåëÿ í³ìåöüêî¿ ã³ìíàç³¿ ó Ëüâîâ³, ç 1870-ãî

 ó÷èòåëü, à ç 1877-ãî  ïðîôåñîð Àêàäåì³÷íî¿

ã³ìíàç³¿ ó Ëüâîâ³. ×ëåí-çàñíîâíèê òîâàðèñòâà

Ïðîñâ³òà (1896-1906  ãîëîâà), Íàðîäíî¿ Ðàäè,

Íàóêîâîãî òîâàðèñòâà ³ì. Ò. Øåâ÷åíêà, ñòðàõî-

âîãî òîâàðèñòâà Äí³ñòåð, Íàðîäíî¿ òîðã³âë³,

Ó÷èòåëüñüêî¿ ãðîìàäè (¿¿ äðóãèé ãîëîâà),

ì³ùàíñüêî-ðåì³ñíè÷îãî òîâàðèñòâà Çîðÿ é èí-

øèõ òîâàðèñòâ. Ôóíäàòîð ãàçåòè äëÿ ñåëÿí Áàòü-

ê³âùèíà. Âèäàòíèé ïàðëàìåíòàð³é: ïîñîë äî

Ñåéìó (1883-1895) ³ Ðåéõñðàòó (1891-1897, 1901-

1918).

×èìàëî ðèñ Þ. Ðîìàí÷óêà ìàëè ñèìâîë³÷-

íèé õàðàêòåð ³ íàäàâàëè éîìó õàðèçìàòè÷íîñòè.

Â³í íàðîäèâñÿ â ñ³ì¿ íàðîäíîãî ó÷èòåëÿ 24 ëþ-

òîãî 1842 ðîêó â Êðèëîñ³  ñåë³, íà ì³ñö³ ÿêîãî

áóâ ðîçòàøîâàíèé êíÿæèé Ãàëè÷. Óæå òðèäöÿòè-

ð³÷íèì Þ. Ðîìàí÷óê áóâ ïîâí³ñòþ ñèâèì. Öå àâ-

òîìàòè÷íî äîäàâàëî ïîâàæíîñòè. Áëèñêó÷à êàð-

ºðà ïàðëàìåíòàð³ÿ ðîçïî÷àëàñÿ 1883 ðîêó â Ãà-

ëèöüêîìó ñåéì³. ßê çãîäîì çãàäóâàâ Êîñòü Ëå-

âèöüêèé: Óêðà¿íñüêó ïîë³òèêó â òîìó ïåð³îä³ íà-

çèâàëè ó íàñ ïðîôåñîðñüêîþ, áî ïðåäñòàâíèêîì

¿¿ áóâ ïðîôåñîð Þë³ÿí Ðîìàí÷óê, ³ â³í çà÷àâ â ãà-

ëèöüêîìó ñîéì³ ñòàâèòè âíåñêè íà îñíîâóâàííÿ

óêðà¿íñüêèõ ´³ìíàç³é ³ ó÷èòåëüñüêèõ ñåì³íàð³é â

³ìÿ çàñàäè: õòî ìàº ñâîþ øêîëó, òîé ìàº íàð³ä!

Òàê³ âíåñêè éøëè îäèí çà îäíèì ³, âðåøò³, ðîáè-

ëè ñâîþ ñïðàâó, íåçâàæàþ÷è íà òå, ùî ò³º¿ êàäåíö³¿

Ðóñüêèé êëóá áóâ íàéíå÷èñåëüí³øèì çà âñþ

ñâîþ ³ñòîð³þ (ç 150 äåïóòàò³â 11 ìàíäàò³â + 3 ºïèñ-

êîïè; óò³ì ºïèñêîïàò ñòàðàâñÿ óíèêàòè ñåéìîâèõ

çàñ³äàíü). Òàê ñàìî âîäà ïðîáèâàº ä³ðó â íàéò-

âåðä³øîìó êàì³íí³. Òîæ ï³ñëÿ òðèð³÷íèõ äåáàò³â

Ñåéì áóâ çìóøåíèé ñõâàëèòè ïîñòàíîâó ïðî óê-

ðà¿íñüêó ã³ìíàç³þ â Ïåðåìèøë³ (1887, äðóãà ï³ñëÿ

Ëüâîâà), à Ëüâ³âñüêà ì³ñüêà ðàäà  ïðî â³äêðèòòÿ

ïî÷àòêîâî¿ øêîëè ç óêðà¿íñüêîþ ìîâîþ íàâ÷àí-

íÿ ³ì. Ì. Øàøêåâè÷à (1884-1886, ï³ñëÿ âòðó÷àí-

íÿ Äåðæàâíîãî òðèáóíàëó  äðóãà â ì³ñò³).

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Óíàñë³äîê öèõ óñï³õ³â ó 1888 ðîö³ Þ. Ðî-

ìàí÷óê î÷îëèâ Ðóñüêèé êëóá. Íà ñåñ³¿ 1890 ðîêó

â³í ñêëàâ ãó÷íó çàÿâó ïðî â³ðí³ñòü ðóñèí³â äèíàñò³¿

Ãàáñáóð´³â, ãîòîâí³ñòü óêðà¿íñüêèõ ïîñë³â äî ïî-

ðîçóì³ííÿ ç Ïîëüñüêèì êîëîì ³ çð³êñÿ ñîë³äàð-

íîñòè ç ìîñêâîô³ëüñüêîþ ïàðò³ºþ, ³íàâãóðóâàâ-

øè â òàêèé ñïîñ³á òàê çâàíó ïîë³òèêó íîâî¿ åðè.

Ïðîòå 1894 ðîêó â³í óæå â³äìîâèâñÿ â³ä ñï³ëêè

ç ïîëÿêàìè òà çíîâó âòÿãíóâ óêðà¿íñüêèé òàá³ð ó

ïîøóêè ïîðîçóì³ííÿ ç ìîñêâîô³ëàìè. Ïÿòü ðîê³â

ìàðíî íàìàãàâñÿ çíàéòè ñï³ëüíó ìîâó ç íèìè,

ïîêè íå ïîãîäèâñÿ íà ïðîåêò Óêðà¿íñüêî¿ íàö³î-

íàëüíî-äåìîêðàòè÷íî¿ ïàðò³¿ (1899).

Ó 1907-1910 ³ 1916-1917 ðð. Þ. Ðîìàí÷óê

î÷îëþâàâ Óêðà¿íñüêó ïàðëàìåíòñüêó ðåïðåçåíòà-

ö³þ (òàê íàçèâàëàñÿ òîä³ óêðà¿íñüêà ôðàêö³ÿ

Ðåéõñðàòó). Ç 1910ð.  â³öå-ïðåçèäåíò Ðåéõñðàòó;

âïåðøå ³ âîñòàííº óêðà¿íåöü çäîáóâ òàêó âèñîêó

ïîñàäó â àâñòð³éñüêîìó ïàðëàìåíò³. Ìîëîäøå ïî-

êîë³ííÿ óêðà¿íñüêèõ ïîë³òèê³â ÷èìàëî ³ðîí³çóâà-

ëî ç ïðèâîäó êîìïðîì³ñíîñò³ Þ. Ðîìàí÷óêà: ïå-

ðåä÷àñíî ïîñòàð³ëèé, ìîâëÿâ. À Ôðàíêî ïðèñâÿ-

òèâ éîìó â³ðø Ñ³äîãëàâîìó (Òè, áðàòå, ëþáèø

Ðóñü...). Àëå ïàðëàìåíòñüêà ïîë³òèêà  öå é º

çìàãàííÿ êîìïðîì³ñ³â. Ùîïðàâäà, ó áåçâèõ³äíî-

ìó ñòàíîâèù³ áåçêîìïðîì³ñí³ éøëè äî ïåðåä-

÷àñíî ïîñòàð³ëîãî òà ïðîñèëè ïðî êîìïðîì³ñ.

Òàê, êîëè 16 ãðóäíÿ 1907 ð. Ëåâ Áà÷èíñüêèé (çãî-

äîì  ðåñïåêòàáåëüíèé àäâîêàò ³ ñîö³àë-äåìîêðàò)

çàïóñòèâ ó ïðåçèä³þ ïàðëàìåíòó ï³âìåòðîâîãî

ïóëüï³òà ³ ðîçáèâ ãîëîâó ñëîâ³íñüêîìó äåïóòàòîâ³

Áåíüêîâèöþ, (ïóëüï³ò äî ïðåçèä³¿ íå äîëåò³â), òî

ïðîñèâ ïðîáà÷åííÿ ïåðåä âèñîêîþ ïàëàòîþ íå

â³í, à Þ. Ðîìàí÷óê.

Ðàö³îíàë³ñòè ïðîðàõîâóþòü âñå äàëåêî íà-

ïåðåä ³ æèâóòü çã³äíî ç öèì êàíîíîì. Öå ïîâíîþ

ì³ðîþ ñòîñóºòüñÿ é Þ. Ðîìàí÷óêà. Ëèøå îäíîãî

ðàçó â³í çðàäèâ ñâî¿ì æèòòºâèì íàñòàíîâàì. 1888

ðîêó, íåâäîâç³ ï³ñëÿ ïîõîðîíó ñâîº¿ äðóæèíè, àáè

ïåðåâ³ðèòè ÷è áóâà íå çàñíóëà âîíà ëåòàðã³÷íèì

ñíîì, çä³éñíèâ åêñãóìàö³þ

Ï³ä ÷àñ I ñâ³òîâî¿ â³éíè Þ. Ðîìàí÷óê î÷î-

ëþâàâ Óêðà¿íñüêèé äîïîìîãîâèé êîì³òåò ³ Óêðà-

¿íñüêó êóëüòóðíó ðàäó ó Â³äí³. Ïåðåä íèì ïðèñÿ-

ãàëè ÷ëåíè óðÿäó ÇÓÍÐ 10 ëèñòîïàäà 1918 ð. Àê-

òèâíî¿ ðîë³ â åïîñ³ ÇÓÍÐ â³í íå â³ä³ãðàâàâ ³ âçà-

ãàë³ çàëèøèâñÿ â îêóïîâàíîìó ïîëÿêàìè Ëüâîâ³.

Íîâà âëàäà éîãî íå ÷³ïàëà. Ó 1920-õ ðîêàõ î÷î-

ëþâàâ ñêëèêàíó äëÿ ïîë³òè÷íèõ êîíñóëüòàö³é

Ðàäó ñåíüéîð³â. 1923 ðîêó ï³ñëÿ ð³øåííÿ Ë³ãè

Íàö³é (òåïåð³øíÿ ÎÎÍ) ïðî àíåêñ³þ Ãàëè÷èíè

Ïîëüùåþ ó÷àñíèêè áàãàòîòèñÿ÷íî¿ ìàí³ôåñòàö³¿

ñêëàäàëè ïåðåä Þ. Ðîìàí÷óêîì ïðèñÿãó íà

â³ðí³ñòü Óêðà¿íñüê³é äåðæàâ³. Ïîìåð 22 êâ³òíÿ

1932 ðîêó íà äåâÿíîñòî òðåòüîìó ðîö³ æèòòÿ.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Þ. Ðîìàí÷óê ìåøêàâ ïî âóë. Êàìï³àíà, 5.

Íèí³ öå âóëèöÿ Ñ. Ïàë³ÿ. Âóëèöÿ Þ. Ðîìàí÷óêà

çíàõîäèòüñÿ ïîðó÷ (êîëèøíÿ Çàìîéñüêîãî).

Ñåíüéîðà óêðà¿íñüêèõ ïîë³òèê³â Ëüâîâà

ïîõîâàëè íà Ëè÷àê³âñüêîìó öâèíòàð³. Îñê³ëüêè

ìîãèëó äîãëÿäàòè áóëî í³êîìó (ºäèíèé ñèí Òèò,

õóäîæíèê-³ìïðåñ³îí³ñò, ïîìåð ó 1911 ðîö³), òî çà

ñîâºòñüêèõ ÷àñ³â ¿¿ çíèùèëè (öå äîçâîëÿëî çàêî-

íîäàâñòâî). Áëèçüêî 1990 ð. ÷ëåíè Òîâàðèñòâà

Ëåâà çóì³ëè âñòàíîâèòè ì³ñöå ïîõîâàííÿ, à àäì³-

í³ñòðàö³ÿ êëàäîâèùà ê³ëüêà ðîê³â òîìó âèñòàâè-

ëà íàâïðîòè âõîäó ãðàí³òíó ñòåëó ³ç çîáðàæåííÿì

Þ. Ðîìàí÷óêà  íà æàëü, âèêîíàíó â ñòèë³ òèïî-

âîãî ñîöàðò³âñüêîãî íåñìàêó. Íèí³ ¿¿, î÷åâèäíî,

âñòàíîâèëè íà ì³ñö³ ïîõîâàííÿ. Sic transit gloria

mundi!

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ihor

Cornovol

Âîæäü âóëèö³ ³ ïðåçèäåíò Ïàðëàìåíòó

²ãîð

×îðíîâîë

Vozd vulyci i prezydent Parlamentu

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ðîê³â çî äâà òîìó, ïåðåõîäÿ÷è ÷åðåç ïëîùó

Ãåíåðàëà Ãðèãîðåíêà, ÿ ï³äâ³â î÷³ íà ôàñàä áó-

äèíêó ¹4 é îñòîâï³â. Íà ìåíå äèâèëàñÿ ÷óäîâî

çáåðåæåíà ìåìîð³àëüíà òàáëèöÿ, çàõîâàíà ðàí³-

øå, î÷åâèäíî, ï³ä øòóêàòóðêîþ. Íàïèñ ñòâåðäæó-

âàâ, ùî â öüîìó áóäèíêó ìåøêàâ ïðåçèäåíò ïåð-

øîãî àâñòð³éñüêîãî ïàðëàìåíòó, äîâãîë³òí³é äå-

ïóòàò Ãàëèöüêîãî ñåéìó ³ òâîðåöü ïàãîðáó Ëþá-

ë³íñüêî¿ óí³¿ Ôðàíö³øåê Ñìîëüêà.

Óçàãàë³ âñÿ äðóãà ïîëîâèíà XIX cò. ïåðå-

áóâàº â ò³í³ öüîãî, áåç ïåðåá³ëüøåííÿ, íàéá³ëüø

ëåãåíäàðíîãî ãàëèöüêîãî ïîë³òèêà. Â³í íàðîäèâ-

ñÿ 1810 ðîêó â ñ³ì¿ àäâîêàòà ç ×åõ³¿, ÿêèé ïðèáóâ

äî Ëüâîâà íà ïî÷àòêó XIX cò. Áàòüêî, ñõîæå, ïî-

÷óâàâ ñåáå í³ìöåì, ïðîòå éîãî ñèí ï³ä ÷àñ íàâ÷àí-

íÿ íà ïðàâíè÷îìó ôàêóëüòåò³ Ëüâ³âñüêîãî óí³âåð-

ñèòåòó âïëóòàâñÿ â êîíñï³ðàòèâíèé ðóõ ³ ñòàâ çàâ-

çÿòèì ïîëüñüêèì ïàòð³îòîì. 1841 ðîêó éîãî çàà-

ðåøòóâàëè òà çàñóäèëè äî êàðè ñìåðòþ, ïðîòå

1845-ãî ïîìèëóâàëè, õî÷à é â³ä³áðàëè ñòóï³íü

äîêòîðà òà ïðàâî çàéìàòèñÿ àäâîêàòñüêîþ ïðàê-

òèêîþ. Ï³ä ÷àñ âåñíè íàðîä³â Ô. Ñìîëüêà çíîâó

î÷îëèâ ðåâîëþö³éíèé ðóõ. Óâ³éøîâøè äî ñêëàäó

êîíñòèòóö³éíîãî ïàðëàìåíòó, îáðàíèé ñïî÷àòêó

â³öå-ïðåçèäåíòîì, à çãîäîì ³ ïðåçèäåíòîì (ñï³êå-

ðîì), óòðèìóâàâ öþ ïîñàäó äî éîãî ðîçïóñêó â

1849 ðîö³. Âîäíî÷àñ áðàâ ó÷àñòü ó æèòò³ â³äåíñü-

êî¿ âóëèö³, âèêîíóâàâ ôóíêö³¿ ëåäü íå äèêòàòîðà

ðåâîëþö³¿ òà íàìàãàâñÿ óòðèìàòè þðáó â ðàìêàõ

çàêîííîñò³. Öå âäàâàëîñÿ íå çàâæäè: òàê, íå çì³ã

âèðâàòè ç ðóê ðîçïåðåçàíîãî íàòîâïó ì³í³ñòðà

â³éíè ãðàôà Ëÿòóðà  ³ éîãî ïîâ³ñèëè íà î÷àõ ó

Ñìîëüêè.

Ï³ñëÿ ïîðàçêè ðåâîëþö³¿ Ñìîëüêà ïîâåð-

íóâñÿ äî àäâîêàòóðè. Ïðîòå ï³ñëÿ ïðîãîëîøåííÿ

àâòîíîì³¿ Ãàëè÷èíè éîãî çíîâó çàõîïèâ âèõîð

ïîë³òèêè. Î÷îëþâàâ ïîëüñüêèõ ë³áåðàë³â ó Ãà-

ëèöüêîìó ñåéì³, â ÿêîìó çàñ³äàâ â³ä 1861 ðîêó.

Â³ä³ãðàâàâ ïîì³òíó ðîëü ó ïàðëàìåíò³ ³ìïåð³¿

(1861-1867, 1870-1877, 1879-1893). 1868-ãî â Ñåéì³

ïîðóøèâ ïèòàííÿ ðîçøèðåííÿ àâòîíîì³¿ Ãàëè÷è-

íè, ùî ïåðåòâîðèëî á ³ìïåð³þ íà ôåäåðàö³þ

Àâñòð³¿, Óãîðùèíè, Ãàëè÷èíè òà ×åõ³¿. Ï³ñëÿ êðà-

õó ðîçâÿçàíî¿ íèì ðåçîëþö³éíî¿ êàìïàí³¿

â Ñåéì³ òà íèì æå ñòâîðåíî¿ ïàðò³¿ Íàö³îíàëüíî-

äåìîêðàòè÷íå òîâàðèñòâî âïàâ ó äåïðåñ³þ. Âîä-

íî÷àñ ðåàë³çîâàí³ íèì âåëèê³ á³çíåñîâ³ ïðîåêòè

ïðèíåñëè ëèøå áîðãè. Ðÿòóþ÷è ñâîþ ðåïóòàö³þ,

ïåðåð³çàâ ñîá³ æèëè. Îäíàê éîãî âðÿòóâàëè, à â³-

äîìèé ìåöåíàò ãðàô Âîëîäèìèð Ä³äóøèöüêèé,

äîâ³äàâøèñü ïðî ñèòóàö³þ, îïëàòèâ óñ³ éîãî

áîðãè.

Óñå æ äîëÿ óñì³õàëàñÿ éîìó íå ðàç. 1881

ðîêó ïàðëàìåíò îáðàâ éîãî ñâî¿ì ïðåçèäåíòîì, à

ö³ñàð íàãîðîäèâ òèòóëîì òàºìíîãî ðàäíèêà. Îñ-

òàííº â³í ïðèéíÿâ ç óìîâîþ, ùî í³êîëè íå âäÿãà-

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

òèìå ïîçîëî÷åíîãî ìóíäèðà. Éîãî ïðåçèäåíòñòâî

 çîëîòèé â³ê àâñòð³éñüêîãî ïàðëàìåíòàðèçìó.

Ìàâ áåççàïåðå÷íèé àâòîðèòåò. Íàâ³òü íàéá³ëüø³

êðèêóíè çàòèêàëè ïèñêè, êîëè Ñìîëüêà òâåðäî,

àëå âîäíî÷àñ ´ðå÷íî çàêëèêàâ ¿õ äî ïîðÿäêó. Ò³

äåïóòàòè, ÿê³ ïåðåæèëè Ô. Ñìîëüêó, çãîäîì çãà-

äóâàëè éîãî ç íîñòàëüã³ºþ. Ñïðàâä³, ï³ñëÿ ³íòðèã

1893 ðîêó, âíàñë³äîê ÷îãî â³í ïîäàâ ó â³äñòàâêó,

ïàðëàìåíò ïåðåòâîðèâñÿ íà òåàòð ïåðìàíåíòíî-

ãî ñêàíäàëó. Âæå 1897 ðîêó îïîçèö³ÿ çàêèäàëà

ïðåçèä³þ ìàðìóðîâèìè áþñòàìè, àæ ïîêè ïðî-

ôåñîð ðèìñüêîãî ïðàâà (!) í³ìåöüêîãî óí³âåðñè-

òåòó â Ïðàç³ Ïôåðøå íå çàõîïèâ ¿¿ ç íîæåì ó ðóö³,

âèêðèêóþ÷è, ùî çàð³æå êîæíîãî, õòî ñòàíå éîìó

íà ïåðåøêîä³. Äåïóòàò³â òîä³ óòèõîìèðèëà ïîë³-

ö³ÿ, íàòîì³ñòü Ïôåðøå ï³ñëÿ ïîâåðíåííÿ äîäîìó

ìàâ òð³óìô ñåðåä ñòóäåíòñòâà, ÿêå ïîäàðóâàëî

éîìó ïî÷åñíèé (?!) í³æ ³ç ñð³áëà.

Ï³ñëÿ â³äñòàâêè ö³ñàð íàãîðîäèâ Ô. Ñìîëü-

êó êð³ñëîì ó Ïàëàò³ Âåëüìîæ (âèùà ïàëàòà ïàð-

ëàìåíòó), ïðîòå â³í íå ñêëàâ ïðèñÿãó òà íå ïåðå-

ñòóïèâ ¿¿ ïîðîãó.

Ô. Ñìîëüêà ïîìåð 4 ãðóäíÿ 1899-ãî íà 89

ðîö³ æèòòÿ. Ó 1913-ìó ëüâ³âñüêà ãðîìàäà ïîñòà-

âèëà éîìó ïàìÿòíèê íà ïëîù³ éîãî ³ìåí³ íàâïðî-

òè áóäèíêó, äå ìåøêàâ. Ï³ñëÿ ²² Ñâ³òîâî¿ â³éíè

ïàìÿòíèê äåìîíòóâàëè, à òåïåð òàì ñòî¿òü ïàìÿò-

íèê çàãèáëèì ì³ë³ö³îíåðàì.

À âò³ì, Ô. Ñìîëüêà çàëèøèâ ï³ñëÿ ñåáå èí-

øèé ïàìÿòíèê. Âàðòî çàóâàæèòè, ùî ë³áåðàë³çì

çìóøóâàâ éîãî ïðèõèëüíî ñòàâèòèñÿ äî óêðà¿íñü-

êîãî íàö³îíàëüíîãî ðóõó. Â³í ìð³ÿâ ïðî ºäí³ñòü

ãàëèöüêèõ ïîë³òèê³â ñóïðîòè â³äåíñüêèõ öåíò-

ðàë³ñò³â. Çã³äíî ç éîãî ³äåàëàìè, Ïîëüùà ìàëà á

â³äðîäèòèñÿ ó ôîðì³ ôåäåðàö³¿ ïîëÿê³â, óêðà¿íö³â

³ ëèòîâö³â. Öÿ äóìêà, ïðèòàìàííà ïîëüñüêîìó

ïîë³òè÷íîìó åòíîñó ò³º¿ äîáè, çíàéøëà ñâîº

âò³ëåííÿ â îðãàí³çîâàíèõ 1869 ðîêó äåìîêðàòà-

ìè ñâÿòêóâàííÿõ 300-ð³÷÷ÿ Ëþáë³íñüêî¿ óí³¿. Âîä-

íî÷àñ åíòóç³àñòè âèð³øèëè óâ³êîâ³÷èòè þâ³ëåé

íàñèïàííÿì ïàìÿòíîãî ïàãîðáó íà Âèñîêîìó

Çàìêó. Ô. Ñìîëüêà òîä³ ïèñàâ: Òàêèé ïàìÿòíèê

â³äïîâ³äàº ïðåñòàð³é ñëîâÿíñüê³é òðàäèö³¿. Ï³ðà-

ì³äè ôàðàîí³â óïàäóòü, à íàø ïàãîðá ñòîÿòèìå

â³÷íî, íàãàäóþ÷è ïîêîë³ííÿì ïî÷åñíó çàñàäó

áðàòíüî¿ ëþáîâè: ð³âí³ ç ð³âíèìè, â³ëüí³ ç â³ëüíè-

ìè. Íà ïåðøó òîëîêó ç öüîãî ïðèâîäó ç¿õàëèñÿ

òèñÿ÷³ ëþäåé ³ç ö³ëî¿ Ãàëè÷èíè. Â îñíîâó ïàãîð-

áà óðî÷èñòî çàêëàäåíî êàì³íü ³ç íàïèñîì

Ïîëüùà, Ðóñü ³ Ëèòâà, çºäíàí³ Ëþáë³íñüêîþ

óí³ºþ,  â³ëüí³ ç â³ëüíèìè, ð³âí³ ç ð³âíèìè, êàï-

ñóëó ç³ çâ³òîì ïðî ï³äãîòîâêó ñâÿòêóâàííÿ, äåê³ëü-

êà ìîíåò ³ êíèæîê, çåìëþ ç ìîãèë À. Ì³öêåâè÷à,

Þ. Ñëîâàöüêîãî, Ó. Íºìöåâè÷à, Ê. Êíÿçåâè÷à,

Â. Îñòðîâñüêîãî, à òàêîæ ç³ Ñîëîâ¿âêè ï³ä Êèº-

âîì, äå ñåëÿíè 1863-ãî âáèëè 12 ïîëüñüêèõ ïî-

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

âñòàíö³â. Ïðîòå íàñèï ðîáèëè ç ï³ñêó, êîæíà çëè-

âà ï³äìèâàëà éîãî. Êð³ì òîãî, åíòóç³àñò³â ìåíøà-

ëî. Òîæ Ô. Ñìîëüêà âèêîðèñòàâ ñâî¿ çíà÷í³ ïåíñ³¿

â³ä Ñåéìó òà Ðåéõñðàòó, ùîá óïîðÿäêóâàòè ïà-

ãîðá. Êàæóòü, ó òàêèé ñïîñ³á âèòðàòèâ 80 òèñ.

ãóëüäåí³â. Òàêîæ ñòðóíêîãî â³ñ³ìäåñÿòèë³òíüîãî

ä³äóãàíà ç³ çäîðîâåöüêèìè âóñàìè òà áîðîäîþ

ìîæíà áóëî ïîáà÷èòè ñåðåä ðîá³òíèê³â. Ï³ñëÿ

ñìåðò³ Ô. Ñìîëüêè ðîáîòè ô³íàíñóâàëà Ëüâ³âñüêà

ì³ñüêà ðàäà. Òàê, çàäóì äîâåðøèëè, õî÷à é íå

ïîâí³ñòþ: ëåâ, ÿêèé ñòî¿òü íèí³ á³ëÿ ï³äí³ææÿ ïà-

ãîðáà, ìàëè á âñòàíîâèòè íà âåðøèí³.

Ìîãèëà Ô. Ñìîëüêè òà éîãî äðóæèíè

Ëåîêàä³¿ ç äîìó Áåêåð ôîí Çàëüöãàéì ó ôîðì³

ñêðîìíîãî íåîãîòè÷íîãî îáåë³ñêà çíàõîäèòüñÿ íà

Ëè÷àê³âñüêîìó öâèíòàð³ ïîðÿä ³ç ìîãèëîþ Â. ²âà-

ñþêà.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

ßíóø

Âàñèëüêîâñê³

Janusz

Wasylkowski

ßê êîõàòè, òî ò³ëüêè ó Ëüâîâ³...

Jesli kochac, to tylko we Lwowie...

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

Ka¿dy powiada, ¿e chce kochaæ. Prawdê nato-

miast mówi¹c, nie tyle chce kochaæ, ile raczej chce

byæ kochanym. I to przez kogo m³odego, piêknego

i bogatego, a jeszcze na dodatek najlepiej z zagranicy,

zw³aszcza zachodniej lub pó³nocnej. St¹d nieustaj¹ce

powodzenie biur matrymonialnych, szczególnie tych,

które oferuj¹ dewizowych klientów, st¹d burzliwe

dzieje hochsztaplerów, oszustów i obrotnych naci¹-

gaczy matrymonialnych, a tak¿e kariery niektórych

dziennikarzy, którzy na skrywanych ludzkich namiêt-

nociach i marzeniach starali siê, jak niejaki, póniej-

szy niedorzecznik prasowy naszego by³ego rz¹du

nierz¹du, zarobiæ swoje trzy grosze i trochê wiêcej.

Og³oszenia matrymonialne s¹ ³atwym ³upem dla

przemiewców, za treæ tych enucjacji redakcje czy

biura nie bior¹ ¿adnej odpowiedzialnoci, a ludzie

czêsto proci, niekiedy g³upi lub wrêcz bezczelni wypi-

suj¹ swoje dyrdyma³y w naiwnej wierze, ¿e kto je

odbierze w³aciwie, odczyta jako prostotê myli, sty-

lu i prawoci ich charakteru. Bóg z nimi! Czêsto bo-

wiem za tymi niezbyt rozs¹dnymi s³owami kryj¹ siê

ludzkie, niespe³nione przez ca³e lata nadzieje, oczeki-

wania, têsknoty, namiêtnoci, skrywane dawniej pru-

deri¹ i ochron¹ tzw. moralnoci publicznej, a dzi nie-

mal w ekshibicjonistyczny sposób wystawiane na

pokaz w oczekiwaniu na spodziewany odzew bratniej

duszy (w obu aktualnie rozumianych znaczeniach tego

s³owa)...

Rozmawiamy, piszemy jednak o Lwowie. Wiêc

zainteresowa³o nas czasopismo Zew serca powiêcone

sprawom matrymonialnym i tow. (reszta s³owa nie

zmieci³a siê na szpalcie pisma), którego redakcja

i administracja mieci³a siê przy ul. Krótkiej 2. Kto

pamiêta tê zaiste krótk¹ uliczkê ci¹gn¹c¹ siê od ulicy

Na B³onie (w 1937 r. bodaj¿e przemienion¹ na Broni-

s³awa Pierackiego) do ulicy Króla Leszczyñskiego

z wylotem na Gródeck¹ przez jeszcze krótsz¹ uliczkê

Barsk¹? Tu w³anie 1 wrzenia 1939 r. spad³y pierw-

sze hitlerowskie bomby...

Wróæmy do naszego czasopisma. Jest to numer

1 (Rok I) i prawdopodobnie jedyny, gdy¿ nie uda³o

siê znaleæ w ¿adnej bibliotece innego numeru. Brak

daty. Przypadek czy celowy zamiar? Jako wydawca

i redaktor odpowiedzialny figuruje Jan Hajdes.

Pismo ma 16 stron druku, przy czym pierwsze

4 strony powiêcone s¹ ogólnym rozwa¿aniom na tem-

at ma³¿eñstwa, a na dwóch ostatnich opublikowano

drobne ciekawostki i informacje redakcyjne, m.in.

o tym, ¿e og³oszenia matrymonialne i towarzyskie

przyjmuje Redakcja od wszystkich bez ró¿nicy wyzna-

nia i narodowoci.

http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua

"

W artykule Jakie powinno byæ ma³¿eñstwo

czytamy:

A¿eby ma³¿eñstwo by³o idealne musz¹ oboje

ma³¿onkowie wspólnymi si³ami d¹¿yæ do tego, a przede

wszystkim m¹¿.

M¹¿ jest g³ow¹ domu, on stara siê dostarczyæ

potrzebnych rodków na utrzymanie domu, o niego te¿

opieraj¹ siê wszelkie sprawy tycz¹ce siê rodziny. M¹¿

powinien przede wszystkim staraæ siê poznaæ jak

najdok³adniej usposobienie ¿ony i stosownie do tego

postêpowaæ.

Najczulszy i szczerze kochaj¹cy swoj¹ ¿onê m¹¿

nie potrafi u tej¿e zdobyæ sobie wzajemnoci, ani te¿

nale¿ytego mu uszanowania, jeli nie bêdzie umia³ kie-

rowaæ ni¹ w sposób delikatny, a jednak stanowczy.

¯onie powinno siê zdawaæ, ¿e ona kieruje mê¿em, po-

niewa¿ jego ³agodne obchodzenie siê z ¿on¹ daje jej

to z³udzenie;

w szczególnoci jest ona zupe³nie pod wp³ywem

swego mê¿a. (...)

...g³ówna sprê¿yna szczêcia rodzinnego le¿y

w postêpowaniu mê¿a wobec ¿ony. Tu chodzi o to, czy

dany m¹¿ bêdzie umia³ (¿e tak powiem) w³asn¹ ¿onê

sobie wychowaæ. Jest to trudne zadanie. Tu nie jest

g³ównym warunkiem ta okolicznoæ, a¿eby umieæ kie-

rowaæ kapryn¹ ¿on¹, lecz najwa¿niejszym punktem

kulminacyjnym jest to, a¿eby umieæ nad samym sob¹

zapanowaæ, poniewa¿ walka z samym sob¹ jest naj-

trudniejsza na wiecie. (...)

Nie mylcie moi kochani czytelnicy i czytelnicz-

ki, ¿e powy¿sze wskazówki i objanienia dotycz¹ je-

dynie mê¿czyzn, a Panie ¿oneczki chcia³yby tanim ko-

sztem wszystkie domowe ciê¿ary z³o¿yæ na barki swych

biednych mê¿ów, nie do³o¿yæ ani jednej cegie³ki do

zbudowania w³asnego szczêcia, to by³oby nielogicz-

nem i niesprawiedliwem. ¯onie jako duszy szczêcia

domowego przypada kto wie czy nie wiêkszy zaszczyt

w udziale wspó³pracy w tym szczêciu. ¯ona powinna

byæ w³aciwie tym anio³em stró¿em, który swoj¹ zapo-

biegliwoci¹ i ³agodnoci¹ potrafi niejedno niesz-

czêcie od rodziny odwróciæ. Nie raz przychodzi m¹¿

do domu spracowany, nie w humorze, g³odny  a mo¿e

(co siê bardzo czêsto zdarza) mia³ jakie nieprzyjem-

noci w swoim zawodzie, wiêc nie jest w usposobieniu

do mi³ego przywitania siê, a mo¿e czasem nawet na

jakie b³ahe zapytanie siê ¿ony o to lub owo odburknie

doæ szorstko, w takim wypadku powinna ju¿ ¿ona

zapanowaæ nad sob¹ i nie odwzajemniaæ siê szorst-

koci¹, aby unikn¹æ niepotrzebnej sprzeczki.

Najciekawsze s¹ jednak inseraty. S¹ one tak¿e

odbiciem pogl¹dów danej epoki, sytuacji spo³ecznej,

pogl¹dów na ma³¿eñstwo i szczêcie rodzinne, a tak¿e

wzajemnych, sprzecznych czêsto, jak siê oka¿e, ocze-

kiwañ. Dodatkowej pikantnoci dodaje niektórym