Kolodziejczyk Dariusz. The Crimean Khanate and Poland-Lithuania (ENG)

Подождите немного. Документ загружается.

864 document 46 (october 1619)

God, with God, and through God!

And if we do not fulll it, then His Majesty,

the king of Poland, will be free from his promise to us.

And we have ordered to seal our present letter of agreement [list przymi-

erny] with our golden seals. Issued in Baghchasaray.

locus sigilli

e Arabic formula vallahi va billahi va tallahi is correctly rendered in the Pol-

ish text.

Latin reference to the khan’s seal that should be appended to the original document.

DOCUMENT 47 (APRIL 1622)

e formula of an ‘ahdname (list przymierny) to be issued by Khan

Djanibek Giray, prepared by the Polish chancery

Polish copies:

A. AGAD, AKW, Dz. tat., k. 65, t. 131, no. 708.

B. Bibl. Kórn., ms. 326, pp. 1007–1012.

C. Bibl. Czart., ms. 1577, pp. 417–420.

Pakta z carem tatarskim Dziambeg Gireiem zawarte:

Wielkiej Ordy wolny car czerkieski, nohaiski, petyhorski, i innych wszech

narodów tatarskich, Dziambeg Kirey.

Oznajmujemy tym listem naszym niniejszym i na potem

będącym, iż jako

za wolą bożą najjaśniejszy Zygmunt III, z bożej łaski

król polski, wiel-

kie książę litewskie [ruskie, pruskie, mazowieckie, żmudzkie, inantckie,

kiiowskie, wołyńskie, podlaskie, smoleńskie, czernihowskie, i też szwedzki,

gotcki, wandalski dziedziczny król],

siadszy na stolicę Korony Polskiej i

Wielkiego Księstwa Litewskiego, i ziem do niej należących, nastałem ja też,

car Dziambeg Girei

na carstwo Ordy Krymskiej, z którym to Królem Jego

Miłością acz pierwszych czasów obrazy mieliśmy, ale wspomniawszy cara

Kazy Gireia,

stryja swego, który zjechawszy

się w ziemi wołoskiej na Cecorze

z Jaśnie Wielmożnym panem Janem Zamoiskim,

kanclerzem i hetmanem

Korony Polskiej, i z wojskiem Jego Królewskiej Miłości, przymierze i pokój

wieczny z Królem Jego Miłością przez niego uczynił, i przyjaźń braterską za

is copy contains numerous shortenings and distortions, hence its variations are

noted only when they supplement or emend the remaining two copies.

B. Kopia pakt z carem tatarskim, którą gońcowi dano; C. Pakta przez posła Króla

Jego Miłości Zygmunta Trzeciego, jego[miłość] pana Krausowskiego, z Dziambegiereiem

carem albo hamem tatarskim in anno 1623.

B. Wielkiej Ordy wolny car cerkieski, nahayski, petyorski, szemski, i innych wszech

narodów tatarskich, Dziambeg Gerey; C. Wielkiej Hordy wolny car czerskieski, nahay-

ski, petyhorski, szemski, i innych wszech narodów tatarskich, Dziambegierey; on the

“invented” Polish adjective szemski, resulting from mistranslation of the Turkish term

sansız, cf. Document 46, n. e.

B. potym.

B. z łaski bożej.

B. only; A. etc., etc., etc.; C. etc., etc.

B. Dziambek Gerey.

B. Kazi Gereia.

B. zjachawszy.

B. panem Janem Zamoyskim.

866 document 47 (april 1622)

siebie samego i za potomki swoje przyjął, przeto ja, Dziambeg Girey

car nie

odstępując ni w czym

dokończenia cara Kazy Gireia,

stryja swego, z Królem

Jego Miłością uczynionego, a porozumiawszy się z carowicem Devlet Gireiem

gałgą, bratem swym, i z innemi carowicami,

bracią i synami naszemi, knia-

ziami, murzami naradziwszy się, i będąc wdzięczni łaski i szczodrobliwości

Króla Jego Miłości polskiego i wielkiego księcia litewskiego, i innych państw

hospodara Zygmunta III

, <króla polskiego,>

brata naszego, przez szlachet-

nego

Krzysztofa Krauzowskiego, posłanika swego mnie oarowanej,

ten list

nasz przymierny, wszytkie powinności i obowiązki swoje w nim włożywszy,

zgadzając się z dokończeniem cara Kazy Gireia,

stryja swego, i ni w czym

nie odstępując, Jego Królewskiej Miłości Zygmuntowi III

u,s

bratu naszemu

posłałem.

Naprzód tedy ja, car Dziambeg Girey, i gałga carowicz Devlet Girey,

brat

mój, i inni gałgowie po nim będący, z syny i z bracią swoją, i też z murzami,

kniaziami, karaczy, ułany, bejami, przełożonemi miejsc i ludzi tak wojennych,

jako i wszytkich inszych ludzi swoich, i ze wszytkimi zgoła ludźmi swojemi,

i ludźmi nohaiskimi

z sobą sprzyjaźnionemi i złączonemi, będąc Królowi

Jego Miłości polskiemu i wielkiemu księciu litewskiemu, i innych państw

hospodarowi Zygmuntowi III

, bratu naszemu wiernym przyjacielem,

prawdziwie mając Króla Jego Miłość polskiego i wielkiego księcia litewskiego,

i inszych

państw hospodara, i ludzi Jego Królewskiej Miłości za przyjaciele,

a nieprzyjaciele Jego Królewskiej Miłości za nieprzyjaciele swoje, nie będę

nikomu, Panom Radom, szlachcie, wszytkim

poddanym, zamkom, miastom,

miasteczkom, siołom, włościom, ludziom, stadom, towarom szkodził ani ich

wojował, brał. I owszem z ludźmi Jego Królewskiej Miłości polskiego i wielk-

iego księcia litewskiego Zygmunta III, brata naszego ja sam, Dziambeg Girey

car, i gałga carowic Devlet Girey,

brat mój, [i inni gałgowie po niem będący,

synowie, bracia, kniaziowie, murzowie, karaczy, ułany, biejowie, i wszyscy

B. Dziambek Gierey.

B. w ni w czym.

B. Kazy Gereia.

B. carowicem Dewlet Giereiem gałgą, bratem swojem, i z innemi czarewiczami.

A. only.

B. ślachetnego.

B. posłannika swego mnie oarowanej.

B. Kazi Giereia.

B. ni w czym go.

In A. written erroneously Zygmuntowi III

B. Dziambeg Gierey, i gałga carowicz Dewlet Gierey.

B. i też murzami, kniaziami, karaczy, ułany, biejami, przełożonemi miejsc i ludzi

tak wojennych, jako i wszystkich <i> innych ludzi swoich, i ze wszystkiemi zgoła ludźmi

swojemi, i z ludźmi nahayskiemi.

B. Zygmuntowi Trzeciemu, bratu swemu wiernem przyjacielem.

B. innych.

B. wszystkim.

B. Zygmunta Trzeciego, brata naszego ja sam, Dziambek Gierey, i gałga czarowicz

Dewlet Gierey.

document 47 (april 1622) 867

przełożeni moi,]

i wszyscy zgoła ludzie moi, i nohaiscy,

którzy za mną są i

z któremi jestem sprzyjaźniony, mamy szczery

i wierny pokój zachować, nie

wojując ani nasyłając na państwa, miasta, zamki, i

grunty Króla Jego Miłości

polskiego i wielkiego księcia litewskiego, i innych państw hospodara, ani

żadnych szkód i

krzywd czynić, i w grunty się Króla Jego Miłości polskiego

i wielkiego księcia litewskiego nie wszczepiając, aż do Morza Czarnego, i nie

[wtargiwać].

I przez ziemię Jego Królewskiej Miłości, i państwa, ludzie ani

wojska moje na jakiekolwiek i czyjekolwiek potrzeby i wojny idąc przechodzić

nie mają, ani się o nie ocierać.

A co byli powinni przodkowie moi, carowie dawni tatarscy, za potrzebą

i napomnieniem Ich Miłości królów polskich dawnych wojować ziemię

moskiewską, i zamki należące odbierać i oddawać ze wszytkimi gruntami i

pożytkami ich, także też przeciwko inszym nieprzyjaciołom wszytkim Jego

Królewskiej Miłości

polskiego i wielkiego księcia litewskiego, i inszych

państw hospodara Zygmunta III za potrzebą i napomnieniem Jego Królews-

kiej Miłości wojować, toż też ja, car Dziambeg Girey, i gałga carowicz Devlet

Girey,

brat mój, i inni gałgowie po nim będący, i z syny, bracią, murzami,

bejami, karaczy, ułany, i ludźmi swemi

powinien czynić. I [będę]

czynił

szczerze

i prawdziwie, bez wymówek i niepochybnie, że moskiewskiego i

każdego nieprzyjaciela Jego Królewskiej Miłości za napomnieniem Jego

Królewskiej Miłości wojować mam i powinien będę.

Też mam i powinien będę przeciwko

hospodarowi wołoskiemu, za

wolą Jego Królewskiej Miłości polskiego postanowionemu, i ziemi wołoskiej

zachować się spokojnie i przyjacielsko, i przeciw niemu nie być, ani szkody

żadnej jemu albo

ziemi mołdawskiej czynić, i hospodarczyków innych na

In B. and C. only; in C. the word karaczy is corrupt as karciey.

B. nahaiscy.

B. szczyry.

Missing in B.

us in B. and C.; in A. roztargiwając, apparently written by error; cf. the same

fragment in Document 46.

B. I przez ziemię Jego Królewskiej Miłości, i państwa i ludzie, ani wojska moje na

jakiekolwiek i czyjekolwiek potrzeby i wojny idąc przechodzić nie mają, ani się o nie

ocierać; C. I przez ziemie Króla Jego Miłości, państwa, i ludzie, i wojska moje na jakie-

kolwiek i czyjekolwiek potrzeby i wojny idąc przechodzić nie mają, ani się o nie ocierać;

on the ambivalent meaning of this sentence in regard to the word ludzie (“people”),

referring either to the Crimean or the Polish subjects, cf. n. 8 below.

B. odbierać ze wszystkiemi gruntami i pożytkami ich, także też przeciwko innym

wszystkim nieprzyjaciołom Króla Jego Miłości.

B. innych.

B. Dziambek Gierey, i gałga czarewicz Dewlet Gierey.

B. murzami, kniaziami, karaczy, ułany, biejami, i ludźmi swojemi.

us in B.; in A. będzie.

B. szczyrze.

B. przeciw.

B. abo.

868 document 47 (april 1622)

tę ziemię ani prowadzić, ani przechowywać, i owszem ich wydać, i jakom

począł, życzliwość swoję

pokazywać i pomocny być, gdyż hospodarowie

wołoscy przyjaźń i przymierze starodawne między Królem Jego Miłością pol-

skim

a cesarzem tureckim, przyjacielem Króla Jego Miłości polskiego, mają

zadzierżywać i pomnażać.

Także przeciw hospodarowi multańskiemu, który by za porozumieniem

Króla Jego Miłości z Cesarzem [Jego Miłością]

tureckim był postanowiony,

przyjaźń pokazować mam.

Obrazy wszytkie,

które się między Królem Jego Miłością a mną aż do tego

czasu stały, na obie stronie odpuściliśmy sobie, upewniając w tym Króla Jego

Miłości polskiego, że to stateczną chęcią i wiarą moją na potem

Jego Królews-

kiej Miłości nagrodzę. I tak u Króla Jego Miłości, jako i u ludzi Jego Królews-

kiej Miłości nijakich szkód swoich własnych i ludzi swoich pozyskiwać nie

będę. I też upominków żadnych przeszłych u Króla Jego Miłości upominać

się nie mam, gdyż odtąd przymierze między nami poczyna się.

Jakoż też bywało za przodków Króla Jego Miłości polskiego i wielkiego

księcia litewskiego, co się w dokończeniu króla Zygmunta świętej pamięci z

Menli Gireiem

carem najduje, tedy mnie, carowi [Dzianibek Giereiowi],

gałdze Devlet Gireiowi carowicowi, bratu mojemu,

i innym gałgom po nim

będącym, i synom moim, także i braciej mojej,

za pozwoleniem Króla Jego

Miłości polskiego w poczcie pewnym od Króla Jego Miłości zamierzonem,

do ziemi Króla Jego Miłości

jako [gościom]

w dobry obyczaj i w przyjaźni

przyjachać wolno będzie. Także żadnej krzywdy ani w osobie, ani w ludziach,

ani w rzeczach od Króla Jego Miłości i ludzi Króla Jego Miłości cierpieć

nie mamy, i owszem uczciwie i dobrowolnie mają być od Króla Jego Miłości

przyjęci i szanowani, i nazad w cale się wracać mają.

A będąc [nam]

w dobrej przyjaźni z Królem Jego Miłością polskim, tedy

z państwa naszego do państw Króla Jego Miłości polskiego,

a z państw

Króla Jego Miłości polskiego

do państw naszych [i do miast naszych]

B. moję.

B. polskiem.

In B. only.

B. wszystkie.

B. potym.

B. Menli Giereiem.

us in B.; in C. Dziambegierejowi; in A. written by mistake: Devlet Gireiowi.

B. Dewlet Giereiowi czarewiczowi, bratu memu.

B. i synom mojem, także i braci mojej.

B. Jego Królewskiej Miłości.

us in B. and C.; in A. written by error do gościów; cf. the same fragment in

Document 46.

B. Jego Królewskiej Miłości cierzpić.

B. ma.

us B.; in C. sam.

B. and C. państwa Jego Królewskiej Miłości polskiego.

B. państwa Jego Królewskiej Miłości polskiego; C. państwa Króla Jego Miłości.

In B. and C. only.

document 47 (april 1622) 869

kupcom i kramarzom ze wszytkiemi

kupiami przyjeżdżać i odjeżdżać wolno

będzie, a myta zwykłe oddawszy, żadna krzywda ni od kogo się dziać im nie

ma.

A jeżeliby się od kogo krzywda stać miała, tedy nieodwłoczna i sroga

sprawiedliwość uczyniona i szkoda nagrodzona być ma.

A Król Jego Miłość polski i wielkie książę litewskie napierwiej od siebie

samego i Panów Senatorów koronnych, i

poddanych swych

mnie, carowi

Dziambek Gireiowi,

synom, bratom, ludziom, i ziemie

mojej pokój obiecuje

pewny a nieodmienny.

Także jako przodkowie Króla Jego Miłości naszych, a naszy

przod-

kowie Jego Królewskiej Miłości przodków nieprzyjaciół mając za swoje

nieprzyjacioły, nie będzie im

pomagał.

Do tego, żeby szczodrobliwość Jego Królewskiej Miłości przeciwko mnie,

Dziambek Gireiowi i sługom moim

pokazała się, i żebym tym gotowszy i

sposobniejszy do powinnej pomocy (jako się wyżej opisało) Jego Królewskiej

Miłości przeciwko wszytkim

Jego Królewskiej Miłości nieprzyjaciołom był,

tedy obiecuje mi Jego Królewska Miłość z szczodrobliwości i łaski swej na

każdy rok od tego czasu

upominki dawać, tak jako stary król Zygmunt dawał,

w pieniądzach połowicę, a drugą w kupiach, posyłać je do Kamieńca na dzień

pierwszy miesiąca novembra, po które ja, Dziambeg Girey

car do Kamieńca

posłów swoich tylko we dwunastu koni posyłać mam, i tam je

odbierać

będę pierwszego dnia novembra. Także po mnie następujący carowie nigdzie

indziej jedno w Kamieńcu upominki odbierać mają. I swojemi [podwodami]

do Białogrodu i do Krymu prowadzić będziemy.

Których to posłów moich, co po upominki od nas jeździć będą, onych

samych i koni ich beg (starosta)

kamieniecki tylko dwie niedzieli stacją

podejmować i opatrować ma. A jeśliby chcieli posłowie moi

dłużej w

Kamieńcu mieszkać, tedy sami się strawować będą. Wszakże z nowinami, w

B. wszystkiemi.

B. się im dziać nie ma.

Missing in B.

B. swoich.

B. Giereiowi.

B. ziemi.

B. nasi.

B. jem.

B. przeciw mnie, Dziambeg Giereiowi i sługom mojem.

B. wszystkim.

B. byłem.

B. od tego czasu na każdy rok.

B. Gierey.

B. ich.

B. nigdziej.

us in B. and C.; in A. written by error poddanemi; cf. the same fragment in

Document 46.

In A. the Polish term starosta is written over the term beg.

In B. written insi, apparently by error.

870 document 47 (april 1622)

dobrej przyjaźni nam z sobą

będący, posłańców wolno mnie będzie i Devlet

Gireiowi

[gałdze],

bratu memu, w poczcie pewnym, to jest w piąci tylko

osobach

do Króla Jego Miłości posyłać, a Król Jego Miłość łaskawie ich

przyjmować, i według łaski i szczodrobliwości swojej ma ich odpuszczać.

Także i Królowi Jego Miłości, bratu memu

wolno do nas z nowinami i z

innemi potrzebami swemi

słać, a my nie zadzierżywając posłów i posłańców

Jego Królewskiej Miłości

prędko odpuszczać i odprawować mamy, nie

trzymając ich dalej jednego miesiąca.

A tak ja, Dziambeg Girei car, i gałga carowicz Devlet Girey,

i inni gałgowie

po nim będący, i z syny, bracią, murzami, kniaziami, karaczy, ułany, bejami,

i z przełożonemi ludźmi swojemi wszytkiemi

zachować mamy przeciw Jego

Królewskiej Miłości i poddanym Jego Królewskiej Miłości, zamkom, mias-

tom, miasteczkom, siołom, uchodom, futorom, pasiekom, i pastwiskom

pokój prawdziwy i nieodmienny, i wszytkie rzeczy w tym liście przymiernem

mianowane nienaruszenie trzymać, pełnić, i pomocnym być przeciwko mos-

kiewskiemu i przeciwko każdemu Jego Królewskiej Miłości nieprzyjacielowi,

i też wszytkie obowiązki i powinności wyszej opisane

wykonywać skutkiem

i samą rzeczą, bez wszytkich

farb, chytrości, i wymówek, na wieczne czasy

pod przysięgą naszą, którą czyniemy i przyrzekamy Królowi Jego Miłości

polskiemu i wielkiemu księciu lithewskiemu, i innych państw hospodarowi,

przez imię Boga jedynego i proroka Mahumeta: wałłahi we billahi we tałłahi.

I tego

jeślibyśmy nie uczynili,

tedy Król Jego Miłość polski będzie wolen

od tego, co nam z strony swojej obiecuje.

Który to list nasz przymierny pieczęciami

naszemi złotemi zapieczętować

kazaliśmy. Datum

. . .

In B. erroneously tobą.

B. Dewlet Giereiowi.

In B. and C. only.

B. tylko w piąciu osobach.

B. mojemu.

Missing in B.

B. swojemi.

B. Króla Jego Miłości.

B. Dziambeg Gierey car, i gałga carewicz Dewlet Gierey.

B. biejami.

B. wszystkiemi.

B. wszystkie rzeczy w tym liście przymiernym.

B. wszystkie obowiązki i powinności wyżej opisane.

B. wszystkich.

B. Machometa: wollahi wo billahi wo ttalahi.

B. Czego.

B. czynili.

B. wolen będzie.

B. pieczęćmi.

B. Dan.

document 47 (april 1622) 871

Translation:

e treaty concluded with the Tatar khan, Djanibek Giray:

e free khan

of the Great Horde, of the Circassians, Nogays, Circassians,

and

all other Tatar peoples, Djanibek Giray.

We announce with our present letter to those present and those of the future

that as His Majesty Sigismund III, by the grace of God the king of Poland,

the grand duke of Lithuania, Ruthenia, Prussia, Mazovia, Samogitia, Livonia,

Kiev, Volhynia, Podlachia [Podlasie], Smolensk, Černihiv, and also the heredi-

tary king of the Swedes, Goths, and Vandals, ascended, with God’s will, the

throne of the Polish Crown and the Grand Duchy of Lithuania, and of the lands

belonging to it, also I, Djanibek Giray Khan, became the khan of the Crimean

Horde; and though initially transgressions happened between us and His Royal

Majesty, having recalled my uncle, Ghazi Giray Khan, who had met his excel-

lency Pan Jan Zamoyski, the chancellor and hetman of the Polish Crown, and

the troops of His Royal Majesty in Ţuţora [Cecora] in the Moldavian

land,

concluded an agreement and eternal peace with His Royal Majesty through his

mediation, and engaged to keep brotherly friendship on his part and on the

part of his descendants, I, Djanibek Giray Khan, not making any deviation

from the agreement of my uncle, Ghazi Giray Khan, made with His Royal Maj-

esty, having taken counsel with my brother, the qalga Devlet Giray Sultan, with

other sultans, our brothers and sons, and with the beys and mirzas, and being

grateful for the favor and generosity of our brother, His Majesty Sigismund III,

the king of Poland, the grand duke of Lithuania, and the lord of other

states, oered [by him] to me through his noble envoy, Krzysztof

Krauzowski,

have sent to my brother, His Royal Majesty Sigismund III,

our present letter of agreement, having registered there all my duties and obli-

gations, conrming the [instrument of ] agreement of my uncle, Ghazi Giray

Khan, and not making any deviation.

On the expression wolny car (“free khan”), cf. Document 44, n. 1.

e Circassians are rst referred to by the Polish adjective czerkieski, and then by

another adjective petyhorski; cf. Document 40, n. 6.

In seventeenth-century Polish, the adjective wołoski/wołoska (lit. “Wallachian” or

“of Wallachia”) referred to either Wallachia or Moldavia. In the given case it refers

to Moldavia.

On Krzysztof Krauzowski (or Krauszowski), the royal courtier and baili

(komornik), see Skorupa, Stosunki polsko-tatarskie, pp. 244–253. Sent to the Crimea

in the spring of 1622 along with Djan Anton Spinola, the returning Crimean envoy

(cf. Document 45, n. 8), Krauzowski took along the present formula of document

expected from the khan (on the question whether he was also provided with a royal

instrument of peace, see n. 383 in Part I). During Krauzowski’s sojourn in the Crimea,

in the spring of 1623 Djanibek Giray was dethroned and replaced by Mehmed III

Giray. e new khan received Krauzowski and sent him back to Poland in September

1623, yet without an expected instrument of peace that was issued only the following

year and diered from the royal formula (see Document 48).

872 document 47 (april 1622)

us, rst of all I, Djanibek Giray Khan, and my brother, the qalga Devlet

Giray Sultan, and other qalgas who will come aer him, along with my sons

and brothers, and the mirzas, princes,

qaraçıs, ulans, beys, and those com-

manding over places and people (both military and all my other people), and

with all my people, and the Nogay people who are allied and united with me,

being the loyal friend of our brother, His Majesty Sigismund III, the king of

Poland, the grand duke of Lithuania, and the lord of other states, and truly

regarding His Majesty the king of Poland, the grand duke of Lithuania, and

the lord of other states, and the people of His Royal Majesty as our friends,

and the enemies of His Royal Majesty as our enemies, will not harm, raid, or

capture anybody [ from among his] Lords Councilors, nobles, and subjects, [or

any] castles, towns, boroughs, villages, estates, people, herds, or goods. On the

contrary, I, Djanibek Giray Khan, and my brother, the qalga Devlet Giray Sul-

tan, and other qalgas who will come aer him, and my sons, brothers, princes,

mirzas, qaraçıs, ulans, beys, commanders, and all my people, and the Nogays,

who are with me and with whom I am on friendly terms, should keep sincere and

loyal peace with the people of our brother, His Majesty Sigismund III, the king of

Poland and the grand duke of Lithuania, without raiding or sending raiders to

the states, towns, castles, and lands of His Majesty, the king of Poland, the grand

duke of Lithuania, and the lord of other states, causing any damage or harm;

and we should not raid or invade the lands of His Majesty, the king of Poland

and the grand duke of Lithuania, [extending] as far as the Black Sea. And my

people and troops, while heading for any campaigns or wars of anybody,

should

not pass through the land and states of His Royal Majesty, nor should they even

graze them [i.e., touch the frontiers].

And as my ancestors, the former Tatar khans, were to raid the Muscovian

land whenever eir Majesties, the ancient Polish kings, needed and requested,

and retake and restore [to them] the castles that had belonged [to them], along

with all their lands and prots, and moreover, they were to raid any other

enemies of His Majesty Sigismund III, the king of Poland, the grand duke of

Lithuania, and the lord of other states, whenever His Royal Majesty needed

and requested, also [now] I, Djanibek Giray Khan, and my brother, the qalga

Devlet Giray Sultan, and other qalgas who will come aer him, along with

my sons, brothers, mirzas, beys, qaraçıs, ulans, and people should do likewise.

And I will do it sincerely and truly, without any excuses or delay, by raiding

e Polish term kniaziami (kniaziowie in the nominative) apparently refers to

the beys, traditionally referred to in Ruthenian sources as knjazi. Yet, beys are also

mentioned below as bejowie (bejami in the ablative).

An obvious reference to the Ottoman-Habsburg wars. Called to join the Ottoman

troops in Hungary, the Tatars oen crossed the Ukrainian lands of Poland-Lithuania.

us written in the A. copy. Yet, the B. copy (see n. af above), as well as the

analogous fragment in Document 46 reads: “And my troops, while heading for any

campaigns or wars of anybody, should not pass through the land, states, or [harass]

the people of His Royal Majesty, nor should they even graze them [i.e., touch the fron-

tiers].” e ambivalence regards the word “people,” referring either to the Crimean

or the Polish subjects.

document 47 (april 1622) 873

the Muscovian and any [other] enemy of His Royal Majesty on the request of

His Royal Majesty.

And I should behave in a calm and friendly manner towards the Moldavian

hospodar,

who has been placed [on his throne] according to the will of His Maj-

esty, the king of Poland, and towards the Moldavian land; and I should not act

against him or cause any damage to him or the Moldavian

land; and I should

not bring along to this land any other pretenders to the hospodar’s throne,

give them refuge; on the contrary, I should deliver them [to the current Molda-

vian hospodar]; and I should display benevolence and assist [the current Molda-

vian hospodar], like I did initially, because Moldavian hospodars should cement

and strengthen the friendship and ancient agreement between His Majesty, the

Polish king, and the friend of His Royal Majesty, the Turkish emperor.

Moreover, I should display friendship towards any Wallachian

hospodar,

who would be placed [on his throne] by the agreement of His Royal Majesty

with His Majesty, the Turkish emperor.

We have mutually forgiven all the transgressions that have happened between

His Royal Majesty and us until the present time, assuring His Majesty, the king

of Poland, that in the future I will compensate them by my constant goodwill

and good faith. Neither should I reclaim any indemnity in my name or in the

name of my subjects from His Royal Majesty or His Royal Majesty’s subjects.

And I should not demand any past gis from His Royal Majesty, because our

mutual agreement begins from now on.

Also, as it was practiced in the times of the ancestors of His Majesty, the king

of Poland and the grand duke of Lithuania, and is recorded in the agreement

between the late King Sigismund and Mengli Giray Khan, I, Djanibek

Giray

Khan, and my brother, the qalga Devlet Giray Sultan, and other qalgas who

In the given case the adjective wołoski refers to Moldavia; cf. n. 4 above.

is clause is anachronous as it reects the realities from the earlier decades,

when Moldavia was oen ruled by Polish clients, especially the members of the Movilă

family (cf. Document 46, n. 9); yet, in the years 1621–1623 Moldavia was ruled by

Stefan Tomşa II, regarded as pro-Ottoman.

Here Moldavia is referred to more precisely by the Polish adjective mołdawska

(“Mołdawian” or “of Moldavia”); cf. notes 4 and 9 above.

e Polish term hospodarczyk (hospodarczyków in the genitive plural) is a dimin-

utive of the term hospodar; it either refers to a hospodar’s son or is a pejorative refer-

ence to a hospodar. It is translated here as “pretender to the hospodar’s throne” as

in fact many pretenders to the Moldavian and Wallachian thrones were the sons of

former hospodars; for the same clause, cf. Documents 36, 39, 42, 44 (worded some-

what dierently), and 46.

Here Wallachia is referred to more precisely (cf. n. 4 above) by the Polish adjec-

tive multański (“Muntenian” or “of Muntenia”). In early modern Polish sources the

geographical term Multany (Muntenia, i.e., eastern Wallachia) referred to the whole

principality of Wallachia.

is clause is anachronous as it reects the realities from the earlier decades,

when the Polish inuence in Wallachia was quite strong (cf. Document 39, n. 14,

and Document 46, n. 13); yet, in the years 1620–1623 Wallachia was ruled by Radu

Mihnea, regarded as pro-Ottoman.

Cf. n. au above.