Kolodziejczyk Dariusz. The Crimean Khanate and Poland-Lithuania (ENG)

Подождите немного. Документ загружается.

834 document 42 (may 1605)

any indemnity or any past gis from us and our people, because our mutual

friendship begins from now on.

Also, as it was practiced in the times of our ancestors and is recorded in the

agreement between the late King Sigismund and Mengli Giray Khan, Ghazi

Giray Khan, or his sons or brothers may come to us and our land as guests,

according to the good custom and in friendship, provided that we authorize it

and set [the size of ] their retinue. And they should not suer any harm done

to them, their people, or belongings by us or our people; on the contrary, we

should receive them honestly and voluntarily, and we should respect them.

Merchants and traders, both ours and from our states in the khan’s land,

as well as the khan’s and from his land in our lands, may freely travel in both

directions for the purpose of commerce and trade, having paid the customary

tolls, and should not be hurt or harmed by anybody in any way. And if they

suer any harm, immediate and thorough justice should be administered.

And in order to display our generosity towards Ghazi Giray Khan and his

servants, so that he be more willing and ready to bring us his due assistance (as

it has been described above) against all our enemies, we promise to henceforth

give him annual gis out of our generosity and grace, half in cash and half in

goods, just as the old king Sigismund

used to do, and send them to Kamieniec

by the . . .

day of the month of November.

And Ghazi Giray Khan, and the qalga Tokhtamısh Giray Sultan, and other

qalgas who will come aer him, along with his sons, brothers, mirzas, princes,

qaraçıs, ulans, beys, commanders, and all his people should maintain true and

inviolable peace towards us and our subjects, castles, towns, boroughs, villages,

hamlets, and pastures, and invariably keep, fulll, and eectively and materi-

ally execute all the conditions described above in the present letter of agree-

ment, without any falsity, deceit, or excuses, and forever. And if he does not

fulll it, then we will be free from our promise to him.

To this eect we have ordered to impress our Crown seal.

I.e., King Sigismund the Old (r. 1506–1548).

Empty space was le to ll in the date. e value of the gis is also not given;

cf. Document 36, n. 9.

DOCUMENT 43 (24 JULY 1607)

e ‘ahdname ( foedera et pacis litteres) sent by Khan Ghazi II Giray

to King Sigismund III

e original document is missing.

Latin translation by Grzegorz Kochański: Biblioteka Uniwersytecka w

Warszawie, ms. 51 [Liber legationum], pp. 191–197.

Exemplum foederis inter Regiam Maiestatem et Magnum Chanum Tartaro-

rum Gregorio Kochański interprete:

Magnae Ordae magnus et excellentissimus caesar Destkiperiach,

Crimi et

Cerkassiae, innitimorum Nogaiorum et innumerabilium Tartarorum mag-

nus et absolutus princeps et chanus Kazigerey Han, Magnae Russiae, Prussiae,

Mazoviae, Samogitiae, Livoniae, Volhiniae, Podoliae, Podlassiae, et Sueco-

rum, Gottorum Vandalorumque magno regi Sigismundo III

, regi Poloniae

et magno duci Lituaniae, fratri nostro:

Hisce litteris nostris notum testatumque facimus nos, Kazigerey Chan, ad

praesens existentibus et in posterum futuris, quod post mortem piae memo-

riae Islam Chani, fratris nostri, in solio Crimi feliciter constituti, cum Sere-

nissimo Rege fratre nostro nonnihil nobis inimicitiarum intercessit, eaque de

causa illustrissimus Joannes Zamoyski, magnus Regni Poloniae cancellarius

et exercituum dux, a Serenissimo Rege [fratre] nostro Cicoram Moldaviae

missus fuisset; ab eodem duce petitum est, ut in Serenissimi Regis benevolo

animo reddendo, operam suam interponere non gravaretur. Nos invicem illi

obligantes amicitiam nostram Serenissimo Regi praesto, semper amicorum

omnium illius amicum, inimicorum inimicum fore eumque pro nostro ini-

mico habiturum et infestaturum, quam ob causam legatum nostrum Dziana-

chmet Czielebium

ad excelsum solium Cracoviam mittentes obligationem ea

in parte nostram Serenissimo Regi exposuimus. Cuius ille benignam habens

rationem, inito cum excelsissimis suis senatoribus consilio, per legatum suum

pacis litteras nobis transmisit. Quo tamen tempore cum nos magnus Kazige-

rey Chan longe a regno nostro absentes in Hungaria degeremus, ille qui ad

nos missus venerat legatus Serenissimi Regis amica postulata exponere nobis

non potuit. Quae cum nobis grata omnino accidissent, nos legatum nostrum

Corrupt for Deşt-i Qıpçaq (the Kipchak Steppe).

On Djan Ahmed Chelebi, sent to Poland immediately aer the Treaty of Ţuţora

(1595) and again, in 1597–1598, see Document 36, n. 2.

I.e., Nikodem Kossakowski, sent in 1598 with the royal instrument of peace; cf.

Document 36, n. 1.

836 document 43 (24 july 1607)

Dziantimir Agam

cum foederibus ad regem fratrem nostrum ablegavimus,

que tamen foedera cum Serenissimo Regi quieti regnorum utriusque nostro-

rum non omni ex parte suectura viderentur rata non habuit.

Nos magnus et absolutus caesar Kazigerej Chan denuo strenuum nobis-

que commendatum Sefer Gazibegum, Derbisbey lium,

conscriptis aliis foe-

deribus ablegavimus, quae eadem etiam sicut et priora ulla minus exactam

regnorum utriusque nostrorum pacis rationem in se continentia acceptata

non fuerunt. Nos itaque Kazigerey Chan cum excelsissimo amantissimoque

Tochetmiskerey Sultan

et nuradin Sepherkierey Sultan

aliisque liis nostris

et fratribus sultanis dominibusque aliis proceribus et anibus nostris Serenis-

simi Regis amicitiam nobis convenientem scientes, ea quae sequuntur pacta

consentanea undique Serenissimi Regis litteris pacis iisque de verbo ad ver-

bum collata, ex voluntate Suae Maiestatis conscribi, signis coccinei et cerulei

coloris sigilli nostri

consignata, per eiusdem Serenissimi Regis Poloniae et

Magni Ducis Lituaniae, quem ad nos miserat legatum, illustrissimum Flo-

rianum Oleszko,

Wlodimiriensem tribunum dumque secretarium suum in

regnorum utriusque nostrum salutem quietemque misimus ita nos obligantes:

Primo: Nos magnus imperator Kazigerey Chan et lius noster ochet-

misgerey Sultan et Sephergierey Sultan caeterique lii nostri cum fratribus

sultanis principibus, anibus, murzis, subditis Nogarijsque

provinciis, idem

nobiscum sentientibus Deo volente, Serenissimo Regi Poloniae et Lituaniae

aliorumque multorum regnorum imperatori et magnatibus subditisque illius

provinciisque damni nihil detrimentique deferemus, arcibus, oppidis, civita-

tibus illisque adeo ipsis nihil nocentes, subditos illorum in servitutem non

abigemus, in locis provinciisque illorum ad Mare usque Nigrum in pascuis

pecoribus damnum nullum faciemus, pacice semper amiceque invicem

viventes.

Et si forte nos, magnus caesar Kazigerey Han vel galga sultan, vel nuradin

sultan aliique lii fratresque nostri cum exercitu contra quemvis inimicum

On Djan Temir Agha, sent in 1599 from the Tatar military camp in Hungary

along with the khan’s instrument of peace, see Document 37, n. 2.

On Sefer Ghazi Bey, the son of Dervish Bey, sent to Cracow in 1604 along with the

khan’s instrument of peace, see Document 41, n. 5. It is curious that two instruments

of peace issued in 1601 by Sigismund III and Ghazi II Giray (Documents 39–40) are

not mentioned in the present document.

On Tokhtamısh Giray, the oldest son of Ghazi Giray and the qalga in the years

1601–1608, enthroned aer his father’s death and killed shortly aerwards in the

Crimean civil war, see Document 41, n. 9.

Sefer Giray, the younger brother of Tokhtamısh Giray and the nureddin, also

killed in the civil war of 1608; cf. Skorupa, Stosunki polsko-tatarskie, p. 149.

On the colors of the khan’s seal, cf. n. 13 below.

On Florian Oleszko, the royal secretary and the wojski of Volodymyr, who trav-

eled several times to the Crimea, see Document 42, n. 7. Appointed the great envoy

already in 1605, Oleszko did not reach the Polish border and returned to Cracow

upon hearing of a recent Tatar raid headed personally by the khan. He departed only

in 1607 and successfully returned with the present document.

Corrupt for Nogaiisque.

document 43 (24 july 1607) 837

nostrum ire contigerit, per regna Serenissimi Regis iter non faciemus, neque

nes regni illius attingemus, nec exercitus nostros mittemus.

Et quemadmodum praedecessores nostri, defuncti chani, in remunera-

tionem amicitiae acceptoque a regibus nuncio in Moschoviam incursionem

facientes, arces civitatesque illis ademptas, loca provinciasque cum proven-

tibus fructibusque eorum subditis regis tradere et contra quemvis inimicum

illius stare auxiliumque illis praestare consuevere, eum in modum et nos

Serenissimo Regi fratri nostro amicitiae ocia exhibebimus et cum a rege

nobis, magno caesari Kazigerey Chan, signicatum fuerit, Moschovitas

aliosque illius inimicos infestabimus.

Moldaviae principi

quicumque ex favore Serenissimi Regis principatum

illum obtinuerit, provinciae illius, subditis et omnibus proventibus damnum

nihil inferemus nullumque alium in Principatum Moldaviae promovebimus.

Et si forte aliquis ex stirpe principum Moldaviae ad nos veniens principatum

a nobis agitaverit, nullum illi auxulium praestabimus, quin imo eum com-

prehendentes Moldaviae principi transmittemus illique principi vere amicus

erimus, propterea quod provincia illa inter Turcarum imperatorem et regem

custodiae loco est.

Valachiae etiam inferiori rebusque et subditis illius ex parte nostra nihil

damni dabitur, eadem etiam illa provincia Serenissimi Regis Turcarumque

imperatoris gratia complectitur, ambabus istis provinciis vere existens amicus

detrimenti nihil faciemus.

Quod vero hucusque cum fratre rege nobis intercessit discordia, sit utrinque

abolitum damnaque utraque ex parte regnis nostris illata oblivioni tradantur

et quae hactenus non data fuerunt munera non exigentur.

Et quemadmodum Sigismundus Primus rex cum praedecessore nostro

piae memoriae Mengieligerey Chan amicitiam pacemque foederibus utrinque

conscriptis inierant, si nobis Kazigerey Chan vel galga sultan reliquisque

liis et fratribus sultanis nostris a rege signicatum fuerit, contra quemvis

inimicum illius expediti, regna Serenissimi Regis una cum gente nostra hos-

pitii loco habebimus eoque iter facientes nos exercitusque noster a Serenis-

simo Rege magnatibus subditisque illius benigne habiti, debita benevolentiae

illorum habita ratione sine ullo damno et incommodo salvi et incolumes

revertemur.

Et quod cum rege nos, Kazigerey Chan amice vixerimus, mercatores reg-

norum utriusque nostrorum divendendis mercibus suis venia nostra secure

ibunt et redibunt sique in vendendis et comparandis mercibus alicui illo-

rum damni quid illatum compertum fuerit, sine ulla mora indubitata ius-

ticia administretur et suum cuique integre restituatur nullaque molestia illis

exhibita salvi et incolumes ad loca hospitiaque sua restituantur.

Aer the death of Ieremia Movilă in July 1606, the Moldavian throne was held

by his brother Simion, the former hospodar of Wallachia (cf. Document 39, n. 14).

Simion’s death in September 1607 was followed by a civil war between his son, Mihail,

and Ieremia’s son, Constantin. e latter won due to the Polish support and ruled

until 1611.

838 document 43 (24 july 1607)

Verum Serenissimus quoque Rex, frater noster ex parte sua, procerum,

subditorum magnatumque suorum nobis, Kazigerey Chan sinceram par-

tem promittent nobis, liis, magnatibus, murzis, anibus et subditis nostris,

pecoribus, regnis, provinciis, bonis et facultatibus quietem praebentes nihil

damni detrimenti ne inferant et quemadmodum hucusque alii reges amicos

nostros pro suis propriis et inimicos pro inimicis habebit.

Praeterea sicuti praesentibus suis in foederibus, obligationes, pacta promis-

sionesque nostrae continentur, sancte et inviolabiliter Serenissimo Regi et

proceribus subditisque illius, sine ullo fuco verae et indubitatae amicitiae

insistentes, amicorum amici, inimicorum vero inimici existemus, quicunque

inter nos amicitiam

procuraverit, nihil favebimus.

Serenissimi etiam Regis civitates, arces, oppida, villas, provincias illosque

adeo ipsos nunquam infestantes omnem semper amicitiam et integritatem et

Serenissimus etiam Rex, frater noster, pro sincera ista in se amicitia nostra

convenientem itidem nobis amicitiam et fraternitatem exhibens, munera pro

eo ac Sigismundi Primi temporibus mitti, consuevere mediam partem pecu-

niae, alteram holoserica

aliarumque rerum quolibet anno mensis novembris

initio, id est circa festum Sancti Demetrii

pro more antiquitus recepto per

legatos nostros, qui eo nomine illuc mittentur ad felicissimum solium maie-

statis nostrae Bachciaseraium mandans thesauro nostro tradi curet.

Nos quoque magnus caesar Kazigerey Chan et galga sultan omnesque alii

sultani, magnates, murzae eam Serenissimi Regis in nos experti benignitatem,

amicorum omnium amici, inimicorum vero inimici existentes et Serenissimo

Regi magnatibusque veram amicitiam et amorem praestantes prout supra, ex

parte maiestatis nostrae, scriptum est incommodi nihil unquam faciemus.

Quae nimirum foedera et promissiones nostrae ad rmiter inviolabiliter-

que servanda, pro vera Musulmanica de nostra, per altissimi et praepotentis

Dei unitatem novissimorumque temporum veri Prophetae Mechmeti <et>

Mustaphae

prophetiam perque veritatem caelitus dati veri Alcorani nostri

iuramus, quoad ex parte Serenissimi Regis foedera ac obligationes non vio-

labuntur nobisque quolibet anno consueta dona more recepto ad festum

Sancti Demetrii exhibebuntur et incolis regni nostri ex parte sui, ipsius mag-

natum subditorumque suorum damni nihil et, nos Kazigerej Chan pactis

foederibusque istis insistentes rmiter, quoad vita nos deserverit, contrarii

nihil faciemus. Quod si Serenissimus Rex amicitiam nostram his fulcitam

obligationibus acceptare noluerit minusque convenientem duxerit, aliam sibi

posthac ipse magis idoneam componet.

Sic; it should rather read inimicitiam.

I.e., silk textiles.

St. Demetrius’ Day, i.e., 5 November (according to the new style in the

17th century), identied in the Turkish world with the day of Kasım (ruz-i Qasım)

that symbolized the beginning of winter; signicantly, also the Polish tribute to the

Ottoman sultan, established by the Treaty of Buczacz (1672), was to be paid by

St. Demetrius’ Day.

Mustafa is the second name of Prophet Muhammad.

document 43 (24 july 1607) 839

Nos foederum istorum et pacis litteris in meliorem et indubitatam dem

conscriptis, signis coccineis et ceruleis consignari aureumque nostrum sigil-

lum

illis imprimi curavimus, quo post hanc diem mercatores utrinque eun-

tes et redeuntes miserique subditi, viduae liique secure et quiete viventes

tempore felicissimi imperii nostri molestiae nihil iniuriarumque experti,

quoad vixerint Serenissimoque Regi fratri nostro bene precentur.

Scripta in bene custodita urbe nostra Bachciaseray 29 die mensis rabuel-

evel anno Mussulmanico 1016.

All the three colors, known to have been used in the Crimean chancery for

impressing the khan’s square seal (nişan), are mentioned here, namely scarlet (coc-

cineum), i.e., reddish, blue (ceruleum), and golden (aureum). It is uncertain whether

the document in fact contained the imprints of the khan’s seal in three dierent colors.

Ghazi II Giray’s instrument from 1592 is corroborated with only one nişan impressed

in gold (see Document 34). On this issue, cf. Chapter 3 in Part II.

I.e., 29 Rebi I (Rebi‘ü`l-evvel) 1016 A.H.

DOCUMENT 44 (20–30 DECEMBER 1609)

e‘ahdname (pakta) sent by Khan Selamet Giray

to King Sigismund III

e original document is missing.

Polish copies:

A. Bibl. Czart., ms. 1657, pp. 469–470.

B. Bibl. Ossol., ms. 12804, pp. 370–375.

Salamet Giereia cara do Króla Jego Miłości:

Wielkiej Ordy

wielki wolny car, deskiczapski,

petihorski, tatarski, i wielu

nahayskich

narodów mocny i wielki car Salamet Gierey.

Wielkiemu ruskiemu, pruskiemu, mazowieckiemu, żmódzkiemu, inant-

skiemu, kjiowskiemu, wołyńskiemu, podolskiemu, i szwedzkiemu, gottskiemu,

wandalskiemu, i wielom państwom dziedzicznemu królowi, Jego Miłości

Trzeciemu Zygmuntowi, polskiemu, i wielkiemu księciu lithewskiemu, bratu

naszemu Jego Królewskiej Miłości wielki pokłon i pozdrowienie!

Oznajmujemy tym listem naszym pisanym chęć swoję i szczerość, jako

pierwiej tego przez wiernego i dobrego sługę naszego, Muzefer agę.

My, brat

Waszej Królewskiej Miłości, Sałamet Gierey car, za pomocą bożą na szczęśli-

wej stolicy krymskiej,

jako ojcowie i bracia nasi osiadszy, dałem był wiado-

mość Waszej Królewskiej Miłości szczęśliwego panowania i dobrego zdrowia

nawiedzając, i o zwykłe upominki Waszej Królewskiej Miłości żądając, jako

nieboszczyku sławnej pamięci caru Kazigiereiowi,

bratu naszemu dawane

były dla pokoju i miłości, obudwóm

państwom zobopólny pokój czyniąc, i

przymierne listy przysiężne

z obudwu stron Waszej Królewskiej Miłości mię-

dzy się dali byli,

aby ubodzy poddani [w obojgu państwach]

w pokoju i w

B. Poselstwo do Jego Królewskiej Miłości od cara tatarskiego.

B. Hordy.

B. destkupczacki.

B. nahaiskich.

B. wielki i wolny car Sałametgiery.

B. Wielkiemu królowi polskiemu.

B. Oznajmujemy Waszej Królewskiej Miłości tym listem naszym <chęć swą> pisa-

nym [chęć swą] i szczerość, jako pierwej przez wiernego sługę naszego, Muzefer agę.

B. Salametgieray car, za bożą pomocą gdy na szczęśliwy stolec krymski.

B. carowi Kazygiereiowi.

B. obudwu.

B. przysiężone.

B. Waszej Królewskiej Miłości dali byli.

In B. only.

document 44 (20–30 december 1609) 841

bezpieczeństwie mieszkali. A

jako z nieboszczykiem bratem naszym

Wasza

Królewska Miłość w dobrej przyjaźni mieszkać raczył, tedy my jeszcze nad

to z Waszą Królewską Miłością w braterskiej przyjaźni mieszkać chcemy.

Jakoż pierwiej tego i z nieboszczykiem bratem swoim, Alip Giereiem carowi-

czem

w państwie Waszej Królewskiej Miłości będąc przed kniaziem Micha-

łem Wiszniewieckim i panem Zamojskim kanclerzem,

i przed inszymi wielą

panów [senatorów]

przysięgę uczyniliśmy byli w ten sposób: jeśli Pan Bóg

obdarzyć raczy któremu

na ojczyźnie, to jest na carstwie tatarskim zostać,

tedy z Królem Jego Miłością, bratem naszym niżeli pierwsze cary w lep-

szej

przyjaźni braterskiej mieszkać obiecaliśmy, a państwom i ludziom żad-

nej szkody i krzywdy nie czynić,

a zwłaszcza jeśli z ich strony

w państwie

naszym krzywda jaka i szkoda nie będzie się dziać,

tedy i od nas nigdy jako

państwom, tak i poddanym szkoda [żadna]

nie stanie się, i taką przysięgę

potwierdziliśmy byli.

Którego posła naszego, Muzefer agę

Wasza Królewska Miłość, brat nasz list

nasz i ustne mówienie jego

wdzięcznie przyjąwszy, onego łaskawie odpra-

wić raczył, i posła swego, wiernego [sługę],

urodzonego Floriana

Zbrożka,

pospołu z nim z listem swym, oarując w nim

przyjaźń swą, do nas przysłać

raczył, potrzebując

takich pakt, jakie od nieboszczyka Kazigiereia cara dane

były, który na tym państwie siedząc przysięgę uczynił był i przymierny list

dał był, o czym Wasza Królewska Miłość nam przez tego posłańca

oznajmić

raczył. Tedy [i]

my przez wiernego sługę naszego takie pakta, jakie niebosz-

czyk Kazigierey

car dał był, i tak wielki przysiężny list, napisawszy w nim

B. Przeto.

B. bratem naszym Ałipgiereiem; the name of Alp Giray was entered here errone-

ously, apparently by the translator, as the passage evidently refers to the late khan

Ghazi II Giray.

B. jako pierwej z nieboszczykiem bratem naszym, Alipgiereiem.

B. książęciem Michallem Wiśniowieckim i panem Zamoyskim kanclerzem.

In B. only.

B. któremu zdarzy.

B. tedy z Jego Królewską Miłością, bratem naszym od pierwszych carów w lepszej.

B. tak państwom, jako i ludziom żadnej krzywdy i szkód nie czyniąc.

In A. erroneously stronie.

B. dziać się nie będzie.

In B. only.

B. i takąśmy przysięgę naszę potwierdzili byli.

B. Muzeferagę.

Missing in B.

In B. only.

B. Floryana.

B. pospołu z nim z listami swemi, oarując w nich.

B. potrzebujący.

Missing in B.

B. przez tego to posła swego.

In B. only.

B. Kazygierey.

842 document 44 (20–30 december 1609)

one pakta złotym pismem, i pieczęć naszą przyłożywszy,

Waszej Królewskiej

Miłości posłaliśmy.

Tak też strony zwykłych upominków i strony Kozaków, jako Wasza Kró-

lewska Miłość ukrainnym panom zakazał, żeby byli uskromieni, i do nas

Wasza Królewska Miłość o tym oznajmić raczył, my

temu będąc wdzięczni,

onę pierwszą przysięgę swoję w cale nieodmiennie dzierżeć chcemy, i jako

nieboszczyk Kazigierey,

brat nasz dzierżał.

Tedy i my, brat Waszej Królew-

skiej Miłości, Salamet Gierey car

taką przysięgę i wielkie pakta napisawszy,

temu posłu

naszemu wielkiemu,

wiernemu, gruntownemu radzie swemu,

urodzonemu Sefer Kazi begu daję;

i przy nim i wtórego, Rustema,

a trze-

ciego Bairo Makia,

[posłów do Waszej Królewskiej Miłości odprawiliśmy,

którzy gdy do Waszej Królewskiej Miłości przyjadą,]

o onych Wasza Kró-

lewska Miłość wiedzieć racz.

My, brat Waszej Królewskiej Mości, Wielkiej Ordy wolny car, Sałamet Gie-

rey car,

z synem gałgą, bratem Dziambek Giereiem carowiczem,

i muradyn

bratem i synem, Dawlet Giereiem caro wiczem,

i z inszymi wielkimi i małymi

synami memi i bracią, carowiczami, karaczey bejami, murzami, i ułanami,

i ze wszytkimi

wiernymi sługami naszymi, i ze wszytkimi Nahaiami, któ-

rzy

są pod władzą naszą, naradziwszy się z temi wszytkiemi mianowanymi

przysięgę swą potwierdziliśmy, iż

Jego Królewskiej Miłości najjaśniejszemu

królowi polskiemu i wielkiemu kniaziu lithewskiemu,

panom senato-

rom, sługom, i państwom, to jest zamkom, miastam, miasteczkam, wsiam,

B. i pieczęć naszę przycisnąwszy.

B. żeby byli uskromnieni, do nas Wasza Królewska Miłość o tym oznajmić raczył,

a my.

B. Kazygierey.

B. trzymał.

B. Salamatgierey.

B. posłowi.

Missing in B.

B. Sefer Kazibegu daliśmy.

In B. erroneously Ruszenia.

In B. less corrupt: Bajromaka.

In B. only.

B. My, brat [Waszej Królewskiej Miłości,] Wielkiej Hordy wolny car, Salametgierey.

B. z synem i bratem, gałgą Dzianbekgierejem carowicem; instead of bratem it

should rather read bratankiem; cf. notes 14 and 16 below.

Sic; B. muradinem.

B. bratem i synem, Dewlergereiem carowicem; instead of bratem it should rather

read bratankiem; cf. notes 15–16 below.

B. małymi i wielkimi synami moimi i bracią, carowicami, karaczeybiejami, mur-

zami, i ułany, ze wszystkimi.

B. wszystkimi Nahaiami, które.

B. i z tymi wszystkimi pomienionymi naradziwszy się przysięgę swoję potwierdzi-

liśmy; i.

B. księciu litewskiemu.

Missing in B.

B. miastom, miasteczkom, wsiom.

document 44 (20–30 december 1609) 843

poddanym i dzieciom ich, i wszelakim pożytkom ich, to jest bydłu, stadu,

towaru, owcam,

i wszelakiemu dobytku, i inszym majętnościam

i pożyt-

kom ich [wszelakim]

w państwie Jego Królewskiej Miłości [będącym]

żad-

nej krzywdy i przeszkody w używaniu ich czynić nie mamy i nie będziemy,

bi-

wojskam żadnym w państwa Jego Królewskiej Miłości wtargiwać, i zagonów

posyłać, i ludzi poddanych w niewolą brać, i w robotach ich żadnej prze-

szkody czynić nie mamy i nie będziemy,

-bj

i owszem dobrze się przeciwko

nich pokazywać,

a krzywd wszelakich poddanym naszym czynić zakażemy.

A Jego Królewskiej Miłości przyjaciele za przyjaciele swoje, a nieprzyjaciele

też na nieprzyjaciele mieć mamy,

i owszem [z]

wojskiem swym przeciwko

nich gotowiśmy. A

nieprzyjacielowi Jego Królewskiej Miłości wojskiem żad-

nym i radą dopomagać nie mamy, według przysięgi naszej.

Gdy tedy my, Wielkiej Ordy wolny car Sałamet Gierey,

i gałga, także też

i nuradyn,

i inni bracia i synowie moi carowiczowie,

panowie też i mur-

zowie, z ludźmi naszymi, wojskiem swym jeślibyśmy szli przeciwko nieprzy-

jaciela naszego,

tedy przez państwa

Jego Królewskiej Miłości przechodzić

nie mamy, ani w państwa pograniczne z tych wszytkich,

jako się pomieniło,

żaden wpadać i szkód czynić nie ma.

Jako od przodków, Królów Ich Miłości i carów tatarskich jest warowano

na paktach,

iż gdy Jego Królewska Miłość nam da znać, to jest na Moskwę

iść wojować, tedy my według powinności naszej gotowi z wojskiem naszym

pójść, zamki i miasta odebrać, i ze wszytkimi grunty ich i pożytkami Jego

Królewskiej Miłości polskiemu, i wielkiemu kniaziu lithewskiemu oddawać,

jako przodkom Jego Królewskiej Miłości oddawali nasi przodkowie, i Jego

Królewskiej Miłości nieprzyjaciół za nieprzyjaciół swych miewali.

Tedy i

B. owcom.

B. innym majętnościom.

In B. only.

bi–bj

Missing in B.

B. i owszem dobroć przeciwko nim pokazywać.

B. przyjacioły za przyjacioły swoje, a nieprzyjaciele za nieprzyjaciele też mieć

mamy.

In B. only.

B. I wszelakiemu.

B. Wielkiej Hordy wolny car Sałametgierey.

B. tak też.

In B. corrupt: muraderi radym.

B. i insi bracia i synowie moi carowicowie.

B. nieprzyjacielowi naszemu.

B. państwo.

B. ani w państwo pograniczne Jego Królewskiej Miłości z tych wszystkich.

B. w paktach jest mianowano.

B. gotowiśmy z wojskiem swym pójść, a zamki i miasta odbierać ze wszystkimi

pożytkami ich, i Królowi Jego Miłości polskiemu, i wielkiemu księciu litewskiemu poda-

wać.

B. oddawali przodkowie nasi, i nieprzyjaciołów za nieprzyjacioły miewali.