238
ð³éíèõ ì³êðîá³â º ñåðåäîâèùà Åíäî, Ëåâ³íà, ÅÌÑ, íà ÿêèõ øèãåëè
ðîñòóòü ó âèãëÿä³ áåçáàðâíèõ, ïðîçîðèõ êîëîí³é.
Ôåðìåíòàòèâí³ âëàñòèâîñò³. Øèãåëè ôåðìåíòóþòü âóãëåâîäè
ç óòâîðåííÿì êèñëîòè áåç ãàçó; ðîçùåïëþþòü ãëþêîçó ³ íå ôåðìåí-
òóþòü ëàêòîçó (êð³ì øèãåë Çîííå). Ñòîñîâíî ìàí³òó âñ³ äèçåíòå-
ð³éí³ áàêòå𳿠ïîä³ëÿþòü íà ìàí³òïîçèòèâí³ (Sh. flexneri, Sh. boydii,
Sh. sonnei) ³ ìàí³òíåãàòèâí³ (Sh. dysenteriae). Çäàòí³ñòü ðîçùåïëþâà-
òè á³ëêè âèðàæåíà ñëàáêî: ³íäîë òà ñ³ðêîâîäåíü óòâîðþþòüñÿ íå-
ïîñò³éíî, ìîëîêî íå çñ³äàþòü, æåëàòèí íå ðîçð³äæóþòü; ðåäóêóþòü
í³òðàòè â í³òðèòè.
Àíòèãåííà ñòðóêòóðà. Äî ñêëàäó øèãåë âõîäÿòü ñîìàòè÷íèé
Î-àíòèãåí ³ ïîâåðõíåâèé Ê-àíòèãåí.
Ôàêòîðè ïàòîãåííîñò³. ³ðóëåíòí³ âëàñòèâîñò³ øèãåë âèçíà÷à-
þòüñÿ àäãå糺þ ¿õ íà ñëèçîâ³é îáîëîíö³ òîâñòîãî êèøå÷íèêó, ïðî-
íèêíåííÿì â åï³òåë³àëüí³ êë³òèíè êèøå÷íèêó ³ ðîçìíîæåííÿì
ó íèõ, óòâîðåííÿì åêçî- òà åíäîòîêñèí³â.
Åêçîòîêñèí óòâîðþþòü áàêòå𳿠Ãðèãîðºâà Øèãà. Öå òåðìî-
ëàá³ëüíèé á³ëîê, ÷èíèòü íåéðîòîêñè÷íó ³ åíòåðîòîêñè÷íó ä³þ
íà îðãàí³çì ëþäèíè, ìàâï, ñîáàê, êðîëèê³â. ²íø³ âèäè øèãåë óòâî-
ðþþòü òåðìîñòàá³ëüíèé åíäîòîêñèí, ùî ÿâëÿº ñîáîþ ë³ïî¿äíî-ïî-
ë³ñàõàðèäíî-á³ëêîâèé êîìïëåêñ.
Ðåçèñòåíòí³ñòü. Çáóäíèêè áàêòåð³àëüíî¿ äèçåíòå𳿠çáåð³ãàþòüñÿ
ïðîòÿãîì 510 ä³á ó âîä³, ´ðóíò³, íà ð³çíèõ ïðîäóêòàõ ³ ïðåäìåòàõ.
Ïðè íèçüê³é òåìïåðàòóð³ øèãåëè çàëèøàþòüñÿ æèòòºçäàòíèìè äî
äâîõ ì³ñÿö³â, ïðè òåìïåðàòóð³ 100 °Ñ ãèíóòü ìèòòºâî, à ïðè 60 °Ñ
÷åðåç 2030 õâ; ïðÿìå ñîíÿ÷íå ñâ³òëî, çàãàëüíîïðèéíÿò³ êîíöåíò-
ðàö³¿ äåç³íô³êóâàëüíèõ ðîç÷èí³â âèêëèêàþòü çàãèáåëü äèçåíòåð³é-
íèõ ïàëè÷îê ÷åðåç 2030 õâ. Íàéìåíø ñò³éê³ â çîâí³øíüîìó ñåðå-
äîâèù³ áàêòå𳿠Ãðèãîðºâà Øèãà, à íàéñò³éê³ø³ Çîííå ³ Áîéäà.
Åï³äåì³îëîã³ÿ. Äæåðåëîì ³íôåêö³¿ º ëþäèíà. Âåëèêó åï³äåì³î-
ëîã³÷íó íåáåçïåêó ïðåäñòàâëÿþòü õâîð³ ëåãêèìè ³ ñòåðòèìè ôîðìà-
ìè ãîñòðî¿ äèçåíòåð³¿, ùî ñòðàæäàþòü õðîí³÷íîþ äèçåíòåð³ºþ,
à òàêîæ çäîðîâ³ áàêòåð³îíîñ³¿. Ìåõàí³çì ïåðåäà÷³ ³íôåêö³¿ ôå-
êàëüíî-îðàëüíèé. Ðåàë³çàö³ÿ öüîãî ìåõàí³çìó çä³éñíþºòüñÿ õàð-
÷îâèì (îâî÷³, ôðóêòè, ñàëàòè, ìîëîêî), âîäÿíèì øëÿõîì, ÷åðåç
áðóäí³ ðóêè òà çàáðóäíåí³ ïðåäìåòè (³ãðàøêè òà ³í.). Ïåâíó ðîëü
ó ïåðåäà÷³ ³íôåêö³¿ â³ä³ãðàþòü ìóõè.
Äèçåíòåð³ÿ ïîøèðåíà ó âèãëÿä³ ñïîðàäè÷íèõ âèïàäê³â òà åï³äå-
ì³÷íèõ ñïàëàõ³â. Ìຠâèðàæåíó ñåçîíí³ñòü (ìàêñèìóì çàõâîðþâàí-
íÿ ïðèïàäຠíà ëèïåíü âåðåñåíü). Óðàæàþòüñÿ âñ³ â³êîâ³ ãðóïè
íàñåëåííÿ, àëå ÷àñò³øå õâîð³þòü ä³òè.
Ïàòîãåíåç. Ðîçâèòîê õâîðîáè çàëåæèòü â³ä âèäó øèãåë, äîçè
çáóäíèêà, ñòàíó îðãàí³çìó. Øèãåëè, ïîòðàïèâøè ÷åðåç ðîò ó øëó-
íîê, ìîæóòü çíàõîäèòèñÿ â íüîìó äîáó ³ á³ëüøå, ïðè öüîìó ÷àñòè-
íà ç íèõ ðóéíóºòüñÿ, çâ³ëüíÿþ÷è åíäîòîêñèí. Áàêòåð³¿, ùî çàëè-