Данилов Г.В. Менеджмент вузовских библиотек: роль библиотеки в обеспечении учебного процесса вуза в контексте новой парадигмы образования

Подождите немного. Документ загружается.

ных, спецыяльных дысцыплін і дысцыплін спецыялізацый. Так, ся-

род агульнапрафесійных дысцыплін бібліятэчна-бібліяграфічнага

зместу выдзяляюцца «Бібліяграфазнаўства. Тэорыя і гісторыя»,

«Гісторыя беларускай бібліяграфіі», «Бібліятэказнаўства. Тэорыя і

гісторыя», «Сацыяльныя камунікацыі». Іх вывучэнне забяспечвае,

перш за ўсё, фундаментальную падрыхтоўку ў асноўнай і сумеж-

най галінах, стварае рэзерв ведаў, які дазваляе адаптавацца да змен-

лівых умоў. Развіццё інтэлекта, яго сацыяльнай і практычнай на-

кіраванасці, яго абстрактна-лагічных якасцей, рацыянальнасці і

крытычнасці мыслення, авалоданне метадалогіяй пазнання ў пра-

фесійнай сферы – далёка не поўны пералік развіваючага патэнцыя-

лу спецыяльных дысцыплін агульнанавуковага цыклу.

Сярод спецыяльных дысцыплін – «Арганізацыя і тэхналогія

бібліяграфічнай работы», га ліновыя бібліяграфічныя курсы, «Аб-

слугоўванне карыстал ьнікаў », «Фонды бібліятэк», «Бібліятэчна-

інфармацыйны маркетынг», «Бібліятэчна-інфармацыйны менедж-

мент». Яны накіраваны на фарміраванне прафе сійных уменняў і

навыкаў па выкананні канкрэтных вытворчых функцый бібліятэкі.

Хаця адпаведны прафесійны ўзровень пацвярджаецца і аднаўля-

ецца на працягу ўсяго працоўнага жыцця, ужо ў студ энцкія гады

закладваюцца асновы таго, што называецца «навучыцца рабіць»,

г.зн. пэўны ўзровень майст эрства ў вырашэнні прафесійных за-

дач, творчасць у не ст андартных сітуацыях, пошук новых і эфек-

тыўных рашэнняў.

Прафесіяналізацыю навучання ў ВНУ спецыялісты трактуюць

па-рознаму. У навуковай літаратуры выдзяляюцца тры т рактоўкі

прафесійнай накіраванасці спецыяльных дысцыплін: 1) прафесій-

ная накіраванасць забяспечваецца толькі зместам самой дысцып-

ліны; 2) вучэбны курс павінен забяспечыць будучага спецыяліста

ведамі, уменнямі і навыкамі на ўсе выпадкі жыцця; 3) прафесій-

ную накіраванасць тр эба трактаваць як дыялектычнае адзінства

зместу, форм і метадаў нав учання, якія забяспечваюць будучых спе-

цыялістаў не толькі неабходнымі ведамі, уменнямі і навыкамі, але і

фарміруюць прафесійнае мысленне [6, с. 23].

Менавіта апошні спосаб трактоўкі прафесійнай накіраванасці

звязаны з узбраеннем студэнтаў метадалогіяй прафесійнай падрых-

тоўкі, фарміраваннем не толькі тэхналагічных, метадычных, псіхо-

лага-педагагічных асноў дзейнасці, але і фарміраваннем здольнас-

цей да самаразвіцця, забеспячэння неабходнага ўзроўню актыўнасці,

здольнасці да пераносу і творчага выкарыстання атрыманых ведаў

у бібліятэчнай практыцы.

Змест спецыяльных вучэбных дысцыплін вызначаецца сучас-

ным станам развіцця спецыяльных навук, вопытам работы біблія-

тэк, асаблівасцямі тэхналагічных працэсаў бібліятэчнай дзейнасці,

выкарыстоўваемымі сродкамі і метадамі, накіраванасцю на атры-

манне канкрэтных вынікаў работы ў выглядзе бібліятэчна-біблія-

графічных і інфармацыйных прадуктаў і паслуг. Акрамя прадмет-

ных ведаў, якія з’яўляюцца адначасова вынікам і сродкам пазнання

ў галіне канкрэтнай навуковай і вучэбнай дысцыпліны, кожны спе-

цыяльны курс уключае таксама і працэс дабыв ання ведаў, г.зн. гіст о-

рыка-метадалагічны раздзел. Гісторыка-метадалагічны аспект спе-

цыяльных ведаў павінен быць раскрыты ў такой самай ступені, што

і прадметны, каб забяспечыць цэласнае ўяўленне аб гісторыі і ме-

тадалогіі бібліятэчнай, бібліяграфічнай дзейнасці, дапамагчы ў

цэласным фарміраванні ўяўленняў аб розных з’явах прафесійнай

дзейнасці з сістэмных пазіцый, з’яўляцца асновай для далейшай

самаадукацыі.

Нягледзячы на тое, што змест многіх спецыяльных бібліятэч-

на-бібліяграфічных дысцыплін носіць практычна арыентаваны ха-

рактар, іх выкладанне будуецца не проста на прыстасаванні, узнаў-

ленні вытворчых працэсаў, аперацый, але і носіць актыўна-развіва-

ючы характар. У буйных бібліятэках у сувязі са спецыялізацыяй у

дзейнасці супрацоўнікаў вельмі часта назіраецца абмежаванасць

прафесіяналізацыі бібліятэчных кадраў выкананнем канкрэтных

функцый, без сістэмнага засваення ўсяго бібліятэчнага цыклу, без

уяўлення яго месца ў агульнай вытворчай т эхналогіі; не заўжды

бібліятэкі выкарыстоўваюць найбольш рацыянальныя метадычныя

прыёмы работы і працуюць у адпаведнасці са склаўшыміся трады-

цыямі і г.д. Менавіта спецыяльныя вучэбныя дысцыпліны даюць

магчымасць сістэмнага, поўнага засваення ўсіх бібліятэчных цык-

лаў, абгрунтаванне рацыянальнасці розных метадычных прыёмаў,

параўнальную характарыстыку выкарыстоўваемых сродкаў працы,

арыентаванасць на нарматыўна-рэгламентуючыя дакументы, знаё-

мяць з вопытам бібліятэк замежных краін шляхам параўнальнага

аналізу, даюць магчымасць авалодаць методыкай і інструментары-

ем ацэнкі якасці і эфектыўнасці прафесійнай дзейнасці і г.д. У пра-

цэсе выкладання спецыяльных дысцыплін ёсць магчымасць пазна-

ёміць студэнтаў і з лепшымі ўзорамі бібліятэчна-бібліяграфічнай

дзейнасці – крыніцамі дзяржаўнай бібліяграфіі, агульнай рэтра-

спектыўнай бібліяграфічнай інфармацыі, перспектыўнымі формамі

бібліяграфічнага абслугоўвання карыста льнікаў, новымі мульціме-

дыйнымі тэхналогіямі, якія сёння выкарыстоўваюцца далёка не ва

ўсіх бібліятэках нашай краіны і г.д.

Змястоўная трансфармацыя вучэбнага працэсу, арыентаваная

на развіццё студэнта, прадугледжвае не толькі знаёмства, засваен-

не зместу пэўных вучэбных дысцыплін, але і актывізацыю яго са-

мастойнай пазнавальнай дзейнасці. У працэсе выкладання гэтых

дысцыплін ставіцца задача сфарміраваць не толькі прафесійныя

ўменні і навыкі, але і такія якасці, як прафесійная адказнасць, шмат-

варыятыўнасць мыслення, здольнасць да творчага вырашэння за-

дач, уменне працаваць у калектыве, камунікатыўныя здольнасці і

навыкі прафесійных зносін.

Актыўна-развіваючы характар выкладання спецыяльных дыс-

цыплін знаходзіць сваё адлюстраванне як у з месце, так і ў выкарыс-

тоўваемых форм ах навучання. Акрамя лекцый, семінарскіх, трады-

цыйных лабараторных і практычных заняткаў, усё больш выкарыс-

тоўваюцца ў практыцы выкладання спецыяльных дысцыплін такія

актыўныя формы, як ро левыя і дзелавыя гульні, трэнінгі, вырашэн-

не вытворчых сітуацый, дыялогава-дыскусійныя метады, навучанне

ў парах, падрыхтоўка мерапрыемстваў для канкрэтнай мэтавай гру-

пы карыстальнікаў, метады «кейсаў», індывідуальныя заданні і інш.,

якія накіраваны на стыму ляванне як інтэлектуальнага, так і асабіста-

га станаўлення студэнтаў. Гэтыя формы ў большасці сваёй б удуюцца

на выкарыстанні тэхналогій развіваючага навучання, накіраваных на

фар міраванне рэф лексіўнага мыслення, тэхнікі праб лематызацыі і

дэпраблематызацыі. Гэтыя формы прадуг ле джв аюць таксама развіццё

эм ацыянальнай сферы бу дучых спецыялістаў (задаво ленасць ад вы-

кананага задання, пачуццё прафесійнай годнасці, упэўненасць у сабе,

пазітыўныя адносіны да сваіх сак урснік аў, б удучай прафесійнай дзей-

насці, навакольнаму свету, м атывацыя далейшай самаак т уалізацыі і

самаўдасканалення).

Павялічваецца колькасць гадзін на с амастойную работу

студ энтаў (на сённяшні д зень яна складае да 20 да 40 % ад

агульнага курса па асобных дысцыплінах), стымуляванне інды-

відуальнага пошуку імі інфармацыі і атрымання новых ведаў,

г.зн. пераарыентацыя вучэбна-выхаваўчага працэсу на актыві-

зацыю пазнавальнай д зейнасці студ энта ў. Плануецца, а нека-

торыя нашыя выкладчыкі ўжо пачалі выкарыстоўваць змянен-

не сіст эмы кант ролю і ацэнкі ведаў і ўменняў студ энт аў, якая

праду-гледжвае распрацоўку і ўкараненне тэст авых заданняў

для прамежкавага і выніковага кантролю, рэйтынгавай сіст э-

мы, дазваляючай ажыццяўляць паст аянны кантроль працэсу

засваення зместу, а не толькі яго вынікаў на заліках і экзаме-

нах. Акрамя таго, гэтыя формы кантролю маюць і высокі вы-

хаваўчы эфект, бо дазваляюць выкарыстоўваць мет ад спабор-

ніцтва, вызначэння лепшых, укараняць і адпаведна ацэньваць

выкананне заданняў рознай ступені складанасці, стымуляваць

дапаўняльна творчую, навуковую дзейнасць студ энт аў, фармі-

раваць лідэраў бібліятэчнай справы.

Акрамя перадачы ведаў, авалодання ўменнямі і навыкамі

прафесійнай дзейнасці, арыенцірам фарміравання прафе сійных

кампетэнцый з'яўляецца фарміраванне прафе сійнага мыслення

будучага бібліят экара, прафе сійнай накіраванасці асобы буду-

чага спецыяліста , у ст ру ктуры якога ўзаемадзейнічаюць інт ар э-

сы і схільнасці да будучай прафесійнай дзейнасці як стартавая

аснова далейшага развіцця прафе сійных здольнасцей, ст аноўчыя

матывы выбару і атрымання прафесіі і намеры працаваць па спе-

цыяльнасці.

Як паказалі вынікі сацыялагічных даследаванняў, для студэн-

таў факультэта інфармацыйна-дакументных камунікацый характэр-

ны вельмі нізкі ўзровень матывацыі выбару будучай прафе сіі. Не

спрыяе вызначэнню прафесійнай арыентаванасці на прафесію і

адсутнасць прафесійнага адбору пры прыёме абітурыентаў на фа-

культэт. Таму менавіта на выкладчыкаў спецыяльных дысцыплін

ускладаюцца не толькі задачы навучання студэнтаў, але і фарміра-

вання прафесійнай накіраванасці, накіраванасці на далейшае пра-

фесійнае самаразвіццё.

Наяўнасць прафесійнай накіраванасці ў студэнтаў стварае ўмо-

вы для самаразвіцця асобы будучага бібліятэкара, у структуры яко-

га можна выдзеліць некалькі функцыянальных блокаў: самавызна-

чэнне, самаарганізацыя, самапазнанне, самарэгуляцыя, с амаадука-

цыя і самавыхаванне.

Прафесійнае самавызначэнне ўключае не толькі выбар буду-

чай прафесійнай дзейнасці, але і самаідэнтыфікацыю сябе з ёй, ра-

зуменне ўласных задач у кожнай канкрэтнай сітуацыі, вызначэнне

адэкватнай лініі паводзін, незалежнасць у вырашэнні праблемы,

рэфлексію. З дапамогай прафесійнай самаарганізацыі асоба забяс-

печвае, плануе, арганізуе, кантралюе формы сваёй вучэбнай і выт-

ворчай дзейнасці. Прафесійнае самавызначэнне ўключае рэфлек-

сію, саманазіранне, уяўленне аб сабе як аб прафесіяна ле на аснове

сумлення, самакрытыкі, разумення самаацэнкі і самадастатковасці.

Фарміраванне прафесійнай са марэгуляцыі азначае прадастаўлен-

не магчымасці студэнтам авалодаць спосабамі валодання с абой,

унутранага самакантролю, уменнем аднаўляць уласныя сілы, зды-

маць стрэсы, карэкціраваць эмацыянальны стан. Самарэалізацыя

ўключае самавыражэнне, самастойнасць, паслядоўнасць у дасяг-

ненні мэты і г.д. Самарэалізацыя заключаецца ў накіраванні асобы

на максімальнае раскрыццё творчых здольнасцей, на адэкватныя і

гнуткія паводзіны, на раскрыццё патэнцыялу асобы. Прафесійная

самаадукацыя і самавыхаванне заключаюцца ва ўдасканаленні пра-

фесійнага мыслення, практычных уменняў і навыкаў, у тым ліку і

саманавучання.

Натуральна, што прафе сійнае развіццё асобы спецыяліста

адбываецца на працягу ўсяго жыцця. Задача ж універсіт эта –

сфарміраваць здольнасць да самаразвіцця, усведамленне яго не-

абходнасці, высокі ўзровень прафе сійнай накіраванасці. І ў гэ-

тым плане выкладчыкі спецыяльных дысцыплін шмат чаго рэ-

камендуюць студ энтам: студэнты рыхтуюць пад час вучэбных

заняткаў эсэ «Я і мая будучая прафесія»; рэкламныя матэрыялы

ў дапамогу прафарыент ацыйнай д зейнасці бібліятэк, накірава-

ныя на бібліятэчную прафесію; праводзяць «круглыя ст алы», дні

прафесійных зно сін, дні спецыяліст а на тэмы «Этыка бібліятэ-

кара», «Імідж бібліят экара», «Сацыяльны ст атус бібліятэкара»;

сустрэчы з прафе сіяна ламі бібліятэчнай сферы, выпускнікамі

факульт эта і г.д.

Між тым, няглед зячы на пэўныя спробы пераарыент ацыі

выкладання спецыяльных дысцыплін, супярэчлівасці застаюцца:

- яны, у большасці сваёй, усё ж такі носяць канкрэтны, вы-

творчы характар, арыентаваны на фарміраванне прафесійных умен-

няў і навыкаў будучых спецыялістаў, а не на фарміраванне ўсіх ас-

ноўных складаючых прафесійных кампетэнцый;

- нягледзячы на патрэбнасць у гнуткай сістэме навучання, якая

прадугледжвае большыя магчымасці для студэнтаў у выбары аль-

тэрнатыўных курсаў а льбо тэарэтычных і прыкладных аспект а ў

дысцыплін, захоўваецца дырэктыўная мадэль арганізацыі заняткаў

(прычым з кожным годам ужо склаўшаяся добрая практыка на фа-

культэце прапаноўваць студэнтам курсы на выбар, а іх у асобныя

гады прапаноўвалася звыш 20 толькі па спецыяльных дысцыплі-

нах, замяняецца дырэктыўным увядзеннем курсаў па рашэнню

Міністэрства адукацыі РБ);

- фармальна студэнт прызнаецца суб’ектам адукацыйнай дзей-

насці, і ў той жа час захоўваецца ў асноўным папярэдняя логіка

навучання, разлічаная на пасіўнага аб’екта, калі выкладчык заста-

ецца асноўнай крыніцай і інтэрпрэтатарам інфармацыі;

- супярэчлівасць паміж павелічэннем часу на самастойную

работу студэнтаў і загружанасцю выкладчыка, нерацыянальнай,

ненарміраванай (фармальнай і максімальна заніжанай) колькасцю

гадзін, якія выдзяляюцца ў індывідуальным плане выкладчыка на

кантроль за самастойнай работай студэнтаў – 2 гадзіны ў семестр

на паток да 100 студэнтаў і ніводнай гадзіны на індывідуальную

работу са студэнтамі ;

- паміж неабходнасцю актывізацыі інфарматызацыі працэсу

падрыхтоўкі бібліятэчных спецыялістаў і слабай мат эрыяльна-тэх-

нічнай базай факультэта;

- паміж значнасцю для многіх студэнтаў факт а атрымання

дыплома і нежаданнем пэўнай часткі з іх развівацца ў асабістым і

прафесійным плане;

- паміж фармальнай прэстыжнасцю ў грамадстве вышэйшай

адукацыі і фактычнай прэстыжнасцю самой прафесіі «бібіятэкар-

бібліёграф», што знаходзіць адлюстраванне ў заработнай плаце,

сацыяльных ільготах, адносінах да бібліятэкараў з боку кіруючых

органаў.

На вырашэнне адзначаных супярэчнасцяў і праблем павінен

быць накіраваны ўвесь вучэбна-выхаваўчы патэнцыял ВНУ. Для

павышэння яго эфектыўнасці было б мэтазгодна выкананне на-

ступных умоў:

- любой вучэбнай дзейнасці павінна папярэднічаць асэнсава-

ная пастаноўка выкладчыкам пазнавальнай і выхаваўчай мэтаў ву-

чэбнага курса цалкам, асобнай лекцыі ці семінара, іншых відаў і

форм заняткаў;

- змена з вузкаралевога падыходу выкладчыка (як носьбіта і

транслятара ведаў у пэўнай галіне) на сістэмна-ролевы падыход да

выхавання студэнтаў, фарміравання прафесійнага мыслення, калі

выкладчык асэнсоўвае і граматна выкарыстоўвае свой уплыў на

асобу маладога чалавека;

- вывучэнне, выкарыстанне, арыентацыя на кодэкс прафесій-

най этыкі пры падрыхтоўцы будучых бібліятэкараў, які дазволіць

студэнтам асэнсаваць не толькі функцыянальную, але і маральную

складаючую прафесійнай дзейнасці;

- вывучэнне і праектаванне з наступным выкарыстаннем у ву-

чэбна-выхаваўчай дзейнасці ўзораў і сх ем сацыяльна-прафе сійнай

мабільнасці;

- развіццё традыцыйных і распрацоўка альтэрнатыўных форм

навучання студэнтаў па кожнай вучэбнай дысцыпліне, пераход ад

вербальнага навучання да альтэрнатыўнага, інавацыйнага – наву-

чыцца самастойна вучыцца ўсё жыццё;

- пашырэнне сістэмы павышэння кваліфікацыі выкладчыкаў,

стымуляванне іх прафе сійнага росту не толькі ў якасці спецыялі-

стаў у сваёй прадметнай га ліне, але і як кампетэнтных педагогаў,

якія на высокім узроўні валодаюць псіхолага-педагагічнымі ведамі

і навыкамі;

- выкарыстанне, у мэтах павышэння адказнасці студэнтаў за

вынікі сваёй вучэбнай дзейнасці, практыкі паўторнага навучання

непаспяваючых студэнтаў; арганізацыя дапаўняльных сэсій на плат-

най аснове для слабапаспяваючых студэнтаў.

Пераход на кампетэнтнасную мадэль адукацыі патрабуе не

толькі значнай актывізацыі пазнавальнай дзейнасці студэнтаў, але

і актывізацыі вучэбна-выхаваўчага патэнцыялу выкладання спе-

цыяльных дысцыплін пры падрыхтоўцы спецыялістаў бібліят эч-

най сферы.

Спіс літаратуры

1. Доклад третьего заседания ЮНЕСКО. – Париж, 1994.

2. Жук О.Л. Компетентностный подход в высшем профессиональном

образовании // Адукацыя і выхаванне. – 2004. – № 12. – С. 41– 48.

3. Зимняя И.А. Ключевые компетенции – новая парадигма результата

образования // Высшее образование. – 2003. – № 5. – С. 34–42.

4. Макаров А.В. Компетентностная модель социально-гуманитарной

подготовки выпускника вуза // Вышэйшая школа. – 2004.– № 1. – С. 16–21.

5. Проблемы качества образования. Кн. 2. – Москва, 2003.

6. Сэндэр А.Н. Готовя профессионала – видеть личность // Вышэйшая

школа. – 2001. – № 1. – С.21–25.

А.М. Кадан,

заведующий кафедрой информатики и вычислительной

техники, кандидат технических наук, доцент;

С.В. Петров,

кандидат медицинских наук, доцент Учреждения

образования «Гродненский государственный

университет имени Янки Купалы»

ПОСТРОЕНИЕ ЦИФРОВОЙ БИБЛИОТЕКИ НА

ОСНОВЕ МЕТОДИК СЖАТИЯ И ПРОГРАММНЫХ

ПЛАТФОРМ

ДЛЯ ПУБЛИКАЦИИ СКАНИРОВАННЫХ

И ЦИФРОВЫХ ДОКУМЕНТОВ

Одной из первоочередных задач, стоящих перед индустрией

высшего образования и Гродненским государственным универси-

тетом имени Янки Купалы в частности, можно считать продолже-

ние целенаправленной работы по созданию нового поколения учеб-

но-методического обеспечения учебного процесса, расширение ре-

альных возможностей для самостоятельной рабо ты студентов, в том

числе развитие безбумажных технологий выдачи и использования

учебно-методической литературы, организация работы электрон-

ной библиотеки в качестве компоненты комплексной информати-

зации университета и элемента единого образовательного инфор-

мационного пространства.

Идея переноса документов из книг и журналов во всемирную

сеть не нова и в течение ряда лет продвигалась усилиями разроз-

ненных групп энтузиастов. В по следнее время эт а идея вышла

на международный идеологический уровень в связи с анонсирова-

нием компанией Google проекта по сканированию имеющих исто-

рическое и документальное значение книг в пяти крупнейших ми-

ровых библиотеках и последующему опубликованию их в Интер-

нете [1]. В связи с этим руководство Французской национальной

библиотеки призвало Евро союз принять меры по установлению

идеологического баланса и организовать собственный аналогичный

проект по созданию альтернативной базы знаний, в которой было

бы заложено европейское понимание вещей [2]. Надо отметить, что

указанная проблема актуальна для большинства государств, уделя-

ющих внимание развитию и сохранению национального мировоз-

зрения и культуры, и требует немалых усилий по ее разрешению.

Традиционно собрания элект ронных документов во всемир-

ной сети представляют собой наборы документов определенных

форматов – PDF, PS, DOC, HTML, TXT. Наиболее популярен PDF-

формат, документы которого могут быть про смотрены програм-

мой Acrobat Reader. Повс еместное внедрение компьютерной вер-

стки сделало его стандартом «де-факто» для распространения элек-

тронных публикаций. Успеху его способствует и использование

объектов ActiveX, позволяющих запускать Acrobat Reader непос-

редственно в окне Internet Explorer. Однако наряду с до стоинства-

ми (возможность конвертации в PDF из большинства популярных

текстовых проце ссоров, высокое каче ство, возможность поиска

по документу, защита от несанкционированной печати, сохране-

ния и изменения), PDF-формат имеет и ряд суще ственных недо-

статков. Загрузка файла для в Acrobat Reader возможна только для

просмотра без его сохранения. Имеется возможность «сохранить

объект как...», но просмотреть файл можно только после полного

скачивания, что не очень удобно. Средний размер файла зачастую

достигает сотен килобайт, что делает их использ ование в Internet

зат руднительным. Остальные из перечисленных форматов либо

требуют сложных дополнительных действий для получения вы-

сококачественного документа (HTML, PS), либо не могут рассмат-

риваться всерьез (DOC, TXT и пр.).

Альтернативой PDF-формату можно считать архивацию (сжа-

тие) файлов с возможностью последующей их пересылки по Сети.

Однако любая закачка архивных файлов занимает много времени

даже на хороших каналах связи. И прежде чем файл можно про-

смотреть, его необходимо полностью загрузить.

Графический формат DjVu, разработанный фирмой AT&T [3],

в первую очередь предназначен для размещения в Internet отскани-

рованных изображений. Это могут быть справочные книги, руко-

писи, чертежи, схемы и т.д. Правом на коммерческое использова-

ние технологии DjVu владеет компания LizardTech [4].

Технология DjVu обеспечивает для графических файлов с чер-

но-белыми монохромными изображениями сжатие порядка 500:1.

Выигрыш в размере файла по сравнению с форматом GIF сост ав-

ляет в среднем 20 раз. Технология DjVu сжимает информацию в

вос емь раз эффективнее, чем JPEG. Качество же картинки почти

не изменяется. Цветная страница из журнала, отсканированная при

300 dpi, имеет размер только 20-80 Кб. Страница с черно-белым

изображением может быть сжата до 10 Кб. Безусловно, на насто-

ящий момент DjVu является самым совершенным компрессион-

ным форматом.

Суть технологии DjVu заключается в автоматическом разби-

ении изображения на отдельные участки (например, текст, схема,

растровая фотография), для каждого из которых выбирается опти-

мальный для данного типа информации алгоритм сжатия. Особо

нужно отметить возможность поиска по тексту документа и нави-

гации по файлу с помощью гиперссылок. Ссылки предоставляют

100

возможность как навигации внутри файла, так и возможность пере-

хода на адрес в сети Internet. Также имеется возможность хране-

ния DjVu-книг в виде отдельных страниц, что значительно сокра-

щает объем передаваемой пользователю информации, так как нет

необходимости передавать весь файл целиком.

Для того чтобы иметь возможность просматривать документы

в формате DjVu, необходимо установить в Internet Explorer или

Netscape Navigator специальный DjVu Browser plug-in. В отличие

от обычных программ-просмотрщиков, DjVu Browser plug-in не

расшифровывает сжатый файл полностью, а только ту его часть,

которую в данный момент демонстрирует. Это позволяет просмат-

ривать файлы огромного размера и разрешения даже на очень сла-

бых компьютерах.

Демонстрировать эти документы plug-in может по степенно по

мере скачивания: в течение нескольких секунд можно увидеть весь

макет страницы, затем прочитать текст, а подождав еще чуть-чуть –

картинки.

Процесс оцифровки книг и перевода их в DjVu-формат разби-

вается на этапы:

1) постраничное сканирование исходной книги, в результате

которого создается набор tiff файлов с изображениями страниц;

2) обработка изображений страниц (подчистка, разрезание раз-

воротов на отдельные страницы, поворот, преобразование цвета);

3) подготовка конечного продукта – компактных файлов в фор-

мате PDF и/или DjVu. Могут быть также использованы возможно-

сти распознавания текста (OCR);

4) исправление проблем с конечными файлами (неверная ори-

ентация страниц, пропущенные или переставленные страницы,

склеивание кусков книги, слишком большой размер файла из-за

неоптимального сжатия). Это весьма актуально в том случае, если

нет исходных сканированных изображений и вы уже не можете

повторить этапы 1 и 2.

Для работы необходимы сканер, программа для сканирования,

программы для работы с изображениями страниц и программы для

перевода отсканированных изображений в нужный формат.

Программное обеспечение для подготовки документов в фор-

мате DjVu предоставляю т несколько фирм-разработчиков. Наиболь-

шую популярность имеет программное обеспечение от LizardThech,

в частности, продукты серии DjVu Solo.