Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

зываць "Рэспубліка Беларусь", а ў скарочаных назвах "Бела-

русь". У той самы дзень былі прыняты законы "Аб дзяржаўным

сцягу Рэспублікі Беларусь" і "Аб дзяржаўным гербе Рэспублікі

Беларусь". Дзяржаўны сцяг з гэтага часу ўяўляў сабой прама-

вугольнае палотнішча бела-чырвонага колеру. Дзяржаўным

гербам стаў старажытны герб "Пагоня" - выява конніка з

занесеным над галавой мячом. Старшынёй Вярхоўнага Савета

Рэспублікі Беларусь быў абраны С.С. Шушкевіч.

8 снежня 1991 г. у рэзідэнцыі беларускага ўрада Віскулі

С. Шушкевіч разам з прэзідэнтамі Расіі Б. Ельцыным і Украі-

ны Л. Краўчуком падпісалі пагадненне аб фармальнай

ліквідацыі СССР і стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяр-

жаў (СНД). Была пастаўлена апошняя кропка ў амаль 70-гадо-

вай біяграфіі Савецкага Саюза.

Да сферы сумеснай дзейнасці дзяржаў у Садружнасці была

аднесена каардынацыя знешняй палітыкі, супрацоўніцтва ў

межах агульнай палітычнай прасторы, еўрапейскага і азіяц-

кага рынкаў, мытнай палітыкі, у развіцці транспарту і сувязі,

у галіне абароны навакольнага асяроддзя, удзел у стварэнні

ўсеабдымнай міжнароднай сістэмы эканамічнай бяспекі; пы-

танні міграцыйнай палітыкі, барацьба з арганізаванай зла-

чыннасцю.

Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 10 снежня 1991 г.

ратыфікаваў пагадненне аб утварэнні Садружнасці Незалеж-

ных Дзяржаў. Адначасова была прынята пастанова аб дэнан-

сацыі дагавора 1922 г. аб утварэнні СССР. На сустрэчы ў

Алма-Аце, якая адбылася 21 снежня, да гэтага пагаднення

далучыліся яшчэ 8 дзяржаў - былых рэспублік СССР, за

выключэннем Прыбалтыйскіх рэспублік і Грузіі. 11 дэлега-

цый суверэнных краін прынялі рашэнне аб стварэнні вышэй-

шага органа Садружнасці - Савета кіраўнікоў дзяржаў, а

таксама Савета кіраўнікоў урадаў, падпісалі Дэкларацыю, у

якой пацвердзілі іх аднолькавыя правы ў Садружнасці, пры-

хільнасць да супрацоўніцтва ў развіцці агульнай эканамічнай

прасторы, агульнаеўрапейскага і еўраазіяцкага рынкаў, га-

рантыі выканання міжнародных абавязкаў былога Саюза ССР.

572

Нягледзячы на прынятыя дакументы і ўтварэнне дадатко-

вых каардынацыйных органаў, у дзейнасці дзяржаў Садруж-

насці выявіліся рознагалоссі. Асабліва абвострана яны прая-

віліся паміж Расіяй і Украінай па пытанню раздзелу арміі і

Чарнаморскага флоту. Многія рэспублікі выказвалі незада-

вальненне тым, што Расіі ў якасці правапераемніцы СССР

адышла дыпламатычная сетка былога Саюза, большая част-

ка маёмасці саюзных і партыйных структур, матэрыяльныя і

духоўныя каштоўнасці, што ствараліся фактычна сіламі ўсіх

рэспублік.

Станаўленне суверэннай дзяржавы патрабавала фарміра-

вання органаў кіравання, стварэння ўласнага войска. Павод-

ле закона ад 25 жніўня 1991 г. "Аб некаторых змяненнях у

сістэме органаў дзяржаўнага кіравання Беларускай ССР" са-

юзна-рэспубліканскае Міністэрства ўнутраных спраў БССР

было пераўтворана ў рэспубліканскае Міністэрства ўнутра-

ных спраў. Яму былі падпарадкаваны ўнутраныя войскі і

навучальныя ўстановы Міністэрства ўнутраных спраў СССР,

размешчаныя на тэрыторыі рэспублікі. Саюзна-рэспублі-

канскі Камітэт дзяржаўнай бяспекі БССР быў пераўтвораны

ў рэспубліканскі Камітэт дзяржаўнай бяспекі. Ён перадпарад-

коўваўся Вярхоўнаму Савету Рэспублікі Беларусь. Былі пе-

рагледжаны функцыянальныя напрамкі дзейнасці камітэта,

скасавана служба палітычнага вышуку, створана новае для

гэтых сілавых ведамстваў падраздзяленне грамадскіх сувя-

зяў. У забеспячэнні кадрамі стаўка была зроблена на прафе-

сіяналаў.

Савету Міністраў Беларусі падпарадкоўваліся пагранічныя

войскі Камітэта дзяржаўнай бяспекі. У пачатку 1992 г. пачало

дзейнічаць Галоўнае ўпраўленне пагранічных войскаў пры Са-

веце Міністраў. За кароткі тэрмін Упраўленне пагранвойскаў

правяло работу па ўмацаванню пагранзастаў. На службу ў

рэспубліку вернута 1400 беларусаў-пагранічнікаў. Была такса-

ма праведзена работа беларуска-літоўскай і беларуска-лат-

війскай змешанымі Камісіямі па ўстанаўленню мяжы Рэспублікі

Беларусь з Літвой і Латвіяй, створаны новыя пагранатрады.

573

У мэтах забеспячэння палітычнай і эканамічнай самастой-

насці рэспублікі ў верасні 1991 г. Вярхоўны Савет прыняў

пастанову "Аб мытнай службе Рэспублікі Беларусь". Бела-

рускае ўпраўленне дзяржаўнага мытнага кантролю СССР

было пераўтворана ў Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі

Беларусь. У яго падпарадкаванне перайшлі мытныя органы,

якія размяшчаліся на тэрыторыі рэспублікі.

Важным крокам на шляху ўмацавання суверэннасці Беларусі

з'явілася стварэнне ўласнага войска на аснове прыняцця Вяр-

хоўным Саветам Рэспублікі Беларусь у верасні 1991 г. адпавед-

най пастановы. У сакавіку 1992 г. пачало дзейнічаць Міністэр-

ства абароны Рэспублікі Беларусь. Пастанова Савета Міністраў

ад 6 мая 1992 г. паклала пачатак непасрэднаму стварэнню

ўласных узброеных сіл. Беларуская ваенная акруга была скаса-

вана. Усе яе часці і падраздзяленні, а таксама часці цэнтральна-

га падпарадкавання, якія не ўваходзілі ў склад стратэгічных сіл

СНД, перайшлі ў падпарадкаванне Міністэрства абароны рэс-

публікі. Распрацаваная ў лістападзе 1992 г. ваенная дактрына

зыходзіла з неабходнасці быць бяз'ядзернай, нейтральнай дзяр-

жавай. У той час большасць каманднага саставу беларускай

арміі, якая налічвала 130 тыс. ваеннаслужачых, складалі расія-

не. 13 тыс. беларускіх афіцэраў, што праходзілі службу на тэры-

торыі Расіі і іншых былых савецкіх рэспублік, заявілі аб сваім

жаданні служыць у беларускім нацыянальным войску. Прыня-

тая праграма рэарганізацыі ўзброеных сіл прадугледжвала ска-

рачэнне колькасці салдат да 60 тыс.

Былі прыняты меры па ўзмацненню кантралюючых функ-

цый дзяржавы. У адпаведнасці з прынятым у сакавіку 1992 г.

Вярхоўным Саветам Законам "Аб Кантрольнай палаце Рэс-

публікі Беларусь" галоўнымі функцыямі створанай палаты

з'яўляліся кантроль за выкананнем законаў Рэспублікі Бела-

русь, пастаноў Вярхоўнага Савета і адпаведных ім іншых

актаў, якія рэгулююць узаемаадносіны дзяржаўных, прыват-

ных і гаспадарчых органаў.

Ва ўмацаванні дзяржаўнага ладу Рэспублікі Беларусь

важнае значэнне мела выпрацоўка і прыняцце Канстытуцыі.

574

Падрыхтоўка законапраекта аб дзяржаўным ладзе Беларусі

было даручана Канстытуцыйнай камісіі, старшынёй якой з

кастрычніка 1992 г. быў абраны С. Шушкевіч. У Вярхоўным

Савеце разгарэўся канфлікт паміж апазіцыяй, узначальваемай

дэпутатамі БНФ, і большасцю дэпутатаў, якія падтрымлівалі

Прэм'ер-міністра В. Кебіча па пытанню прэзідэнтства. Апазі-

цыя намагалася мінімізаваць значэнне кіраўніка дзяржавы. На

іх думку палітычная традыцыя Беларусі патрабавала парла-

менцкага кіравання. Апазіцыя прапанавала, каб прэзідэнт вы-

біраўся Вярхоўным Саветам. Праўрадавая большасць імкну-

лася да варыянта Канстытуцыі, у якой будучы прэзідэнт надзя-

ляўся правамі поўнага кантролю за выканаўчай уладай.

На працягу 1992-1994 гг. Вярхоўны Савет стаў арэнай

жорсткай фракцыйнай палітычнай барацьбы па абвостраных

праблемах эканамічнага жыцця, вызначэння палітычнага ста-

туса дзяржавы, будучага дагавора з Расіяй. Прэзідэнцкія

выбары, прызначаныя на чэрвень 1994 г., прымушалі розныя

палітычныя лагеры да ўзмоцненай палітычнай актыўнасці. У

гэтай сітуацыі ўзрастаў палітычны рэйтынг А. Лукашэнкі, та-

гачаснага старшыні парламенцкай камісіі па барацьбе з ка-

рупцыяй. Ён абвінаваціў С. Шушкевіча і некалькіх звязаных з

ім чыноўнікаў у раскраданні дзяржаўнай маёмасці. 26 студзеня

1994 г. дэпутаты Вярхоўнага Савета (209 галасоў за і 39 суп-

раць) адклікалі С. Шушкевіча з займаемай пасады. Старшынёй

Вярхоўнага Савета некалькі дзён пазней стаў М.І. Грыб, які

фарсіраваў працэс прыняцця канстытуцыі.

15 сакавіка 1994 г. Вярхоўны Савет рэспублікі прыняў

новую Канстытуцыю - Асноўны закон Рэспублікі Беларусь.

Паводле Канстытуцыі Беларусь з'яўляецца унітарнай дэмак-

ратычнай сацыяльнай дзяржавай, якая валодае вяршэнствам

і паўнатой улады на сваёй тэрыторыі. У рэспубліцы ўводзіла-

ся прэзідэнцкая форма кіравання. На чарзе стаяла пытанне -

абранне прэзідэнта.

Кандыдатамі на пасаду прэзідэнта былі вылучаны 6 чала-

век: А. Дубко, В. Кебіч, А. Лукашэнка, В. Новікаў, 3. Пазняк,

С. Шушкевіч.

575

Пераможцам першага тура выбараў 19 чэрвеня стаў

А. Лукашэнка, які набраў 45% галасоў. В. Кебіча, хаця ён і

выйшаў у другі тур, падтрымала толькі 17,4% выбаршчыкаў.

Кандыдаты апазіцыі 3. Пазняк і С. Шушкевіч атрымалі 13% і

адпаведна 10% галасоў. В. Новікаў атрымаў 5% галасоў. У

наступным туры выбараў 10 ліпеня амаль 80% выбаршчыкаў

першым прэзідэнтам Беларусі абралі А. Лукашэнку. Насель-

ніцтва Беларусі выказалася за грамадскую справядлівасць,

радыкальныя змены, якія ў ходзе выбарчай кампаніі абяцаў

будучы прэзідэнт.

3 мэтай забеспячэння эфектыўнасці дзяржаўнай палітыкі

было праведзена рэфармаванне сістэмы выканаўчай улады.

У пачатку 1995 г. стварылася падпарадкаваная прэзідэнту

сквазная вертыкальная структура, якая ўключала выканаў-

чыя і распарадчыя органы як у цэнтры, так і на месцах, т. зв.

“вертыкаль” - строга цэнтралізаваная сістэма дзяржаўнага

кіравання.

Аднак пераможаная на прэзідэнцкіх выбарах апазіцыя не

адмовілася ад барацьбы за дзяржаўную ўладу. Рэванш яна

меркавала ўзяць на парламенцкіх выбарах у маі 1995 года. У

гэтых мэтах у лістападзе 1994 г. быў арганізаваны выбарчы

блок апазіцыйных партый, у які, акрамя БНФ, увайшлі БСДГ,

АДПБ, НДПБ і БСП.

Разам з выбарамі ў Вярхоўны Савет, прызначанымі на

14 мая 1995 г., у мэтах вырашэння некаторых спрэчных пы-

танняў, што ставіла палітычная апазіцыя і якія мелі прынцы-

повае значэнне для ўзаемнай дамоўленасці ў грамадстве, у ад-

паведнасці з перадвыбарнай платформай прэзідэнта быў пра-

ведзены рэспубліканскі рэферэндум. 14 мая абраных было

толькі 18 дэпутатаў, хаця ў галасаванні ўдзельнічалі 64,7% вы-

баршчыкаў. Дэпутацкі мандат прысвойваўся толькі тым кан-

дыдатам, якія ў аднамандатных акругах набралі звыш 50%

галасоў пры больш чым 50-працэнгнай прысутнасці выбарш-

чыкаў. Паколькі за кожны мандат змагалася некалькі, а ў не-

каторых акругах нават больш дзесяці каНдыдатаў, вылучэн-

не пераможца аказалася складанай справай.

576

Затое рэферэндум, на які было вынесена 4 пытанні, завяр-

шыўся вялікай перамогай Прэзідэнта. За адабрэнне пытання аб

наданні рускай мове роўнага статусу з беларускай прагаласа-

валі 83,3% прыняўшых удзел у галасаванні, за прапанову аб

устанаўленні новых Дзяржаўнага сцяга і Дзяржаўнага герба

Рэспублікі Беларусь - 75,1%. Дзеянні Прэзідэнта, накіраваныя

на эканамічную інтэграцыю з Расійскай Федэрацыяй, адобрылі

83,3%. Згоду з неабходнасцю ўнясення змяненняў у Канстыту-

цыю Рэспублікі Беларусь, якія прадугледжвалі магчымасць

датэрміновага спынення паўнамоцтваў Вярхоўнага Савета

Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь у выпадках сістэматычнага

або грубага парушэння Канстытуцыі, прагаласавала 77,7% гра-

мадзян, прыняўшых удзел у галасаванні. Прэзідэнт атрымаў

падтрымку большасці беларускага насельніцтва на далейшае

правядзенне пачатай унутранай і знешняй палітыкі.

28 мая адбыўся другі тур выбараў у Вярхоўны Савет. Пасля

двух тураў галасавання было абрана 119 дэпутатаў, галоўным

чынам, у сельскіх акругах. У адпаведнасці з Канстытуцыяй Рэс-

публікі Беларусь парламент, які налічваў 260 дэпутатаў, мог

пачаць работу пры ўкамплектаванні 2/3 дэпутацкіх месцаў.

У чэрвені 1995 г. Прэзідэнт падпісаў указ аб новай дзяржаў-

най сімволіцы. Існуючы Вярхоўны Савет быў прызнаны не- .

лігітымным. Ён не меў права прымаць новыя законы. Паўна-

моцтвы парламента папярэдпяга склікання скончыліся з моман-

ту абвяшчэння новых выбараў.

На двух турах дапаўняльных выбараў, якія адбыліся 29 ліста-

пада і 10 снежня 1995 г., было абрана 79 дэпутатаў, у боль-

шасці беспартыйных. У новым парламенце дэпутаты, якія на-

зывалі сябе незалежнымі, мелі 96 мандатаў. На першай сесіі 60

незалежных дэпутатаў стварылі фракцыю “згода” для падт-

рымкі Прэзідэнта. Выбраны Старшынёй Вярхоўнага Савета

С. Шарэцкі, як і пераважная большасць парламента, пагаджа-

ліся з асноўным напрамкам палітыкі Прэзідэнта, накіраваным

на аднаўленне сувязяў з рэспублікамі былога Савецкага Саю-

за. Аднак канфлікт паміж парламентам і Прэзідэнтам нарастаў

з кожным месяцам. Сярод часткі дэпутатаў думка аб адкліканні

19 Зак. 2283

577

Прэзідэнта, хаця і выразна не фармулявалася, знаходзіла ўсё

больш прыхільнікаў.

Да бунту супраць Прэзідэнта заахвочвалі дэпутатаў дэ-

манстрацыі, што мелі месца вясной 1996 г., арганізаваныя

апазіцыяй.

Прэзідэнт А. Лукашэнка і Урад РэспублікіБеларусь вызна-

чылі палітычны курс, накіраваны на стварэнне сацыяльна ары-

ентаванай эканомікі, забеспячэнне палітычнай стабільнасці і

згоды ў грамадстве, паглыбленне інтэграцыі з Расіяй і іншымі

дзяржавамі СНД, шматвектарнасць знешняй палітыкі рэс-

публікі, павышэнне дабрабыту народа, развіццё навукі, адука-

цыі і культуры. У чэрвені 1996 г. Прэзідэнт унёс у Вярхоўны

Савет прапанову аб рэферэндуме наконт змен у Канстытуцыі

перанясенні нацыянальнага свята з 27 ліпеня (Дзень абвяшчэн-

ня суверэнітэту ў 1990 г.) на 3 ліпеня (Дзень вызвалення Мінска

Чырвонай Арміяй у 1944г.), свабоднага абароту зямлі, адмены

смяротнага пакарання, аб рэарганізацыі парламента, тэрміне

паўнамоцтваў Кіраўніка дзяржавы.

Ва ўмовах абвостранай канфрактацыі ў грамадстве, спроб

апазіцыі сарваць рэферэндум, а таксама няўдалай спробы пра-

весці Вярхоўным Саветам 20 лістапада працэдуру імпічменту

прэзідэнту адбыўся 24 лістапада 1996 г. другі рэспубліканскі

рэферэндум. 3 7,4 млн. чалавек, якія мелі права ўдзельнічаць

у рэферэндуме, галасавалі каля 6,2 млн. чалавек, ці 84,4%. За

прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь 1994 г. са змя-

неннямі і дапаўненнямі (новая рэдакцыя Канстытуцыі Рэс-

публікі Беларусь), прагаласавалі каля 5,2 Млн. чалавек, ці

70,45% грамадзян, унесенных у спісы для галасавання. Пака-

зальна, што за прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь

1994 г. са змяненнямі і дапаўненнямі, прапанаванымі дэпу-

тацкімі фракцыямі камуністаў і аграрыяў, прагаласавалі

толькі 582 тыс. чалавек, ці 7,93%. Яшчэ большая колькасць

удзельнікаў галасавання - 88,18% (5,5 млн. чалавек) выказа-

ліся за перанясенне Дня незалежнасці Рэспублікі Беларусь з

27 ліпеня на 3 ліпеня. Грамадзяне Беларусі таксама выказалі-

ся супраць свабоднага, без абмежаванняў куплі і продажу

578

зямлі (5,2 млн. чалавек, ці 82,88%) і адмены смяротнай кары ў

Рэспубліцы Беларусь (каля 5 млн. чалавек, ці 80,44%). Як бач-

на, палітычная апазіцыя пацярпела сакрушальнае паражэнне.

У адпаведнасці з новай рэдакцыяй Канстытуцыі Рэс-

публікі Беларусь замест аднапалатнага Вярхоўнага Савета з

260 дэпутатамі быў сфарміраваны двухпалатны парламент -

Нацыянальны сход, які з гэтага часу складаецца з Палаты

прадстаўнікоў (110 дэпутатаў: выбіраюцца насельніцтвам) і

Савета Рэспублікі (па 8 чалавек выбіраюцца ад кожнай воб-

ласці і г. Мінска і 8 чалавек прызначаюцца прэзідэнтам).

Канстытуцыйны суд адмяніў свае ранейшыя пастановы, прыз-

наў, што рэферэндум быў праведзены ў адпаведнасці з Кан-

стытуцыяй.

Паводле новай рэдакцыі Канстытуцыі Прэзідэнт з’яўля-

ецца кіраўніком дзяржавы, гарантам Канстытуцыі, правоў і

свабод чалавека і грамадзяніна. Кіраўніком выканаўчай

улады з’яўляецца Прэм’ер-міністр Урада, пашыраны правы і

паўнамоцтвы Савета Міністраў, зменены парадак прызна-

чэння асоб на некаторыя дзяржаўныя пасады і вызваленне

гэтых асоб ад пасад у адпаведнасці з Канстытуцыяй і зака-

надаўствам.

Дзяржавы Заходняй Еўропы не прызналі ні вынікаў рэферэн-

думу, ні створанага Нацыянальнага сходу. Доўгі час адзіным

легальным прадстаўніцтвам Беларусі яны лічылі Вярхоўны Са-

вет, колькасць дэпутатаў апошняга пастаянна скарачалася

(першапачаткова 85 чалавек).

У Беларусі апазіцыя не мела рэальнага ўплыву на сітуацыю ў

рэспубліцы. Сведчаннем падтрымкі ўрадавага курса з’явіліся

новыя выбары Прэзідэнта, якія адбыліся 9 верасня 2001 г. Яны

зноў прынеслі ўнушальную перамогу А. Лукашэнку. Ён атры-

маў 75,65% галасоў выбаршчыкаў, у той час, калі галоўны са-

пернік У. Ганчарык атрымаў 15,65%, С. Гайдукевіч - 2,48% га-

ласоў удзельнікаў выбараў. Свае галасы ў падтрымку кандыда-

таў у прэзідэнты аддалі 83,86% выбаршчыкаў, 2,2% былі прыз-

наны несапраўднымі. Палітычная апазіцыя ў чарговы час па-

цярпела паражэнне.

579

ЛЕКЦЫЯ 29

ЭКАНОМІКА, ПАЛІТЫКА, КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ:

ТЭНДЭНЦЫІ РАЗВІЦЦЯ

♦ Сацыяльна-эканамічнае развіццё

♦ Знешняя палітыка

♦ Паскарэнне гуманітарнага развіцця

Сацыяльна-эканамічнае развіццё. У кастрычніку 1990 г.

Вярхоўны Савет рэспублікі адобрыў распрацаваны Саветам

Міністраў Беларускай ССР курс развіцця, у аснову якога

была пакладзена радыкальная праграма пераходу да рынач-

ных рэформ эканамістаў С. Шаталіна і Р. Яўлінскага, вядо-

мая пад назвай "500 дзён". Яна прадугледжвала шэраг над-

звычайных стабілізацыйных мер, стварэнне асноўных рынач-

ных інстытутаў, прыватызацыю, дэманапалізацыю, змену

сістэмы дзяржаўнага рэгулявання эканомікі. Паэтапная лібе-

ралізацыя цэн павінна была сумяшчацца з выкарыстаннем

"сацыяльных амартызатараў", якія дазволілі б не дапусціць

рэзкага падзення жыццёвага ўзроўню асноўнай масы насель-

ніцтва.

Аднак ужо ў першыя гады рэфармавання эканомікі былі

дапушчаны памылкі. Нацыянальны банк быў выведзены з

падначалення ўрада. Пры сгварэнні ўстаўных фондаў камер-

цыйньгх банкаў, былі выкарыстаны дзяржаўныя сродкі, пасля

чаго банкі сталі прыватызаванымі. Урад В. Кебіча пазбавіўся

магутнага ўздзеяння на вытворчасць, дзе яшчэ заставалася ў

той час больш чым 90 працэнтаў дзяржаўнай уласнасці.

Разбурэнне эканамічных сувязяў пасля распаду СССР

паскорыла негатыўныя працэсы ў эканоміцы рэспублікі. У

1991 г. у Беларусі адбылося падзенне выгворчасці прамысло-

вай і сельскагаспадарчай прадукцыі. У наступныя гады для

народнай гаспадаркі рэспублікі стала характэрным рэзкае

абвастрэнне эканамічнага крызісу. Ён праявіўся ў значным

зніжэнні ўсіх асноўных макраэканамічных паказчыкаў, па-

580

дзенні грамадскай вытворчасці, павелічэнні дэфіцыту дзяр-

жаўных фінансаў, росце інфляцыі, падзенні каштоўнасці бе-

ларускага рубля.

Скарачэнне маштабаў вытворчасці ў першай палове 90-х гг.

было значным. 3 улікам нерэалізаваных таварных запасаў

неаплачанай прадукцыі скарачэнне вытворчасці прамысло-

васці склала палову ўзроўню 1990 г.

Макраэканамічны

паказчык

1990 г.

1991 г. 1992 г. 1993 г. 1994 г.

Валавы ўнутраны

пралукт

100

98 89,3 80,8

Нацыянальны даход 100 97

87.6 78,5 68

Прадукцыя

прамысловасці

100 99 89,7 80,7

68,5

Прадукцыя сельскай

гаспадаркі

100

90 86

Асноўнымі прычынамі падзення аб'ёмаў вытворчасці ў

прамысловасці стала перш за ўсё абвастрэнне праблемы збы-

ту прадукцыі, рэзкае падаражанне матэрыяльных рэсурсаў,

неплацяжы. Усё гэта абумовіла цяжкае фінансавае станові-

шча большасці прамысловых прадпрыемстваў рэснублікі.

У сваю чаргу абвастрэнне праблемы збыту прадукцыі ай-

чынных прамысловых прадпрыемстваў звязана таксама з

нізкім узроўнем канкурэнтаздольнасці прадукцыі, што стала

вынікам скарачэння інвестыцый у навуку і новыя гэхналогіі,

стратай традыцыйных рынкаў збыту ў Расіі, краінах Азіі,

Афрыцы і на Бліжнім Усходзе.

Правядзенне рэформ у 1991 1994 гг. дазволіла стварыць у

Беларусі неабходны мінімум асноўных рыначных інстытутаў,

нарматыўна-прававых дакументаў, пераўтварыць сістэму

дзяржаўнага кіраўніцтва эканомікай у новую сістэму, якая ў

пэўнай ступені абапіралася на рыначныя рэгулятары. Былі

зроблены практычныя крокі па лібералізацыі гаспадарчых

сувязяў, рэфармаванні адносін уласнасці. Паступова мяняліся

сацыяльна-псіхалагічныя ўстаноўкі суб'ектаў гаспадарання,

іх эканамічныя адносіны. Дэфіцыт тавараў на ўнутраным

581