Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

табілізацыі саюзніцкіх адносін. У прэсе, іншых сродках маса-

вай інфармацыі ў асобныя моманты ўзнікала своеасаблівая

інфармацыйная вайна і праводзілася дыскрэдытацыя асоб-

ных кіраўнікоў, што падрывала развіццё беларуска-расійскай

інтэграцыі.

Але, як гэта ні парадаксальна, негатыўныя моманты

толькі падштурхнулі беларускае кіраўніцтва да паглыблен-

ня інтэграцыі з Расіяй. 25 снежня 1998 г. была падпісана

Дэкларацыя аб аб'яднанні Беларусі з Расіяй у Саюзную

дзяржаву, а праз год - 8 снежня 1999 г. - намер быў ажыц-

цёўлены. 26 студзеня 2000 г. Дагавор аб стварэнні Саюзнай

дзяржавы Беларусі і Расіі быў ратыфікаваны. Старшынёй

Вышэйшага дзяржаўнага Савета быў абраны А. Лукашэн-

ка, Старшынёй Савета Міністраў стаў М. Касьянаў, Дзярж-

сакратаром - П. Барадзін.

Палітыка інтэграцыі з Расіяй, якую на працягу 90-х гг.

беларускае кіраўніцтва імкнулася ажыццяўляць, была шмат-

функцыянальнай і, перш за ўсё, скіраванай на ўзнаўленне

былых эканамічных сувязяў. Структура нацыянальнай эка-

номікі была такой, што ў 1991 г. каля 80% прамысловай

прадукцыі Беларусі перапраўлялася за яе межы. Пры гэтым

рэспубліка імпартавала з Расійскай Федэрацыі, краін СНД

70% выкарыстоўваемай сыравіны і энерганосьбітаў. Асаблі-

васць беларускай эканомікі заключалася ў тым, што яна ў

свой час была сфарміравана саюзным цэнтрам у выглядзе

буйной вытворчасці, і таму ў ёй цяжка праводзіць структур-

ную перабудову, арыентаваць на новыя рынкі.

Пачынаючы праводзіць сваю незалежную знешнюю паліты-

ку, Рэспубліка Беларусь пацвердзіла прыхільнасць да прынцы-

паў Статута ААН, Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека,

дадучылася да факультатыўнага пратакола Міжнароднага пак-

та аб грамадзянскіх і налітычных правах у тых выпадках, калі

парушаюцца правы асобы. Такая пазіцыя садзейнічала росгу яе

аўтарытэту на міжнароднай арэне і забяспечыла хуткае дыпла-

матычнае прызнанне. Па стану на 1994 г. яе прызналі 123 краі-

ны свету, 97 з іх устанавілі дыпламагычныя адносіны.

592

Рэспубліка Беларусь стала паўнапраўным членам больш

60 міжнародных арганізацый, у 10 атрымала статус нагля-

дальніка. У 1991-1995 гг. яна падпісала больш за 600 двухба-

ковых міждзяржаўных і міжурадавых пагадненняў па пытан-

нях знешнепалітычнай і знешнеэканамічнай дзейнасці. Рэс-

публіка стала паўнапраўнай удзельніцай Нарады па бяспецы

і супрацоўніцтву ў Еўропе. Сярод дзяржаў СНД яна першай

падпісала Парыжскую хартыю для новай Еўропы, увайшла ў

Міжнародны валютны фонд і Сусветны банк рэканструкцыі і

развіцця.

На момант распаду СССР Беларусь з'яўлялася адной з

самых мілітарызаваных краін свету. Па колькасці цяжкіх

узбраенняў яна апярэджвала многія краіны Еўропы, бо на яе

тэрыторыі была размешчана 250-тысячная вайсковая групоў-

ка. Да гэтага трэба яшчэ дадаць, што на тэрыторыі рэс-

публікі было размешчана 72 стратэгічныя ракеты з ядзернымі

боегалоўкамі, вялікая колькасць тактычнай ядзернай зброі.

Выконваючы ўзятыя на сябе абавязкі ў галінах бяспекі і

раззбраення, Беларусь актыўна ўключылася ў перагаворны

працэс. Імкнучыся стварыць міжнародна-прававую базу пе-

раходу да статуса бяз'ядзернай і нейтральнай дзяржавы, яна

стала ўдзельніцай дагавораў аб нераспаўсюджванні ядзернай

зброі, аб звычайных узброеных сілах у Еўропе, падпісала

канвенцыю аб забароне хімічнага ўзбраення.

23 мая 1992 г. ЗША, Расія, Украіна, Беларусь і Казахстан

падпісалі Лісабонскі пратакол да дагавора паміж СССР і

ЗША аб скарачэнні стратэгічных наступальных узбраенняў

(СНУ-2). Згодна з пратаколам Украіна, Беларусь і Казахстан

бралі на сябе абавязацельствы ліквідаваць або перадаць Расіі

ўсе стратэгічныя ядзерныя боегалоўкі.

6 ліпеня 1992 г. дзевяць дзяржаў СНД (Рэспубліка Арме-

нія, Рэспубліка Беларусь, Рэспубліка Казахстан, Кыргызская

Рэспубліка, Рэспубліка Таджыкістан, Рэспубліка Узбекістан,

Украіна, Рэспубліка Малдова і Туркменістан) пацвердзілі,

што падтрымліваюць удзел Расіі ў дагаворы аб нераспаў-

сюджванні ядзернай зброі ў якасці дзяржавы як уладальніцы і

20 Зак. 2283

593

заявілі, што гатовы далучыцца да гэтага дагавора ў якасці

неядзерных дзяржаў. Такім чынам, юрыдычна было выраша-

на пытанне аб правапераемнасці, і Расійская Федэрацыя ста-

ла адзінай уладальніцай ядзернай зброі.

У адпаведнасці з падпісанымі пагадненнямі стратэгічныя

ядзерныя сілы, якія былі размешчаны на тэрыторыі рэспублікі,

пачалі выводзіць за яе межы. Беларусь абавязалася на праця-

гу сямі гадоў поўнасцю пазбавіцца ад гэтых узбраенняў, па

дамоўленасці з Расіяй скараціць тэрмін іх вываду. Тактычная

ядзерная зброя была вывезена за межы рэспублікі ў 1992 г., а

ў канцы лістапада 1996 г., напярэдадні сустрэчы кіраўнікоў

дзяржаў - удзельніц АБСЕ, апошнія міжкантынентальныя ба-

лістычныя ракеты СС-25 пакінулі яе тэрыторыю. Беларусь

цалкам выканала міжнародныя абавязацельствы і стала

дэ-факта краінай бяз'ядзернай зброі.

У якасці самастойнага суб’екта міжнароднага права рэс-

публіка далучылася таксама да дагавора аб звычайных узбро-

еных сілах у Еўропе, падпісала пагадненне па адкрытаму небу,

канвенцыю аб забароне хімічнай зброі і прыступіла да іх выка-

нання ў 1993 г. Згодна з пастановай Вярхоўнага Савета коль-

касць узброеных сіл не павінна была пераўзыходзіць 100 тыс.

чалавек, што складала 1,01% ад усяго насельніцтва. У выніку

праведзеных мерапрыемстваў па рэфармаванню арганізацый-

на-штатных структур да 1995 г. удалося знізіць колькасць кад-

равага складу ўзброеных сіл да 85 тыс. чалавек, што атрыма-

ла высокую адзнаку міжнароднага супольніцтва.

Распад СССР і Варшаўскага дагавора цалкам змянілі

стратэгічны баланс сіл. Старая сістэма бяспекі рухнула. Таму

для Беларусі, як і іншых краін СНД, паўстала праблема пабу-

довы новай сістэмы бяспекі ў Еўропе і захавання свайго суве-

рэнітэту. 15 мая 1992 г. у Ташкенце быў падпісаны Дагавор

аб калектыўнай бяспецы, пад якім паставілі свае подпісы

прадстаўнікі шасці краін СНД. Быў створаны Савет калек-

тыўнай бяспекі ў складзе кіраўнікоў і ўведзена пасада Галоў-

накамандуючага аб’яднанымі ўзброенымі сіламі СНД. У да-

паўненне да гэтага дагавора 15 красавіка 1994 г. была пры-

594

нята Дэкларацыя аб захаванні суверэнітэту, тэрытарыяльнай

цэласнасці і непахіснасці граніц дзяржаў СНД.

Ствараючы сістэму сваёй бяспекі, Беларусь улічвала рэ-

аліі, якія ўзніклі ў сярэдзіне 90-х гадоў у Цэнтральнай і Ус-

ходняй Еўропе. У зацверджанай у сакавіку 1994 г. Канстыту-

цыі былі вызначаны прынцыпы знешняй палітыкі. "Рэспублі-

ка Беларусь у сваёй знешняй палітыцы, - падкрэслівалася ў

Асноўным законе, - зыходзіць з прынцыпаў роўнасці дзяр-

жаў, непрымянення сілы або пагрозы сілай, непарушнасці

межаў, мірнага ўрэгулявання спрэчак, неўмяшання ва ўнут-

раныя справы і іншых агульнапрызнаных прынцыпаў і нор-

маў права". Развіваючы гэтыя палажэнні, Савет Бяспекі Рэс-

публікі Беларусь зацвердзіў 27 сакавіка 1995 г. Канцэпцыю

нацыянальнай бяспекі краіны. У дакуменце адзначалася, што

забеспячэнне нацыянальнай бяспекі Беларусі павінна ажыц-

цяўляцца на падставе выканання нормаў міжнароднага пра-

ва і нацыянальнага заканадаўства. Сярод жыццёва важных

інтарэсаў Беларусі ў палітычнай сферы былі адзначаны не

толькі суверэнітэт і незалежнасць краіны, непарушнасць яе

граніц і тэрытарыяльнай цэласнасці, але і захаванне міру і

стабільнасці ў еўрапейскім рэгіёне.

3 самага пачатку атрымання незалежнасці Беларусь імкну-

лася ўстанавіць нармальныя ўзаемаадносіны з усімі краінамі

свету і, у першую чаргу, з суседзямі. У гэтай сувязі асабліва

важнае значэнне набывалі адносіны з Рэспублікай Польшча,

якая першай прызнала незалежнасць Беларусі. У чэрвені 1992 г.

адбыўся візіт у Полынчу Старшыні Вярхоўнага Савета С. Шушке-

віча, у выніку чаго быў падпісаны дагавор аб добрасуседстве

і супрацоўніцтве. У Варшаве было адчынена беларускае па-

сольства, пачаліся ўзаемныя візіты, а ў чэрвені 1993 г. Мінск

сустракаў польскага прэзідэнта Л. Валенсу. Добрасуседскія

ўзаемаадносіны садзейнічалі таму, што паміж дзяржавамі

было падпісана звыш 30 урадавых і міжурадавых дагавораў,

перагледжаны прававыя акты, якія ў свой час былі заключа-

ны паміж СССР і Польшчай з тым, каб вызначыць іх права-

пераемнікаў. Паступова беларуска-польскія ўзаемаадносіны

595

пачалі нармалізавацца па ўсіх накірунках. Паспяхова раз-

вівалася эканамічнае супрацоўніцтва, прыгранічны гандаль,

быў уведзены бязвізавы рэжым.

Аднак пасля таго, як у 1993 г. Польшча актывізавала свае

намаганні па ўступленню ў НАТА, а Беларусь узяла курс на

інтэграцыю з Расіяй, адносіны паміж дзяржавамі сталі больш

стрыманымі.

Існавала і другая прычына, якая істотна адбівалася на

адносінах паміж дзяржавамі. Абедзве краіны прыступілі да

сацыяльна-эканамічных пераўтварэнняў. На Беларусі было

абвешчана аб пабудове сацыяльна арыентаванай эканомікі, а

ў Польшчы пачаў рэалізоўвацца план сістэмнай трансфарма-

цыі з элементамі "шокавай тэрапіі" Л. Бальцэровіча.

Польская эканамічная сістэма пачала актыўна інтэгравацца

з Захадам.

Тым не менш, супрацоўніцтва паміж дзяржавамі працягва-

ла развівацца. Не спыніліся кантакты кіраўнікоў. У студзені

1995 г. Прэзідэнт Беларусі А. Лукашэнка наведаў Польшчу і

ўдзельнічаў у траурных цырымоніях у былым канцлагеры

Асвенцім. Пад час гэтага візіту адбылася яго сустрэча з

польскім прэзідэнтам Л. Валенсам. У канцы 1995 г. у Варша-

ву прыязджаў Прэм'ер-міністр Беларусі М. Чыгір. У сакавіку

1996 г. у Белавежскай пушчы адбылася сустрэча А. Лука-

шэнкі і А. Квасьнеўскага.

У 90-я гады была створана неабходная прававая база для

эканамічнага супрацоўніцтва, якая ўключала звыш 20 двух-

баковых дакументаў. Было падпісана Мытнае пагадненне,

дагаворы аб узаемнай падтрымцы і абароне інвестыцый, аб

недапушчальнасці двайнога падаткаабкладання. У выніку

стаў расці таваразварот. Прычым Беларусь атрымала ста-

ноўчае сальда. Польшча стала трэцім па значнасці гандлё-

вым партнёрам пасля Расіі і Украіны. У 1994 г. адбыўся спад,

а затым зноў уздым. У 1996 г. таваразварот павялічыўся на

10,9%, скарацілася колькасць бартэрных аперацый. 3 1997 г.

гандаль зноў скарачаецца. Гэта было звязана з уступленнем

Польшчы ў ЕС і стварэннем Беларуссю разам з Расіяй Мыт-

596

нага саюза. Узніклі праблемы ва ўзаемаразліках і мытных збо-

рах. У выніку Польшча па значнасці стала чацвёртым гандлё-

вым партнёрам і яе доля ў знешнегандлёвых сувязях Беларусі

склала на канец 1998 г. 2,9%. Паралельна развівалася банкаўс-

кае супрацоўніцтва, павялічваліся ўклады польскага капіталу ў

беларускую эканоміку. Па колькасці такіх прадпрыемстваў

Польшча захавала першае месца на беларускім рынку. Польскія

прадпрымальнікі ўклалі ў нацыянальную эканоміку звыш 80

млн. долараў ЗША. Такім чынам, нягледзячы на цяжкасці, уза-

емаадносіны паміж краінамі развіваліся дынамічна.

Пашырыліся гандлёвыя адносіны з краінамі далёкага за-

межжа. Таварная наменклатура экспарту рэспублікі ўключа-

ла амаль 1000 найменняў, у 1993 г. пастаўкі ажыццяўляліся ў

96 краін свету. Асноўнымі знешнеэканамічнымі партнёрамі

Беларусі з'яўляліся еўрапейскія краіны. Самыя актыўныя

гандлёвыя сувязі падтрымліваліся з Аўстрыяй, Польшчай, Гер-

маніяй, ЗША, Вялікабрытаніяй, Італіяй, Турцыяй. У 1994 г. па

аб'ёму таваразвароту сярод краін далёкага замежжа на пер-

шае месца выйшла Германія. У гэтым самым годзе было

зарэгістравана 1438 сумесных і 499 замежных прадпрыем-

стваў з 66 краін свету. Агульная сума замежных крэдытаў

складала 1049,5 млн. долараў ЗША. 3 шэрагам развітых

краін была заключана дамоўленасць аб абароне інвестыцый і

ўхіленні двайнога падаткаабкладання.

Аднак паглыбленню знешнеэканамічных сувязяў з Заха-

дам перашкаджалі палітыка двайных стандартаў заходніх

краін, антыдэмпінгавыя квоты на калійныя солі і тэкстыль,

імкненне замежных прадпрымальнікаў імпартаваць з Бела-

русі сыравіну, неканкурэнтаздольнасць некаторых вырабаў

беларускіх прадпрыемстваў. У такіх абставінах асаблівае

значэнне набыла праблема эфектыўнага выкарыстання тра-

дыцыйных рынкаў збыту.

Беларусь стала праводзіць курс на ўмацаванне эканаміч-

нага ўзаемадзеяння краін СНД, фарміраванне ўсходнееўра-

пейскага рынку, развіццё ўсебаковых сувязяў з Расіяй. Дзяку-

ючы такім намаганням толькі на ліквідацыю вынікаў аварыі

597

на Чарнобыльскай АЭС рэспубліка атрымала ад Расіі срод-

каў у 10 разоў больш, чым ад усіх краін Заходняй Еўропы,

ЗША і міжнародных арганізацый. Стварэнне спачатку экана-

мічнага, а ў 1995 г. - Мытнага саюзу з Расіяй, адмена пошлін

станоўча паўплывалі на гандаль.

У эканамічнай сферы ўзмацнілася тэндэнцыя па стварэнню

міжнародных фінансава-прамысловых груп. Адной з першых у

1996 г. была заснавана ФПГ «Граніт», якая аб'яднала прад-

прыемствы па вытворчасці прадукцыі ў сферы супрацьпавет-

ранай абароны. У яе ўвайшло 28 прадпрыемстваў, сярод якіх

былі і беларускія - НПА «Агат», «Окта», Барысаўскі рамонт-

ны завод. Пачалі рэалізоўвацца праекты па заснаванню такіх

ФПГ, як «Славянская папера», «Корманарыхтоўчая тэхніка»,

«Авіяфін», «БелРусАўта». У канцы 90-х гадоў Савет

Міністраў Беларусі разгледеў і падтрымаў 10 праектаў ФПГ з

удзелам беларускіх і расійскіх прадпрыемстваў.

Эканамічнае супрацоўніцтва з Расіяй развівалася не

толькі на міждзяржаўным, але і на міжрэгіянальным узроў-

нях. Добрыя адносіны склаліся ў рэспубліцы з Калінінградс-

кай вобласцю. У 1996 г. аб'ём таваразвароту складаў 8

млн. долараў ЗША. Беларусь выкарыстоўвала Калінін-

градскі порт для экспартна-імпартных аперацый. У 1997 г.

была пастаўлена задача па стварэнню на яго базе нацыя-

нальнага марскога флоту і сумеснай рыбалавецкай кам-

паніі. Супрацоўнічаючы з Яраслаўскай вобласцю, Беларусь

дабілася рэалізацыі выгаднага пагаднення аб павелічэнні

паставак камплектуючых для вытворчасці грузавых аўта-

мабіляў і далейшай іх рэалізацыі на расійскім рынку. Рэгія-

нальнае супрацоўніцтва актыўна вялося з Мурманскам,

Санкт-Пецярбургам, Ліпецкам, Цюменню і іншымі рэгіё-

намі. У 1998 г. было падпісана 55 пагадненняў аб гандлёва-

эканамічным супрацоўніцтве з суб'ектамі Расійскай Федэ-

рацыі. У выніку павялічваўся таваразварот, які дасягнуў у

1999 г. 11 124,4 млн. долараў ЗША, скарацілася адмоўнае

сальда. На долю Расіі ў знешнім гандлі прыпадала 59,4%,

што сведчыла аб пашырэнні эканамічных сувязяў.

598

Такім чынам, абвяшчэнне незалежнасці Рэспублікі Бела-

русь абумовіла пачатак прынцыпова новага этапа ў яе знеш-

непалітычнай і міжнароднай дзейнасці.

Паскарэнне гуманітарнага развіцця. Абвяшчэнне дзяржаў-

най незалежнасці Беларусі выклікала сапраўдны пераварот у

духоўным жыцці грамадства. Нацыянальная культура перас-

тала быць часткай агульнай культуры савецкага народа, у

выніку абставін яна самавызначылася як культура беларус-

кага народа і дзяржавы. Статус дзяржаўнай быў нададзены

беларускай мове, на ёй гаварылі ў парламенце, урадзе. Ідэямі

дзяржаўнасці насычаліся навука, мастацтва, іншыя сферы

інтэлектуальнай творчасці.

3 мэтай стварэння спрыяльных умоў для далейшага раз-

віцця нацыянальнай адукацыі і культуры у 1991 г. былі прыня-

ты Закон аб адукацыі і Закон аб культуры, якімі былі гаранта-

ваны свабода творчай дзейнасці, стварэнне ўмоваў дзеля ўсе-

баковага развіцця асобы, задавальненне адукацыйных запат-

рабаванняў кожнага чалавека, плюралізм напрамкаў і стыляў,

абарона інтэлектуальнай уласнасці, гуманістычная накірава-

насць, арыентацыя на агульначалавечыя каштоўнасці.

Адукацыя. Эканамічны крызіс, які суправаджаў пераход-

ны перыяд, выразна адбіўся на сацыяльна-культурнай сфе-

ры. Так, бюджэтныя расходы Міністэрства культуры скла-

далі ўсяго 0,6-1% расходнай часткі дзяржаўнага бюджэту,

замест 3%, зафіксаваных у Законе аб культуры, а Міністэр-

ства адукацыі - 5,5-6,5%, (згодна Закона аб адукацыі -

10%). Кіраўніцтва краіны рабіла захады, каб падтрымаць

установы адукацыі і культуры, але сродкаў на гэта не заў-

сёды хапала. На нізкім узроўні знаходзілася аплата працы

творчай інтэлігенцыі, што прывяло да выезду за межы краі-

ны дзеячаў культуры і навукі.

Між тым, нягледзячы на гэта, у сферы адукацыі і культу-

ры адбылося шмат станоўчых перамен. Удалося ў асноўным

аднавіць былы ўзровень забяспечанасці дзяцей адпаведнага

ўзросту дашкольнымі ўстановамі. Калі ў 1994 г. дзіцячыя

сады і яслі наведвалі 58% дзяцей, то ўжо ў 2000 г. - 71%.

599

На працягу 90-х гг. былі зроблены захады па ўдасканален-

ню нацыянальнай сістэмы адукацыі. 3 1998 г. пачалася рэ-

форма 4,5 тыс. агульнаадукацыйных школ. Яе асноўнымі

рысамі сталі: дэмакратызацыя сістэмы адукацыі, арыента-

цыя яе на агульначалавечыя каштоўнасці, стварэнне ўмоў

для гарманічнага развіцця асобы, павышэнне якасці і эфек-

тыўнасці адукацыі. Распачата работа па аптымізацыі тэрмі-

наў навучання і аб’ёму атрыманых ведаў. Пачаўся пераход

школ на 12-гадовае навучанне, у т. л. абавязковае 10-гадо-

вае. Узніклі новыя формы навучальных устаноў, з’явілася

больш за 120 «элітарных» дзяржаўных гімназій, ліцэяў, ка-

леджаў. Усё гэта дазваляе забяспечваць індывідуальную пра-

цу з вучнямі, стварае новыя магчымасці для больш ранняй

спецыялізацыі і раскрыцця талентаў. Значная ўвага надаец-

ца выкладанню замежных моў.

У краіне развіваецца сістэма сярэдняй спецыяльнай і пра-

фесійна-тэхнічнай адукацыі. У 156 каледжах, тэхнікумах і

іншых установах сярэдняй спецыяльнай адукацыі навучаец-

ца 150 тыс. юнакоў і дзяўчат. У 249 установах прафтэхадука-

цыі вучыцца больш за 135 тыс. чалавек.

У 90-я гг. пашырылася сетка вышэйшых навучальных

устаноў. Сістэма дзяржаўнай вышэйшай адукацыі Беларусі

аб’яднала 44 універсітэты, акадэміі. Побач з імі ўзніклі 20

недзяржаўных навучальных устаноў, навучанне ў якіх плат-

нае. Выпрабаванне часам з іх вытрымалі толькі 12, аднак

альтэрнатыўнасць формаў ВНУ стала фактам. За дзесяцігод-

дзе колькасць студэнтаў узрасла з 190 тыс. да 300 тыс. чала-

век. У 2001 г. студэнтам стаў кожны другі выпускнік сярэд-

няй школы. Па колькасці студэнтаў у разліку на 10 000 насель-

ніцтва Беларусь выйшла на сярэднееўрапейскі ўзровень (300

чалавек), што з’яўляецца найбольшым паказчыкам у гісторыі

нашай краіны. Пералік спецыяльнасцяў дазваляе амаль поў-

насцю задаволіць эканамічныя патрэбнасці рэспублікі ў кад-

рах. 3 1995 г. колькасць аспірантаў павялічылася на 55%.

3 мэтамі далейшага павышэння якасці вышэйшай адука-

цыі ў нашай краіне, неабходнасцю далучэння Беларусі да

600

адукацыйнай прасторы СНД, Еўропы і сусвету, у вышэйшых

навучальных установах Рэспублікі Беларусь па ініцыятыве

Белдзяржуніверсітэта распачаты пераход да двухступеннай

сістэмы падрыхтоўкі спецыялістаў з вышэйшай адукацыяй.

У Беларусі сфарміравалася нацыянальная сістэма вучэб-

нага кнігавыдання. Убачылі свет каля 3 тыс. падручнікаў, у

тым ліку 1350 - для сярэдніх школ, 760 - для ВНУ, 155 - для

тэхнікумаў, 80 - для сістэмы прафтэхадукацыі, 192 вучэб-

ныя дапаможнікі - для навучання дзяцей з асаблівасцямі

псіхафізічнага развіцця. У 1997 г. узноўлена распрацоўка і

вытворчасць картаграфічнай прадукцыі для агульнаадука-

цыйнай школы.

Навука. У 90-я гады складаныя працэсы адбываліся ў на-

вуковай сферы. Тэмпы развіцця навуковага патэнцыялу

знізіліся. Колькасць супрацоўнікаў, занятых у навуцы, памен-

шылася з 102,6 тыс. чалавек у 1990 г. да 43,7 тыс. у 1999 г., а

фінансаванне з дзяржбюджэту - у 4 разы. Аднак і ў гэтых умо-

вах у структуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі з’яві-

ліся новыя навуковыя ўстановы: Інстытут праблем выкарыс-

тання прыродных рэсурсаў і экалогіі, радыебіялогіі, сацыя-

логіі, малекулярнай і атамнай фізікі, прыкладной оптыкі і тэх-

налогіі металаў і інш. У 1993 г. Інстытут ядзернай энергетыкі

пераўтвораны ў Акадэмічны навукова-тэхнічны комплекс

«Сосны», у склад якога ўвайшлі інстытуты праблем энерге-

тыкі, радыяцыйных фізіка-хімічных праблем і радыяэкалагіч-

ных праблем.

У сістэме іншых міністэрстваў і ведамстваў утвораны Інсты-

тут радыяцыйнай бяспекі, Беларускі інстытут сістэмнага ана-

лізу і інфармацыйнага забеспячэння навукова-тэхнічнай сфе-

ры, Беларускі НДІ дакументазнаўства і архіўнай справы, Інсты-

тут сацыяльна-палітычных даследаванняў пры Адміністрацыі

Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, НДІ пажарнай бяспекі і праб-

лем надзвычайных сітуацый, шэраг цэнтраў і ўстаноў сельска-

гаспадарчага і медыцынскага профілю. 3 1991 г. дзейнічае Фонд

фундаментальных даследаванняў, які фінансава падтрымлівае

творчыя калектывы і асобных навукоўцаў у вырашэнні акту-

601