Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

Людзей, якія выступалі супраць несправядлівасці, пару-

шэнняў правоў чалавека, сталі называць "дысідэнтамі". Ад-

ным з ідэолагаў дэмакратычнага руху быў акадэмік Дз. Са-

хараў, які асудзіў увод савецкіх войскаў у Афганістан, за

што быў сасланы, пазбаўлены ўсіх узнагарод. Пасля выхаду

кнігі "Архіпелаг ГУЛАГ" пісьменнік А. Салжаніцын у 1974 г.

быў пазбаўлены грамадзянства СССР і высланы за межы

краіны. Дысідэнцтва на Беларусі было слабым. Але і тут

некаторыя прадстаўнікі інтэлігенцыі выступалі за пашырэнне

дэмакратычных правоў і свабод.

Адміністрацыйна-камандная сістэма скоўвала ініцыятыву

Саветаў, якія не выступалі паўнамоцнымі органамі народаў-

ладдзя, страчвалі аўтарытэт у вырашэнні многіх пытанняў

дзяржаўнага і грамадскага жыцця. Аказаліся скажонымі і

асноўныя функцыі прафсаюзаў. Яны практычна пераўтвары-

ліся ў адно са звёнаў партыйна-дзяржаўнай сістэмы ўлады.

Супярэчлівыя працэсы адбываліся і ў камсамольскай аргані-

зацыі Беларусі. 3 аднаго боку, яна праводзіла значную рабо-

ту па ідэйна-палігычнаму, працоўнаму і маральнаму выха-

ванню моладзі. 3 другога, многія формы працы адставалі ад

патрабаванняў жыцця, не адпавядалі інтарэсам юнакоў і дзяў-

чат. Ініцыятыва камсамольскіх арганізацый была пад кант-

ролем партыйных камітэтаў.

Адміністрацыйныя метады кіравання не спрыялі павышэн-

ню прэстыжнасці сумленнай працы. Усё больш заяўляла аб

сабе тэндэнцыя абязлічвання грамадскай уласнасці, чым у

значнай ступені тлумачыліся абыякавыя адносіны да яе. Не-

рацыянальна выкарыстоўваліся матэрыяльныя рэсурсы, па-

шыраўся крадзеж народнага багацця, марнатраўства і без-

гаспадарчасць.

Прыняцце многіх рашэнняў па барацьбе са службовымі

злоўжываннямі поспеху не мелі. 3 высокіх трыбун гаварылі

аб абавязку, гонары і сумленні камуніста. Але ішло размы-

ванне маральных крытэрыяў, па якіх арганізоўвалася жыццё

грамадства. Аўтарытэт париыі зменшыўся, многія кіраўнікі

вышэйшага эшалона ўлады ў народзе сталі непапулярнымі.

532

Пошукі шляхоў выхаду з крызісу былі зроблены пасля

лістападаўскага Пленума ЦК КПСС (1982 г.), на якім Гене-

ральным сакратаром ЦК КПСС выбралі Ю.У. Андропава.

Па-новаму быў пастаўлены шэраг пытанняў тэарэтычнага,

сацыяльна-эканамічнага характару. Пачалася барацьба з ка-

рупцыяй, кампанія па навядзенню парадку і дысцыпліны,

хаця ў ёй былі перагібы. Суадносіны сіл у структуры ўлады

на карысць кансерватыўнага крыла адбыліся пасля смерці

Ю.У. Андропава. На пасаду Генсека быў абраны К.У. Чар-

ненка (1984). Працэс стагнацыі зайшоў так далёка, што ства-

раў пагрозу для стабільнасці палітычных структур. Грамад-

ства стаяла на парозе непазбежных перамен.

Знешнепалітычная дзейнасць Беларусі. У сярэдзіне 50-х га-

доў адбылася змена знешнспалітычнага курсу СССР.

XX з'езд КПСС (1956 г.) прыняў рад палажэнняў у знешняй

палітыцы, якія ішлі ўразрэз з догмамі сталінскай эпохі. Ад імя

партыі Хрушчоў заявіў, што мірнае суіснаванне дзяржаў - не

часовы ход, а нязменная палітычная лінія краін сацыялізму.

Важным быў вывад аб магчымасці прадухілення войнаў у

сучасную эпоху. Пасля XX з'езда партыі знешнепалітычная

дзейнасць КПСС і Савецкай дзяржавы набыла дынамізм, у

многім процілеглы той застыласці, дагматызму, якія былі ха-

рактэрны для папярэдніх гадоў.

Практычныя крокі па прарыву "жалезнай заслоны" пашы-

рылі магчымасці ўдзелу БССР у знешнепалітычнай дзейнасці.

Яна нраходзіла ў рэчышчы міжнароднай дзейнасці СССР,

скаардынаванай палітыкі краін - членаў Варшаўскага дага-

вору і Савета Эканамічнай Узаемадапамогі. Усе пытанні ад-

носін з замежнымі дзяржавамі, міжнароднымі арганізацыямі

вырашаліся Савецкім урадам і саюзнымі органамі. Дэлега-

цыі СССР, БССР, УССР выказвалі свае меркаванні і ўзгад-

нялі пазіцыі з саюзнікамі на рэгулярных нарадах напярэдадні

сесіі Генеральнай Асамблеі ААН, канферэнцыі ЮНЕСКА,

якія затым супольна адстойвалі.

Характар і маштабы знешнепалітычнай дзейнасці рэс-

публікі вызначаліся агульнымі працэсамі развіцця міжнарод-

533

най абстаноўкі, проціборствам двух сістэм і іх знешнепалі-

тычных саюзаў. Абедзве сісгэмы свае ідэалагічныя рознага-

лоссі пераносілі на міжнародныя адносіны, ігнаравалі палі-

тычныя сродкі вырашэння праблем, арыентаваліся на наро-

шчванне і ўдасканальванне ўзбраення. Паміж краінамі Заха-

ду і Усходу ў той ці іншай форме працягвалася "халодная

вайна", якая перапынялася шматлікімі перыядамі змякчэння

міжнароднай напружанасці. "Адліга" другой паловы 50-х

гадоў змянілася абвастрэннем савецка-амерыканскіх ад-

носін: уварванне амерыканскіх наймітаў на Кубу ў 1961 г.,

берлінскі крызіс таго самага года. У 1962 г. разгарэўся

карыбскі крызіс, у выніку якога свет аказаўся на валаску ад

ядзернай вайны.

Дасягненне ў канцы 60-х гг. раўнавагі паміж СССР і ЗІІ1А

аб'ектыўна ўмацавала мір, хаця ён заставаўся нетрывалым.

Палітыка разрадкі была замацавана ў Хельсінскім Заключ-

ным акце нарады па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе

(жнівень 1975 г.) у Хельсінкі.

3 канца 1970 да сярэдзіны 1980-х гадоў разрадка змянілася

новым турам гонкі ўзбраенняў, канфрантацыі. Рэвалюцыя ў

тэхніцы ўзбраенняў прывяла да магчымасці знішчэння чалаве-

чай цывілізацыі. Рэальнасці патрабавалі новых падыходаў у

міжнародных адносінах. У гэты перыяд брэжнеўскае кіраўніц-

тва дапусціла рад буйнейшых знешнепалітычных пралікаў.

Сур'ёзным падрывам даверу да Савецкага Саюза з'явілася

афганская вайна (1979-1989 гг.), якая прынесла вялікія чала-

вечыя і матэрыяльныя страты як народам Саюза ССР, у тым

ліку беларускаму, так і Афганістана. Гэтая акцыя падверглася

рэзкаму ас/джэнню сусветнай сунольнасці. Дэлегацыя БССР

была ў ліку тых, хто не падтрымаў патрабавання ААН аб

вывадзе савецкіх войскаў з гэтай краіны.

У дадзены перыяд Беларусь пашырыла знешненалітычную

дзейнасць. Рэспубліка заключыла шэраг міжнародных дага-

вораў, актывізавалася дзейнасць беларускіх дэлегацый у

міжнародных арганізацыях. Калі ў канцы 50-х гадоў рэспуб-

ліка была ўдзельніцай 54 міжнародных дагавораў, канвен-

534

цый і пагадненняў, у сярэдзіне 80-х гадоў - больш як 160. Яна

прымала ўдзел у рабоце амаль 70 міжнародных арганізацый і

іх органаў. Для падтрымання кантактаў з імі былі створаны

пастаянныя прадстаўніцтвы БССР пры ААН у Нью-Йорку

(1958), Еўрапейскім аддзяленні ААН у Жэневе (1962), міжна-

родных арганізацыях у Вене. У 1974-1975 гг. БССР была

пастаянным членам Савета Бяспекі.

Па ініцыятыве і пры ўдзеле дэлегацый БССР у міжнарод-

ных арганізацыях прынята было нямала канструктыўных ра-

шэнняў, якія спрыялі пашырэнню ўзаемаразумення паміж на-

родамі. У 1959 г. на XIV сесіі ААН дэлегацыя БССР падтры-

мала прапанову СССР аб усеагульным і поўным раззбраенні.

На наступных сесіях БССР адстойвала лінію на згортванне

гонкі ўзбраенняў, забарону выпрабаванняў ядзернай зброі і

другіх сродкаў масавага знішчэння людзей. БССР прымала

ўдзел у распрацоўцы і прыняцці ў 1968 г. Дагавора аб нерас-

паўсюджванні ядзернай зброі. Па ўмовах гэтага Дагавора ўсе

неядзерныя дзяржавы абавязваліся не вырабляць, не раз-

мяшчаць, не выкарыстоўваць ядзернай зброі. У выніку на мяжы

70-х гг. была значна аслаблена міжнародная напружанасць.

Мэтанакіраваная дзейнасць міралюбівых сіл садзейнічала

вырашэншо некаторых праблем раззбраення. Выконваўся

Маскоўскі дагавор 1963 г. аб забароне выпрабаванняў ядзер-

най зброі ў атмасферы, касмічнай прасторы і пад вадой. Пад

гэтым дакументам стаіць подпіс БССР. Беларусь стала

ўдзельніцай Канвенцыі аб забароне ваеннага ці другога ва-

рожага выкарыстання сродкаў уздзеяння на прыроднае ася-

роддзе.

БССР выступала ініцыятарам абмеркавання міжнароднымі

арганізацыямі шэрагу праблем. Адной з такіх праблем было

пытанне выдачы і пакарання ваенных злачынцаў. У сярэдзіне

60-х гадоў урад ФРГ прыняў рашэнне спыніць судовае

праследаванне нацысцкіх ваенных злачынцаў на аснове за-

канчэння тэрміну даўнасці ў 20 гадоў па германскаму крымі-

нальнаму кодэксу 1871 г. Па прапанове БССР Генеральная

Асамблея ААН прыняла Канвенцыю аб непрымяненні тэрмі-

535

ну даунасці да ваенных злачынцау і злачынцау супраць ча-

лавецтва.

Выступаючы за сацыяльны прагрэс і захаванне правоў

чалавека, БССР была сааўтарам Дэкларацыі сацыяльнага

развіцця (1969), Дэкларацыі аб выкарыстанні навукова-тэх-

нічнага прагрэсу ў інтарэсах міру і на карысць чалавецтва

(1975). БССР стала ўдзельніцай Міжнароднага пакта аб гра-

мадзянскіх і палітычных правах (1968), Міжнароднага пакта

аб эканамічных, сацыяльных і культурных правах, Міжна-

роднай канвенцыі аб ліквідацыі ўсіх формаў расавай дыск-

рымінацыі (1966) Беларусь падтрымала Дэкларацыю аб

прадстаўленні незалежнасці каланіяльным краінам і народам

(1960), а ў наступныя гады паслядоўна выступала за яе поў-

нае выкананне. Па прапанове дэлегацыі БССР Генеральная

Асамблея ААН прыняла рэзалюцыю аб абароне асоб, якія

затрыманы ці пазбаўлены волі за барацьбу супраць апартэі-

ду, расізму і расавай дыскрымінацыі, каланіялізму, агрэсіі і

замежнай акупацыі (1977). Праз міжнародныя і міжурадавыя

арганізацыі і іх органы рэспубліка далучалася да сусветнага

вопыту ў многіх сферах жыцця, умацоўвала свой аўтарыгэт

на міжнароднай арэне.

У галіне знешнеэканамічных сувязяў савецкіх рэспублік

вырашальную ролю адыгрывала дзяржаўная манаполія знеш-

няга гандлю СССР. Міністэрства знешняга гандлю СССР

ажыццяўляла аперацыі з замежнымі краінамі праз спецыяль-

ныя арганізацыі і ведамствы. Усесаюзныя знешнегандлёвыя

аб'яднанні размяркоўвалі экспартныя заказы і паміж бела-

рускімі прадпрыемствамі, арганізоўвалі пастаўкі ў рэспублі-

ку імпартнага абсталявання і прамысловых вырабаў.

Маштабы знешніх сувязей рэспублікі вызначаліся яе пра-

мысловым і навукова-тэхнічным натэнцыялам, зручным

транспартна-геаграфічным становішчам, а таксама агульным

станам эканамічных адносін СССР з замежнымі дзяржавамі.

Беларусь у параўнанні з іншымі рэспублікамі Саюза мела

лепшыя паказчыкі гаспадарчага развіцця, у прыватнасці, па

росту валавага грамадскага прадукту і нацыянальнага дахо-

536

ду, прадукцыйнасці працы. Многія тавары па сваёй якасці

адпавядалі ці былі блізкімі сусветнаму ўзроўню. Гэта садзейні-

чала таму. што ў другой палове 50 - першай палове 80-х гадоў

экспарт прадукцыі з рэспублікі павялічыўся ў шмат разоў.

Калі ў 1956 г. болын 100 прадпрыемстваў рэспублікі пастаў-

лялі сваю прадукцыю 47 краінам, то ў 1985 г. - 300 прадпры-

емстваў - больш чым 100 дзяржавам.

У мэтах пашырэння гандлёва-эканамічных сувязяў Бела-

руская ССР падпісала Канвенцыю аб міжнародных выстаў-

ках. У 60-70-я гг. на выстаўках у Бруселі, Японіі, Лейпцыгу,

Канадзе, Полынчы і іншых гарадах і краінах залатымі прызё-

рамі выставаў былі трактары МТЗ, БелАЗы, сіласаўборач-

ныя камбайны і прычэпы. У 60-х гадах БССР прымала

ўдзел болын як у 200 міжнародных выставах і кірмашах. За

гэты час 30 вырабаў 18 прадпрыемстваў атрымалі 37 ганаро-

вых дыпломаў. БССР таксама праводзіла спецыялізаваныя

міжнародныя выставы, што сведчыла аб прызнанні яе ўкладу

ў тую або іншую галіну навукі і тэхнікі. У Мінску праходзілі

выстаўкі: "Бульба-76", "Парашковая металургія-73, 77", "Хо-

лад-78" і інш.

Большая частка прадукцыі беларускіх прадпрыемстваў

накіроўвалася краінам - членам СЭУ. Каля 10 % эксгіартных

паставак у 70-я гг. прыпадала на долю краін Азіі, Афрыкі і

Лацінскай Амерыкі. На развітыя капіталістычныя краіны -

20 % экспартных паставак рэспублікі. Важнае месца ў экс-

парце краіны займалі беларускія трактары, грузавыя аўта-

мабілі, сіласаўборачныя камбайны, самаходныя скрэперы,

наручныя гадзіннікі, станкі-паўаўтаматы, радыётэхнічныя

прыборы, калійныя ўгнаенні, веласіпеды, тканіна і інш.

Абсталяваннем з Беларусі аснашчаліся новыя прадпрыем-

ствы, якія будаваліся з дапамогай СССР у розных краінах

свету. У іх ліку Бхілайскі металургічны камбінат у Індыі,

Асуанская ГЭС у Егіпце, машынабудаўнічы завод у Алжы-

ры, цэментны ў Йемене і інш. Беларускія трактарабудаўнікі

перадалі эфіопскім спецыялістам тэхнічную дакументацыю,

неабходнае абсталяванне, механізмы, аказалі дапамогу ў

537

зборцы першых трактароў. Беларускія спецыялісты аказвалі

дапамогу ў пошуку прыродных рэсурсаў і правядзенні геола-

гаразведачных работ у Афганістане, Іране, Мазамбіку, Сірыі,

Малі і іншых краінах.

Імпартныя паступленні ў рэспубліку садзейнічалі асна-

шчэнню прадпрыемстваў, пэўнаму задавальненню патрэб

насельніцтва на тавары шырокага ўжытку. Толькі з 1961 па

1969 гг. ў БССР паступіла больш за 120 камплектаў імпарт-

нага абсталявання, якім аснашчана амаль 100 прадпрыем-

стваў, у тым ліку Гродзенскі і Полацкі хімічныя камбінаты,

Светлагорскі завод штучнага валакна, Слуцкі і Жабінкаўскі

цукровыя заводы, Пінскі камбінат верхняга трыкатажу, Ма-

гілёўскі камбінат сінтэтычнага валакна, Мінскі завод ха-

ладзільнікаў і іншыя.

3 канца 70-х гадоў пачала падаць канкурэнтаздольнасць

савецкіх вырабаў на сусветным рынку, зніжаўся на іх попыт,

вываз пры адначасовым павелічэнні экспарту сыравіны і

энерганосьбітаў. Калі ў заходніх краінах на базе "тэхнічнай

рэвалюцыі ішоў працэс хуткага ўдасканалення тэхналогіі

вытворчасці, аднаўлення наменклатуры, рэзкага павелічэння

іх якасці, то ў СССР гэтыя працэсы ажыццяўляліся адмініст-

рацыйнай сістэмай павольна і з вялікімі цяжкасцямі. 3 уво-

дам савецкіх войскаў у Афганістан у 1979 г. заходнія краіны

яшчэ болын абмежавалі эканамічныя сувязі з СССР.

Важнае месца ў адносінах з замежнымі краінамі мелі куль-

турныя сувязі, якія ажыццяўлялі дзяржаўныя творчыя саюзы і

калектывы, навучальныя ўстановы і навуковыя бібліятэкі,

Беларускае таварыства дружбы і культурных сувязяў з за-

межнымі краінамі, Камітэт маладёжных арганізацый Бела-

русі. Прадстаўнікі БССР удзельнічалі ў рабоце Арганізацыі

Аб'яднаных Нацый па пытаннях адукацыі, навукі і культуры

(ЮНЕСКА). Міжнародным саюзе электрасувязі (МСЭ),

Міжнародным савеце архіваў, Міжнародным агенцтве па

атамнай энергіі (МАГАТЭ) і інш.

У адпаведнасці са статутам ЮНЕСКА Бёларуская ССР у

60 - першай палове 80-х гадоў вяла падрыхтоўку кадраў для

538

замежных краін. Да канца 1985 г. у рэспубліцы завяршылі

навучанне каля 10 тыс. замёжных грамадзян, у тым ліку каля

4 тыс. навучэнцаў атрымалі вышэйшую і больш 1 тыс. сярэд-

нюю спецыяльную адукацыю, 2,5 тыс. сталі высокакваліфі-

каванымі рабочымі.

Узбагачэнню культуры садзейнічаў выпуск кніг замежных

аўтараў у перакладзе на беларускую і рускую мовы. За пас-

ляваенны перыяд агульны тыраж перакладзеных кніг замеж-

ных аўтараў склаў 10 млн. экзэмпляраў. За 1946-1985 гг. за

межамі СССР надрукаваны 342 асобныя кніжкі 55 беларускіх

пісьменнікаў. Сярод іх творы Я. Купалы, Я. Коласа, Я. Бры-

ля, I. Мележа, У. Караткевіча, М. Танка і інш.

Культурныя і навуковыя сувязі ў гэтыя гады развіваліся з

краінамі Усходняй Еўропы. Ва ўмовах канфрантацыі дзвюх

грамадскіх сістэм, празмернай ідэалагізацыі культурных ад-

носін, сувязі ў галіне навукі і культуры з капіталістычнымі

краінамі былі нязначнымі. Шырокаму, свабоднаму міжна-

роднаму абмену ў галіне культуры і навукі перашкаджалі

строгі кантроль і адбор людзей, якія выязджалі за межы

СССР і прыязджалі ў рэспубліку.

Культура. Другая сусветная вайна з усёй відавочнасцю

паказала ролю навукі, тэхнікі ва ўсіх сферах жыцця. Невы-

падкова таму ў пасляваенны перыяд савецкае кіраўніцтва

надае развіццю фундаментальнай навукі, рэфармаванню аду-

кацыі, культурнаму будаўніцтву прыярытэтнае значэнне. За

гады вайны на Беларусі была амаль поўнасцю знішчана ма-

тэрыяльна-тэхнічная база ўстаноў навукі, адукацыі і культу-

ры, загінулі многія навукоўцы і выкладчыкі. Але да 1950 г.

школьная сетка ў рэспубліцы была адноўлена.

Рэформа ў сістэме народнай адукацыі другой паловы 50-х

гадоў праводзілася ў рэчышчы агульных палітычных пераў-

тварэнняў. Асноўным яе стрыжнем з'яўлялася ўвядзенне політэх-

нічнага навучання і цесная сувязь яго з працоўным выхаван-

нем. У снежні 1958 г. Вярхоўны Савет СССР прыняў Закон

"Аб умацаванні сувязі школы з жыццём і аб далейшым

развіцці народнай адукацыі СССР", згодна з якім сямігадо-

539

выя школы пераўтвараліся ў васьмігадовыя, сярэднія - у

агульнаадукацыйныя адзінаццацігадовыя з вытворчым наву-

чаннем. Ствараліся школы-інтэрнаты, у якіх вучыліся дзеці-

сіраты і дзеці з малазабяспечаных сем'яў. Ва ўсіх сярэдніх і

большасці васьмігадовых школах былі адкрыты майстэрні.

Школы пераходзілі на кабінетную сістэму. Аднак у 1964 г.

школы былі зноў пераведзены на дзесяцігадовы тэрмін наву-

чання. Прафесійная падрыхтоўка стала неабавязковай.

Новая хваля мадэрнізацыі ў народнай адукацыі пачалася

ў другой палове 60-х і пачатку 70-х гг. У школах уводзіліся

новыя праграмы. Пачатковая школа перайшла на трохгадо-

вы тэрмін навучання. Дзіцячыя дашкольныя ўстановы па-

чалі ператварацца ў першую ступень падрыхтоўкі ў школу.

Да 1975 г. быў завершаны пераход да ўсеагульнай сярэдняй

адукацыі.

Пашыралася падрыхтоўка кваліфікаваных рабочых праз

прафесійна-тэхнічныя вучылішчы. Калі ў 1961 г. іх было 103,

то ў 1985 г. - 240. У 70-я гады прафтэхвучылішчы рэспублікі

перайшлі на сярэднюю сістэму адукацыі.

Развівалася вышэйшая і сярэдняя спецыяльная школы Бела-

русі. Былі адкрыты Беларускі тэатральны інстытут - 1945 г.,

Гродзенскі сельскагаспадарчы інстытут - 1951 г., Беларускі

інстытут інжынераў чыгуначнага транспарту ў Гомелі - 1953 г.,

Беларускі інстытут механізацыі і сельскай гаспадаркі -1954 г.,

Беларускі інстытут замежных моў. У 1950/51 навучальным

годзе налічвалася 29 ВНУ, а студэнтаў было на 10 тыс. больш,

чым перад вайной.

За 1960-1985 гг. колькасць сярэдніх навучальных устаноў

павялічылася з 102 да 139, а навучэнцаў у іх - з 62,6 тыс. да

160,4 тыс. У 60-70-я гг. вышэйшая школа Беларусі развівала-

ся вельмі дынамічна. Былі адкрыты новыя навучальныя ўста-

новы: Мінскі радыётэхнічны інстытут, Віцебскі тэхналагічны

інстытут лёгкай прамысловасці, Брэсцкі інжынерна-будаўні-

чы, Мінскі інстытут культуры, Магілёўскі тэхналагічны, На-

ваполацкі і Гомельскі політэхнічныя інстытуты. У 1969 г. на

базе Гомельскага педагагічнага інстытута створаны Гомельскі

540

дзяржаўны універсітэт. У 1977 г. Гродзенскі педагагічны інсты-

тут быў пераўтвораны ў Гродзенскі дзяржаўны універсітэт.

Цэнтрам універсітэцкай адукацыі заставаўся Белдзяржунівер-

сітэт, у якім навучалася 17 тыс. студэнтаў. У 1985 г. у 33 ВНУ

навучалася 182 тыс. студэнтаў, а агульны лік выпускнікоў

ВНУ вырас з 10 тыс. у 1960 г. да 31,9 тыс. у 1985 г.

Сярэднія спецыяльныя і вышэйшыя навучальныя ўстановы

забяспечвалі патрэбнасці народнай гаспадаркі і культуры

рэспублікі.

Значныя зрухі былі зроблены ў развіцці навукі. Право-

дзілася работа па пашырэнню сеткі навукова-даследчых ус-

таноў, умацаванню матэрыяльна-тэхнічнай базы, падрых-

тоўцы навуковых кадраў. Акадэмічныя ўстановы пачалі

дзейнічаць у Гомелі. Магілёве, Гродне, Віцебску. Быў адкры-

ты шэраг новых інстытутаў і лабараторый у галіне фізіка-

тэхнічных, хімічных, біялагічных і іншых навук. Далейшае

развіццё атрымала галіновая навука. У 1970 г., напрыклад,

у рэспубліцы працавала 18 спецыялізаваных навукова-дас-

ледчых інстытутаў у галіне сельскай гаспадаркі. Колькасць

навуковых і навукова-педагагічных работнікаў павялічыла-

ся з 4,4 тыс. у 1956 г. да 42,4 тыс. у 1985 г. Лік дактароў

навук павялічыўся са 134 да 1011, кандыдатаў - з 1606 да

13,1 тыс.

Станаўленне Беларусі як буйнога цэнтра машынабудаван-

ня, станка- і прыборабудавання выклікалі патрэбу ў паскора-

ным развіцці фізіка-тэхнічных навук. У прыватнасці ў галіне

спектраскапіі, люмінесцэнцыі, квантавай электронікі, пара-

шковай металургіі, тэхнічнай кібернетыкі, фізікі ядзерных рэ-

актараў вучоныя рэспублікі займалі значнае месца ў СССР.

Беларускія геолагі распрацавалі асноўныя заканамернасці

будовы зямной кары. Дзякуючы іх распрацоўкам у БССР

былі знойдзены радовішчы калійнай солі, нафты, граніту.

На працягу 1956-1985 гг. вучоныя Беларусі атрымалі 26

Дзяржаўных прэмій СССР і 57 Дзяржаўных прэмій БССР.

Званне Героя Сацыялістычнай Працы было прысвоена

М. М. Аляксандраву, П.І. Альсміку, Т.В. Бірыч, М.А. Бары-

541