Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

ЛЕКЦЫЯ 25

АДНАЎЛЕННЕ ГАСПАДАРКІ I РАЗВІЦЦЁ БССР

У ПЕРШАЕ ПАСЛЯВАЕННАЕ ДЗЕСЯЦІГОДДЗЕ

♦ Аднаўленне гаспадаркі

♦ Матэрыяльнае становішча насельніцтва

♦ Палітычная сітуацыя

♦ Дзейнасць БССР на міжнароднай арэне

Аднаўленне гаспадаркі. СССР у цэлым і БССР у прыват-

насці ўнеслі важкі ўклад у збаўленне свету ад пагрозы фа-

шысцкага панавання. Але перамога дасталася дарагой ца-

ной. СССР страціў каля 1/3, а БССР больш паловы нацыя-

нальнага багацця. Нічым нельга вымераць чалавечыя стра-

ты. А на Беларусі загінуў амаль кожны трэці яе жыхар.

Па агульнаму ўзроўню развіцця эканоміка рэспублікі была

адкінута да ўзроўню 1928 г., поўнасцю альбо часткова разбу-

раны гарады і больш 9000 сельскіх населеных пунктаў. Пасля

вызвалення ўрад БССР запатрабаваў ад Германіі выплаты

рэпарацый на суму 1 млрд. 500 млн. долараў ЗША, што

складала каля 10% панесеных рэспублікай страт. БССР змагла

атрымаць толькі нязначную частку запатрабаваных сродкаў.

Аднаўленне народнай гаспадаркі пачалося адразу пасля

вызвалення ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў усходніх раё-

наў рэспублікі (восень 1943 г.) і працягвалася да пачатку

1950 г. Адраджэнне разбуранай вайною гаспадаркі вызначы-

лася як працяг адкрэсленага яшчэ XVIII з'ездам кампартыі

(1939) курсу на завяршэнне пабудовы сацыялізму і паступо-

вы пераход да камуністычнага грамадства. Гэтаму тэзісу на-

давалася вялікае прапагандысцкае значэнне. Ён закліканы

быў стаць сродкам мабілізацыі працоўных намаганняў наро-

да на выкананне грандыёзных заданняў чацвёртай пяцігодкі

(1946-1950). Умовы былі больш складаныя, чым на пачатку

1920-х гг. (памеры разбурэнняў, недахоп рабочых рук, сыра-

віна). Але змены ў геапалітычным становішчы Беларусі (са-

всцкія войскі ў цэнтры Еўропы, фарміраванне там праса-

502

вецкіх урадаў, імкненне прадэманстраваць перавагі сацыялі-

зму) садзейнічалі таму, што ў БССР пачаў імкліва разгорт-

вацца працэс пасляваеннай індустрыялізацыі. Кіраўніцтва

Савецкага Саюза выкарыстала ў гэтых мэтах рэпарацыі з

Германіі ў выглядзе машын, станкоў, абсталявання і нават

цэлых заводаў. У верасні 1946 г. адбылася VIII сесія Вярхоў-

нага Савета БССР першага склікання, на якой быў прыняты

Закон аб плане аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі

рэспублікі на 1946-1950 гг. Новы пяцігадовы план з'яўляўся

састаўной часткай агульнасаюзнага плана. Да заканчэння 4-й

пяцігодкі прамысловая прадукцыя БССР павінна была не

толькі дасягнуць даваеннага ўзроўню, але і перавысіць яго.

Істотнай асаблівасцю пяцігадовага плана стала стварэнне ў

рэспубліцы аўтамабілебудавання, выпуск гідратурбін, мата-

цыклаў, веласіпедаў і іншых вырабаў, што было немагчыма

без узнаўлення энергетыкі. Планавалася поўнасцю аднавіць

БелДРЭС, пабудаваць новыя буйныя электрастанцыі, увесці

ў строй шэраг торфапрадпрыемстваў.

Складаным было пытанне падрыхтоўкі кваліфікаваных

кадраў для прамысловасці і транспарту Беларусі. Яно выра-

шалася рознымі шляхамі, найперш праз навучальныя ўстано-

вы сістэмы дзяржаўных працоўных рэзерваў. За 1946-1950 гг.

яны падрыхтавалі каля 80 тыс. маладых рабочых. Вытворча-

тэхнічнае навучанне вялося непасрэдна на фабрыках і заво-

дах. Значная частка інжынерна-тэхнічнага персаналу і рабо-

чых была падрыхтавана і накіравана з прадпрыемстваў

Расійскай Федэрацыі. Да 1950 г. колькасць рабочых і служа-

чых Беларусі павялічылася ў параўнанні з 1945 г. амаль у

2 разы і склала каля 1 млн. чалавек.

Вырашалася праблема замацавання на прадпрыемствах

маладых рабочых. У маі 1948 г. ЦК КП(б)Б прыняў пастано-

ву, у якой вызначаліся мерапрыемствы, накіраваныя на па-

ляпшэнне арганізацыі працы і быту моладзі, аплаты працы

і г. д. Але галоўны акцэнт быў зроблены на абавязковае

размеркаванне і канкрэтны тэрмін адпрацоўкі выпускнікоў

рамесных, чыгуначных вучылішчаў, школ ФЗН.

503

Эканоміка Беларусі аднаўлялася і развівалася ў першыя

пасляваенныя гады як частка народнагаспадарчага комплек-

су Савецкага Саюза. Развіццё цяжкай індустрыі ў БССР

забяспечвалася пераважна за кошт сродкаў саюзнага бюджэ-

ту. На ўскраіне Мінска на базе аўтазборачнага завода хуткімі

тэмпамі будаваўся аўтамабільны завод па выпуску грузавых

машын. I ўжо ў 1947 г. з варот завода выйшлі першыя пяць

шасцітонных грузавых аўтамабіляў.

У адпаведнасці з настановай Савета Міністраў СССР ад

29 мая 1946 г. пачалося будаўніцтва Мінскага трактарнага

завода. У 1948 г. навукова-тэхнічны Савет аўтатрактарнай

прамысловасці СССР ухваліў праект колавага трактара, пад-

рыхтаваны групай інжынераў і канструктараў. У наступным

годзе ў эксперыментальным цэху быў сабраны першы трактар,

а ў лістападзе 1950 г. завод пачаў серыйны выпуск трактароў

"Кіравец Д-35". Напачатку гэта былі гусенічныя машыны (тра-

лёвачныя і іншыя) для патрэб лясной гаспадаркі. Першыя ко-

лавыя трактары "Беларусь" выйшлі з варот завода ў 1953 г.

Летам 1947 г. непадалёку ад чыгуначнай станцыі Жодзіна і

аўтастрады Мінск Масква пачалося будаўніцтва завода тарфя-

нога машынабудавання, які ў 1951 г. быў пераўтвораны ў завод

дарожных і меліярацыйных машын "Дормаш". Праз 7 год мена-

віта на базе "Дормаша" і быў створаны Беларускі аўтамабільны

завод (БелАЗ) па вытворчасці цяжкавагавых аўтамабіляў.

У 1947 г. далі прадукцыю веласіпедны і інструментальны

заводы ў Мінску, лакамабільны завод і металаапрацоўчы камбі-

нат у Магілёве, гомельскі завод "Рухавік рэвалюцыі", швейная

фабрыка "Сцяг індустрыялізацыі" ў Віцебску, абутковая фабры-

ка ім. Калініна ў Мінску, пачала працаваць БелДРЭС.

Беларусь паступова пераўтваралася ў зборачны цэх СССР.

Безумоўна, хуткі рост цяжкай прамысловасці садзейнічаў ад-

наўленню народнай гаспадаркі. Дзякуючы намаганням усіх

рэспублік СССР, прамысловасць Беларусі была адноўлена на

даволі высокім тэхнічным і тэхналагічным узроўні.

Калі прасачыць за паказчыкамі, то можна заўважыць, што

эканамічнае развіццё заходніх абласцей БССР ішло больш

504

хуткімі тэмпамі, чым у цэлым па рэспубліцы. Тут аднаўляліся

старыя і будаваліся новыя прадпрыемствы машынабудаван-

ня, будаўнічай індустрыі, дрэваапрацоўчай, гарбарнай, абут-

ковай, харчовай і іншых галін. У іх ліку былі Ваўкавыскі

цэментны завод, Лідскі завод сельскагаспадарчага машына-

будавання, Мастоўскі фанерны камбінат, шклозавод "Нёман",

тонкасуконны камбінат і інш. Ужо ў 1948 г. валавая прадук-

цыя прамысловасці заходніх абласцей БССР амаль у 1,5 раза

перавысіла даваенны ўзровень, а яе ўдзельная вага ў агуль-

ным аб'ёме прадукцыі рэспублікі павялічылася ў 2,5 раза.

Адзначаючы пэўныя поспехі ў аднаўленні і развіцці пра-

мысловасці ў першае пасляваеннае дзесяцігоддзе, неабходна

падкрэсліць арганізатарскую ролю партыйных камітэтаў у

сгіалучэнні з цвёрдай вытворчай дысцыплінай, што захавала-

ся з ваенных часоў. Нельга таксама адмаўляць і значнасць

розных формаў спаборніцтваў: рух за эканомію сыравіны,

матэрыялаў, выпуск дадатковай прадукцыі, за калектыў-

насць наватарства - пераход ад дасягненняў асобных рабо-

чых да высокапрадукцыйнай працы брыгад, цэхаў, прадпры-

емстваў. Энтузіязм адраджэння ўмела выкарыстоўваўся

партыйна-савецкім кіраўніцтвам, што дазволіла ў сціслыя

тэрміны вырашыць праблемы аднаўлення і развіцця прамыс-

ловасці.

Дзякуючы развіццю машынабудавання і металаапрацоўкі

прамысловасць рэспублікі ў 1950 г. перавысіла даваенны

ўзровень на 20%. Але перакос у бок вытворчасці сродкаў

вытворчасці прывёў да таго, што ў заняпадзе засталіся тра-

дыцыйныя для Беларусі лёгкая, харчовая галіны, прамысло-

васць будаўнічых матэрыялаў. Абсталяванне прадпрыем-

стваў азначаных галін фізічна і маральна састарэла, не ад-

павядала патрабаванням навукова-тэхнічнага прагрэсу.

Гэта негатыўна адбівалася на забеспячэнні насельніцтва са-

мым неабходным.

Па розных прычынах болын складаным і супярэчлівым

было адраджэнне сельскагаспадарчай вытворчасці. Памер

разбурэнняў тут таксама быў велізарным. У жыццё беларус-

505

кай вёскі, здавалася, вярнулася XIII ст. - рагаціна і лучына,

драўляныя бароны, даматканае адзенне.

Для веснавога севу 1946 г. не хапала насення, мінераль-

ных угнаенняў, інвентару і машын, а МТС не былі здольны

поўнасцю выканаць вялікі аб'ём сельскагаспадарчых работ у

калгасах, таму што іх было прыкладна ў тры разы менш, чым

у даваенны час. 3-за недахопу коней і трактароў у якасці

цяглавай сілы на веснавой сяўбе выкарыстоўваліся каровы.

У плуг запрагаліся нават людзі, па 3-4 жанчыны, дзеці - так

узорвалі, засявалі значныя зямельныя плошчы.

Адной з найбольш істотных праблем, з якой сутыкнулася

сельскагаспадарчая вытворчасць БССР, стаў недахоп людскіх

рэсурсаў. Многія салдат , што вярнуліся з вайны, былі кале-

камі, няздольнымі выконваць цяжкую сялянскую работу;

іншыя, пажыўшы месяц-другі, падаваліся ў горад, рабочыя

пасёлкі, уладкоўваліся на працу ў МТС. Там прадуктовыя

карткі забяспечвалі рабочага і яго сям'ю харчаваннем, а гро-

шы давалі магчымасць набыць нейкае адзенне. Асноўную ча-

стку грашовых даходаў сельгасарцелям даводзілася выдат-

коўваць на вытворчыя патрэбы, набыццё жывёлы і сельска-

гаспадарчых прылад, гаспадарчае і грамадскае будаўніцтва.

Ва ўмовах экстэнсіўнага развіцця асноўнай крыніцай павелі-

чэння збораў збожжа і іншай прадукцыі паляводства з'яўлялася

пашырэнне пасяўных плошчаў. Вырашыць гэтую складаную

задачу без значнай колькасці рабочай сілы, без механізацыі

было немагчыма. Фонд аплаты працы аказваўся нязначным, і

энтузіязм асобных калгаснікаў вельмі слаба падмацоўваўся

матэрыяльнымі стымуламі. Калгас амаль нічога не даваў зем-

ляробам за іх самаадданую працу. Большасць калгаснікаў не

атрымлівала заработную плату. Заставалася толькі асабістая

гаспадарка, але і з яе амаль увесь прыбытак ішоў на выплату

падаткаў. Спусташэнне і голад панавалі на вёсцы.

Партыйныя органы спрабавалі палепшыць справы ў сель-

скай гаспадарцы адміністрацыйнымі метадамі. У верасні

1946 г. Савет Міністраў СССР, ЦК УКП(б) прынялі пастанову

"Аб мерах па ліквідацыі парушэнняў Статута сельскагаспа-

506

дарчай арцелі ў калгасах". У спецыяльным пункце пастановы

ўказвалася: "Устанавіць, што работнікі савецкіх, партыйных і

зямельных органаў і старшыні калгасаў, вінаватыя ў раскра-

данні і незаконным размеркаванні калгаснай маёмасці, гра-

мадскай зямлі, грашовых сродкаў, будуць здымацца з пасад і

аддавацца пад суд, як парушальнікі закона і ворагі калгаснага

ладу". Зразумелае ўсім вызначэнне "ворагі" дзейнічала болын

эфектыўна, чым пагроза парушэння закона. Пастанова вызна-

чала "незаконным размеркаваннем калгаснай маёмасці" атры-

манне сялянамі зямельных участкаў для асабістай гаспадаркі,

падсобных гаспадарак, агародаў для рабочых і служачых. Але

ж у той галодны час толькі з гэтай зямлі і кармілася значная

частка насельніцтва. Да сакавіка 1947 г. звыш 100 тыс. га

зямлі вярнулі калгасам. Акрамя таго, калгасам вярнулі сотні

галоў жывёлы, грамадскіх будынкаў, вялікую колькасць сель-

скагаспадарчай прадукцыі і каля мільёна рублёў.

У лютым 1947 г. быў праведзены Пленум ЦК УКП(б), дзе

абмяркоўваўся даклад А. А. Андрэева "Аб мерах па ўздыму

сельскай гаспадаркі ў пасляваенны перыяд". Меркавалася

ўмацаваць кадрамі кіраўніцтва, палепшыць выхаваўчую ра-

боту. Меліся і канкрэтныя эканамічныя прапановы, якія на

некаторы час маглі змяніць становішча ў сельскай гаспадар-

цы: ліквідацыя ўраўнілаўкі ў аплаце працы калгаснікаў, па-

ляпшэнне работы МТС, шырокая падрыхтоўка кадраў для

вёскі і г. д.

Разам з тым адзначым, што для працаўнікоў беларускай

вёскі другі год пасляваеннай пяцігодкі, нягледзячы на павелі-

чэнне колькасці працуючых, аказаўся найбольш напружа-

ным. У 1946 г. усходнія і паўднёвыя раёны СССР напаткала

засуха, што прынесла гаспадаркам вялікія страты. Калгасам

Беларусі быў даведзены павышаны план збожжавых паста-

вак. Сельгасарцелям, якія атрымалі нядрэнны ўраджай, нор-

мы паставак павялічылі на 50 %. Таму многія з іх, разлічыў-

шыся з дзяржавай, не змаглі забяспечыць сябе фуражом і

насенным фондам. Дзяржаўныя пастаўкі ў гады чацвёртай

пяцігодкі былі вельмі высокімі, часта без умоў канкрэтных

507

магчымасцяў той ці іншай гаспадаркі, што адмоўна ўплыва-

ла на эканоміку калгасаў і аплату працы.

Цяжкім было становішча ў жывёлагадоўлі. Грамадскае

пагалоўе ў калгасах расло хутчэй, чым прадукцыйнасць жывё-

лы. Нарыхтоўка кармоў была нездавальняючай. План пасеву

кармавых культур штогод не выконваўся, а ў некаторых гаспа-

дарках ён рэалізоўваўся толькі напалову. Сена было нарыхта-

вана ў 1949 г. на 300 тыс. тон менш даваеннага, а пагалоўе

буйной рагатай жывёлы набліжалася да ўзроўню 1940 г. Разам

з парушэннем элементарных умоў утрымання, захворваннямі

жывёлы гэта прывяло да рэзкага зніжэння надояў малака. Рост

яго вытворчасці пры нізкай прадукцыйнасці мог адбыцца, га-

лоўным чынам, за кошт павелічэння колькасці жывёлы. Для

калгасаў апошняе было эканамічна нявыгадна, але гіагалоўе

планавалася зверху і лічбы ўвесь час павялічваліся. Згодна з

пастановай Савета Міністраў СССР і ЦК УКП(б) у 1949 г.

планавалася павялічыць колькасць грамадскай буйной рагатай

жывёлы не менш чым у 2,5 раза. Гэта пацвярджае, што развіццё

сельскай гаспадаркі адбывалася на экстэнсіўнай аснове.

Нягледзячы на павелічэнне ў калгасах пагалоўя ў пара-

ўнанні з даваенным перыядам на 1/3, мяса было атрымана ў

1950 г. не меней чым у 1940 г. Вытворчасць малака не дасяг-

нула 60% даваеннага ўзроўню. Адставанне ў вытворчасці

жывёлагадоўчай прадукцыі ўскладнялі і нарыхтоўкі, якія

раслі больш высокімі тэмпамі. Усё гэта стварала вядомыя

цяжкасці ў забеспячэнні насельніцтва прадукцыяй сельскай

гаспадаркі пасля адмены картачнай сістэмы.

Буйным недахопам, які адчувальна адбіваўся на эканоміцы

калгасаў, было тое, што сродкі ад рэалізацыі дзяржаве сельс-

кагаспадарчай прадукцыі пакрывалі толькі невялікую частку

выдаткаў гаспадаркі. Сельскагаспадарчая прадукцыя пастаў-

лялася дзяржаве па цэнах намнога ніжэйшых яе сабекошту.

Асабліва значным быў разрыў паміж дзяржаўнымі закупач-

нымі цэнамі і сабекоштам прадукцыі жывёлагадоўлі. Малако

калгасы павінны былі пастаўляць па цэнах у пяць разоў ніжэй-

шымі за сабекошт. Яшчэ большай была разніца паміж дзяр-

508

жаўнымі закупачнымі цэнамі і сабекоштам прадукцыі па мясу.

Яна дасягала двух дзесяткаў разоў. Цэны на прадукты жывё-

лагадоўлі на калгасным рынку былі ў 10-12 разоў вышэйшыя

за закупачныя, але ніжэйшымі сабекошту прадукцыі і для кал-

гасаў і саўгасаў, і для сялян.

Збожжавых сапраўды высявалася больш, чым прадуглед-

жвалася планам, але паколькі ўраджайнасць была нізкая (4,5-

5,0 цэнтнераў), то сабралі на многа менш, чым меркавалася.

Бульбы замест 14,4 млн. тон атрымалі 9,5 млн. тон (пры ўрад-

жайнасці 55 цэнтнераў). Асноўнымі прычынамі нізкай ураджай-

насці ў калгасах былі недастатковы ўзровень механізацыі выт-

ворчых працэсаў, невыкананне аграмера-прыемстваў, няправ-

ільнае планаванне пасяўных плошчаў, а даволі часта і няўмелае

вядзенне гаспадаркі. Істотна адчуваліся вынікі вайны. Пры ўсіх

намаганнях працаўнікі сяла, а яны ў большасці працавалі сама-

аддана, настойліва і добрасумленна, не маглі хутка аднавіць

тое, што так бязлітасна знішчылі ворагі.

I ўсё ж вынікі маглі быць больш значнымі. Аб тым гаво-

рыць хоць бы той факт, што ў некаторых калгасах у 1950 г. з

3 тыс. працаздольных членаў сельгасарцеляў рэальна працавалі

600 чалавек, ці 20% наяўнага складу. Многія імкнуліся пераб-

рацца ў горад на прамысловыя прадпрыемствы, транспарт і ў

іншыя галіны народнай гаспадаркі, дзе заробак быў гарантава-

ны. I толькі адсутнасць пашпартоў у калгаснікаў была прычы-

най невялікай колькасці такіх добраахвотнікаў у вёсках.

У грамадстве шмат гаварылася аб дапамозе вёсцы. Але,

па сутнасці, у першае пасляваеннае дзесяцігоддзе вынікі раз-

віцця сельскай гаспадаркі былі нездавальняючымі. На пачат-

ку 1950-х гг. паказчыкі развіцця сельскай гаспадаркі БССР

былі ніжэй, чым у першы пасляваенны 1946 год. Яна аказала-

ся ў крызісным стане не толькі ў выніку ваенных разбурэн-

няў, але і страт, нанесеных ёй калектывізацыяй. У заходнебе-

ларускай вёсцы стварэнне калгасаў пачалося ў 1939-1940 гг.

У першыя пасляваенныя гады гэты працэс праходзіў даволі

марудна. Да канца 1946 г. было адноўлена і арганізавана

ўсяго 133 калгасы (0,56% усіх сялянскіх гаспадарак). Аднак у

509

лютым 1949 г. XIX з'езд КП(б)Б абвясціў у заходніх аблас-

цях масавую калектывізацыю. Для ажыццяўлення справы

пераўтварэння сельскай гаспадаркі па вопыту 1930-х гг. былі

створаны палітаддзелы МТС (студзень 1950 г.).

Калектывізацыя праводзілася даволі энергічна. На працягу

1949 г. узровень калектывізацыі дасягнуў 40%, на 1 студзеня

1950 г. у заходніх абласцях налічвалася каля 5000 калгасаў.

Да канца 1950 г. калгасы аб'ядналі больш 80% усіх сялянскіх

гаспадарак. Згодна афіцыйных звестак калектывізацыя ў за-

ходняй частцы Беларусі была завершана на працягу 1951-

1952 гг. У гэты ж час была сселена большасць хутароў,

ліквідаваны заможныя гаспадаркі, узмоцнены падатковы прэс

на аднаасобнікаў. Разбураўся жыццёвы ўклад сялянства. У

нядаўна створаных калгасах адносіны сялян да працы былі не

лепшымі. Звыклыя шмат працаваць і працаваць на сябе, кал-

гаснікі заўважалі, што ў выніку ўсім трапляе пароўну: і абібо-

кам, і руплівым. Яшчэ большае расчараванне чакала іх восен-

ню, калі калгаснікі амаль нічога не атрымалі на свае працадні.

Дадаткова прадуманым з'явілася так званае ўзбуйненне кал-

гасаў. Яно ажыццяўлялася ва ўмовах, калі тэхніка знаходзілася

ў падначаленні МТС. Таму стварэнне калгасаў-гігантаў нічога

па сутнасці не змяняла. Сельскагаспадарчая вытворчасць на

пачатку 1950-х гг. была ў крызісным стане. Збожжавая гаспа-

дарка знаходзілася на самым нізкім узроўні за ўсе пасляваенныя

гады. Палі засяваліся тытунём, кок-сагызам (каўчукавая куль-

тура), а кармоў не хапала. Надоі ад каровы ў сярэднім не

перавышалі 800 кг (узровень пачатку XX ст.). Рэзка скарачала-

ся вытворчасць у падсобных гаспадарках калгаснікаў (яна ў

1953 г. усё ж давала каля 2/3 вытворчасці мяса і 4/5 малака).

Са зменай кіраўніцтва СССР у 1953 г. былі зроблены ад-

паведныя захады, каб палепшыць сітуацыю ў сельскай гаспа-

дарцы: павялічаны закупачныя цэны і вытворчасць сельска-

гаспадарчай тэхнікі, спісана запазычанасць з калгасаў, зме-

нена сістэма падаткаабкладання асабістага надзелу вяскоўца

(плата з памеру зямельнай плошчы, а не з таго, што на ёй

вырошчвалася). Гэта, безумоўна, мела станоўчыя вынікі.

510

Матэрыяльнае становішча насельніцтва. Нямецка-фа-

шысцкая акупацыя, ваенныя дзеянні на Беларусі цяжка

адбіліся на матэрыяльным становішчы насельніцтва. Мільё-

ны людзей засталіся без прытулку, не хапала адзення, абут-

ку, іншых прадметаў, неабходных для забеспячэння элемен-

тарнай жыццядзейнасці чалавека. Дапамога накіроўвалася

з іншых рэспублік СССР, але ў большасці эканоміка СССР

у 1944-1945 гг. працавала на армію. Паляпшэнне матэры-

яльнага становішча насельніцтва Беларусі найперш магло

адбыцца толькі за кошт аднаўлення народнай гаспадаркі.

У першым пасляваенным плане аднаўлення і развіцця на-

роднай гаспадаркі заяўлялася аб тым, што на аснове росту

вытворчасці да 1950 г. даваенны ўзровень дабрабыту народа

будзе не толькі дасягнуты, але і перавышаны. Ажыццявіць

гэта было складаней. Развіццё народнай гаспадаркі БССР

пасля сусветнай вайны характарызавалася рэзкім паваротам

у бок сродкаў выгворчасці. На гэтых напрамках акцэнтава-

лася ўвага савецкіх і партыйных органаў, сюды накіроўвалі-

ся асноўныя людскія і матэрыяльныя рэсурсы, што не магло

не адбіцца на развіцці лёгкай прамысловасці і забеспячэнні

насельніцтва таварамі масавага спажывання. На дабрабыт

жыхароў Беларусі адмоўна ўплывалі і цяжкасці ў развіцці

сельскай гаспадаркі. Да таго ж паўднёвыя раёны СССР (у

тым ліку і частку Гомельскай вобласці) у 1946 г. ахапіла

засуха. Таму першыя пасляваенныя гады былі асабліва

цяжкімі. У 1946-1947 гг. захоўвалася нарміраванае забеспя-

чэнне. Хлебныя карткі ў ліпені 1946 г. атрымлівалі звыш 2,3

млн. чалавек. Іншымі харчовымі таварамі забяспечвалася

толькі насельніцтва Мінска.

Паступова асноўнай крыніцай даходаў жыхароў горада

станавілася заработная плата. У 1946 г. яна была павялічана

ў вядучых галінах прамысловасці. Нізкааплатныя катэгорыі

рабочых і служачых, студэнты і пенсіянеры атрымалі так зва-

ную "хлебную надбаўку". Яна была ўведзена адначасова з

павышэннем пайковых цэн на хлеб у сувязі з падрыхтоўкай да

адмены картачнай сістэмы (снежань 1947 г.) і пераходам да