Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

ЛЕКЦЫЯ 23

НЯМЕЦКАЯ АКУПАЦЫЯ БЕЛАРУСІ

♦ Напад Германіі на СССР

♦ Акупацыйны рэжым

♦ Калабарацыя на Беларусі

Напад Германіі на СССР. Вядома, што з першых дзён

свайго прыходу да ўлады А. Гітлер паставіў задачу ўзяць

рэванш за паражэнне Германіі ў Першай сусветнай вайне,

кампенсаваць панесеныя краінай страты. Хаця СССР не

лічыўся краінай-пераможцай і не з'яўляўся першачарговай

перашкодай германскім планам, урад Гітлера ўсё ж улічваў,

што, па меры ўзмацнення Германіі, яе палітычныя і

эканамічныя інтарэсы раней ці пазней сутыкнуцца з

непасрэднымі інтарэсамі СССР. Таму ў германскіх кіруючых

колах пачаў распрацоўвацца план вайны супраць СССР, які

ў снежні 1940 г. быў зацверджаны пад назвай "Барбароса".

Дырэктыва Вярхоўнага камандавання германскіх узброеных

сіл № 32 ад 11 чэрвеня 1941 г. сведчыць аб намеры правядзен-

ня шырокай каланіяльнай экспансіі ў Еўропе, Афрыцы, на

Бліжнім Усходзе, Міжземнамор’і і іншых раёнах свету. Неаб-

ходнай перадумовай для дасягнення сусветнага панавання

быў разгром СССР.

Другая прычына пачатку Вялікай Айчыннай вайны -

ідэалагічная. Распачынаючы савецка-германскую вайну,

германскі фашызм спадзяваўся знішчыць савецкі дзяржаўны

лад, камуністычную ідэалогію, як найбольш варожую і небяс-

печную для яго палітычную плынь сусветнага маштабу.

Адной з істотных прычын, якія прывялі да савецка-герман-

скай вайны, з'яўляецца таксама знешняя палітыка Англіі,

Францыі і ЗША напярэдадні вайны. Яны імкнуліся ўцягнуць

Германію і СССР у вайну паміж сабой, стымулявалі

гітлераўскі ўрад да агрэсіі на Усходзе.

Свой уклад у абвастрэнне адносін паміж'СССР і заходнімі

краінамі ўнесла кіраўніцтва Камінтэрна. Чацвёрты кангрэс

452

Камінтэрна ў 1936 г. паставіў перад кампартыямі галоўную

задачу: пры ўсіх абставінах перш за ўсё бараніць "дзяржаву

рабочых і сялян", г. зн. Савецкі Саюз. Гэтая палітыка, ка-

нешне, не засталася па-за ўвагай заходніх дзяржаў.

22 чэрвеня 1941 г. на світанку нямецкія ўзброеныя сілы

атакавалі дзяржаўную граніцу СССР ад Чорнага да Баран-

цава мораў.

Асабліва трагічная абстаноўка ў першыя дні і нават

гадзіны Вялікай Айчыннай вайны склалася для савецкіх вой-

скаў на Беларусі. Тут на 450-кіламетровым участку дзяржаў-

най граніцы германскае ваенчае камандаванне выкарыстала

сваю самую магутную групоўку войскаў - групу армій

"Цэнтр" (камандуючы генерал-фельдмаршал фон Ф. Бок).

Групоўка "Цэнтр" налічвала 50 дывізій, укамплектаваных па

штату ваеннага часу (з іх 9 танкавых і 6 матарызаваных),

або 820 тыс. салдат і афіцэраў, 1800 танкаў, 14 300 гармат і

мінамётаў, 1680 баявых самалётаў.

Германскім войскам з савецкага боку супрацьстаялі войскі

Заходняй Асобай ваеннай акругі, якая 22 чэрвеня 1941 г.

стала называцца Заходнім фронтам (камандуючы генерал

арміі Д.Р. Паўлаў да 30 чэрвеня 1941 г.). У колькасных

адносінах Заходні фронт складаў 44 дывізіі (24 стралковых, •

12 танкавых, 6 матарызаваных і 2 кавалерыйскія), 3 брыга-

ды, 8 умацаваных раёнаў і Пінская ваенная флатылія.

Агульная колькасць войскаў Заходняга фронту складала

627 300 салдат і афіцэраў, 2202 танкі, 10 087 гармат і

мінамётаў, 1789 баявых самалётаў. Пры гэтым адзначым,

што самалётаў новых канструкцый (МІГ-3 і ЯК-1) на

ўзбраенні савецкіх войскаў у Беларусі было толькі 303

адзінкі, танкавы парк Заходняй Асобай ваеннай акругі

налічваў 383 машыны маркі КВ і Т-34.

Пралікі ў палітыцы кіраўніцтва СССР у перадваенны час у

значнай ступені абумовіла трагедыю краіны і яе ўзброеных сіл у

першыя месяцы савецка-германскай вайны. Рэпрэсіі супраць афі-

цэрскіх кадраў Чырвонай Арміі ў канцы 30-х гг. пазбавілі Узб-

роеныя Сілы краіны больш за 40 тыс. чалавек, сярод якіх было

453

7 з 9 маршалаў, 600 генералаў (для параўнання: у гады Вялікай

Айчыннай вайны сграты савецкага генералітэту склалі 423 чала-

векі). Маршал Савецкага Саюза А.М. Васілеўскі, згадваючы

гэтыя абставіны пасля вайны, зазначыў, што каб не масавыя

рэпрэсіі камандуючых кадраў, то, "мабыць, і не было б увогуле

вайны ў сорак першым годзе". Германская разведка і генштаб

добра ведалі пра становішча і цалкам выкарысталі ўсе сродкі,

каб здзейсніць свае планы ў 1941 г.

Сталін і яго паплечнікі, безумоўна, рыхтаваліся да вялікай

вайны. Уся палітыка індустрыялізацыі была скіравана на

стварэнне цяжкай прамысловасці, ваенна-прамысловага ком-

плексу. У канцы 30-х гг. распачалося пераўзбраенне арміі,

значна павялічана яе колькасць, тэрмін ваеннай службы пра-

цягнуты да трох гадоў.

Аднак кіраўнікі Савецкага Саюза далёка не ў поўнай меры

скарысталі тыя перавагі, што меліся ў іх. Не быў выкарыста-

ны такі важны тэрытарыяльны фактар, як далучэнне да СССР

Заходняй Беларусі, Заходняй Украіны і Прыбалтыкі, калі

граніца СССР адсунулася далёка на Захад. Распачатае

будаўніцтва абарончых аб'ектаў на новай савецка-германскай

мяжы ішло марудна, прычым адначасова суправаджалася ак-

тыўным дэмантажом аналагічных умацаванняў на старой са-

вецка-польскай дзяржаўнай мяжы. Напярэдадні вайны войскі

Чырвонай Арміі нават не былі прыведзены ў стан баявой

гатоўнасці ў адпаведнасці з патрабаваннямі часу.

Сталін меў рацыю, калі лічыў, што Германія не можа

выйграць вайну ў Еўропе на два франты. На Захадзе яе

моцным праціўнікам заставалася Англія, якая да таго ж ка-

рысталася падтрымкай ЗША. Суадносіны сіл паміж Германі-

яй і СССР не давалі падстаў спадзявацца на хуткую і лёгкую

перамогу Германіі. А па ацэнках савецкага Генштаба суад-

носіны ўвогуле былі на карысць СССР.

Сталін ігнараваў верагоднасць хуткага нападу

гітлераўскай Германіі на Савецкі Саюз. Данясенні савецкіх

разведчыкаў, дзе ўказваліся дні і нават гадзіны начатку вай-

ны, патанулі ў хвалі нямецкай дэзінфармацыі. Быў

454

стратэгічны пралік у тэрмінах магчымага пачатку вайны,

зроблены асабіста Сталіным і яго акружэннем.

Савецкія войскі на пачатку вайны не былі гатовыя да адбіцця

нападу фашысцкай Германіі. Дырэктыва Наркамата абароны і

Генштаба, накіраваная позна вечарам у ваенныя акругі 21 чэр-

веня "быць у поўнай баявой гатоўнасці, сустрэць магчымы рап-

тоўны ўдар немцаў або іх саюзнікаў", ужо нічога не магла выра-

шыць. Адначасова ў гэтай дырэктыве гаварылася, што на-

падзенне можа пачацца з правакацыйных дзеянняў. "Задача на-

шых войскаў - не паддавацца ніякім правакацыйным дзеянням,

якія могуць выклікаць вялікія ўскладненні...".

Галоўны ўдар па савецкіх войсках у Беларусі германская

армія нанесла ў раёнах Брэста і Гродна ў паласе абароны 3-й і

4-й савецкіх армій. Тут колькасць нямецкіх войскаў у жывой

сіле і тэхніцы пераўзыходзіла савецкія войскі ў 5 разоў. Гэтыя

два ўдарныя кулакі павінны былі зламаць супраціўленне Чыр-

вонай Арміі з наступным выхадам на аператыўную прастору і

авалоданнем гарадамі Мінск і Смаленск.

3 самага пачатку нападу германскія войскі адчулі на сабе

моц супраціўлення, чаго яны не сустракалі ў час ваенных

дзеянняў у Еўропе. Ужо ў першыя гадзіны інтэрвенцыі на

Гродзенскім напрамку для нямецкіх войскаў склалася неспры-

яльная абстаноўка. Нягледзячы на тое, што часці Чырвонай

Арміі 23 чэрвеня 1941 г. пакінулі Гродна і адышлі за раку

Нёман, 29-я танкавая дывізія контратакавала праціўніка і

адкінула яго на некалькі кіламетраў на захад. Тэмп германс-

кага наступлення ўдалося замарудзіць. Генерал-інспектар пя-

хоты От паведамляў галоўнаму камандаванню вермахта аб

баях у раёне Гродна наступнае: "Упартае супраціўленне

рускіх прымушае нас весці бой па ўсіх правілах нашых бая-

вых статутаў. У Польшчы і на Захадзе мы маглі дазваляць

сабе пэўныя вольнасці і адыходы ад статутных прынцыпаў,

цяпер гэта рабіць стала ўжо немагчыма".

На шэрагу ўчасткаў Брэсцкага накірунку, дзе

дыслацыраваліся войскі 4-й арміі (камандуючы генерал-маёр

А.А. Карабкоў), нямецкія войскі таксама сустрэлі ўпартае

455

супраціўленне. Асабліва жорсткія баі вяліся ў раёне Брэсцкай

крэпасці. Колькасць абаронцаў крэпасці. што на доўгі час

прыкавала 45-ю, 31-ю і 34-ю нямецкія пяхотныя і 2-ю танка-

вую дывізіі, складала ўсяго каля 4 тыс. байцоў. Праціўнік

меў амаль у дзесяць разоў большую перавагу. Гарнізон

крэпасці з першых гадзін вайны змагаўся ў поўным

акружэнні. Баі ў Брэсцкай крэпасці працягваліся да канца

ліпеня 1941 г.

Мужна змагаліся з ворагам пагранічнікі. Яны з гонарам

выканалі свой воінскі абавязак. Прыклады гераізму паказалі

абаронцы мяжы з 17-га Брэсцкага пагранатрада. Да канца

стаялі байцы 86-га Аўгустоўскага, 87-га Ломжынскага і

88-га Шапятоўскага пагранатрадаў. Гераічна змагаліся

пагранічнікі заставы пад камандаваннем лейтэнанта

В.М. Усава. Яны 10 гадзін вялі няроўны бой з пераважаючымі

сіламі праціўніка.

I ўсё ж, нягледзячы на ўпартае супраціўленне часцей За-

ходняга фронту, войскі вермахта за два дні прасунуліся ў

глыб тэрыторыі Беларусі больш чым на 100 кіламетраў.

У першыя дні вайны быў дапушчаны стратэгічны пралік

савецкага ваеннага камандавання. На Беластоцкім высгупе

было сканцэнтравана 26 савецкіх дывізій, у тым ліку 8 танка-

вых і 4 матарызаваных (каля 2 тыс. танкаў і 350 тыс. салдат

і афіцэраў). Флангавыя ўдары германскіх войскаў на

Брэсцкім і Гродзенскім напрамках прывялі да таго, што гэ-

тыя сілы трапілі ў аператыўнае акружэнне і амаль не

паўплывалі на падзеі ў заходніх прыгранічных раёнах

Беларусі ў пачатку вайны.

26 чэрвеня 1941 г. нямецкія механізаваныя часці ўжо пад-

ступілі да сталіцы Беларусі. Пачалася бітва за Мінск. Войскі

13-й арміі (камандуючы генерал-лейтэнант П.М. Філатаў),

асабліва 64-я, 108-я, 161-я стралковыя дывізіі ўтрымлівалі

рубяжы да 28 чэрвеня. Гсраічна змагаліся воіны 100-й стралко-

вай дывізіі пад камандаваннем генерал-маёра І.М. Русіянава,

якія ў баях за Мінск знішчылі больш як 100танкаў і бронема-

шын праціўніка.

456

Аднак становішча абаронцаў Мінска пагаршалася. 3 паў-

днёвага захаду да сталіцы прарваўся 47-мы матарызаваны

корпус з групы Гудэрыяна. 28 чэрвеня для войскаў 13-й

арміі ўзнікла пагроза акружэння. Адзіным рашэннем у гэ-

тых умовах быў адвод войскаў арміі на Усходнім напрамку.

Лёс Мінска ў ваенна-стратэгічных адносінах быў выраша-

ны, хаця баі ў горадзе і яго прыгарадах працягваліся яшчэ

некалькі дзён.

Трагічнай была абстаноўка і ў самім Мінску ў час яго

абароны. На горад часта налятала нямецкая авіяцыя, усё

навокал гарэла. Эвакуацыя з горада не праводзілася,

кожны ратаваўся як мог. 24 чэрвеня штаб Заходняга

фронту, кіраўнікі кампартыі і ўрада рэспублікі

накіраваліся ў г. Магілёў. Аб тым, наколькі спешным быў

ад'езд, сведчыць той факт, што не эвакуіравалі нават

архіў Савета Народных Камісараў БССР, а Старшыня

Прэзідыума Вярхоўнага Савета Н.Я. Наталевіч у спешцы не

паспеў забраць са свайго сейфа спіскі членаў урада, кіруючых

работнікаў Вярхоўнага Савета, ЦК ЛКСМБ з указаннем хатніх

адрасоў і пералічэннем членаў іх сем'яў. Гэтыя дакументы каш-

тавалі жыццяў многіх людзей.

Са стратай Мінска ў акружэнне трапілі войскі 3-й, 4-й, 10-й

і значная частка сіл 13-й савецкіх армій. Па звестках нямец-

кага камандавання ў аперацыях пад Беластокам, Брэстам і

Мінскам часці вермахта захапілі ў палон 330 гыс. ваеннаслу-

жачых, больш за 3000 гармат і 3332 танкі, а таксама шмат

боепрыпасаў і вайсковай маёмасці. У выніку гэтага баяздоль-

насць Заходняга фронту істотна паменшылася.

Між тым праціўнік працягваў тараніць танкавымі клінамі

савецкую абарону на асобных участках фронту. Але з кож-

ным днём супраціўленне Чырвонай Арміі ўзмацнялася, і па-

вялічваліся страты всрмахта. Нягледзячы на тое, што

германскія войскі акружылі савецкую групоўку каля Мінска,

спроба з ходу фарсіраваць водны рубеж на Бярэзіне і выйсці

да Дняпра не завяршылася поспехам. Баі ў раёне Барысава

ішлі тры дні, і толькі 1 ліпеня часці 47-га германскага танка-

457

вага корпуса змаглі авалодаць пераправай і прарвацца на

ўсходні бераг Бярэзіны.

Упарта абараняліся часці 47-га стралковага корпуса пад

камандаваннем генерал-маёра С.І. Паветкіна і 4-га паветра-

на-дэсантнага корпуса генерал-маёра А.С. Жадава ў раёне

Бабруйска. Баі на Бярэзіне далі магчымасць замарудзіць тэм-

пы руху нямецкіх дывізій. Гэта дазволіла заняць баявыя рубя-

жы савецкім дывізіям, падцягнутым на лінію Дняпра з цэнт-

ральных раёнаў краіны.

Вельмі напружаныя баі вяліся на Смаленскім накірунку.

12-16 ліпеня цяжкія баі за Оршу вялі войскі 18-й

(камандзір палкоўнік П.К. Жывалёў) і 73-й (камандзір

палкоўнік А.І. Акімаў) стралковых дывізій са складу 20-й

арміі Заходняга фронту, а таксама знішчальны батальён з

ліку 1200 мясцовых жыхароў. Пад Оршай 14 ліпеня ўпершы-

ню нанесла ўдар па ворагу батарэя рэактыўных установак

("кацюш") пад камандаваннем капітана І.А. Флёрава.

3 3 па 26 ліпеня савецкія войскі гераічна абаранялі

Магілёў. Каб хутчэй захапіць горад, праціўнік сканцэнтра-

ваў тут 4 пяхотныя і 1 танкавую дывізіі, матарызаваны полк

СС "Вялікая Германія" і іншыя вайсковыя фарміраванні. Ім

супрацьстаялі часці 61-га стралковага корпуса (камандзір

генерал-маёр Ф.А. Бакунін) і байцы народнага апалчэння.

Толькі воінамі 172-й дывізіі (камандзір генерал-маёр

М.Ц. Раманаў) за 10 дзён баявых дзеянняў было знішчана

179 танкаў і бронетранспарцёраў, каля 4 тыс. салдат і

афіцэраў праціўніка. У гэты ж час кровапралітныя баі ішлі на

подступах да Віцебска і Гомеля.

Разам з воінамі Чырвонай Арміі на беларускай зямлі суп-

раць захопнікаў змагаліся і дзесяткі тысяч мясцовых жыха-

роў. На тэрыторыі Віцебскай, Гомельскай, Магілёўскай і Па-

лескай абласцей было створана больш як 200 фарміраванняў

народнага апалчэння, якое налічвала 33 тыс. чалавек і 78

знішчальных батальёнаў колькасцю 13 067 чалавек. Гомель

абаранялі 6700 апалчэнцаў і 19 знішчальных батальёнаў

колькасцю 2643 байцы. Потым частка з іх адышла з часцямі

458

Чырвонай Арміі, на базе некаторых былі створаны

партызанскія атрады.

Адначасова з абарончымі баямі камандаванне Чырвонай

Арміі летам 1941 г. правяло шэраг наступальных аперацый. 3

мэтай умацавання сваіх пазіцый на рубяжы рэк Заходняя

Дзвіна-Днепр 6 ліпеня 1941 г. войскі 20-й арміі (камандуючы

генерал-лейтэнант П.А. Курачкін) сіламі 5-га і 7-га

механізаваных корпусаў нанеслі контрудар у напрамку Сян-

но-Лепель. Адбылася буйнейшая танкавая бітва з пачатку

Другой сусветнай вайны, у якой з абодвух бакоў удзельнічала

больш як 1500 танкаў і бронемашын. Праціўнік быў адкінуты

ў напрамку Лепеля на 30-40 кіламетраў. Нягледзячы на тое,

што германскія войскі панеслі тут значныя страты, савецкім

войскам дасягнуць пастаўленай задачы ў поўным аб'ёме не

ўдалося. 7-мы механізаваны корпус быў спынены войскамі

47-га нямецкага матарызаванага корпуса на подступах да

Лепеля, а 5-ты савецкі корпус апынуўся ў складаных умовах

аператыўнага акружэння. У ходзе цяжкіх кровапралітных

баёў напрыканцы дня 10 ліпеня 1941 г. з акружэння ў раён

Оршы выйшла толькі частка савецкіх войскаў, што

ўдзельнічалі ў аперацыі.

Другой значнай наступальнай аперацыяй савецкіх войскаў

на Беларусі летам 1941 г. з'яўляецца Рагачоўска-Жлобінская

аперацыя, праведзеная войскамі 21-й арміі (камандуючы ге-

нерал-палкоўнік Ф.І. Кузняцоў). На вастрыні ўдару

знаходзіўся 63-ці стралковы корпус пад камандаваннем гене-

рал-лейтэнанта Л.Р. Пятроўскага. 13 ліпеня ён правёў контрудар,

вызваліў гарады Рагачоў і Жлобін. Нямецкія войскі былі

адкінуты на 20-30 кіламетраў у напрамку Бабруйска, але ў

баі загінуў генерал Пятроўскі. Контрудар войскаў 21-й арміі

скаваў сілы 8 нямецкіх дывізій, што не дазволіла ім хутка

фарсіраваць Днепр і выйсці на аператыўную прастору ў на-

прамку Рослаўль-Смаленск.

Баявыя дзеянні часцей Чырвонай Арміі, атрадаў народна-

га апалчэння і знішчальных батальёнаў на Беларусі выклікалі

трывогу ў стаўцы вярхоўнага галоўнакамандавання Германіі.

459

Нямецкія войскі спынілі наступленне ў канцы ліпеня 1941 г.

на Смаленскім напрамку і перайшлі да ўмацавання флангаў

групы армій "Цэнтр". У гэтых умовах Гомельскі напрамак на-

быў выключнае значэнне. Ён прыкрываў стык паміж Заходнім і

Паўднёва-Заходнім франтамі. Улічваючы гэту акалічнасць, са-

вецкае камандаванне, каб зручней кіраваць войскамі, 24 ліпеня

на базе 21-й і 13-й армій стварыла Цэнтральны фронт. Каманду-

ючым якога быў прызначаны генерал-палкоўнік Ф.І. Кузняцоў.

3 самага пачатку войскі створанага фронту апынуліся ў

цяжкіх умовах. У першай дэкадзе жніўня нямецкае каман-

даванне, сканцэнтраваўшы супраць войскаў фронту звыш

25 дывізій, галоўным чынам танкавых і матарызаваных,

разгарнула наступленне. Баі за Гомель працягваліся амаль

20 дзён. Пад сценамі горада вермахт страціў звыш 80 тыс.

сваіх салдат і афіцэраў, каля 200 танкаў і 100 самалётаў. I

толькі ў ноч з 19 на 20 жніўня 1941 г. Гомель быў пакінуты

савецкімі войскамі і апалчэнцамі. Да пачатку верасня 1941 г.

уся тэрыторыя Беларусі была акупіравана нямецкімі войскамі.

Апраўдваючы няўдачы і страты на пачатковым этапе вай-

ны, кіраўніцтва Савецкага Саюза на чале з Сталіным

абвінаваціла ва ўсіх грахах камандаванне Заходняга фронту

з яго камандуючым Д.Р. Паўлавым. Военачальнікі былі асу-

джаны і расстраляны.

У ходзе абарончых баёў войскі Чырвонай Арміі страцілі

1,5 млн. чалавек забітых, параненых і тых, што трапілі ў

палон, а таксама 10 тыс. гармат і мінамётаў, 5 тыс. танкаў і

2 тыс. баявых самалётаў. Аднак быў нанесены адчувальны

ўрон групе армій "Цэнтр". Вермахт страціў у 1941 г. на

Беларусі каля 1000 танкаў і 150 тыс. ваеннаслужачых

забітымі і параненымі.

Абарончыя баі ў Беларусі далі магчымасць савецкаму ка-

мандаванню разгарнуць войскі другога стратэгічнага эшало-

на на рубяжы рэк Заходняя Дзвіна-Днепр, дазволілі

мабілізаваць непасрэдныя рэзервы краіны, каб даць адпор

ворагу. Намечаныя камандаваннем вермахта тэрміны захопу

Смаленска і Масквы былі сарваны.

460

Адначасова з ваеннымі дзеяннямі ішла інтэнсіўная работа

па мабілізацыі людскіх і тэхнічных рэсурсаў рэспублікі. неаб-

ходных для барацьбы з германскімі захопнікамі. 3 першага

дня вайны раённыя ваенкаматы і пункты мабілізацыі на Бе-

ларусі распачалі прызыў усіх рэзервістаў у дзеячую армію.

Звыш 27 тыс. жыхароў беларускай сталіцы з 23 па 27 чэр-

веня 1941 г. папоўнілі колькасны склад 2-га і 44-га стралко-

вых корпусаў, якія абаранялі горад. Частка з іх увайшла ў

склад 1-га Мінскага палка, які быў сфарміраваны 27 чэрвеня

на чыгуначнай станцыі Калодзішчы. Многія з іх загінулі.

абараняючы родны горад.

Мабілізацыя прайшла на тэрыторыі Віцебскай, Гомель-

скай, Магілёўскай і Палескай абласцей. У заходніх абласцях

былі прызваны толькі асобныя катэгорыі камандна-паліты ч-

нага складу. Хуткі рух нямецкіх войскаў не дазволіў адпа-

ведным чынам рэалізаваць мабілізацыйны план на ўсёй тэры-

торыі рэспублікі. У ліпені-жніўні часці Чырвонай Арміі па-

поўніліся амаль на 500 тыс. чалавек з ліку прызваных у

дзеючую армію жыхароў Беларусі.

Чырвоная Армія атрымала ад гаспадарчых п адпрыем-

стваў і ўстаноў Беларусі ў чэрвені-жніўні 1941 г. звыш

20 тыс. аўтамашын, каля 10 тыс. трактароў, 35 тыс. коней,

20 тыс. тон прадуктаў харчавання і фуражу. Акрамя таго, на

будаўніцтве абарончых аб'екгаў працавалі каля 2 млн. жыха-

роў Беларусі. За кароткі прамежак часу былі створаны аба-

рончыя рубяжы вакол Магілёва, Гомеля, Віцебска, Оршы,

Быхава, а таксама на берагах Дняпра, Заходняй Дзвіны і

Сожа. Так, за некалькі дзён жыхары г. Гомеля выкапалі ва-

кол горада процітанкавы роў працягласцю звыш 25 кіламет-

раў. Штодзённа на будаўніцтве абарончых аб'екгаў горада пра-

цавала болей 10 тыс. гамяльчан.

У адпаведнасці з дырэктывай ЦК КП(б)Б аб арганізацыі

барацьбы з варожымі дыверсантамі і парашутыстамі ад

23 чэрвеня 1941 г. пачалі ствараць знішчальныя батальёны і

атрады самааховы. 15 ліпеня 1941 г. на гэрыторыі Беларусі ўжо

Дзейнічала 78 знішчальных батальёнаў (13 067 чал.), 300 атра-

461