Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

польскіх ваенных фарміраванняў у паласе Беларускага фрон-

ту пад Кобрынам, Гродна, Вільнюсам, Сапоцкінам. Найбольш

упартыя баі разгарнуліся 20-21 верасня ў Гродне, дзе было

забіта 47 чалавек і 156 паранена. Усяго страты Беларускага

фронту склалі 316 забітых і 642 параненых.

Некалькі тысяч беларусаў у складзе польскіх ваенных час-

цей перабралася на Захад, у Францыю, Англію. Немалая іх

колькасць апынулася на Захадзе разам з арміяй Андэрса.

Беларусы прынялі актыўны ўдзел на франтах Заходняй Еўро-

пы. Яны штурмавалі Монтэ-Касіна ў Італіі, вызвалялі Нарве-

гію і Францыю. Пасля заканчэння вайны адны з іх засталіся

на Заходзе, другія вярнуліся ў Беларусь. Многія з гэтых муж-

ных вайскоўцаў толькі ў 90-х гадах атрымалі баявыя ўзнага-

роды і прызначаныя ім урадамі Польшчы і іншых еўрапейскіх

дзяржаў.

Уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР. У ходзе ваеннай

аперацыі 1939 г. войскі Беларускага фронту 19 верасня за-

нялі Вільна. Брэст і Беласток, занятыя да гэтага часу ня-

мецкімі войскамі, 22 верасня былі перададзены савецкаму

камандаванню. 24 верасня войскі Чырвонай Арміі занялі Ма-

ларыту, дзе было інтэрніравана да 6 тыс. польскіх вайскоўцаў,

25 верасня Бельск-Падляску і Браньск. Яшчэ 22 верасня было

падпісана савецка-германскае камюніке, згодна з якім дэмар-

кацыйная лінія паміж германскай і савецкай арміямі павінна

была праходзіць уздоўж рэк Піса, Нарэў, Буг, Сан. Аднак

гэтая мяжа праіснавала ўсяго адзін тыдзень. У адпаведнасці з

сакрэтным дадатковым пратаколам, прыкладзеным да дага-

вора аб дружбе і мяжы паміж СССР і Германіяй ад 28 верас-

ня 1939 г., усходняя частка Варшаўскага ваяводства і Люблін-

скае адыходзілі Германіі. У сферу інтарэсаў савецкай дзяржа-

вы ўключалася тэрыторыя Літвы.

У канчатковым варыянце савецка-германскіх перамоў да

заходнебеларускіх этнічных зямель былі далучаны заходнія

паветы Беластоцкага ваяводства з пераважна польскім на-

сельніцтвам (без Сувалкаўскага павета і большай часткі Аў-

густоўскага), а таксама поўнасцю Ломжынскі павет, усход-

442

нія часткі Астралэнцкага і Востраў-Мазавецкага паветаў

Варшаўскага ваяводства.

Большасць сялян, рабочых, рамеснікаў, інтэлігенцыі За-

ходняй Беларусі сустракалі Чырвоную Армію як вызвалі-

цельніцу. Яшчэ да прыходу савецкіх вайсковых часцей у

некаторых месцах ствараліся партызанскія атрады, адбыва-

лася раззбраенне паліцыі, асаднікаў. У сёлах і мястэчках фар-

міраваліся рэўкамы, якія бралі ўладныя функцыі.

Амаль адначасова з прасоўваннем войскаў Чырвонай

Арміі ў глыб Заходняй Беларусі пачалася праца па наладж-

ванню новага ладу жыцця. У ваяводствах і ўсіх павятовых

цэнтрах былі створаны часовыя ўпраўленні, як органы новай

улады, у сельскай мясцовасці - сялянскія камітэты. Часовыя

ўпраўленні ўводзілі на фабрыках і заводах камітэты рабочага

кантролю, забяспечвалі насельніцтва харчаваннем, наладж-

валі медыцынскае абслугоўванне, рэгулявалі цэны на тавары

і прадукты, вялі барацьбу са спекуляцыяй, адчынялі школы.

Часовыя ўпраўленні з'яўляліся цэнтрамі палітычнага, гаспа-

дарчага і культурнага жыцця краю. Пры іх ствараліся атра-

ды рабочай гвардыі.

Сялянскія камітэты дзялілі памешчыцкую, асадніцкую,

царкоўную землі, бралі на ўлік маёмасць, інвентар, жывёлу і

запасы збожжа ў маёнтках. Малазямельныя і беззямельныя ся-

ляне атрымалі 431 тыс. га ворнай зямлі, 14 тыс. коней і 33,4 тыс.

кароў, ім выдзелілі зерне на пасеў. У выніку было ліквідавана

памешчыцкае землеўладанне, значна павялічылася серадняц-

кая праслойка ў вёсцы.

Ужо восенню 1939 г. было адкрыта шмат новых школ. У

1940 г. у заходніх абласцях працавалі 5643 сярэднія, сяміга-

довыя і пачатковыя школы, з іх 4278 - з беларускай мовай

навучання. Дзесяткі тысяч дзяцей сялян і рабочых пайшлі

вучыцца ў школы. Адкрыліся бальніцы, амбулаторыі, меды-

цынскія пункты, якія бясплатна абслугоўвалі насельніцтва.

20 верасня арганізацыйна-інструктарскі аддзел ЦК склаў

спісы работнікаў для часовых упраўленняў, былі падабраны

кандыдатуры на кіруючыя партыйныя і савецкія пасады. Уся-

443

го да кастрычніка 1940 г. на працу ў Беластоцкую вобласць

было накіравана 12 396 чал., Брэсцкую - 5989.

Практычна ўсе асноўныя пытанні краю вырашаліся ў Маскве.

Аб гэтым сведчыць пастанова Палітбюро ЦК УКП(б) ад 1 каст-

рычніка 1939 г. "Пытанні Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны",

якая складалася з 33 пунктаў. Пастанова абавязвала склікаць

Украінскі і Беларускі Народныя сходы з выбарных, вызначала

змест рашэнняў, якія павінны былі прымацца на сходах.

Для правядзення выбараў было створана 929 акруг па

прынцыпу: 5 тыс. выбаршчыкаў на акругу. Права вылучэння

кандыдатаў у дэпугаты Народнага сходу атрымалі Часовыя

ўпраўленні, сялянскія камітэты, сходы рабочых на гірадпры-

емствах і байцоў рабочай гвардыі, а таксама прадстаўнікоў

інтэлігенцыі.

Выбары ў Народны сход праводзіліся пры надзвычай высо-

кай палітычнай актыўнасці насельніцтва краю. Гэта быў усе-

народны плебісцыт, пераважная большасць удзельнікаў якога

выказалася ў падтрымку ўсталявання Савецкай улады, палі-

тыкі правядзення радыкальных сацыяльна-эканамічных пераў-

тварэнняў, за ўз'яднанне беларускага народа ў адзінай нацыя-

нальнай дзяржаве. У выбарах 22 кастрычніка з агульнай коль-

касці 2 763 190 выбаршчыкаў у галасаванні ўдзельнічала

2 672 280 чалавек (96,71%). Было абрана 929 дэпутатаў.

Супраць галасавалі 247 245 выбаршчыкаў (9,3%). Прызнаны

несапраўднымі 14 932 бюлетэні. У двух выбарчых акругах

Высока-Мазавецкага павета кандыдаты не атрымалі боль-

шасці, і выбары былі праведзены паўторна. Мела месца выс-

таўленне кандыдатаў, незалежна ад прапанаваных уладамі,

спробы зрыву перадвыбарных сходаў.

Сярод абраных дэпутатаў Народнага сходу пераважалі

былыя актыўныя ўдзельнікі рэвалюцыйна-вызваленчага руху

ў Заходняй Беларусі: П. Дзмітрук, В. Каляда, В. Ласковіч,

I. Малец, С. Малько, М. Машара, С. Пацяруха, П. Пестрак,

М. Піскун, С. Прытыцкі, В. Пырко, I. Райскі, Ф. Савіцкі,

М. Серада, А. Свяргун, Р. Сяржант, А. Федасюк, У. Царук,

Г. Шагун, Л. Шайкоўскі і інш. Некаторыя з іх у якасці паліт-

444

зняволеных правялі па 10 і больш гадоў у турмах Полыпчы.

Па сацыяльнаму складу сярод абраных дэпутагаў пераважалі

прадстаўнікі сялянства - 563, рабочых - 197, інтэлігенцыі -

112, ,служачых - 29, саматужнікаў - 25. Сярод іх беларусаў

налічвалася 621, палякаў - 127, яўрэяў - 72, украінцаў - 53,

рускіх 43 і 13 прадстаўнікоў іншых нацыянальнасцяў. Пася-

джэнні Народнага сходу пачаліся 28 кастрычніка ў гарадскім

тэатры Беластока ў святочнай а тмасферы. На сходзе прысут-

нічалі прадстаўнікі ўрада БССР, народныя паэты Беларусі

Я. Купала, Я. Колас. Па дакладу дэпутата С. Прытыцкага,

якога польскія ўлады ў 1936 г. прыгаварылі двойчы да смярот-

нага пакарання, сход 29 кастрычніка адзінагалосна прыняў

дэкларацыю аб народнай уладзе. У ёй абвяшчалася аб уста-

наўленні Савецкай улады на тэрыторыі Заходняй Беларусі,

якая будзе "належаць працоўным горада і вёскі ў асобе Саве-

таў дэпутатаў працоўных". Таксама адзінагалосна была пры-

нята дэкларацыя аб уваходжанні Заходняй Беларусі ў склад

БССР. У ёй змяшчаўся зварот да Вярхоўных Саветаў СССР і

БССР аб прыняцці Заходняй Беларусі ў склад Савецкага Саюза і

Беларускай ССР, аб'яднанні беларускага народа ў адзіную дзяр-

жаву ў мэтах "пакласці канец раз’яднанню беларускага народа".

У апошні дзень работы сходу 30 кастрычніка таксама адзі-

нагалосна былі прыняты дэкларацыі аб нацыяналізацыі бан-

каў і буйной прамысловасці і канфіскацыі памешчыцкіх зя-

мель. Сход выбраў паўнамоцную камісію ў складзе 66 чалавек

для паездкі ў Маскву, каб перадаць рашэнне адносна ўступ-

лення Заходняй Беларусі ў склад Савецкага Саюза. 17 верасня

Народны сход абвясціў Днём усенароднага свята.

Нечарговая пятая сесія Вярхоўнага Савета СССР на

апошнім пасяджэнні 2 лістапада прыняла Закон аб уключэнні

Заходняй Беларусі ў склад СССР і аб'яднанні з БССР. Працэс

юрыдычна-прававога афармлення прыняцця Заходняй Бела-

русі ў склад БССР быў завершаны 12 лістапада 1939 г. на

нечарговай трэцяй сесіі Вярхоўнага Савета БССР.

Тэрыторыя, якая ўвайшла ў склад Беларускай ССР, скла-

дала амаль 100 тыс. км2 з насельніцтвам 4,7 млн. чалавек.

445

Плошча БССР павялічылася да 225,6 тыс. км:, а насельніцт-

ва да 10,3 млн. чалавек. 5 снежня 1939 г. Прэзідыум Вярхоў-

нага Савета БССР увёў новае адміністрацыйна-тэрытары-

яльнае дзяленне. Было створана 5 абласцей: Баранавіцкая,

Беластоцкая, Брэсцкая, Вілейская, Пінская і 101 раён у раз-

ліку на 35-50 тыс. жыхароў. Канчатковае фарміраванне орга-

наў улады завяршылася толькі ў канцы года, калі адбыліся

выбары ў сельскія, раённыя, гарадскія, абласныя Саветы дэ-

путатаў працоўных.

Але разам са станоўчымі момантамі ў жыцці жыхароў

краю паявіліся некаторыя праблемы. У шэрагу выпадкаў на-

кіраваныя на працу ў Заходнюю Беларусь работнікі ігнара-

валі мясцовы лад жыцця, традыцыі насельніцтва. Здаралася

неабаснаванае адхіленне ад працы спецыялістаў польскай

нацыянальнасці, прымусовая рэарганізацыя польскіх школ у

беларускія ці рускія, ігнараванне патрэб гаспадарак адна-

асобнікаў.

Адмоўна была ўспрынята жыхарамі Заходняй Беларусі пе-

радача Сталіным Літве 10 кастрычніка 1939 г. Вільні і воб-

ласці (Віленска-Трокскі, частка тэрыторыі Свянцянскага і

Браслаўскага паветаў) агульнай плошчай 6900 км2.

БССР у псрадваенныя гады. За два перадваенныя дзесяці-

годдзі БССР дасягнула значных поспехаў у развіцці народ-

най гаспадаркі, культуры і адукацыі. Яна ператварылася з

аграрнай у індустрыяльна-аграрную краіну. З'явіліся машы-

набудаўнічая, дрэваапрацоўчая, тэкстыльная і іншыя новыя

галіны прамысловасці.

Уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР паскорыла эканаміч-

нае развіццё гэтага рэгіёна. На прамысловае будаўніцтва ў

заходніх абласцях былі асігнаваны значныя сумы. Аднаўляліся і

пашыраліся прамысловыя прадпрыемствы, вялося будаўніцтва

новых. Праз год пасля ўз'яднання ў заходніх абласцях рэспублікі

дзейнічалі 392 прадпрыемствы, на кожным з якіх працавала

рабочых болып чым па 20 чалавек. Аб'ём прамысловай прадук-

цыі павялічыўся ў канцы 1940 г. амаль у 2 разы ў параўнанні з

1938 г. і склаў 27,6% прамысловай вытворчасці рэспублікі. У

446

другой палове 1940 г. у заходніх абласцях пачалося інтэнсіўнае

будаўніцтва аэрадромаў, мастоў, віядукаў, пад'язных дарог.

Улічваючы прыгранічнае размяшчэнне рэспублікі, Савец-

кае кіраўніцтва ў мэтах ўмацавання абараназдольнасці на-

давала асаблівае значэнне развіццю транспарту. У кастрычніку

1939 г. была прынята пастанова ЦК УКП(б) і Саўнаркама СССР

аб перакладцы чыгуначнага палатна Негарэлае-Брэст, а такса-

ма Львоў-Перамышль і павелічэнні іх прапускной здольнасці.

Працягласць чыгункі на тэрыторыі БССР у 1940 г. дасягну-

ла 5,7 тыс. км супраць 3,8 тыс. км у 1913 г. За кароткі час была

рэканструявана ўся чыгуначная гаспадарка. Грузаабарот бела-

рускай чыгункі ў параўнанні з 1913 г. павялічыўся ў 4 разы.

Рачны флот папоўніўся новымі буксірамі і самаходнымі суднамі.

Была створана сетка суднарамонтных і суднабудаўнічых верфяў.

Адначасова праходзіла будаўніцтва новых і рэканструк-

цыя старых аўтамабільных дарог. Даўжыня аўтадарог з цвёр-

дым пакрыццём перавысіла 11 тыс. км. Шашэйныя дарогі

звязалі Мінск з абласнымі і многімі раённымі цэнтрамі. Ішоў

бесперапынны працэс папаўнення аўтамабільнага парка рэс-

публікі новымі машынамі. Напярэдадні вайны аўтапарк Бе-

ларусі налічваў звыш 21 тыс. аўтамабіляў.

Разам з тым прамысловасць Беларусі перад вайной сутык-

нулася з пэўнымі цяжкасцямі і складанасцямі. Павялічылася

колькасць недабудаваных прамысловых і сацыяльных аб'ек-

таў. Многія прадпрыемствы працавалі нерытмічна. У 1940 г.

прамысловасць будаўнічых матэрыялаў, папяровая і лясная

галіны не выканалі пастаўленых планаў.

У канцы 30-х гадоў удалося стабілізаваць становішча ў

сельскай гаспадарцы. Партыйныя камітэты набылі вопыт

кіравання і арганізацыі сельскагаспадарчай вытворчасці.

Удалося падрыхтаваць кадры дырэктараў МТС, старшынь

калгасаў. У 1941 г. на палях 10 тыс. калгасаў працавала

больш за 13 тыс. трактароў, 1590 камбайнаў, каля 3 тыс.

сеялак, 1340 бульбасаджалак і бульбакапалак, звыш 1240

ільноцерабілак. У сельскай гаспадарцы рэспублікі ў 1940 г.

працавала больш за 6 тыс. грузавых аўтамабіляў. Дзякуючы

447

гэтаму тэхнічнаму парку ўдалося павысіць ураджайнасць

сельскай гаспадарчай вытворчасці. Павялічылася і пагалоўе

жывёлы.

Аднак працэс механізацыі ў сельскай гаспадарцы стрымлі-

ваўся недахопамі ў рабоце машынна-трактарных станцый.

Адчуваўся значны недахват механізатараў, не хапала кад-

раў-спецыялістаў.

Партыйна-савецкае кіраўніцтва не ставіла задачу суцэль-

най калектывізацыі на далучаных тэрыторыях. У адносінах

да заможных сялян праводзілася палітыка абмежавання шля-

хам павышэння грашовых і натуральных падаткаў. Былі

ўстаноўлены нормы землекарыстання ў памеры 10, 12 і 15 га

зямлі ў залежнасці ад урадлівасці глебы і складу сям'і. Адна-

часова ўжо з восені 1939 г. пачалося фарміраванне калгасна-

саўгаснай сістэмы. Калгасы і саўгасы ствараліся на аснове

маёмасці памешчыкаў. У калгасы запісваліся маламаёмас-

ныя слаі сялянства, бо бачылі ў гэтым выйсце, як выратавац-

ца ад беднасці. Да чэрвеня 1941 г. была створана 1115 калга-

саў і 28 саўгасаў, якія аб'ядноўвалі каля 7% гаспадарак і 7,8%

зямлі. Іх абслугоўвалі 101 МТС, у якіх налічвалася 997 трак-

тароў, 368 сеялак і 193 аўтамашыны.

Галоўнай праблемай беларускай вёскі ў даваенны час

было тое, што калектыўныя гаспадаркі былі рэзка абмежава-

ны ў самастойнасці. Сістэма дырэктыўнага планавання, аба-

вязковыя пастаўкі прадукцыі дзяржаве, бюракратычнае ка-

мандаванне калгасамі - вось асноўныя прычыны іх марудна-

га развіцця.

Афіцыйная статыстыка ў даваенныя гады паказвала рост

рэальных даходаў працоўных. Аднак матэрыяльнае станові-

шча ўсіх слаёў савецкага грамадства, у тым ліку і насельніцт-

ва Беларусі, не палепшылася. У параўнанні з перыядам нэпа

беларускі селянін у канцы 30-х гг. меней ужываў хлеба, мяса,

малака. Цэны на збожжа і шэраг іншых прадуктаў харчавання

не кампенсавалі выдаткаў на іх вытворчасць. Яны былі ў

10-12 разоў ніжэйшыя за рыначныя. Пагоршылася станові-

шча і гарадскога насельніцтва. Індэкс рознічных цэн у 1940 г.

448

быў у 6,3 раза вышэйшы ў параўнанні з 1928 г., павялічыліся цэны

на асноўныя харчовыя прадукты, прамысловыя тавары. Рэальная

заработная плата дасягнула ўзроўню 1928 г. толькі ў 1940 г.

Сваю незадаволенасць выказвалі жыхары заходніх аблас-

цей Беларусі. У першыя месяцы Савецкай улады матэрыяль-

нае становішча сельскага насельніцтва выразна палепшыла-

ся. Паўплывала на гэта галоўным чынам змяншэнне павін-

насцяў, зніжэнне цэн на прамысловыя тавары. Мясцовыя

органы ўлады дазвалялі сялянам (бясплатна ці танна) карыс-

тацца былымі панскімі лясамі для будаўніцтва жылля або

гаспадарчых пабудоў. Але даступнасць да танных тавараў

аказалася кароткатэрміновай. Пасля некалькіх месяцаў, калі

вычарпаліся запасы на былых польскіх складах і былі абме-

жаваны пастаўкі прамысловых тавараў з СССР, узніклі за-

бытыя тут чэргі.

Вялікай памылкай з'явілася нацыяналізацыя аб'ектаў ганд-

лю, дробных прадпрыемстваў. Гэта прывяло да дэфіцыту та-

вараў шырокага спажывання, росту цэн на іх.

Вядома, што паспяховае развіццё эканомікі, абараназдоль-

насць краіны непасрэдна залежаць ад стану развіцця адукацыі

і навукі. Невыпадкова ў 1940 г. у Беларусі студэнтаў вышэй-

шых навучальных устаноў у разліку на 10 тыс. жыхароў было

больш, чым у Англіі, Германіі, Францыі і Італіі; БССР мела

51 навукова-даследчую ўстанову. Значная ўвага ўдзялялася

ахове здароўя насельніцтва. У гарадах і вёсках БССР працава-

ла каля 5 тыс. урачоў, што амаль у 5 разоў больш, чым да

рэвалюцыі. На тэрыторыі рэспублікі працавалі звыш 4 тыс. ма-

савых бібліятэк, 20 тэатраў, 4 тыс. клубаў і 25 музеяў.

У Заходняй Беларусі, дзе практычна адсутнічалі вышэй-

шыя навучальныя ўстановы, у 1940 г. пачалі працаваць педа-

гагічны і вячэрні настаўніцкі інстытуты ў Беластоку, настаў-

ніцкія інстытуты ў Гродне, Баранавічах і Пінску, настаўніцкія

курсы ў Брэсце, Маладзечне і Лідзе. Функцыяніравала такса-

ма 8 медыцынскіх і 7 народнагаспадарчых тэхнікумаў. Пра-

цавалі 5 драматычных тэатраў, 220 бібліятэк, 100 кінатэат-

раў, 92 дамы культуры.

15 Зак. 2283

449

У адпаведнасці з патрабаваннямі часу кіраўніцтва Бела-

русі імкнулася шырока разгарнуць дзейнасць грамадскіх аба-

рончых арганізацый. Толькі ў Асаавіяхіме ў 1940 г. налічва-

лася звыш 200 тыс. чалавек, было падрыхтавана напярэдадні

вайны каля 500 парашутыстаў, 6450 кулямётчыкаў, 500 снай-

пераў, а таксама 720 тыс. "варашылаўскіх стралкоў" і значкі-

стаў "Гатоў да працы і абароны", "Гатоў да проціпаветранай

і проціхімічнай абароны". Аэраклубы БССР толькі ў 1939 г.

падрыхтавалі 1112 лётчыкаў. Праўда, якасны стан работы

жадаў лепшага. Падзеі Вялікай Айчыннай вайны паказалі,

што ваенна-эканамічны патэнцыял краіны не быў выкарыс-

таны ў поўнай меры для ўмацавання абараназдольнасці.

Напружанасць у грамадстве выклікалі арышты і дэпарта-

цыі ў заходніх абласцях рэспублікі. Яшчэ ў канцы верасня

1939 г. былі арыштаваны вядомыя беларускія нацыянальныя

дзеячы - А. Луцкевіч, В. Багдановіч, У. Самойла, Ян Пазняк,

Ад. Станкевіч, М. Касцевіч і іншыя, якія не прымалі сацыялі-

стычнай ідэі, але актыўна ўдзельнічалі ў вызваленчым руху.

Згодна з рашэннем кіраўніка НКУС СССР Л. Берыі ад 5 снеж-

ня з заходніх абласцей Беларусі высяленню падлягалі работнікі

лясной аховы і ваенныя асаднікі. 3 лютага 1940 г. па 20 чэрве-

ня 1941 г. было рэпрэсіравана больш як 125 тыс. чалавек.

Сярод дэпарціраваных былі не толькі асаднікі, работнікі ляс-

ной аховы, члены іх сямей, але арыштаваныя раней паліцэйс-

кія, жандармы, фабрыканты, памешчыкі і асобы, якія падазра-

валіся ў прыналежнасці да антысавецкіх арганізацый.

Складаным было і ваенна-палітычнае становішча на Бела-

русі ў 1939-1941 гг. 3 восені 1939 г. у заходніх раёнах Бела-

русі пачало дзейнічаць польскае падполле, якое імкнулася

адрадзіць польскую дзяржаву ў даваенных межах. Самай уп-

лывовай падпольнай арганізацыяй быў "Саюз узброенай ба-

рацьбы". Сумесна з арганізацыямі "Саюз польскіх патрыё-

таў", "Стральцы", "Сокал", "Вызваленцы", "Партызанка" вялі

антысавецкую прапаганду, стваралі тайныя арсеналы зброі,

праводзілі асобныя тэрарыстычныя акты супраць ваеннаслу-

жачых Чырвонай Арміі, супрацоўнікаў НКУС і актывістаў

450

савецкіх устаноў. Напрыклад, у час аднаго з мерапрыем-

стваў у гарадскім Доме культуры Аўгустова Беластоцкай

вобласці, у якім удзельнічалі мясцовая моладзь і савецкія

ваеннаслужачыя, баявікі з польскага падполля кінулі ў вокны

некалькі гранат. У выніку - шмат ахвяр.

Загадзя рыхтаваўся да вайны і нямецкі бок. На плануемым

тэатры баявых дзеянняў немцы стварылі шырокую развед-

вальную сетку. Склалася вельмі напружанае становішча на

дзяржаўнай граніцы. Толькі на ўчастку 17-га Брэсцкага паг-

ранатрада (працягам у 180 км) у 1940 г. затрымана 1242 варо-

жыя лазутчыкі і дыверсанты. Многія агенты здолелі прабрац-

ца на тэрыторыю БССР і стварыць там свае дыверсійныя

цэнтры. Асабліва актывізавалася нямецкая разведка ў чэр-

вені 1941 г. Пераапранутыя ў грамадзянскае адзенне або

уніформу міліцыі, узброеных сіл, яны вялі збор разведваль-

най інфармацыі, парушалі камунікацыі сувязі, сеялі чуткі і

паніку сярод насельніцтва. За некалькі гадзін да пачатку

вайны 21 чэрвеня 1941 г. нямецкія дыверсійныя групы паш-

кодзілі амаль усе лініі вайсковай сувязі ў прыгранічных

раёнах. У выніку была страчана сувязь армейскіх, карпус-

ных, дывізійных і нават палкавых штабоў з вайсковымі час-

цямі і падраздзяленнямі. Безумоўна, усё гэта адбілася на хо-

дзе баявых дзеянняў на пачатку Вялікай Айчыннай вайны.