Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

існаваць, бо сістэма царскай улады прыйшла ў супярэчнасць

з грамадскім развіццём Расіі. Краіну ахапіў палітычны,

эканамічны і нацыянальны крызіс. Гэта і было галоўнай пры-

чынай хуткай і адносна лёгкай перамогі рэвалюцыі.

27 лютага па ініцыятыве некаторых членаў Саюза рабо-

чых кааператываў Пецярбурга, сацыял-дэмакратычнай

фракцыі Дзяржаўнай думы створаны Савет рабочых дэпута-

таў (па ўзору 1905 г.). У Савет выбіралі па аднаму дэлегату

ад тысячы рабочых, па аднаму - ад роты салдат. У хуткім

часе прыбыло прыкладна 250 дэлегатаў. Вечарам 27 лютага

было адкрыта пасяджэнне ў Таўрычаскім дварцы.

Большасць у Выканкаме Савета, які ўзначаліў меншавік

Чхеідзе, і ў самім Савеце належала меншавікам і эсэрам.

Гэта адбылося не таму, што бальшавікі, як яны пазней тлума-

чылі, недаацанілі значэнне пытання аб уладзе і "затрымаліся"

ў вулічнай барацьбе. Галоўная прычына была ў іншым. Рэва-

люцыя ўскалыхнула дзесяткі тысяч людзей з розных сацыяль-

ных слаёў. У тых умовах петраградскія бальшавікі, коль-

касць якіх складала ўсяго 2 тыс. чалавек (па ўсёй краіне 24-

25 тыс.), разлічваць на значную падтрымку не маглі.

3 першых дзён Савет, перайменаваны хутка ў Савет рабо-

чых і салдацкіх дэпутатаў, імкнуўся рэалізаваць уладныя

функцыі. Асобнае значэнне набыў загад № 1. Ён прадугледж-

ваў ва ўсіх вайсковых часцях арганізацыю салдацкіх

камітэтаў з устанаўленнем кантролю над зброяй, падпарадка-

ванне салдат у палітычных выступленннях толькі Савету, а

афіцэрам толькі ў службовых абставінах і шэраг іншых. Загад

садзейнічаў дэмакратызацыі арміі, але зніжаў баяздольнасць.

Кіраўніцтва Савета лічыла, што легітымная ўлада можа

сфарміравацца толькі пад эгідай Дзяржаўнай думы, і стрым-

лівала імкненне дэпутатаў узяць на сябе ўладныя функцыі.

2 сакавіка Часовы камітэт Дзяржаўнай думы на чале з

лідэрам акцябрыстаў М. Радзянкам, утвораны яшчэ 27 люта-

га, на аснове пагаднення з кіраўніцтвам Петраградскага са-

вета ўтварыў Часовы ўрад на чале з князем Г. Львовым. У

яго склад увайшлі, у асноўным, прадстаўнікі кадэтаў і акцяб-

252

рыстаў. Выключэннем стаў сацыяліст А. Керанскі, які заняў

пасаду міністра юстыцыі і адначасова з'яўляўся намеснікам

старшыні Петраградскага савега. Быў абвешчаны курс на

дэмакратызацыю краіны.

Такім чынам, галоўны вынік Лютаўскай рэвалюцыі - падзен-

не царскай манархіі. Аднак рашэнне многіх жыццёва важных

для краіны праблем, у тым ліку выбару цывілізаванага шля

ху развіцця, яшчэ патрэбна было знайсці.

Звесткі аб падзеях у Петраградзе паступілі ў Беларусь

28 лютага. А больш дакладную інфармацыю з газеты "Изве

стия Петроградского Совета" атрымалі 1 сакавіка ў Віцебску

і Мінску. У гарадах Беларусі прайшлі мітынгі і дэманстрацыі

ў падтрымку рэвалюцыі. Ноччу з 1 на 2 сакавіка на нарадзе

бальшавікоў Мінска, на якой прысутнічалі М. Фрунзе,

В. Кнорын, К. Ландар, С. Магілёўскі і іншыя, было выраша-

на мабілізаваць усе сілы, каб падтрымаць рабочых і салдаг

Піцера. Баявыя дружыны рабочых вызвалілі 2 сакавіка з

турмы 400 палітычных зняволеных. Былі арыштаваны каман-

дуючы Заходнім фронтам генерал А. Эверт, начальнік штаба,

камендант горада. Створаная 4 сакавіка міліцыя, якую

ўзначаліў М. Фрунзе, раззброіла паліцыю і жандармерыю,

узяла пад ахову ўрадавыя ўстановы, пошту і тэлеграф. На

Беларусі ўстанаўлівалася новая ўлада і сістэма кіравання.

Асаблівая ўвага нрадстаўнікоў паргый - сацыялістаў-рэ-

валюцыянераў і сацыял-дэмакратаў была звернута на ўтва-

рэнне Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў на прыкладу

Петраграда. Выбары ў Саветы адбываліся амаль адначасова

на ўсіх прадпрыемствах Мінска, Гомеля, Віцебска, Оршы, По-

лацка, Баранавіч і іншых гарадоў. У Мінску ўжо 2 сакавіка

праводзіліся сходы рабочых, на якіх выбіраліся прадстаўнікі ў

Савег. 4 сакавіка паводле рэзалюцыі служачых Заходне-

франтавога камітэта Усерасійскага земскага саюза пачаў

дзейнічаць Мінскі савет рабочых дэпутатаў. Старшынёй вы-

канкама Мінскага савета быў абраны меншавік Б. Позерн, а

яго намеснікам бальшавік У. Любімаў. 3 5 сакавіка Мінскі

савет пачаў выдаваць свой друкаваны орган "Весці Мінскага

253

Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў". Савет прыняў паста-

нову аб выбранні салдацкіх фабрычна-заводскіх, сялянскіх

камітэтаў, стварэнні прафесійных саюзаў, палітклубаў. У мэ-

тах аб'яднання сіл пралетарыяту з рэвалюцыйнай арміяй

10 сакавіка быў створаны адзіны Мінскі савет рабочых і

салдацкіх дэпутатаў і адзіны выканаўчы камітэт.

6 сакавіка быў створаны Гомельскі савет рабочых і

салдацкіх дэпутатаў, 8 сакавіка Віцебскі савет рабочых дэпу-

татаў. Неўзабаве Савет рабочых і Савет салдацкіх дэпутатаў

аб'ядналіся, аформіўся адзіны Віцебскі савет рабочых і

салдацкіх дэпутатаў.

Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага ў Магілёве

рабіла ўсё, каб не дапусціць дэмакратычных пераўтварэнняў

у горадзе і выбрання Саветаў. Аднак ужо 6 сакавіка быў

створаны часовы камітэт салдацкіх дэпутатаў, у які

ўвайшлі таксама афіцэры, а 7 сакавіка - Савет рабочых

дэпутатаў. 22 сакавіка яны аб'ядналіся ў адзіны Савет. Пара-

лельна з Саветам у Магілёве функцыянаваў Сход салдацкіх і

афіцэрскіх прадстаўнікоў, які складаўся з манархістаў.

Апошнія распаўсюджвалі звесткі, шго хутка дынастыя Рама-

навых будзе адноўлена ў правах, а ўсе ўдзельнікі рэвалюцыі

будуць пакараны смерцю.

У першай палове сакавіка Саветы былі створаны ў Бары-

саве, Полацку, Оршы, Бабруйску, Рэчыцы, Слуцку і іншых

гарадах. На працягу сакавіка-чэрвеня Саветы рабочых дэпу-

татаў або рабочыя секцыі пры Саветах розных найменняў

арганізаваліся ў 57 населеных пунктах Беларусі, Саветы сал-

дацкіх дэпутатаў - у 59. Адначасова пачаліся выбары

салдацкіх камітэтаў. Яны павінны былі садзейнічаць павы-

шэнню палітычнай і культурнай адукацыі салдат,

дэмакратызацыі армейскага жыцця. Наогул, уплыў войска

на палітычнае жыццё Беларусі пасля Лютаўскай рэвалюцыі

быў вельмі значны.

Асноўную задачу Саветы бачылі ў арганізацыі рабочых,

сялян і салдат, у абароне іх сацыяльна-эканамічных інтарэсаў і

палітычных правоў. Яны актыўна ўдзельнічалі ў стварэнні на-

254

роднай міліцыі, прафсаюзаў, рабочых, салдацкіх, сялянскіх

камітэтаў. Усе Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў на

Беларусі ўзначальвалі эсэры і меншавікі; сялянскія арганізацыі,

за выключэннем Выканкама Савета сялянскіх дэпутатаў

Мінскай і Віленскай губерняў - эсэры. Прафсаюзамі кіравалі

пераважна меншавікі і бундаўцы. У салдацкіх камітэтах,

асабліва ў палкавых, верхаводзілі эсэры і меншавікі. Усе Саве-

ты Беларусі прызналі кіруючую ролю Петраградскага савета

рабочых і салдацкіх дэпутатаў, а таксама Часовы ўрад і яго

органы на месцах. На практыцы Саветы фактычна

падпарадкоўваліся органам Часовага ўрада, дапамагалі ства-

раць такія органы на месцах і дэлегіравалі ў іх сваіх

прадстаўнікоў.

У сакавіку на месцах склалася сістэма органаў улады і

кіравання Часовага ўрада. Вечарам 3 сакавіка ў Мінску на

нарадзе гласных гарадской думы, прадстаўнікоў Земскага саю-

за і Саюза гарадоў, губернскага і павятовага земстваў, пра-

васлаўнага, каталіцкага і іудзейскага духавенства быў абраны

грамадзянскі камендант горада, старшыня губернскай земскай

управы кадэт Б. Самойленка і сфарміраваны Часовы

грамадскі камітэт парадку. 6 сакавіка Часовы ўрад

зацвердзіў Б. Самойленку мінскім губернскім камісарам, га-

радскога галаву Б. Хржанстоўскага мінскім гарадскім

камісарам. У Віленскай, Віцебскай і Магілёўскай губернях

былі зацверджаны губернскія камісары, да якіх пераходзілі

функцыі губернатараў, у паветах - павятовыя камісары.

Была таксама скасаваная пасада земскіх начальнікаў; іх адмі-

ністрацыйныя функцыі перадаваліся павятовым камісарам, а

судовыя - часовым суддзям.

Альтэрнагывы грамадска-палітычнага развіцця. Пасля Лю-

таўскай рэвалюцыі фактычна склаліся два лагеры - буржуазна-

памешчыцкі, які быў супраць радыкальных сацыяльна-эканаміч-

ных пераўтварэнняў, і рэвалюцыйна-дэмакратычны, які адстой-

ваў інтарэсы незаможных і маламаёмасных слаёў насельніцтва.

Палітычны працэс на Беларусі меў свае асаблівасці. Па-

чынаючы з сакавіка 1917 г., тут адбываўся інтэнсіўны працэс

255

утварэння беларускіх нацыянальных партый. Акрамя іх, ак-

тыўна дзейнічалі губернскія арганізацыі агульнарасійскіх

партый кадэтаў, сацыялістаў-рэвалюцыянераў, меншавікоў,

бундаўцаў, народных сацыялістаў, анархістаў і інш. Адзіных

кіруючых і нават каардынуючых цэнтраў, акрамя

бальшавікоў, бундаўцаў і эсэраў, гэтыя партыі не мелі.

Палітыку Часовага ўрада на Беларусі акгыўна праводзілі

арганізацыі ггартыі кадэтаў, якая пасля Лютаўскай рэвалюцыі

фактычна стала кіруючай. 3 мая па восень 1917 г. колькасць

арганізацый кадэтаў на Беларусі павялічылася з 7 да 30. Яггы

дзейнічалі ў Мінску, Віцебску, Магілёве, а таксама ў 18 гіавя-

товых гарадах і 10 населеных пунктах. У жніўні 1917 г. на

Беларусі і Заходнім фронце кадэты былі аб'яднаны ў адзіную

арганізацыю, якой кіраваў краявы цэнтр.

Састаўнымі часткамі праграмы кадэтаў былі ліквідацыя

двоеўладдзя, скліканне пасля вайны Устаноўчага сходу, які

павінен прыняць канстытуцыю, вырашыць пытанне аб дзяр-

жаўньгм ладзе і правесці неабходныя рэформьг. Кадэты не

змаглі схіліць на свой бок салдат і абапіраліся ў асноўным на

Саюз афіцэраў. Галоўнай перашкодай на шляху дэмакратьгі

кадэты лічылі Саветы рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпута-

таў. Палітычная эвалюцыя партыі прывяла яе да прыняцця

ідэі моцнай улады, ваеннай дыктатуры. Кадэты лічылі белару-

саў адгалінаваннем рускага народа, выступалі за культурна-

нацыянальнае самавызначэнне ўсіх народаў Расіі, за адмену

ўсіх абмежаванняў у правах палякаў, яўрэяў і іншых нацыя-

нальнасцяў, за поўную свабоду ўжывання нацыянальных моў і

развіццё нацыяналыгых культур.

Кадэтаў падтрымлівалі эсэры і меншавікі, якія складалі

левы спектр палітычных сіл Беларусі. Эсэры пасля звяржэння

царызму схілілі на свой бок частку рабочых, вялікую коль-

касць сялян і салдат. Гэтаму спрыяла іх аграрная праграма.

У канцы сакавіка 1917 г. у Мінску быў створаны

арганізацыйны камітэт, які ў далейшым быў нератвораны ў

губернскі камітэт партыі эсэраў. Найбольш моцны ўплыў эсэ-

раў адчуваўся ў Магілёўскай губерні. Значныя пазіцыі мелі

256

эсэры і ў войску. Эсэраўскія арганізацыі аб'ядноўвалі звьші

30 тыс. салдат - у асноўным выхадцаў з сялянства.

Партыя эсэраў лічыла неабходным "устанаўленне дэмак-

ратычнай рэспублікі з шырокай аўтаноміяй абласцей і аб-

шчын, як гарадскіх, так і сельскіх". Пры гэтым эсэры

дапускалі федэрацыю толькі ў адносінах паміж некаторымі

нацыянальнасцямі, прызнавалі за імі права на самавызначэн-

не. III з'езд партыі эсэраў у маі 1917 г. выказаўся за "нацыя-

нальна-персанальную аўтаномію" для нацыянальных меншас-

цяў абласцей Расіі са змешаным характарам насельніцтва.

Фактычна гэтыя палажэнні не выходзілі за праграмныя

ўстаноўкі кадэтаў у нацыянальным пытанні.

Меншавікі, як і бундаўцы, першапачаткова ўваходзілі ў

склад аб'яднаных сацыял-дэмакратычных арганізацый. Ад-

нак пасля VII Усерасійскай канферэнцыі РСДРП(б) (красавік

1917 г.) пачаўся працэс размежавання бальшавікоў з

меншавікамі і бундаўцамі. У маі 1917 г. аформіўся Паўночна-

Заходні абласны камітэт Бунда, які размяшчаўся ў Мінску.

Колькасць арганізацый Бунда хутка расла і ўжо восенню

1917 г. дасягнула 30 тыс. членаў. Па ўсіх асноўных пытаннях

меншавікі і бундаўцы фактычна падтрымлівалі ўнутраную і

знешнюю палітыку Часовага ўрада. Вырашэнне сацыяльна-

эканамічных пытанняў, у тым ліку аграрнага, адкладвалі да

склікання Устаноўчага сходу.

У Беларусі меншавікі вялі актыўную барацьбу супраць "се-

паратызму" нацыянальнага руху. У адрозненне ад меншавікоў

Бунд у нацыянальным пытанні адстойваў праграму нацыя-

налыіа-персанальнай аўтаноміі для яўрэяў, свабоды культур-

на-нацыянальнага развіцця іншых нацый.

Уплыў бальшавікоў у параўнанні з іншымі партыямі пер-

шапачаткова на Беларусі быў нязначным. Малалікія

бальшавіцкія групы ўваходзілі ў склад аб'яднаных сацыял-

дэмакратычных арганізацый. У практычнай дзейнасці

бальшавікі Беларусі зыходзілі з ленінскай стратэгіі перарас-

тання рэвалюцыі ў сацыялістычную, з апорай на пралетарыят

і незаможных сялян. Пры падтрымцы рэвалюцыйных сіл Са-

9 Зак. 2283

257

вегаў і Заходняга фронту бальшавікі ў красавіку 1917 г.

дамагліся склікання I з'езда ваенных і рабочых дэпутатаў

армій і тылу Заходняга фронту, дзе рашуча выступілі супраць

"абаронцаў і згоднікаў", правялі рашэнне не выбіраць у Фран-

тавы камітэт кадэтаў.

Жаданне мець большасць у Саветах прыводзіла бальшаві-

коў да супрацьстаяння з іншымі сацыялістычнымі партыямі, у

першую чаргу з меншавікамі і бундаўцамі. У канцы сакавіка з

"аб'яднанкі" выйшлі бальшавікі Гомеля, а ў красавіку выбралі

Палескі камітэт РСДРП(б). У чэрвені 1917 г. стварылі свой

камітэт бальшавікі Мінска (старшыня А.Ф. Мяснікоў). Сама-

стойныя бальшавіцкія арганізацыі пачалі дзейнічаць у

Віцебску, Полацку, Оршьг, Бабруйску, Слуцку і іншых гара-

дах. У жніўні 1917 г. узнікла ідэя аб'яднаць бальшавіцкія сілы

Беларусі ў адзіную арганізацыю. Карнілаўскі мяцеж адцягнуў

працэс аб'яднання. Першая Паўночна-Заходняя абласная кан-

ферэнцыя РСДРП(б) 15-18 верасня 1917 г. завяршыла афарм-

ленне партыйнай арганізацыі бальшавікоў Беларусі, абрала яе

камітэт на чале з А. Мясніковым. Дэлегаты канферэнцыі

прадстаўлялі ужо 9190 членаў партыі і спачуваючых.

У нацыянальным пытанні бальшавікі зыходзілі з лозунга

права нацый на самавызначэнне, аўтаноміі нацыянальных

абласцей, якія захочуць застацца ў складзе агульнай дэмак-

ратычнай дзяржавы. Аднак вырашэнне нацыянальнага пы-

тання, што бьгло падкрэслена на VII канферэнцыі РСДРП(б),

ставілася ў залежнасць ад інтарэсаў грамадскага развіцця і

класавай барацьбы пралетарыяту за сацыялізм. Прычым

толькі з чэрвеня 1917 г. праграма партыі бальшавікоў у на-

цыяналыгым пытанні была дапоўнена тэзісам аб федэратыў-

ным прынцыпе пабудовы многанацыянальнай дзяржавы.

Такім чынам, бальшавікі Беларусі, як і цалкам у краіне,

знаходзіліся на крайнім левым флангу рэвалюцыйна-дэмак-

ратычных сіл, заставаліся адзінай партыяй, якая не

пагадзілася супрацоўнічаць з Часовым урадам.

18 красавіка міністр замежных спраў кадэт П. Мілюкоў

дапусціў палітычны пралік: звярнуўся да саюзнікаў з заявай.

258

што Расія будзе прадаўжаць вайну да пераможнага канца. У

адказ 100-тысячная дэманстрацыя салдат і рабочых Петрагра-

да прайшла пад бальшавіцкімі лозунгамі "Далоў вайну!", "Да-

лоў міністраў-капіталістаў!"

У выніку красавіцкага крызісу быў утвораны першы

кааліцыйны Часовы урад з 16 міністраў - 6 з якіх з'яўляліся

прадстаўнікамі сацыялістычных партый. Пасаду ваеннага

міністра заняў эсэр А. Керанскі. Апублікаваная гэтым ура-

дам праграма аб'яўляла далейшую дэмакратызацыю краіны,

барацьбу з гаспадарчай разрухай, падрыхтоўку радыкальнай

аграрнай рэформы і імкненне да грамадзянскага міру.

Для рэалізацыі гэтай праграмы Часоваму ўраду была неаб-

ходна палітычная стабільнасць. Практычна ўсе партыі, акрамя

бальшавікоў, падтрымалі ідэю кааліцыі. У Беларусі бальшавікі

разгарнулі работу па стварэнню прафсаюзаў, фабрычна-

заводскіх камітэтаў. Да ліпеня працэс арганізацыі прафсаюзаў

завяршыўся. Паводле звестак Усерасійскага з'езда прафсаюзаў

у ліпені 1917 г. на Беларусі было створана 126 прафесійных

саюзаў, якія аб'ядноўвалі ў сваіх шэрагах 36 тыс. рабочых.

(Гэта без чыгуначнікаў і прафсаюза Заходняга фронту. Праф-

саюз "Тэхнабуд" Заходняга фронту налічваў каля 60 тыс. чала-

век, а камітэт аб'яднаных рабочых Усерасійскага земскага са- •

юза - каля 45 тыс. чалавек). Створаныя фабрычна-заводскія

камітэты змагаліся з сабатажніцтвам прадпрымальнікаў,

адшуквалі сыравіну, паліва, фінансы, устанаўлівалі рабочы

кантроль за вытворчасцю. Па ініцыятыве фабзаўкамаў на пра-

цягу красавіка-чэрвеня было разгледжана каля 100 канфліктаў

паміж рабочымі і прадпрымальнікамі, большасць якіх было вы-

рашына на карысць рабочых.

Як вынік незадаволенасці палітыкай Часовага ўрада

назіралася ўзмацненне рабочага руху. Праведзеныя ў маі -

чэрвені 1917 г. перавыбары Саветаў рабочых дэпутатаў

паказалі далейшы рост уплыву бальшавікоў. У новым складзе

Мінскага савета была створана іх самастойная фракцыя, у

прэзідыуме Савета бальшавікам належала 4 месцы з 5. Пры

абмеркаванні важнейшых эканамічных і палітычных пытан-

259

няў бальшавікоў падтрымлівала большасць дэпутатаў (ад 160

да 195 з 265). Павялічылася фракцыя ў Гомельскім савеце,

якая складалася з 30 дэпутатаў. Была створана фракцыя

бальшавікоў і ў Віцебскім савеце.

Аднак у той час палітыку балынавікоў падтрымлівалі толькі

рабочыя буйных прамысловых прадпрыемстваў і чыгуначнікі.

Большая частка рабочых, асабліва на дробных і кустарных

прадпрыемствах, давярала Часоваму ўраду.

Асаблівая ўвага палітычных партый надавалася

агітацыйнай працы сярод салдат Заходняга фронту. У арміях

было створана 7289 камітэтаў розных ступеняў: ротных, ба-

тальённых, палкавых, дывізіённых, карпусных і армейскіх,

праз якія салдацкія масы ўцягваліся ў актыўнае палітычнае

жыццё. У гэтыя камітэты ўваходзіла больш 55 гыс. салдаг.

Важную ролю ў арганізацыі салдацкіх мас адыграў першы

з'езд ваенных і рабочых дэпутатаў армій і тылу Заходняга

фронту 7-17 красавіка 1917 г. На з'ездзе разгарнулася ба-

рацьба паміж бальшавікамі Бадаевым, Ногіным, Фрунзе,

Мясніковым, Селязнёвым, Любімавым, Фаліным і старшы-

нёй IV Дзяржаўнай думы акцябрыстам Радзянка, кадэтамі

Масленікавым, Шчэпкіным, Родзічавым, меншавікамі

Чхеідзе, Цэрэтэлі і Скобелевым.

З'езд па асноўных пытаннях прыняў рашэнне аб падтрым-

цы Часовага ўрада і прадаўжэнні вайны. У той самы час над

уплывам менавіта бальшавікоў з'езд выказаўся за 8-гадзінны

рабочы дзень, за неадкладную арганізацыю Саветаў

сялянскіх дэпутатаў, правядзенне рэвалюцыйных пераўтва-

рэнняў на сяле, далейшае ўмацаванне салдацкіх камітэтаў.

Вострая барацьба паміж эсэрамі і бальшавікамі разгарну-

лася за ўплыў на сялянскія масы. 22 сакавіка па ініцыятыве

бальшавікоў Мінскага савета была склікана нарада сялянскіх

дэпутатаў, а 20 красавіка адбыўся першы з'езд сялянскіх дэ-

путатаў Мінскай і Віленскай губерняў. Большая частка дэле-

гатаў ішла за эсэрамі і спадзявалася на ажыццяўленне праг-

рамы сацыялізацыі зямлі. Аднак дэлегаты выказаліся суп-

раць таго, каб адкласці вырашэнне гэтага пытання да Уста-

260

ноўчага сходу. З'езд выказаўся таксама за ліквідацыю пры-

ватнай уласнасці на зямлю, дэмакратызацыю сялянскіх

камітэтаў і за папаўненне іх прадстаўнікамі сялянства.

Сялянскія дэлегаты пад уплывам эсэраў не паставілі пытанне

аб праве беларускага народа на самавызначэнне.

У красавіку-маі прайшлі сялянскія з'езды і ў іншых

беларускіх губернях. Да лета 1917 г. ва ўсіх уездах і валас-

цях Беларусі дзейнічалі Саветы сялянскіх дэпутатаў.

Як бачна, партыі эсэраў, меншавікоў, народных

сацыялістаў, бундаўцаў, якія ў той час падтрымлівала боль-

шасць народных мас, ухіляліся ад канкрэтных дзеянняў па

задавальненню рэвалюцыйна-дэмакратычных патрабаванняў.

Разыходжанне выклікала размежаванне ў грамадстве. Да

супрацоўніцтва на падставе ўзаемных кампрамісаў яно не

было падрыхтавана.

Новая хваля рэвалюцыйнага руху ў чэрвені з'явілася адка-

зам народа на падрыхтоўку Часовым урадам летняга наступ-

лення на фронце. Выконваючы пастанову Мінскага савета,

адзінаццаць палкоў 2-й арміі, 2-гі каўказскі корпус, шэраг

палкоў 10-га армейскага корпуса, 724-ты полк 181-й дывізіі

3-й арміі адмовіліся выконваць загад аб наступленні.

Наступленне рускіх войскаў на Паўднёва-Заходнім фронце .

закончылася няўдачай. На працягу 10 дзён было забіта і

паранена каля 60 тыс. салдат і афіцэраў. Цяжкія страты

панеслі і арміі Заходняга фронту. Толькі адна 10-я армія

страціла дзесяткі тысяч чалавек. Міністры-кадэты 2 ліпеня

выйшлі з Часовага ўрада, імкнучыся перакласці на сваіх

былых партнёраў - меншавікоў і эсэраў - адказнасць за

крызіс, які яшчэ працягваўся, і правал наступлення на фрон-

це. У час дэманстрацыі 3-4 ліпеня ў Петраградзе супраць

маніфестантаў Часовым урадам была ўжыта зброя. Больш за

400 чалавек было забіта і паранена.

Ліпеньскі палітычны крызіс быў больш глыбокі ў параўнанні

з папярэднімі і азначаў канец двоеўладдзя. Ён сведчыў, што

падстаў для прымірэння не было. Нават гое, што 8 ліпеня

старшыней Часовага ўрада стаў эсэр А. Керанскі, а ЦВК

261