Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

Саветаў аб'явіў Часовы ўрад "урадам выратавання

рэвалюцыі", не азначала змены ў палітычным жыцці краіны.

Пасля ліпеньскіх падзей у Петраградзе, пачалося наступ-

ленне правых і ў Беларусі. Праводзіліся арышты

бальшавікоў, рэвалюцыйна настроеных салдат. Толькі ў

мінскай турме на гаўптвахтах і спецыяльна прыстасаваных

памяшканнях утрымлівалася каля 3 тыс. зняволеных. Ганен-

ням падвергліся прафсаюзы. Над дзейнасцю Саветаў

сялянскіх дэпутатаў быў устаноўлены кантроль павятовых

органаў Часовага ўрада. Выступленні сялян супраць па-

мешчыкаў падаўляліся ваеннай сілай. Аднак рэвалюцыйныя

сілы не былі разгромлены. Яны толькі адступілі, пачалі пе-

рагрупоўку для новага наступу. Аб гэтым сведчылі і выбары

ў гарадскія думы, якія адбыліся ў другой палове ліпеня ў

гарадах Беларусі. Партыя кадэтаў пацярпела паражэнне. У

Віцебску за іх галасавала каля 6%, у Мінску - 3%, у Гомелі -

паўпрацэнта выбаршчыкаў. Трохі ўмацавалі свае пазіцыі

бальшавікі. За іх спіс галасавалі ў Віцебску - звыш 16%, у

Гомелі і Мінску - па 5%. Выбары сведчылі, што эсэры,

меншавікі, бундаўцы і іншыя рэвалюцыйна-дэмакратычныя

арганізацыі мелі найбольшы поспех у масах.

У Ленін пасля ліпеньскіх падзей стаў сцвярджаць, што Са-

веты капітулявалі перад Часовым урадам і ператварыліся ў

яго бяссільны прыдатак. Таму настойваў на зняцці лозунга

"Уся ўлада Саветам!" Гэта азначала заклік да падрыхтоўкі

ўзброенага паўстання і захопу ўлады. Аднак VI з'езд РСДРП(б)

(26 ліпеня - 3 жніўня 1917 г.) фактычна ўхіліўся ад гэтага

патрабавання, прыняўшы не зусім акрэсленую рэзалюцыю з

заклікам рыхтавацца да класавых баёў, што набліжаліся.

Кадэты пасля ліпеньскіх падзей зрабілі стаўку на ўста-

наўленне ў краіне ваеннай дыктатуры і далі згоду

ўвайсці ў склад другога буржуазнага кааліцыйнага ўра-

да, які быў аб'яўлены 24 ліпеня. А. Керанскі па-ранейша-

му імкнуўся праводзіць цэнтрысцкую палітыку ў

абставінах паглыбленнага крызісу і нарастаючай

палярызацыі грамадскіх сіл.

262

Аднак фінансава-прамысловыя кругі, прадстаўнікі дваран-

ства, афіцэраў выйсце з крызісу бачылі ў саюзе

антысацыялістычных сіл і ўсталяванні моцнай дыктатуры.

Гэта яскрава выявілася на Дзяржаўнай нарадзе ў Маскве

12 жніўня. У сваёй прамове А. Керанскі заклікаў да

адзінства, да прымірэння грамадскіх сіл і палітычных партый.

Вярхоўны галоўнакамандуючы Л. Карнілаў дакладна выклаў

праграму дзеянняў контррэвалюцыі: падпарадкаванне яму

войскаў, якія знаходзіліся ў тыле, распаўсюджванне смярот-

нага пакарання, увядзенне ваеннага становішча на ваенных

заводах, чыгунцы. Большасць удзельнікаў нарады, у тым ліку

лідэры меншавікоў і эсэраў, пагадзіліся з гэтай праграмай.

Пасля Дзяржаўнай нарады правыя кругі адчулі сябе больш

ўпэўнена. Першапачаткова А. Керанскі пагадзіўся са зместам

Запіскі Карнілава і 17 жніўня нават даў даручэнне гіадрыхтаваць

адпаведныя законапраекты. У Стаўку 23 жніўня прыбыў камісар

Часовага ўрада Б. Савінкаў, які ўдзельнічаў у выпрацоўцы

многіх палажэнняў гэтай Запіскі і імкнуўся спалучыць "чырвоны

сцяг Керанскага" і "моцную руку Карнілава". 24 жніўня

Л. Карнілаў аддаў загад 3-му коннаму корпусу генерала Кры-

мава рухацца на Петраград. Аднак 26 жніўня А. Керанскі адме-

жаваўся ад Карнілава, адцаў загад аб змяшчэнні яго з пасады ■

галоўнакамандуючага і арышце ўдзельнікаў змовы. Керанскі ра-

зумеў, што выступленне Карнілава - спроба не толькі задушыць

рэвалюцыйны рух, пакончыць з балыпавізмам, але ў першую

чаргу захапіць уладу і стаць на чале ўрада. Аднак Часовы ўрад і

УЦВК не маглі даць эффектыўны адпор карнілаўшчыне.

Цэнтральную ролю адыгралі бальшавікі. Правядзенне

агітацыі ў войску і блакіраванне чыгуначных шляхоў аказа-

лася дастатковым, каб паралізаваць войска генерала Крыма-

ва. У Беларусі на аснове Выканкама Заходняга фронту быў

створаны Часовы рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту, у

які ўвайшлі прадстаўнікі Франтавога камітэта, выканкамаў

Мінскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў і Савета

сялянскіх дэпутатаў, гарадской думы. Старшынёй камітэта

быў прызначаны эсэр А. Кажэўнікаў, намеснікам старшыні

263

бальшавік К. Ландар. Для аператыўнага кіраўніцтва быў

створаны штаб рэвалюцыйных сіл на чале з М. Фрунзе. Былі

зроблены захады, каб не даць магчымасці Карнілаву выка-

рыстаць войскі Заходняга фронту, парушыць сувязь

карнілаўскіх войскаў са Стаўкай у Магілёве. На ўсе вузла-

выя станцыі Мінскай ваеннай акругі, у першую чаргу Оршу,

Віцебск, былі накіраваны ўпаўнаважаныя камісара Заходня-

га фронту меншавіка У. Жданава з правам кантролю за нера-

мяшчэннем войскаў. Толькі на лініі Гомель - Жлобін было

затрымана 30 воінскіх эшалонаў. Рэдкія спробы агітацыі за

Карнілава не мелі істотных вынікаў. Не далі вынікаў яго

меры, каб зняць блакаду з Магілёва. 1 верасня ў Магілёве

былі арыштаваны Л. Карнілаў і іншыя генералы Стаўкі.

Палітычныя сілы, якія баяліся паглыблення рэвалюцыі і

анархіі, склікалі 14 верасня Дэмакратычную нараду, у якой

прынялі ўдзел і прадстаўнікі беларускіх нацыянальных

партый. Большасць дэлегатаў нарады выказалася за

кааліцыю з кадэтамі і стварэнне трэцяга Часовага ўрада.

Каб папярэдзіць магчымы раскол сярод яе ўдзелыйкаў,

меншавіцка-эсэраўскія лідэры ЦВК дамагліся прыняцця ра-

шэння аб арганізацыі "Дэмакратычнага савета", г. зн. дарад-

чага органа пры Часовым урадзе з прадстаўнікоў "рэвалю-

цыйнай дэмакратыі", які павінен быў дзейнічаць да адкрыцця

Устаноўчага сходу, і згарнулі рабогу нарады.

Калі надзеі на ўтварэнне на Дэмакратычнай нарадзе но-

вай улады не здзейсніліся, бальшавікі прапанавалі склікаць

II Усерасійскі з'езд Саветаў, які і павінен быў вырашыць

пытанне аб уладзе. Дэмакратычны савет быў вымушаны пад-

трымаць гэтую прапанову. ЦВК вызначыў дату яго адкрыц-

ця - 20 кастрычніка. 25 верасня быў сфарміраваны трэці

кааліцыйны ўрад пад старшынствам Керанскага, які запэўніў

саюзнікаў, што будзе працягваць вайну.

Аднак урад Керанскага, як і кансерватыўныя кругі, не

ўлічваў, што з часу Лютаўскай рэвалюцыі адбылася прык-

метная змена ў расстаноўцы сацыяльна-палітычных сіл, у

тым ліку і ў рэвалюцыйна-дэмакратычным лагеры. Рэзка

264

аслаблі пазіцыі галоўнай сілы буржуазна-ліберальнага лаге-

ра - партыі кадэтаў. За прадстаўнікоў кадэтаў ва Устаноўчы

сход у 3-х беларускіх акругах галасавала толькі 1,8% выбар-

шчыкаў. Нежаданне меншавікоў і эсэраў выйсці з блока з

кадэтамі вымусіла бальшавікоў умацаваць саюз з левымі

плынямі дэмакратыі. Так, бальшавікі Беларусі ў практычнай

рабоце падтрымлівалі левых эсэраў і левыя плыні ў

беларускім нацыянальным руху.

У кастрычніку 1917 г. у Паўночна-Заходняй абласной

арганізацыі эсэраў склалася даволі буйная фракцыя левых

эсэраў (эсэраў-інтэрнацыяналістаў). Да іх перайшла значная і

актыўная частка эсэраўскай арганізацыі. Адбылося далей-

шае ўмацаванне пазіцый баль ш віцкіх арганізацый Беларусі.

На другой Паўночна-Заходняй абласной канферэнцыі

РСДРП(б) 5 кастрычніка яе дэлегаты прадстаўлялі 28 591

членаў партыі і 27 856 спачуваючых. Пераважную большасць

складалі салдаты Заходняга фронту.

Ва ўмовах паглыблення сістэмнага крызісу, што ахапіў мно-

ганацыянальную Расійскую дзяржаву, дзе выступленні рабо-

чых і сялян дасягнулі свайго апагея. Рэвалюцыйныя

выступленні ў асноўным насілі палітычны характар. Рабочыя

арыштоўвалі і адхілялі ад кіравання заводскую адміністрацыю.

Так, у верасні былі арыштаваны ўладальнікі лесапільных заво-

даў у Мазырскім павеце і Заслаўі, якія адмовіліся ўвесці рабочы

кантроль. Рабочыя Беларусі актыўна падтрымалі вераснёўскую

ўсерасійскую забастоўку чыгуначнікаў. Першымі выступілі

рабочыя Мінскага вузла, затым да іх далучыліся чыгуначнікі

Віцебска, Оршы, Магілёва, Жлобіна, Гомеля. Часовы ўрад быў

вымушаны пайсці на ўступкі рабочым. Баставалі рабочыя гар-

барных, вінакурных заводаў, механічных майстэрняў у Мінску,

тытунёвай фабрыкі ў Віцебску.

Барацьба сялян за зямлю восенню 1917 г. набыла шырокі

характар і вострыя формы. Сяляне захоплівалі зямлю, палілі

маёнгкі. Калі ў жніўні было разгромлена 38 памешчыцкіх

двароў, то ў верасні ўжо 67. У спецыяльна выдадзенай адозве

галоўнакамандуючага Заходняга фронту генерала П. Балуе-

265

ва ад 8 кастрычніка 1917 г. насельніцтва Беларусі папярэдж-

валася, што антыўрадавыя выступленні будуць падаўляцца

"самымі рашучымі мерамі, з прымяненнем зброі". Нягледзячы

на гэта, сялянскі рух у кастрычніку ахапіў 40 павегаў Беларусі.

У Мазырскі і Слуцкі паветы супраць сялян былі накіраваны

войскі. Гэта выклікала рост недаверу сялян да ўлады.

Да рэвалюцыйнага руху Беларусі далучаліся выступленні

салдат Заходняга фронту, узмацнілася братанне сярод рускіх

і нямецкіх салдат. Шырокі рэзананс атрымала выступленне сал-

дат Гомельскага размеркавальнага пункта ў верасні 1917 г.,

калі прыкладна 9 тыс. салдат рашылі правесці дэманстра-

цыю пад лозунгам "Далоў вайну!". Пасля забароны ўладамі

дэманстрацыі, салдаты правялі мітынг, адмовіліся ехаць на

фронт, а ў прынятай рэзалюцыі патрабавалі міру. Інтэнсіўна

праходзіў нрацэс бальшавізацыі арміі. У кастрычніку на

Заходнім фронце дзейнічала 170 бальшавіцкіх партыйных

арганізацый.

Такім чынам, Часовы ўрад, які працягваў вайну, не жадаў

ахвяраваць памешчыцкім землеўладаннем, не праводзіў ка-

рэнных змен у грамадска-налітычным жыцці, канчаткова

пазбавіўся падтрымкі сялянства, салдат і рабочых, значнай

часткі нацыянальнай інтэлігенцыі. Рэфармісцкі шлях развіцця

Расіі стаў немагчымым. Кадэцкая правасацыялістычная

кааліцыя вычарпала сябе і страціла былы аўтарытэт. Самымі

ўплывовымі сталі партыі бальшавікоў, сацыялістаў-рэвалюцы-

янераў, меншавікоў. Склалася рэальная магчымасць стварэння

дэмакратычнай, аднароднасацыялістычнай улады. Але супраць

выступілі правыя меншавікі і эсэры. У такіх абставінах

балыпавікі сталі на шлях падрыхтоўкі ўзброенага паўстання.

Уздым бсларускага нацыяналыіага руху. Пасля падзення

самаўладдзя беларускі нацыянальны рух уступіў у якасна

новы этап развіцця. Адмена Часовым урадам 3 сакавіка на-

цыянальных, саслоўпых і рэлігійных абмяжаванняў дала маг-

чымасць арганізавацца беларускім грамадска-палітычным

партыям, розным па сваёй сацыяльна-класавай сутнасці і палі-

тычнай арыентацыі. 3 сакавіка па лістапад 1917 г. на Бела-

766

русі і сярод бежанцаў-беларусаў дзейнічала каля 26 налітыч-

ных партый і арганізацый. У іх ліку 14 беларускіх нацыяналь-

ных партый, якія з пэўнай доляй умоўнасці можна падзяліць на

кансерватыўна-клерыкальныя, ліберальна-дэмакратычныя, рэ-

валюцыйна-дэмакратычныя і сацыялістычныя накірункі.

Кансерватыўныя, памешчыцка-клерыкальныя партыі і арга-

нізацыі Беларускі саюз зямельных уласнікаў, Саюз беларуска-

га праваслаўнага духавенства, Заходне-Рускае таварыства ў

Петраградзе з'яўляліся выразнікамі інтарэсаў буйных і сярэдніх

землеўласнікаў, праваслаўнага духавенства і вышэйшага чы-

ноўніцтва. Асновай ідэалогіі гэтага тыпу арганізацый быў так

званы "заходнерусізм", паводле якога беларусы лічыліся не са-

мастойным этнасам, а адгалінаваннем рускага народа.

Партыі ліберальна-дэмакратычнага накірунку - Беларускі

народны саюз, Магілёўскі беларускі нацыянальны камітэт, Го-

мельскі саюз беларускай дэмакратыі, Віцебскі саюз беларус-

кага народа, Аршанскі беларускі народны камітэт, Беларуская

партыя народных сацыялістаў, Беларуская хрысціянская дэ-

макратыя, Беларуская партыя аўтанамістаў - адлюстроўвалі

інтарэсы галоўным чынам заможных слаёў беларускага гра-

мадства, духавенства, чыноўніцтва, сярэдняй і дробнай буржу-

азіі і беларускай інтэлігенцыі. Іх нацыянальныя праграмы выз-

началіся супярэчлівасцю і непаслядоўнасцю, зыходзілі з ідэі

адміністрацыйна-гаспадарчай самастойнасці ў межах Ра-

сійскай дзяржавы і ідэалогіі "заходнерусізму". Вырашэнне аг-

рарнага пытання яны адкладвалі да Устаноўчага сходу.

Больш дэмакратычных поглядаў у нацыянальным пытанні

прытрымлівалася БХД, заснавальнікамі якой былі беларускія

ксяндзы Ф. Абрантовіч, А. Станкевіч, В. Гадлеўскі, К. Сваяк

(К. Стаповіч) і інш. У рэзалюцыі першага з'езда БХД (май

1917 г.) вылучалася патрабаванне "шырокай аўтаноміі Бела-

русі ў складзе Расійскай дэмакратычнай рэспубліцы", наву-

чанне ў школах на беларускай мове і паступовы пераход на

беларускую мову ў набажэнствах.

Такое ж палажэнне змяшчаў праект праграмы БПНС, у

склад якой уваходзіла група памешчыкаў на чале з дэпута-

267

там Дзяржаўнай думы Р. Скірмунтам. У ім патрабавалася

аб'явіць Расію федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікай, у

якой Беларусь павінна мець статус аўтаноміі.

Больш паслядоўна праблема будучага дзяржаўнага ўладка-

вання краю была распрацавана ў праграмных дакументах Бе-

ларускай партыі аўтанамістаў, арганізацыі якой узніклі вясной

1917 г. у Петраградзе, Маскве, Мінску і іншых гарадах. У

зацверджаным у верасні на канферэнцыі праекце платформы

беларускіх аўтанамістаў вылучалася патрабаванне права на

нацыянальнае, культурнае і палітычнае самавызначэнне Бела-

русі, але з захаваннем федэратыўнага саюза з Расіяй.

Патрабаванне аўтаноміі Беларусі ў складзе Федэратыўнай

Расійскай Рэспублікі было цэнтральным і ў праграме най-

больш уплывовай беларускай партыі - Беларускай сацыялі-

стычнай грамады (БСГ), якая аднавіла сваю дзейнасць адра-

зу пасля падзення самаўладдзя. У першай палове 1917 г.

арганізацыі гэтай партыі дзейнічалі ў Мінску, Віцебску, Го-

мелі, Слуцку, Оршы, Буда-Кашалёве, сярод бежанцаў-бела-

русаў у Петраградзе, Маскве, Казані, Саратаве, Яраслаўлі і

Адэсе. У ліпені ў яе шэрагах налічвалася каля 5 тыс. членаў і

спачуваючых. а ў кастрычніку колькасць іх узрасла да 10 тыс.

Палітычны курс БСГ адлюстроўваў інтарэсы пераважна ся-

рэдніх слаёў, якія былі зацікаўлены ў ажыццяўленні дэмакра-

тычных пераўтварэнняў, але асцерагаліся рэвалюцыйнай

ломкі грамадскіх адносін. Так, канферэнцыя БСГ у сакавіку

1917 г. выступіла ў падтрымку Часовага ўрада, заклікаўшы

працоўны народ аказваць на яго "арганізаваны націск". Яна

салідарызавалася з лозунгам "рэвалюцыйнага абаронніцтва",

выставіла патрабаванне аўтаноміі Беларусі ў складзе Федэ-

ратыўнай Расійскай Рэспублікі.

У аграрным пытанні канферэнцыя выказалася за агульна-

народную ўласнасць на зямлю і перадачу яе сялянам для

карыстання ў адпаведнасці з працоўнай нормай. Аднак кан-

чатковае вырашэнне пытання канферэнцыя адносіла да кам-

петэнцыі краёвага сейма аўтаномнай Беларусі і перасцерага-

ла сялян ад неарганізаваных стыхійных выступленняў. У ра-

268

бочым пытанні выстаўлялася патрабаванне 8-гадзіннага ра-

бочага дня і гарантаванага мінімуму заработнай платы.

Як бачна. праграмныя патрабаванні БСГ асобным радыка-

лізмам не вызначаліся. Аднак пад уздзеяннем абвастрэння са-

цыяльна-класавых супярэчнасцей у грамадстве яе праграмныя

патрабаванні набывалі ўсё больш сацыялістычную афарбоўку.

Да восені БСГ пашырыла свой уплыў не толькі сярод беларус-

кай інтэлігенцыі, служачых, але сярод беларускіх сялян і рабо-

чых. Мясцовыя арганізацыі БСГ праводзілі мітынгі, распаў-

сюджвалі адозвы. выступалі ў друку з прапагандай партыйнай

праграмы. У красавіку-чэрвені яна выдавала газету "Грама-

да". БСГ мела сваіх прадстаўнікоў у Петраградскім (3. Жылу-

новіч, П. Бадунова) і Мінскім саветах рабочых і салдацкіх

дэпутатаў, гарадскіх думах, удзельнічала ў рабоце Савета на-

цыянальных сацыялістычных паргый народаў Расіі.

Чарговая канферэнцыя БСГ, якая адбылася ў Петраградзе

4-6 чэрвеня 1917 г., разгледзела і ўхваліла праект новай

праграмы, абвясціла канчатковай мэтай партыі "ўвядзенне

сацыялістычнага парадку цераз развіццё класавай барацьбы

і сацыяльную рэвалюцыю".

Праект праграмы прадугледжваў неадкладную забарону

куплі-продажу зямлі, канфіскацыю ўсёй зямлі, пераход яе ў

распараджэнне Беларускай краёвай рады і размеркаванне

паміж сялянамі праз органы мясцовага самакіравання для бяс-

платнага карыстання ў адпаведпасці з працоўнай нормай. У

якасці пераходу да калектыўных формаў гаспадарання прапа-

ноўвалася арганізацыя і развіццё розных формаў кааперацыі.

У праекце праграмы дэклараваліся дэмакратычныя правы

і свабоды грамадзян, паўтараліся ранейшыя ўстаноўкі БСГ

аб нацыянальна-тэрытарыяльнай аўтаноміі, развіцці беларус-

кай мовы, культуры і інш. У склад Часовага ЦК БСГ былі

абраны: ад Петраградскай арганізацыі БСГ П. Бадунова,

3. Жылуновіч, I. Варонка, К. Душэўскі, Э. Будзька, ад

Мінскай А. Смоліч, У. Ігнатоўскі (Яраслаўль), Я. Колас

(Перм). А. Бурбіс (Масква). Р. Астроўскі (Слуцк). М. Мялеш-

ка (Віцебск). У склад Прэзідыума БСГ увайшлі 3. Жылуновіч

269

(старшыня), П. Бадунова, К. Душэўскі, Барысёнак, Лузгін -

галоўным чынам дзеячы левага крыла БСГ.

Актывізавала сваю дзейнасць Беларуская народная гра-

мада (БНГ), якую заснавалі ў маі 1917 г. у Маскве сярод

бежанцаў-беларусаў адвакат А.І. Цвікевіч, археолаг Я.І. Ва-

сілевіч і выкладчык гімназіі Ф.Ф. Турук. Да лета 1917 г. яна

налічвала ў сваіх радах каля 1 тыс. чалавек і аб'ядноўвала

прадстаўнікоў розных сацыяльных груп грамадства, мела ад-

дзелы ў іншых гарадах, дзе пражывалі бежанцы-беларусы. У

аснову палітычнай платформы БНГ было пакладзена патра-

баванне аўтаноміі Беларусі ў складзе Расіі, перадача ўсёй

зямлі ў агульнанародную ўласнасць з правам карыстання

тым, хто на ёй працуе.

Важнае значэнне ў развіцці беларускага нацыянальнага

руху мела стварэнне яго каардынацыйных органаў. Па

ініцыятыве Беларускага таварыства (перайменаваны Мінскі

аддзел Беларускага камітэта дапамогі пацярпелым ад вайны)

25-27 сакавіка ў Мінску быў скліканы з'езд беларускіх нацы-

янальных партый і арганізацый, бежанскіх камітэтаў, камітэ-

таў дапамогі ахвярам вайны ў колькасці да 150 чалавек. У

парадак дня з'езда былі вынесены: бягучы момант, адносіны

да расійскіх і нацыянальных сацыялістычных партый і аргані-

зацыйныя пытанні. Большасць выступленняў была пранікну-

та ідэяй грамадзянскага прымірэння ўсіх класаў і сацыяль-

ных слаёў.

Прадстаўнік Часовага ўрада эсэр I. Метлін, які заявіў аб

несвоечасовым вырашэнні нацыянальнага пытання, і што

беларускі нацыянальны рух не падтрымліваюць народныя

масы, быў вымушаны пакінуць з'езд. У прынятых пастано-

вах з'езд вітаў Лютаўскую рэвалюцыю, якая наблізіла волю

народа і аўтаномію Беларусі, абавязваўся падтрымліваць

Часовы ўрад. Быў абраны Беларускі нацыянальны камітэт

(БНК) у складзе 18 чалавек, дзесяць з якіх з'яўляліся прад-

стаўнікамі БСГ.

Абранне старшынёй БНК Р. Скірмунта, а яго намеснікам

адваката П. Алексюка (абодва прадстаўнікі БПНС) мела

270

розныя водгукі ў беларускім нацыянальным руху. Напрык-

лад, вядомы беларускі нацыянальны дзеяч К. Кастравіцкі

склаў паўнамоцтвы старшыні прэзідыума з'езда пасля абран-

ня Р. Скірмунта ў прэзідыум з'езда.

Асноўнай задачай БНК абвясціў культурна-нацыянальнае

адраджэнне беларускага народа. Яго канкрэтная праграма

прадугледжвала федэратыўна-дэмакратычную рэспубліку ў

Расіі, а ў яе складзе - аўтаномію Беларусі. Адносна вайны

БНК падтрымаў Часовы ўрад, а вырашэнне зямельнага пы-

тання адклаў да Устаноўчага сходу. Па двух найбольш зла-

бадзённых праблемах БНК фактычна не падтрымаў беларус-

кае сялянства.

Не мела станоўчага выніку наведванне Часовага ўрада

дэлегацыяй БНК, якая перадала міністру-старшыні Часовага

ўрада кн. Львову дакладную запіску з пераказам рэзалюцый

з'езда. Дэлегатаў прынялі міністр народнай асветы А. Мануй-

лаў, таварыш міністра ўнутраных спраў Лявонцеў. Аднак

канкрэтныя прапановы дэлегацыі не знайшлі падтрымкі ва

ўрадавых колах. У маі БНК стаў выдаваць газету "Вольная

Беларусь". Левая частка БНК, галоўным чынам прадстаўнікі

БСГ, настойвалі на спалучэнні ў яго дзейнасці палітычнай і

нацыянальна-культурнай працы з праграмай сацыяльна-куль-

турных пераўтварэнняў.

Рознагалоссі паміж Р. Скірмунтам і яго прыхільнікамі і

прадстаўнікамі левай плыні БСГ (3. Жылуновіч і А. Бурбіс),

прывялі да скасавання БНК у час другога з'езда прадстаўні-

коў беларускіх партый і арганізацый, што праходзіў з 8 па

10 ліпеня 1917 года ў Мінску. Большасць дэлегатаў падтры-

мала ідэю ажыццяўлення нацыянальна-тэрытарыяльнай аў-

таноміі Беларусі ў складзе Расійскай дзяржавы. Аднак прак-

тычных мер па яе рэалізацыі з'езд не выпрацаваў. У склад

створанай замест БНК Цэнтральнай рады беларускіх аргані-

зацый увайшлі ў асноўным прадстаўнікі БСГ. Пад націскам

прадстаўнікоў рэвалюцыйна-дэмакратычнага кірунку Рада

заявіла, што будзе дабівацца перадачы зямлі працоўнаму на-

роду і абараняць інтарэсы рабочага класа.

271