Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

У рабоце першай сесіі Рады, якая адбылася ў Мінску 5-

6 жніўня 1917 г., удзельнічалі з правам рашаючага голасу

прадстаўнікі 23 беларускіх арганізацый. У іх радах налічва-

лася звыш 23 тыс. чалавек. Згодна з прынятым сесіяй Стату-

там Рада складалася з дэпутатаў, што дэлегіраваліся ўсімі

беларускімі арганізацыямі, гарадамі, паветамі, мястэчкамі,

бежанскімі арганізацыямі і воінскімі часцямі, якія "прызна-

юць патрэбу аўтаноміі Беларусі, роднай мовы і развіцця бе-

ларускай нацыянальнай культуры".

У новых умовах кіраўніцтва Цэнтральнай рады (Я. Лёсік -

старшыня, А. Смоліч, У. Фальскі, В. Лявіцкі, У. Галубок -

члены Выканкама Рады) актывізавала сваю дзейнасць па ства-

рэнню нацыянальнага беларускага фронту на аснове рэалізацыі

ідэі нацыянальна-культурнай аўтаноміі ў рамках дэмакратыч-

най Расіі. Цэнтральная рада звязваецца з бежанскімі камігэтамі,

раскіданымі па ўсёй Расіі, умацоўваюцца яе сувязі з беларускімі

гурткамі ў арміі і на флоце, у якіх хутка расце колькасць пры-

хільнікаў БСГ і беларускага нацыянальнага руху наогул.

Перабудову цэнтральных органаў беларускага нацыяналь-

нага руху, якая праходзіла летам 1917 г., можна разглядаць

як ггэўны крок у напрамку да яго далейшай класавай дыфе-

рэнцыяцыі. Прадстаўнікі левай плыні ўсё больш схіляліся ў

бок бальшавікоў. Але некаторыя аспекты нацыянальнага пы-

тання, якія абараняў 3. Жылуновіч, адрозніваліся ад баль-

шавіцкіх. У прыватнасці, ён выступаў супраць забыцця бела-

рускімі пралетарыямі свайго нацыянальнага пачуцця на ка-

рысць агульнарэвалюцыйных інтарэсаў.

Ідэю нацыянальна-тэрытарыяльнай аўтаноміі Беларусі ад-

стойвала дэлегацыя Цэнтральнай рады ў складзе I. Варонкі

(старшыня), 3. Жылуновіча, К. Душэўскага, I. Мамонькі,

3. Сабалеўскага, У. Фальскага на Дэмакратычнай нарадзе ў

Петраградзе. Яны адзначалі нежаданне "расійскай дэмакра-

тьгі" прадаставіць народам сапраўдную свабоду. Характары-

зуючы пазіцыю Рады ў адносінах да ўлады, I. Варонка зазна-

чыў, што "Цэнтральная рада беларускіх' арганізацый стаіць

за канструяванне ўлады без усялякіх кааліцый з буржуазіяй".

272

Рост сацыяльных супярэчнасцяў паскорыў працэс разме-

жавання ў беларускім нацыянальным руху. Увосень 1917 г.

ад БСГ адкалолася частка рэвалюцыйна настроеных рабочых-

беларусаў Петраграда і маракоў Балтыйскага флоту. Яны

стварылі новую палітычную арганізацыю Беларускую сацы-

ял-дэмакратычную рабочую партыю (БСДРП) у ліку 500 чала-

век, якая поўнасцю раздзяляла праграмныя і тактычныя ўста-

ноўкі бальшавікоў. У выканаўчы камітэт БСДРП уваходзілі

А. Чарвякоў, А. Усціловіч, Сосна, Гурыновіч, Лаўрэцкі, Пял-

мецка і I. Лагун, за выключэннем А. Чарвякова, усе рабочыя

петраградскіх заводаў. У хуткім часе да іх далучылася Гель-

сінфорская арганізацыя БСГ, якая складалася з маракоў і

налічвала 200 чалавек.

БСДРП адразу ж актыўна ўключылася ў грамадска-палі-

тычнае жыццё краіны. Прадстаўнікі яе ўваходзілі ў склад

Петраградскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў,

падтрымлівалі курс бальшавікоў на ўзброенае паўстанне.

Спробы кансалідацыі беларускага нацыянальнага руху,

распачатыя на 11 сесіі Цэнтральнай рады і III з'ездзе БСГ 15-

25 кастрычніка, поспеху не мелі. 3-за адсутнасці адзінства

кіраўніцтва БСГ не выпрацавала агульнапартыйнай лініі ў

адносінах да кастрычніцкага ўзброенага паўстання. Па гэтай

прычыне 3. Жылуновіч адмовіўся ўвайсці ў створаны з'ездам

ЦК БСГ. На апошнім пасяджэнні 25 кастрычніка адбылася

рэарганізацыя каардынуючага цэнтра беларускага нацыя-

нальнага руху. Быў утвораны новы краёвы орган пад назвай

"Вялікая беларуская рада". У прынятых рашэннях падкрэсліва-

лася, што "Рада павінна бараніць увесь беларускі народ". Гэта

азначала, што рэарганізацыя Рады адбылася на аснове ідэі

адзінства ўсіх слаёў беларускага насельніцтва ў адстойванні

агульнанацыянальных інтарэсаў. Аднак беларускі нацыяналь-

ны рух аслабляўся рознасцю падыходаў яго ўдзельнікаў да

вырашэння сацыяльных і нацыянальных праблем.

Як бачна, эвалюцыйны і рэвалюцыйны шляхі развіцця,

якія адстойвалі супрацьлеглыя сілы ў беларускім нацыяналь-

ным руху, сумясціць не ўдалося.

273

ЛЕКЦЫЯ 15

КАСТРЫЧНІЦКАЯ РЭВАЛЮЦЫЯ

I ЛЁС БЕЛАРУСІ

♦ Усталявсінне Савецкай улады

♦ Брэсцкі мір

Усталяваннс Савецкай улады. У сучаснай гістарычнай

літаратуры выказваюцца розныя пункты погляду на сутнасць

і характар падзей 25-26 кастрычніка 1917 г. у Пеграградзе.

Адны называюць іх Вялікай Кастрычніцкай рэвалюцыяй,

якая паклала пачатак новай эры ў гісторыі чалавецтва. Яшчэ

нядаўна ён быў пануючым.

Другі пункт погляду зводзіцца да тэзісу, што ў кастрычніку

1917 г. адбылася рабоча-сялянская дэмакратычная рэвалю-

цыя. Адзін з прадстаўнікоў гэтага накірунку П. Валабуеў

лічыць, што Кастрычніцкая рэвалюцыя адбылася не "па Мар-

ксу", у сілу недастатковага ўзроўню развіцця вытворчых сіл, а

"па Леніну". Рухаючымі сіламі рэвалюцыі з'явіліся не толькі

пралетарыят і бяднейшае сялянства, а ўсё сялянства ў цэлым.

Таму рэвалюцыя не пралетарская, а народная, якая адкрыла

шлях да сацыялістычных пераўтварэнняў.

У апошні час атрымаў распаўсюджванне трэці пункт по-

гляду на кастрычніцкія падзеі як на ваенны пераварот, вы-

падковую з'яву. Ён практычна супадае з трактоўкай падзей

кастрычніка 1917 г. амерыканскім палітолагам 3. Бжэзінскім.

Але гіпотэза не дае адказу на пытанне, як змаглі пратры-

мацца ва ўладзе бальшавікі, абапіраючыся толькі на штыкі ў

170-мільённай краіне?

Падзеі 25-26 кастрычніка з'явіліся вынікам абвастрэння

сацыяльна-класавых і палітычных супярэчнасцей у краіне,

актыўнай і мэтанакіраванай дзейнасці бальшавікоў па захопу

ўлады. Няздольнасць Часовага ўрада вырашыць кардыналь-

ныя задачы дэмакратычнай рэвалюцыі, непаслядоўная палі-

тыка кіруючых партый прывяла іх да палітычнага банкруцт-

ва. Пасля правалу карнілаўскага мяцяжу ўлада страціла ўся-

274

лякую апору. Усе без спагады глядзелі на тое, як над Часо-

вым урадам збіраюцца "бальшавіцкія хмары".

У гэтай сітуацыі ў ЦК РСДРП(б) перамог пункт погляду

У. Леніна на неадкладную падрыхтоўку ўзброенага паў-

стання. Напярэдадні штурму Зімняга палаца, позна веча-

рам 24 кастрычніка, Ленін у суправаджэнні сувязнога

Э. Рах'я прыйшоў у Смольны, каб непасрэдна кіраваць

узброеным паўстаннем.

Вечарам 25 кастрычніка пачаў работу II Усерасійскі з'езд

Саветаў, на якім прысутнічала 649 дэлегатаў, з іх 390 - баль-

шавікі. У яго рабоце прынялі ўдзел дэлегаты Беларусі і Заход-

няга фронту: 24 бальшавікі, 6 левых эсэраў, 3 сацыял-дэмакра-

ты-інтэрнацыяналісты, 5 меншавікоў, 10 эсэраў і 3 беспартый-

ныя. З'езд адкрыў выконваючы абавязкі старшыні Прэзідыума

Усерасійскага Цэнтральнага Выканаўчага камітэта меншавік

Ф. Дан. Пасля таго як меншавікі і правыя эсэры пакінулі залу

з'езда, усялякая магчымасць стварыць кааліцыйны савецкі

ўрад, што вызначылася ў пачатку работы з'езда, была страча-

на. Адыход развязаў рукі бальшавікам, ачысціў для іх поле

палітычнай барацьбы. Аб гэтым недвухсэнсава сведчыла выс-

тупленне старшыні Петраградскага савета Л. Троцкага. "Паў-

станне народных мас, - сказаў ён, - не патрабуе апраўдання.

Тое, што адбылося, - гэта паўстанне, а не загавор... Народный

масы ішлі пад нашым сцягам, і наша паўстанне перамагло. I

зараз нам прапаноўваюць: адмоўцеся ад вашай перамогі,

ідзіце на ўступкі, заключыце дамоўленасць. 3 кім?.. Тым, хто

адсюль пайшоў і хто выступае з прапановамі, мы павінны

сказаць: вы - жалобныя адзінкі, вы банкроты, ваша роля сыг-

рана, і адпраўляйцеся туды, дзе вам ад гэтага часу належыць

быць: у смеццевы кошык гісторыі". Вечарам 26 кастрычніка

былі прыняты важнейшыя дакументы: Дэкрэт аб зямлі, Дэкрэт

аб міры, пастанова аб адмене смяротнай кары, рэзалюцыя

супраць пагромнага руху, Дэкрэт аб утварэнні бальшавіцкага

ўрада Савета народных камісараў.

Мінск а трымаў вестку аб узброеным паўстанні ў Пет-

раградзе апоўдні 25 кастрычніка. Як толькі стала вядома аб

275

паўстанні, Выканкам Мінскага савета вывеў на вуліцы 37-мы

і 289-ты запасныя пешыя палкі і вызваліў з турмы рэвалю-

цыйных салдат каля 800 чалавек, арыштаваных Часовым

урадам пасля ліпеньскіх падзей. 3 іх быў сфарміраваны 1-шы

імя Мінскага савета рэвалюцыйны полк. Адначасова былі

ўзброены чыгуначнікі і рабочыя некаторых нрамысловых

прадпрыемстваў горада. Бальшавікі - члены прэзідыума ад

імя Выканкама выдалі загад № 1, у якім абвяшчалася аб

пераходзе ўлады ў Мінску ў рукі Савета рабочых і салдацкіх

дэпутатаў. Быў арганізаваны кантроль над поштай, тэлегра-

фам, чыгункай, штабам Заходняга фронту.

Для прапаганды і ўмацавання Савецкай улады 26 каст-

рычніка пры Мінскім савеце па рашэнню Паўночна-Заходня-

га абласнога камітэта РСДРП (б) быў створаны Рэвалюцый-

ны камітэт (у пачатку лістапада быў ператвораны ў Ваенна-

рэвалюцыйны камітэт Паўночна-Заходняга фронту). Ядро

камітэта склалі прэзідыум Мінскага савета рабочых і сал-

дацкіх дэпутатаў, бюро абласнога выканаўчага камітэта са-

ветаў Заходняй вобласці, бальшавіцкая фракцыя Франтавога

камітэта, прадстаўнікі Мінскага раённага чыгуначнага камі-

тэта і ўсіх вайсковых часцей Мінска.

Да вечара 26 кастрычніка становішча ў Мінску ўскладні-

лася. Штаб фронгу пачаў рыхтаваць франтавыя часці для

адпраўкі ў Петраград на дапамогу Краснову і Керанскаму,

збіраць сілы для барацьбы супраць Саветаў у Мінску. Да

сярэдзіны дня 27 кастрычніка ў горадзе з'явіліся 4 каравулы

Франтавога камітэта з казакаў Каўказскай дывізіі, якая гіе-

райшла на яго бок. Эсэры расклейвалі лістоўкі, якія заклікалі

насельніцтва да барацьбы супраць Саветаў. Па загаду гене-

рала Балуева ў горад бьгла ўведзена Каўказская дывізія.

Супраць пераходу ўлады Саветам у Мінску выступілі адзі-

ным фронтам меншавікі, эсэры, бундаўцы, беларускія і яў-

рэйскія нацыянальна-дэмакратычныя палітычныя партыі і

арганізацыі. 26 кастрычніка на пасяджэнні Мінскага савета

яны аб'явілі дэкларацыю, у якой асуджалася ўзброенае паў-

станне ў Петраградзе. Высоўвалася патрабаванне перадаць

276

уладу ў Мінску "рэвалюцыйнаму камітэту", у якім былі б

прадстаўлены ўсе "дэмакратычныя арганізацыі" і палітычныя

партыі. Але большасць членаў выканкама Савета гэтую пра-

панову адхіліла. 27 кастрычніка агульны сход членаў

Мінскай арганізацыі Бунда прыняў рэзалюцыю, якая абавяз-

вала сваіх членаў неадкладна выйсці са складу Мінскага

савета і яго выканкама, як толькі тыя прызнаюць створаны ў

Петраградзе ўрад бальшавікоў. Гарадская дума, у якой бун-

даўцы мелі большасць, таксама не прызнала ўрад У. Леніна і

пераход улады Мінскаму савету, заклікала насельніцтва го-

рада да барацьбы з бальшавікамі.

Мінскі абласны камітэт партыі эсэраў распаўсюдзіў тэле-

граму Ваеннага бюро ЦК сваёй партыі, у якой патрабавалася

ад кожнага члена ПС-Р актыўна садзейнічаць армейскім ар-

ганізацыям, камісарам Часовага ўрада і каманднаму саставу

арміі ў ліквідацыі "д'ябальскіх задумак бальшавікоў". Тэле-

грама патрабавала таксама прыняць рашучыя меры, каб хут-

чэй ліквідаваць Мінскі савет і яго ядро - бальшавікоў.

27 кастрычніка быў створаны Камітэт выратавання рэва-

люцыі, надзвычайнае аб'яднанне партыйных, грамадскіх арга-

нізацый Мінска і Франтавога камітэта Заходняга фронту.

Большасць членаў Камітэта складалі эсэры, правыя і левыя

меншавікі, бундаўцы. Узначаліў камітэт меншавік Т.М. Кала-

тухін. На ўзор Мінскага камітэта падобныя арганізацыі былі

створаны ў Бабруйску, Оршы, Полацку і інш. Камітэт увёў у

Мінск часці Каўказскай дывізіі, зняў ваенныя пасты Мінскага

савета, адхіліў прызначаных ім камісараў, запатрабаваў ад

Савета перадаць яму ўсю ўладу ў горадзе і Заходнім фронце.

Суадносіны сіл на той час былі не на карысць бальшаві-

коў. Яны пайшлі на перагаворы і дасягнулі кампрамісу. Камі-

тэт выратавання рэвалюцыі абавязваўся не пасылаць войскі

ў Петраград і Маскву, а Савет пагадзіўся перадаць Камітэту

ўладу ў раёне Заходняга фронту і дэлегаваў у яго склад двух

прадстаўнікоў I. Алібегава і Я. Пярно.

Адначасова бальшавікі Мінска прынялі дзейсныя захады

па ўмацаванню сваіх сіл. У армейскі камітэт 2-й арміі былі

277

накіраваны ўпаўнаважаныя, каб перакінуць тэрмінова ў го-

рад рэвалюцыйныя часці. Камітэт РСДРП(б) таксама разгар-

нуў актыўную агітацыйную работу сярод рабочых горада ў

сувязі з тым, што Цэнтральнае бюро прафсаюзаў выступала

за нейтралітэт прафсаюзаў у канфлікце. Прымаліся меры па

ўцягненню гарадской міліцыі ў актыўную барацьбу на баку

Мінскага савета.

У сваю чаргу Камітэт патрабаваў 29 кастрычніка ва

ўльтыматыўнай форме ад Мінскага савета апублікаваць зая-

вы, што пастановы Савета Народных Камісараў і Петраград-

скага ВРК не падлягаюць выкананню. Мінскі савет адхіліў

ультыматум.

Сітуацыя рэзка абвастрылася. Эсэра-меншавіцкія лідэры

пачалі адкрыта заклікаць да разгрому Мінскага савета. Ад-

нак абставіны складваліся не ў іх карысць. 29 кастрычніка

былі разгромлены атрады Керанскага-Краснова. 30 кастрыч-

ніка гарадскі сход праўленняў і камітэтаў прафсаюзаў пры-

няў пастанову аб падтрымцы ўлады Саветаў. Рэзалюцыі ў

падтрымку ўлады Саветаў прынялі таксама сходы рабочых

многіх прадпрыемстваў горада, з'езд салдацкіх камітэтаў 10-й

арміі, многія вайсковыя падраздзяленні 2-й і 3-й армій.

1 лістапада ў Мінск з 2-й арміі прыбылі атрады рэвалюцый-

ных салдат, а таксама браніраваны поезд пад камандаваннем

бальшавіка У. Пралыгіна. Яны ўзялі над ахову Мінскі савет.

Вечарам 2 лістапада ў гарадскім тэатры адбыўся пашыраны

сход Мінскага савета з удзелам прадстаўнікоў прадпрыемстваў,

чыгуначнікаў, вайсковых часцей - усяго каля 100 чалавек. Сход

адобрыў мерапрыемствы па ажыццяўленню дэкрэтаў II Усера-

сійскага з'езда Саветаў, якія былі распрацаваны ВРК. Лідэры

эсэраў, меншавікоў і бундаўцаў заявілі аб выхадзе іх фракцый

са складу Савета. Але многія дэпутаты гэтых партый не пад-

трымалі сваіх лідэраў і засталіся ў Савеце. Мінская арганізацыя

меншавікоў палічыла дзеянні фракцыі памылковымі і 5 лістапа-

да прыняла рашэнне аб яе вяртанні ў Савет.

Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту, які не

паспеў аформіцца да абвастрэння абставін, быў папоўнены

278

прадстаўнікамі арганізацый і вайсковых часцей. Была вызна-

чана і яго арганізацыйная структура. Вышэйшым органам

быў аб'яўлены пленум ВРК, а выканаўча-распарадчым

бюро і галіновыя аддзелы. У склад бюро ВРК увайшлі:

К.І. Ландар (старшыня), А.Ф. Мяснікоў, У.С. Селязнёў, М.У. Ра-

газінскі, М.І. Калмановіч, М.І. Крывашэін, В.М. Фрэйман. Да

фарміравання абласных органаў савецкай улады ВРК з'яў-

ляўся адзіным поўнаўладным органам на ўсёй неакупірава-

най тэрыторыі Беларусі і Заходняга фронту.

Услед за Мінскам Саветы ўзялі ўладу ў Віцебску, Гомелі,

Оршы, Бабруйску, Слуцку, Рэчыцы, Мазыры, Полацку і

іншых гарадах Беларусі і Заходнім фронце. Да таго ж Саветы,

дзе прадстаўнікі іншых партый пераважалі, як правіла, распус-

каліся. Так адбылося ў Віцебску, дзе 27 кастрычніка па рашэн-

ню Віцебскага губернскага камітэта РСДРП(б) быў створаны

Ваенна-рэвалюцыйны камітэт. На наступны дзень ён узяў пад

свой кантроль пошту, тэлеграф, чыгуначны вузел, распусціў

існуючы Савет і назначыў новыя выбары. Ваенным камендан-

там горада і начальнікам гарнізона стаў С.М. Крылоў. Спроба

меншавікоў, эсэраў і бундаўцаў стварыць пры Віцебскім саве-

це ваеннае бюро поспеху не мела: чыгуначнікі заявілі, што яны

далучацца да ВРК. Загадам 29 кастрычніка Віцебскі ВРК

ліквідаваў ваеннае бюро, а новы склад Віцебскага савета ра-‘

бочых і салдацкіх дэпутатаў 11 лістапада прыняў рэзалюцыі

аб падтрымцы дзеянняў II Усерасійскага з'езда Саветаў.

28 кастрычніка Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў

Оршы стварыў ВРК на чале з бальшавіком Дзмітрыевым і

распусціў Камітэт выратавання рэвалюцыі. 12 лістапада на

надзвычайным сходзе сялянскіх таварыстваў Аршанскага ра-

ёна была прынята рэзалюцыя аб прызнанні і падтрымцы Са-

вета Народных Камісараў, правядзенні ў жыццё Дэкрэта аб

зямлі яшчэ да склікання Устаноўчага сходу.

Востра праходзіла барацьба за Савецкую ўладу ў Гомелі.

Пасля атрымання звестак аб перамозе ўзброенага паўстання

ў Петраградзе Палескі камітэт РСДРП(б) накіраваў сваіх

агітатараў на прамысловыя прадпрыемствы горада, чыгу-

279

начны вузел, у воінскія падраздзяленні і прыступіў да фармі-

равання Чырвонай гвардыі. Меншавікі, эсэры і бундаўцы,

каб выклікаць паніку і разгубленасць, 28 кастрычніка на

пашыраным пасяджэнні Савета зачыталі прысланую з Магі-

лёва фалынывую тэлеграму, у якой паведамлялася, што

войскі Краснова занялі Петраград, а СНК на чале з Леніным

арышгаваны. Аднак большасць дэлегатаў Савета не паверы-

ла гэтай фальшыўцы. Савет прыняў бальшавіцкую рэзалю-

цыю аб падтрымцы рабоча-сялянскага ўрада, а праз два дні

адобрыў дэкрэты II Усерасійскага з'езда Саветаў і абвясціў

аб устанаўленні савецкай улады ў горадзе і ўездзе. У склад

абранага ваенна-рэвалюцыйнага камітэта ўвайшлі 4 баль-

шавікі, 2 левыя эсэры і па 1 прадстаўніку ад фракцый Саве-

та. ВРК узначаліў дэлегат II Усерасійскага з'езда Саветаў

бальшавік Р. М. Ляплеўскі. У сярэдзіне лістапада адбыліся пера-

выбары Гомельскага савета, якія далі бальшавікам 109 дэпу-

тацкіх месцаў з 195. 17 лістапада Гомельскі савет прыняў

рэзалюцыю, якая выражала давер савецкаму ўраду і яго

знешняй палітыцы, а таксама выказвала рашучасць мясцо-

вых бальшавікоў праводзіць яе ў жыццё.

У больш складаных умовах праходзіла барацьба за ўста-

ляванне Савецкай улады ў Магілёве. Генералітэт Стаўкі і

выконваючы абавязкі Вярхоўнага галоўнакамандуючага ге-

нерал М.М. Духонін адмовіліся выконваць распараджэнні

Саўнаркама. Сілы, якія групаваліся вакол Стаўкі, імкнуліся

ператварыць Магілёў у агіорны пункт барацьбы супраць са-

вецкага ўрада. Контррэвалюцыйныя намеры Стаўкі

падтрымлівала эсэра-меншавіцка-бундаўская большасць

Магілёўскага савета, Выканкам губернскага Савета ся-

лянскіх дэпутатаў і эсэра-меншавіцкі па складу ўсеармейскі

камітэт. 28 кастрычніка на нарадзе палітычных і грамадскіх

арганізацый горада меншавікі і эсэры асудзілі ўзброенае паў-

станне ў Петраградзе і патрабавалі стварэння "дэмакратыч-

нага міністэрства". У Магілёў прыбылі лідэры партый эсэраў

і меншавікоў В.М. Чарноў і І.Г. Цэрэтэлі 3 мэтай сфарміра-

ваць "кааліцыйны ўрад" на чале з В. Чарновым.

280

СНК Расіі ў адказ прызначыў галоўнакамандуючым

М. В. Крыленка, з Петраграда быў накіраваны зводны атрад

салдат Літоўскага палка, матросаў Балтыйскага флоту і чыр-

вонагвардзейцаў. ВРК Заходняга фронту сфарміраваў атрад

з салдат 1-га палка імя Мінскага савета. У Магілёў спешна

накіроўваліся рэвалюцыйныя атрады з Віцебска, Гомеля,

Мінска, Оршы, Полацка, Жлобіна і іншых гарадоў Беларусі.

3 набліжэннем рэвалюцыйных войскаў да горада, калі лёс

Стаўкі быў фактычна вырашаны, 18 лістапада Магілёўскі

савет быў вымушаны прызнаць савецкую ўладу і ўтварыць

Ваенна-рэвалюцыйны камітэт, які ўстанавіў кантроль над

Стаўкай. 20 лістапада ў Магілёў з рэвалюцыйнымі атрадамі

ўступіў новы Вярхоўны галоўнакамандуючы Крыленка.

Прадстаўнікі Часовага ўрада генерал М. Духонін, старшыня

ўсеармейскага камітэта В.Б. Станкевіч, памочнік начальніка

штаба Галоўкаверха па палітычных справах В.В. Вырубаў

былі ўзяты пад дамашні арышт, а ўсеармейскі камітэт рас-

пушчаны. На працягу 25 кастрычніка - 18 лістапада 1917 г. у

часцях і злучэннях фронту ўлада перайшла да Саветаў.

Ва ўмацаванні новай улады важнае значэнне мелі з'езды Са-

ветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў, якія адбыліся ў лістападзе-

снежні. Яны зацвердзілі структуру органаў Савецкай улады, вы-

значылі сістэму кіравання, абралі выканаўчыя камітэты.

18-21 лістапада 1917 г. праходзіў з'езд Саветаў рабочых

і салдацкіх дэпутатаў Заходняй вобласці. 3 560 дэлегатаў

460 складалі бальшавікі, што і вызначыла яго ход, рашэнні,

склад кіруючых органаў. З'езд адзначыў, што многія Саветы

яшчэ знаходзяцца на стадыі свайго станаўлення. Што тычыц-

ца пытання шматпартыйнасці пры фарміраванні органаў ула-

ды, то з'езд лічыў дапушчальным пагадненні толькі з тымі

сацыялістычнымі партыямі, якія прызналі СНК, дэкрэты аб

міры, аб зямлі, аб кантролі за вытворчасцю. З'езд абраў Вы-

канаўчы камітэт абласнога Савета ў складзе 35 чалавек.

Паколькі ў парадку дня стаяла пытанне аб стварэнні адзінага

органа дзяржаўнай улады на тэрыторыі Заходняй вобласці,

з'езд прыняў рашэнне (яго падтрымалі іншыя з'езды) аб ства-

281