Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

Беларусі ніхто з левых кандыдатаў не трапіў у IV Дзяржаў-

ную думу, якая праіснавала да кастрычніка 1917 г.

Паражэнне першай расійскай рэвалюцыі азначала наступ-

ленне новага этапа ў гісторыі дзяржавы, сістэме яе гра-

мадскіх адносін. Буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыя на-

сіла незавершаны характар, але гэта не азначала, што яна

закончылася безвынікова. Рэвалюцыйныя падзеі абудзілі ў

мільёнаў людзей цікавасць да сацыяльна-палітычнага і куль-

турнага жыцця.

Царскі ўрад пасля 3 чэрвеня 1907 г. перайшоў да больш

жорсткіх формаў кіравання. У 1907-1910 гг. на Беларусі было

забаронена болын за 40 прафесійных саюзаў, якія ўзніклі ў

час рэвалюцыі. На становішчы надзвычайнай і ўзмоцненай

аховы знаходзіліся Мінская і Магілёўская губерні, Віцебскі

павет, гарады Віцебск, Гродна, Смаргонь. Між тым гісторыя

не павярнула назад. Дзейнічала Дзяржаўная дума, існавалі

легальныя магчымасці работы прафсаюзаў, грамадскіх арга-

нізацый. Царскі ўрад быў вымушаны палітыку рэпрэсій суп-

раць вальнадумцаў праводзіць разам з палітыкай лавіраван-

ня і рэформаў.

Пасля рэвалюцыі краіна перажывала эканамічную дэпрэ-

сію. Звужэнне рынку цяжка адбілася на пераапрацоўчых галі-

нах прамысловасці Беларусі. У 1907 г. у беларускіх губернях

спынілі работу 459 прамысловых прадпрыемстваў. Павялічы-

лася колькасць беспрацоўных. Спад вытворчасці, узмацнен-

не палітычнай рэакцыі прадпрымальнікі выкарыстоўвалі для

наступлення на эканамічныя запатрабаванні рабочага класа.

Пры павелічэнні рабочага дня, узмацненні інтэнсіфікацыі пра-

цы замарожвалася, а то і памяншалася зарплата, пашыралася

сфера прымянення жаночай і дзіцячай працы.

У лістападзе 1907 г. Сенат пацвердзіў права прадпрымальні-

каў прымяняць лакаўты ў выпадках аб'яўлення рабочымі част-

ковай забастоўкі. Фабрыканты і заводчыкі каардынавалі дзей-

насць праз свае саюзы, перадаючы адзін аднаму так званыя

"чорныя спісы". Фабрычнай адміністрацыі ў студзені 1908 г.

было дадзена права звальнення рабочых за "дурныя паводзіны".

212

Аграрная рэформа. Актыўны ўдзел у рэвалюцыі сялянства

паставіў перад урадам задачу рэфармавання аграрных адносін.

Гаворка ішла аб стварэнні новай сацыяльнай апоры ў вёсцы.

Такой апорай маглі стаць заможныя сяляне, клас сельскай

буржуазіі. Але складанасць сітуацыі заключалася ў тым, што

царызм не хацеў сварыцца са сваім даўнім саюзнікам у асобе

памешчыкаў. За вырашэнне гэтай складанай задачы ўзяўся

старшыня Савета Міністраў і Міністр унутраных спраў

П.А. Сталыпін. 9 лістапада 1906 г. быў апублікаваны ўказ "Аб

змяненні і дапаўненні некаторых пастаноў аб сялянскім земле-

ўладанні". Быў створаны Галоўны камітэт па справах земле-

ўладання, губернскія і павятовыя землеўпарадкавальныя

камісіі, у склад якіх увайшлі выбарныя ад сялян і чыноўнікі

мясцовай адміністрацыі.

Указ ад 9 лістапада дазваляў вяскоўцам выхад з абшчыны і

замацаванне надзельнай зямлі ў асабістую ўласнасць. Сельскі

сход павінен быў разглядаць такія заявы на працягу аднаго меся-

ца. У спрэчных выпадках справу вырашаў земскі начальнік.

Сялянам дазвалялася выдзяленне зямлі асобным участкам.

Лістападаўскі ўказ не быў адзіным дакуменгам сталыпінс-

кай аграрнай рэформы. Яшчэ ў жніўні 1906 г. былі праведзе-

ны мерапрыемствы па перадачы Сялянскаму банку часткі

ўдзельных, казённых зямель для продажу сялянам. У каст-

рычніку Сялянскі банк атрымаў дазвол на выдачу сялянам

назыкі пад залог надзельнай зямлі. У адносінах да сялянства

былі рэалізаваны некаторыя палітычныя мерагірыемствы, на-

кіраваныя на пашырэнне іх сацыяльнай мабільнасці: адмене-

ны абмежаванні ў адносінах да дзяржаўнай і ваеннай служ-

бы, вучобы ў навучальных установах.

Указ 9 лістапада 1906 г. стаў законам 14 чэрвеня 1910 г.

пасля яго прыняцця Дзяржаўнай думай, адабрэння Дзяржаў-

ным саветам і падпісання Мікалаем II. Урад рабіў захады,

каб паскорыць аграрную рэформу. Ствараліся паказальныя

гаспадаркі, у якіх разводзілася пародзістая жывёла, прымяня-

ліся новыя агратэхнічныя прыёмы гаспадарання і г. д. У

Віленскай губерні ў 1914 г. дзейнічала 387 такіх гаспадарак.

213

Прымаліся меры па пашырэнпю прапаганды сельскагаспа-

дарчых ведаў, арганізацыі агранамічнай, ветэрынарнай служ-

бы, пунктаў продажу сартавога насення, мінеральных угнаен-

няў, машын і прылад працы.

Так, сельскагаспадарчыя склады ў Віцебскай губерні з

1911 на 1913 гг. больш чым утрая павялічылі продаж тэхнікі,

насення.

Павялічыліся расходы на меліярацыю зямель. У Мінскай

губерні яны склалі ў 1907 г. 17 тыс. рублёў, а ў 1914 г. -

152,3 тыс. рублёў. Для падрыхтоўкі адпаведных спецыялі-

стаў, правядзення навуковых даследаванняў у 1911 г. была

створана Мінская балотная станцыя.

Значнае развіццё на Беларусі атрымаў кааператыўны рух.

Ствараліся крэдытныя і пазыковыя арганізацыі, ашчадныя і

спажывецкія таварыствы, вытворчыя арцелі. У Магілёўскай

губерні, напрыклад, колькасць крэдытных і пазыкова-ашчад-

ных таварыстваў павялічылася з 8 - у 1905 г. да 139 - у 1913 г.

Урадавая аграрная палітыка была доўгатэрміновай і раз-

лічанай, - як казаў Сталыпін, - "не на ўбогіх і п'яных, а на

моцных". Каб падштурхнуць працэс ліквідацыі абшчыны

29 мая 1911 г. быў прыняты закон "Аб землеўпарадкаванні",

які дазваляў камісіям па землеўпарадкаваншо прымусова

выдзяляць сялянам асобны зямельны ўчастак. Трэба адзна-

чыць актыўны выхад сялянства з абшчыны ў Магілёўскай

губерні, дзе 56,8% гаспадарак замацавалі зямлю ў асабістую

ўласнасць. У 5 беларускіх губернях на зямельнай плошчы 1,4 млн.

дзесяцін было створана 128 тыс. хутароў і вотрубаў. Тэмпы

хутарызацыі сельскай гаспадаркі на Беларусі былі болын

высокімі ў параўнанні з іншымі еўранейскімі губернямі

Расійскай імперыі.

Адным з накірункаў аграрнай рэформы была перасяленчая

палітыка. 3 найбольш аграрна перанаселенай Еўрапейскай Расіі

сялянства накіроўвалася ў азіяцкую частку Расіі, Сібір. Для

заахвочвання перасяленцаў выдзялялася дапамога, кароткатэр-

міновыя пазыкі, транспарт, ствараліся пункты прыёму гіерася-

ленцаў. За 1904-1914 гг. з беларускіх губерняў выехала на

214

ўсход 368,4 тыс. чалавек. У першую чаргу гэта былі беззямель-

ныя і малазямельныя сяляне. Не ўсе яны змаглі прыжыцца на

новых землях. Каля 11% перасяленцаў вярнуліся на Беларусь.

У перабудову вёскі ўкладваліся значныя сродкі. Выдаткі

дзяржавы на аказанне агратэхнічнай дапамогі насельніцтву,

распаўсюджванне сельскагаспадарчай адукацыі ў 1913 г. па-

вялічыліся да 29 млн. руб., у той час як у 1908 г. гэтая сума

складала 5,7 млн. руб. Між тым аграрная праблема не страці-

ла сваю вастрыню і складанасць, бо заставаліся аграрная

перанаселенасць вёскі, малазямелле, нізкай была культура і

тэхналогія вытворчасці, а кошт зямлі быў высокі.

Сталыпін разлічваў знайсці стабілізацыю грамадства на

шляху ўмацавання новай сацыяльнай групы зямельных улас-

нікаў. Рэформа зямельных адносін патрабавала пашырэння

грамадзянскіх правоў гэтага класа, змянення іх сацыяльнага

статуса. Невыпадкова таму Сталыпін прапанаваў увесці вы-

барнае земства ў заходніх губернях. У праекце "Аб выкарыс-

танні "Палажэння аб земскіх установах ад 12 чэрвеня 1890 г.

да губерняў Віцебскай, Валынскай, Кіеўскай, Мінскай, Магі-

лёўскай, Падольскай", які пачаў абмяркоўвацца ў 1910 г.,

замест саслоўных памешчыцкай і сялянскай курый прапа-

ноўвалася ўвесці курыі нацыянальныя рускую, польскую. У.

рускую курыю ўключалася беларускае праваслаўнае насель-

ніцтва, у польскую - каталіцкае. Каб забяспечыць перавагу

рускай курыі выбарчы маёмасны цэнз паніжаўся з 15 тыс. да

7,5 тыс. рублёў.

Гэты законапраект III Дзяржаўнай думай быў успрыняты

крытычна. У ходзе дэбатаў у думскай камісіі па мясцоваму

самакіраванню і на пасяджэннях Думы акцябрысты выступілі

за захаванне ў законе толькі маёмаснага цэнзу. Група дэпута-

таў выказалася за ўвядзенне земства па палажэнню "Аб

земскіх установах" ад 12 чэрвеня 1890 г. без дзялення на

нацыянальныя курыі. Кадэты ацанілі законапраект як праяў-

ленне грубейшай нацыяналістычнай палітыкі, якая аслабляе

дзяржаву на заходніх ускраінах. Трудавікі лічылі магчымым

будаваць мясцовае самакіраванне на роўным удзеле ў выба-

215

рах усяго мясцовага насельніцтва. Супраць законапраекта

выступілі сацыял-дэмакраты, якія асудзілі шавіністычную па-

літыку царызму.

3 крытыкай выступіла газета "Наша ніва", бо новы выбар-

чы закон ігнараваў факг існавання беларускай нацыі, падзя-

ляў беларусаў на рускіх і палякаў.

Законапраект П.А. Сталыпіна быў прынягы Думай з

нязначнымі папраўкамі праўрадавай фракцыяй рускіх нацы-

яналістаў пры падтрымцы часткі акцябрыстаў і наступіў на

разгляд Дзяржаўнага савета. Але 4 сакавіка 1911 г. праект

быў адхілены саветам 92 галасамі, супраць 68. Ідэя паніжэн-

ня маёмаснага цэнзу, увядзення нацыянальных курый не знай-

шла падтрымкі. Буйныя землеўладальнікі не жадалі дзяліць

уладу з вясковай буржуазіяй. П. А. Сталыпін заявіў аб сваёй

адсгаўцы ў выпадку, калі законагіраекг не будзе зацверджа-

ны ў надзвычайным парадку. Мікалай II раснусціў на 3 дні

Дзяржаўную думу і Дзяржаўны савет і, у адпаведнасці з ар-

тыкулам 87 Асноўнага закона, 14 сакавіка 1911 г. падпісаў

указ аб увядзенні земства ў 6 заходніх губернях. Павятовыя і

губернскія выбарныя земствы ў Віцебскай, Магілёўскай і

Мінскай губернях адыгралі станоўчую ролю ў правядзенні

аграрнай рэформы, развіцці адукацыі, медыцынскага абслу-

гоўвання населн іцтва.

ЛЕКЦЫЯ 12

КУЛЬТУРА БЕЛАРУСІ

♦ Адукацыя. Літаратура

♦ Навука

♦ Тэатр і музыка

♦ Выяўленчае мастацтва і архітэктура

Адукацыя. Літаратура. Развіццё буржуазных адносін па-

скорыла працэсы дэмакратызацыі кульгурнага жыцця. Но-

выя эканамічныя ўмовы, новая сацыяльная структура гра-

мадства пашыралі магчымасці для атрымання адукацыі, ве-

даў у розных галінах навукі. У 1864 г. урад прыняў рашэнне

аб правядзенні школьнай рэформы, якая спрыяла развіццю

сферы пачатковай і сярэдняй адукацыі, павялічвала сетку

навучальных устаноў, прыцягвала да іх новыя педагагічныя

кадры. Аднак яе вынікі ў Беларусі былі менш значнымі, чым

у цэнтральных губернях Расіі. Пасля падаўлення паўстання

1863 г. і амаль да канца XIX ст. на Беларусі дзейнічалі

"Часовыя правілы для народных школ", якія былі распраца-

ваны пры М. Мураўёве і зацверджаны Аляксандрам II 18 мая

1864 г. Згодна з імі пачатковыя школы поўнасцю аддаваліся

пад кантроль праваслаўнага духавенства, чыноўнікаў і палі-

цыі. Прадугледжвалася выкладанне ў школе граматыкі,

арыфметыкі, навучанне Закону Божаму (па праваслаўнаму

абраду). Падручнікі для школ Паўночна-Заходняга краю

прынцыпова адрозніваліся ад адпаведных падручнікаў для

рускіх губерняў вялікадзяржаўным тлумачэннем гісторыі.

У 1864 г. за ўдзел студэнтаў і вучняў у паўстанні былі

закрыты Горы-Горацкі земляробчы інстытут, Навагрудская

гімназія, Свіслачская і Маладзечанская прагімназіі. На Бе-

ларусі былі ліквідаваны польскія школы, амаль усе прыват-

ныя вучылішчы. У школах забаранялася выкладанне

польскай і беларускай моў. 3 пасад звальнялі мясцовых на-

стаўнікаў каталіцкага веравызнання, на іх месцы запраша-

ліся асобы з Расіі.

217

Але, нягледзячы на гэта, грамадства паграбавала развіцця

адукацыі. Фарміраваліся агульныя падыходы да арганізацыі

вучэбнай справы. Навучальныя ўстановы розных ведамстваў

былі падпарадкаваны ў сваёй большасці Міністэрству народ-

най асветы. На вёсцы пачатковая школа была прадстаўлена

народнымі і двухкласнымі пачатковымі вучылішчамі. У гара-

дах адукацыйнымі ўстановамі ніжэйшага тыпу з'яўляліся адна-,

двух-, трох-, чатырохкласныя вучылішчы. Пры царкоўных

прыходах існавалі пачатковыя прыходскія вучылішчы.

У канцы XIX ст. сярэднюю адукацыю давалі 13 гімназій,

3 прагімназіі, Горы-Горацкае земляробчае вучылішча, По-

лацкі кадэцкі корпус, духоўныя і настаўніцкія семінарыі. 3-за

высокай платы за навучанне сярэднія навучальныя ўстановы

для працоўнага насельніцтва былі недаступныя. Да канца

XIX ст. сярэдняя школа заставалася ўстановай для прывілея-

ваных саслоўяў. Найбольш масавамі з'яўляліся пачатковыя

школы, колькасць якіх на рубяжы стагоддзяў складала 1400.

Дзейнічалі таксама 20 павятовых вучылішчаў.

На такім агульнаадукацыйным фоне адбывалася развіццё

беларускай культуры. Трэба адзначыць, што ў тагачаснай

культуры выразна адбіліся супярэчнасці эпохі. 3 аднаго боку,

фарміравалася новае сацыякультурнае асяроддзе, у якім усё

большае месца займала інтэлігенцыя. У гэты час значнымі

тыражамі выйшлі пераклады прац Тэна, Гільдэбрана, Кона,

Шапэнгаўэра, Ніцшэ, Фрэйда. Яны сведчылі аб цікавасці да

новых накірункаў філасофскай думкі. У расійскай гуманітар-

най навуцы з'явіліся вучоныя, якія ўнеслі значны ўклад у

развіццё гісторыі, філасофіі, культуралогіі, сацыялогіі:

В. Ключэўскі, У. Салаўёў, М. Бярдзяеў, С. Булгакаў, П. Фла-

рэнскі, С. Франк і іншыя.

Эпоха на мяжы стагоддзяў з'явілася сярэбраным векам у

культуры Расійскай імперыі, часам фарміравання новых твор-

чых накірункаў у літаратуры, мастацтве. Сімвалізм, ма-

дэрнізм, футурызм, авангардызм былі звязаны з сусветна вядо-

мымі імёнамі А. Блока, А. Белага, Ф. Салагуба, У. Маякоўс-

кага, В. Хлебнікава, М. Цвятаевай. В. Кандзінскага і іншых.

218

Культурнае жыццё ў беларускіх губернях развівалася пад

уплывам суседніх славянскіх, французскай і іншых еўра-

пейскіх культур. Найбольшае ўздзеянне на развіццё культуры

беларускага народа аказала, безумоўна, руская культура.

"Адбітак рускай культуры - пісаў М. Багдановіч, - ляжыць

на духоўнай творчасці кожнага народа Расіі, яна з'яўляецца

для іх агульнай глебай, збліжаючы змест іх культур, іх ідэй-

ных і літаратурных плыняў".

3 другога боку, пошук новых філасофскіх ідэй, канцэпцый

уладкавання грамадства, накірункаў мастацкай творчасці

адбываўся ва ўмовах масавай неадукаванасці насельніцтва,

нізкага яго культурнага ўзроўню. У канцы XIX ст. у бела-

рускіх губернях колькасць адукаванага насельніцтва склада-

ла ўсяго 22%. Але трэба адзначыць, што тэндэнцыі ў развіцці

асветы былі станоўчымі. Доля расходаў Міністэрства народ-

най адукацыі ў бюджэце краіны павялічылася з 2,1% у 1900 г.

да 14,6% у 1913 г. Замест царкоўна-прыходскіх школ адкры-

валіся народныя вучылішчы, а гарадскія вучылішчы пераўт-

вараліся ў вышэйшыя пачатковыя школы. Значна павялічы-

лася колькасць гімназій, рэальных вучылішчаў, развівалася

прафесійная адукацыя, ствараліся школы для дарослага на-

сельніцтва. У 1909-1916 гг. на Беларусі былі адкрыты тры

настаўніцкія інстытуты, пяць настаўніцкіх семінарый. У 1914 г.

дзейнічала 7682 школы розных тыпаў.

3 канца 90-х па 1913 гг. граматнасць насельніцтва ў Расій-

скай імперыі ўзрасла да 31%. У 1906 г. у Дзяржаўную думу

нават быў унесены законапраект "Аб увядзенні ўсеагульнай

пачатковай адукацыі ў Расійскай імперыі", аднак ён не знай-

шоў падтрымкі ў большасці дэпутатаў.

У пачатку XX ст. значна павялічылася колькасць перыя-

дычных выданняў, якія выходзілі на 75 мовах народаў Расій-

скай імперыі. У лістападзе 1905 г. была адменена папярэдняя

цэнзура для перыядычных выданняў, што, безумоўна, па-

спрыяла развіццю выдавецкай справы. Колькасць газет у

Расіі павялічылася з 125 у 1900 г. да 1130 у 1913 г. У 2,5 раза

павялічылася колькасць выдадзеных кніг.

219

Беларуская інтэлігенцыя рабіла намаганні, каб стварыць

падмурак для развіцця нацыянальнай школы. 3 1906 г. у

Пецярбургу пачало дзейнічаць выдавецтва "Загляне сонца і ў

наша ваконца", якое займалася выданнем дзіцячай літарату-

ры і за 8 гадоў надрукавала 38 кніг тыражом больш за 100 тыс.

экземпляраў. Кнігі на беларускай мове друкавалі таксама

выдавецтвы "Наша ніва", "Беларускае выдавецкае тавары-

ства ў Вільні", "Наша хата", "Палачанін", "Мінчук", "Вясёлкі",

"Агранамічнае бюро К. Карповіча".

На Беларусі развіваўся перыядычны друк. На працягу

1901-1914 гг. колькасць перыядычных выданняў павялічыла-

ся з 15 да 125 найменняў. Большасць іх друкавалася на рус-

кай мове, але ў перыядычным друку на беларускай мове

выходзілі газеты "Наша доля" і "Наша ніва", "Гоман", "Воль-

ная Беларусь", "Грамада"; часопісы "Саха", "Лучына", "Крапі-

ва", "Раніца", а таксама календары, альманахі.

Значную ролю ў справе нацыянальнага адраджэння адыг-

рала грамадска-палітычная, навукова-асветніцкая, літаратур-

на-мастацкая газета "Наша ніва", якая выходзіла ў 1906-

1915 гг. Ужо ў першых публікацыях газета выразна заявіла

аб неабходнасці дэмакратызацыі грамадства, развіцці бела-

рускай духоўнай культуры. На яе старонках друкаваліся тво-

ры Я. Купалы, Я. Коласа, М. Багдановіча, вядомых літоўскіх,

польскіх, рускіх, украінскіх паэтаў, празаікаў, драматургаў,

публіцыстаў.

Вядучае месца ў духоўным жыцці народа займала мастац-

кая літаратура. Паэты, пісьменнікі актыўна ўплывалі на раз-

віццё дэмакратычнай думкі, фарміраванне ідэі сацыяльнай

справядлівасці і нацыянальнай годнасці. Многія літаратур-

ныя творы былі тэматычна звязаны з паўстаннем 1863 г. Да

іх перш за ўсё адносіцца публіцыстыка К. Каліноўскага

(1838-1864). Яна прадстаўлена пракламацыямі, газетай "Му-

жыцкая праўда" і "Лістамі з-пад шыбеніцы", у якіх аўтар

выкрываў палітыку расійскага ўрада, заклікаў сялян да паў-

стання, марыў аб стварэнні дэмакратычнай народнай дзяржа-

вы, выступаў супраць прымусовага пераводу уніятаў у пра-

220

васлаўе. К. Каліноўскі вядомы як паэт. Да нас дайшоў адзін

твор, які складаецца з двух вершаў "Марыська чарнаброва,

галубка мая" і "Калі за нашу праўду Бог нас стаў караці".

У першыя два дзесяцігоддзі пасля паўстання 1863 г. асноў-

ным жанрам у беларускай літаратуры з'яўлялася ананімная

вершаваная "гутарка", набліжаная да фальклору. Узорам

такіх твораў з'яўляецца "Гутарка Данілы са Сцяпанам",

"Сход", "Дзядзька Антон, або Гутарка аб усім, што баліць, а

чаму баліць - не ведаем" і інш. Яны адлюстроўвалі настрой

беларускага сялянства, напісаны жывой народнай мовай, у

рэалістычнай манеры.

Новае ажыўленне ў развіцці беларускай літаратуры пача-

лося ў канцы 80-х гадоў з прыходам у яе пісьменнікаў-дэмак-

ратаў - Ф. Багушэвіча, Я. Лучыны, А. Гурыновіча і інш.

Прадстаўніком дэмакратычнага напрамку ў беларускай

літаратуры з'яўляецца Францішак Багушэвіч (1840-1900), які

пісаў пад псеўданімамі Мацей Бурачок і Сымон Рэўка з-пад

Барысава. Спадчына Ф. Багушэвіча багатая і разнастайная ў

жанравых адносінах: паэма "Кепска будзе!", вершаванае апа-

вяданне "У астрозе", публіцыстычны маналог "Мая дудка",

філасофскі роздум "Праўда", "Думка", прысвячэнне "Ясна-

вяльможнай пані Арэшчысе", байка "Воўк і авечка" і інш.

Першы зборнік вершаў "Дудка беларуская" ён надрукаваў у

1891 г. у Кракаве, другі зборнік "Смык беларускі" - у 1894 г.

у Познані.

3 1886 г. пачаў друкавацца Янка Лучына (Іван Неслу-

хоўскі, 1851-1897), паэзія якога была звязана з жыццём бела-

рускай вёскі. Найбольш вядомы яго твор - верш "Роднай ста-

ронцы", у якім аўтар выражае сваю любоў да Радзімы. Вершы

Я. Лучыны былі вьвдадзены ў зборніку "Вязынка" (1903). 3 яго

паэзіі бярэ вытокі беларуская філасофская лірыка.

На фарміраванне светапогляду Адама Гурыновіча (1869-

1894) вялікі ўплыў аказалі ідэі шляхецкіх рэвалюцыянераў і

народнікаў, у тым ліку групы "Гоман", распаўсюджванне

марксізму ў Расіі. Ён верыў у "жыццёвае прымяненне" сацыя-

лістычных ідэй, першым у беларускай літаратуры выказаў

221